Dierbaar venijn

[p. 48]

[VIII]

om beurten stappen zij de lichtcirkel binnen. Wie van mijn ouders zal uiteindelijk de sterkste zijn? Wie brengt, zelfs na de dood, met de meeste overredingskracht zijn verhaal over het voetlicht?

Neem mijn vader. Zelfs midden in de nacht kon je hem wakker maken voor een lezing. Praten kon hij als Brugman. Kaarsrecht stond hij achter de katheder. Als de voordracht vorderde, zong hij zich los van de tekst. Zijn lichaam begon mee te bewegen op het ritme van zijn woorden. Af en toe schoot zijn stem uit. Hij maakte de mensen aan het lachen.

Als ik aan een lezing denk, loop ik plotseling weer aan zijn zijde. Hij heeft mij meegenomen naar een congres aan de kust bij Valencia. Als afleiding, een paar weken na de begrafenis van mijn moeder. Ik haat hem een beetje, want hij blijkt zich uitstekend te vermaken. Op een vrije middag zwerven wij door het van oorsprong middeleeuwse buurtje rond de kathedraal. Hij loopt er net zolang rond tot hij de structuur van de straten vast in het hoofd heeft. Die kan hij in het vervolg oproepen wanneer hij maar wil.

Zo verblijft hij, als hij dat bijvoorbeeld zo uitkiest,

[p. 49]

in Wenen en Valencia op dezelfde tijd. Hij stapt in vliegtuigen en treinen om daarna ongestoord in zijn hoofd te kunnen rondreizen, op de snelheid van de gedachte, de beloftevolle inval.

Dicht bij zijn dood stelde ik mij voor hoe hij nog eenmaal door zijn geest zwierf. En ik dacht: laat hij daar, als het mogelijk is, de steden terugvinden die hij liefhad. Misschien wellen de verhalen die hij vertelde voor de laatste keer in hem op, als de schitterendste droom van zijn leven, de uitbetaling van een fonds dat hij gedurende vijfenzeventig jaar bijeen heeft gespaard, een troostend afscheid achter die gesloten ogen, een afscheidsvoorstelling voor het kleinst mogelijke publiek: de acteur zelf.

‘Op een dag,’ schreef mijn vader kort voordat hij ziek werd op een bloknootblaadje dat ik tussen zijn recente correspondentie vond (ik keek die papieren in met een soort angst, alsof ik een voor mij onbekende schuilplaats van hem binnenstapte), ‘toen ik in de herfst een congresje bezocht in zo'n afschuwelijke, nu gelukkig vrijwel geheel verlaten badplaats, die vol wordt gebouwd met flatgebouwen “met uitzicht op zee” - je hoeft zo'n pakhuis voor de verdoemden alleen maar aan te zien om te begrijpen dat de mens zich nooit werkelijk uit smerigheid en stof zal verheffen -, overviel mij een overweldigend verlangen naar diezelfde zee, waarop ik uitkeek vanaf mijn balkon. Geen mensen op het strand, maar dan ook niet één. Hoe sterk moet de suggestie van die zee zijn, als mensen bereid zijn zich er uit eigen beweging naar te deporteren, en als zij er een nieuw getto voor over hebben om te mid-

[p. 50]

den van vleesmassa's de herinnering aan iedere mogelijke stilte te kunnen vergeten.’

Misschien beangstigde dezelfde stilte hem, vlak voor het moment waarop ik zijn hart deed ophouden te slaan.