Verliefdheid is een raar gevoel

[p. 9]

Wie schrijft die blijft

Wie schrijft die blijft, zegt de uitdrukking. Wie schrijft laat namelijk iets achter, dat na zijn dood blijft voortbestaan. Boeken van allang overleden schrijvers staan in bibliotheken, of liggen in stapeltjes bijeen gebonden op stoffige zolders. Misschien wordt er op een dag op zo'n zolder nog wel eens een meesterwerk gevonden dat iemand op een aantal landerige zondagmiddagen heeft vervaardigd, terwijl de rest van de familie een wandelingetje maakte.

Een van de oudste teksten die ons is gebleven, is de beroemde Reynaert, een middeleeuws dierenepos. Die Reynaert is, zoals dat heet, tot ons gekomen via handschriften, niet één dus, maar meer, die allemaal van elkaar verschilden. In de middeleeuwen had men geen drukpers waarop teksten in grote aantallen konden worden vermenigvuldigd. Iedere tekst werd met de hand geschreven, vaak overgeschreven van een ander model. Letterlijk en figuurlijk was dat monnikenwerk.

Die Reynaert nu wordt toegeschreven aan ene Willem, van wie ons wordt meegedeeld in een van de overgeleverde handschriften dat hij ook ‘Madocke makede’ (‘maecte’ staat er in een ander handschrift). Die Madock moet dus weer een ander werk van de schrijver Willem zijn. En nu is het zo vervelend dat wij wel die meesterlijke Reynaert bezitten, maar niet de Madock. Die is verloren gegaan. Of zou deze tekst toch nog ergens liggen, in handschrift natuurlijk, in een verborgen nis van een kloosterzolder? Iedere leraar Nederlands, die tijdens zijn studie met het raadsel van de verloren Madock is geconfronteerd, zou er een vakantie voor over hebben om de tekst te zoeken. Als hij maar kans op succes had!

Madock is voor mensen die Nederlands gestudeerd hebben zo iets als de pot met goud aan het einde van de horizon.

[p. 10]

Wie schrijft, die blijft. Dat klopt. Maar sommigen blijven alleen in materiële zin. Dat wil zeggen: hun ideeën en gedachten blijven wel in boekvorm bestaan, maar er is niemand die ze leest. Dat is treurig. Hoewel in de meeste gevallen maar heel gelukkig ook. Want er is door de eeuwen heen heel wat onzin opgeschreven. Veel van die onzin kan nog steeds geraadpleegd worden. Maar niemand doet het. Toch zou dat raadplegen wel mogelijk zijn voor iemand die dat wilde. Dat is ook een soort blijven.

Gelezen worden is voor een schrijver een bestaansvoorwaarde. Al bestaat zijn boek in een miljoen exemplaren: als niemand er ooit een opendoet, dan is dat boek alleen maar geschreven. Het bestaat wel, maar het bestaat niet echt.

Wie dit allemaal eens goed overdenkt, begrijpt dat die Willem het eigenlijk goed voor elkaar had. Hij heeft een werk geschreven dat na zoveel honderden jaren nog steeds wordt gelezen. En hij heeft een verhaal geschreven dat iedereen zou willen lezen. Als we het maar te pakken konden krijgen. Maar dat is tot nu toe niet het geval geweest. En daarbij wordt die tekst geheimzinnig en romantisch. Een paar jaar geleden was er een professor die grappig wilde zijn. Hij bedacht zelf een Madock en publiceerde die. Daarbij probeerde hij te suggereren dat hij de verloren gewaande tekst had gevonden. Ach, niemand geloofde hem. En zijn tekst stelde niets voor.

Misschien overigens was de echte Madock wel een stuk minder aardig dan de Reynaert. In dat geval missen we er niet veel aan en kunnen we beter ons verlangen naar die verloren tekst blijven behouden dan dat de tekst zelf ons voor teleurstellingen zou plaatsen.

Verlangen is altijd beter dan teleurstelling. Maar juist de gedachte dat Madock ons het tegendeel van een teleurstelling zou opleveren, houdt ons verlangen op gang.

In onze bibliotheken liggen duizenden vergeelde werken, die gemakkelijk bereikbaar zijn, maar die niemand meer wil lezen. De schrijvers zijn dood, hun werken zijn gebleven en vergeten. Zo blijft wie schrijft in de meeste gevallen toch alleen in schijn. Toch komt er bij dit alles nog één ding dat wij niet kunnen voorzien: misschien wordt uit de grote stapel bereikbare maar vergeten boeken er op een dag toch weer een uitgepikt door iemand, die dan aan deze ontdekking ruchtbaarheid geeft. Dan

[p. 11]

wordt een schrijver herontdekt, opnieuw uitgegeven, verhuist hij van de openbare bibliotheek naar de boekhandel en belandt hij misschien naast het bed van een lieftallig en in zijn gedachten geïnteresseerd meisje. Zelf heeft hij er niets meer aan, maar ja, als zo'n schrijver bij zijn leven alleen al aan de mogelijkheid denkt, krijgt zijn bestaan toch weer wat meer glans. Zelfs (of juist!) als hij al bij zijn leven niet of nauwelijks wordt gelezen.

Schrijven en lezen blijven spannende bezigheden.