Verliefdheid is een raar gevoel

[p. 56]

Dagboeken

Veel mensen houden een dagboek bij. Die dagboeken kunnen allerlei vormen aannemen. Er zijn er die hun aantekeningen in gewone schoolschriften maken. Anderen schrijven in een dagboek dat in leer gebonden is en voorzien van hang- en sluitwerk. Niet alle beroepsschrijvers houden een dagboek bij. Maar er zijn schrijvers die hun dagboeken zelfs in verschillende delen uitgeven, zoals Cees Buddingh’.

Waarom houden al die mensen een dagboek bij? Ik denk om twee redenen. In de eerste plaats willen zij dingen die zij beleefd of bedacht hebben op papier zetten. Als hun gedachten op papier staan, is het net of ze overzichtelijker zijn geworden. Mensen schrijven niet alles wat zij denken en beleven op papier. Een dagboek biedt altijd een keuze. Het zou wel eens kunnen zijn dat die keuze representatief is voor het belang dat zij hechten aan de dingen die hen in werkelijkheid en in gedachten overkomen zijn. Als iemand iedere dag op dezelfde tijd een ei bakt, zal hij hoogstens in zijn dagboek vermelden dat zijn leven een ritme bezit waarin het bakken van een ei een vaste dagelijkse plaats heeft. Als het bakken van het ei nu opeens een dag moet worden overgeslagen, zal dat wellicht de uitzonderlijke gebeurtenis (met z'n aanleiding) zijn die in het dagboek terechtkomt.

De eerste reden om een dagboek bij te houden, lijkt mij de behoefte zicht te krijgen op het dagelijks gebeuren. Dingen te noteren, die bij elkaar geplaatst een bepaalde samenhang gaan vertonen.

De tweede reden voor het dagboek lijkt me het steunen van de herinnering. Er zijn dingen die niet vergeten mogen worden en die daarom moeten worden opgeschreven. Weliswaar zullen die dingen ook in het geheugen terechtkomen, maar daar

[p. 57]

verdwijnen ze soms, willen niet meer naar voren komen wanneer je ze probeert op te roepen. ‘Hoe was het ook weer?’ Het antwoord luidt: ‘Ik ben het vergeten.’ Hoe spijtig is dat vergeten soms, en hoe pijnlijk.

In die gevallen kan het dagboek uitkomst brengen. Natuurlijk is de weergave van gebeurtenissen daar vaak erg vers. De koele en kritische afstand ontbreekt. Later kan men, lezend in zijn dagboek, zeggen: zo is het inderdaad gebeurd, maar ik hechtte een te groot belang aan het gebeuren.

Ik denk dat die dagboeken het langst bestand zullen zijn tegen de sloophamer van het ouder worden die zo koel en helder mogelijk een verslag geven van iemands leven. Dus niet de dagboeken vol emotionele uitbarstingen:

‘1 augustus. Vandaag hield ik meer van haar dan ooit. O, kon ik haar kussen van haar voorhoofd tot haar tenen. Ik ben in de wolken! Mijn gevoelens bereiken een kookpunt. Zij is het mooiste, liefste, aanhankelijkste wezen op de gehele aarde, nee, in het hele uitspansel!’

Dergelijke gevoelsuitbarstingen doen later vaak komisch aan, wanneer er verderop staat geschreven: ‘3 augustus. Ik heb het uitgemaakt. Ik verveelde mij gisteren de hele dag met haar.’ Ik denk dat vooral een paar jaar later een ander soort beschrijving veel meer had verduidelijkt. In plaats van de evocatie van gevoelens een zo zorgvuldig mogelijke poging te beschrijven wát nu precies de emoties waren die de liefde tot zo'n hoogtepunt deden ontbranden: hoe zag zij eruit, wat voor dingen zei ze, wat voor ontroerende gebaren maakte zij. En in plaats van ‘Mijn gevoelens bereikten een hoogtepunt’ een beschrijving van de dingen die de schrijver wilde, hoopte dat ze zouden gebeuren.

Ja, en dan die volgende dag. Alles is kennelijk misgelopen. Een korte aanduiding van wat er die dag heeft plaatsgevonden, van de aard van de teleurstelling, zou ook nog vele jaren later een verhelderend beeld hebben kunnen opleveren.

Dagboeken zijn veelal niet voor anderen dan de schrijver bedoeld. Wanneer je voor anderen schrijft, zal je dat zodanig moeten doen dat de gedachten die je neerschrijft niet acadabra blijven. Dat heet publieksgericht schrijven, hoe moeilijk het ook is die term door middel van voorschriften in te vullen. Maar ook wanneer je uitsluitend zelfde lezer bent en zult zijn

[p. 58]

van je dagboek, is het goed te denken aan een lezer. Al ben je dat zelf! Want de mens verandert in de loop der jaren. Hij wordt ouder. Hij krijgt meer ervaringen en raakt de herinnering aan vroegere ervaringen kwijt. Hij is weliswaar dezelfde gebleven die hij was en toch is hij een ander. Die ander leest in het dagboek en weet niet meer precies waar het om ging. En dat is nu net niet de bedoeling!