Een vrouw als een gedicht

[p. 61]

Pruimen op sap

Twee nonnen kochten drie bananen. Waarom eigenlijk drie?

Nou dan hadden ze er nog één om op te eten.

Bananen en komkommers gelden als natuurlijke vervangingsmiddelen voor het mannelijk geslachtsdeel. En ook de winterpeen mag er in dezen wezen. Door hun vorm wekken ze associaties met de mannelijke roede.

De vrouwelijke vrucht bij uitstek is de pruim. Niet dat de pruim het vrouwelijke geslachtsdeel kan vervangen. Het vrouwelijk geslachtsdeel wordt slechts met de pruim vergeleken.

Wie ‘pruimen op het sap’ gaat zetten, zal zich in ieder geval weinig aantrekken van het stereotiepe karakter van de vergelijking. Pruimen op sap zetten betekent namelijk neuken. Het is overigens te hopen dat degene van wie de pruim op het sap wordt gezet, niet een pruimemondje heeft. Een pruimemondje is een klein, preuts bijeengeknepen mondje. De oorsprong van de uitdrukking moet gezocht worden bij een zinnetje dat Justus van Effen (1684-1735) schreef: ‘'t Mondje stond of 't pruim wou zeggen.’ De uitdrukking werd in de achttiende eeuw veel gebruikt. Vooral precieuze kereltjes, vleiers, arrogante dames en mensen die heel chique willen doen maar het niet zijn en daardoor gemaakt praten, zijn in het bezit van pruimemondjes. In Zuid-Nederland kent men zelfs de uitdrukking ‘Een mondje pruim zetten’.

Het zijn niet allemaal preuts bijeengeknepen mondjes die op sap worden gezet. Wie een ander hoort zeggen dat hij ‘in de pruimen zit’, hoeft niet aan de genoegens van een harem te denken. Wie in de pruimen zit verkeert in moeilijkheden, is in de bonen, zit in de stront.

En wie ‘een pruimke aanheeft’ is stomdronken. Dit heeft

[p. 62]

waarschijnlijk iets met het drinken van veel pruimenjenever te maken. Vandaar dat ‘een droogpruimer’ een droog, saai en vervelend iemand is. Een persoon die eet zonder iets erbij te drinken.

Wanneer ‘de rijpste pruimen geschud zijn’ is het beste al uit de boom. Overblijft de tweede keus. Dit wordt meestal gezegd wanneer een vriendschap begint te bekoelen. Op zo'n moment kunnen wij ook wel eens de waarheid over elkaar aan anderen vertellen. En dan durf ik over een vriendin te zeggen dat ‘zij wel op een pruimsteen (pruimepit) kan draaien’: zij loopt met heel kleine pasjes en is een nuffig mens.

Wat er ook gebeurt, je kunt altijd iemand aanraden: ‘Zeg eens pruim en hou je mond dicht.’ De combinatie van spreken en je mond dichthouden is onmogelijk. De uitdrukking betekent dan ook dat je niet het onmogelijke moet eisen. Bij voorbeeld het weergeven van alle bestaande zegswijzen en spreekwoorden met ‘pruim’ erin. Maar volledigheid is niet noodzakelijk: ‘Aan een boom zo vol geladen, mist men vijf, zes pruimen niet.’