De opkomst van het woord democratie als leuze in Nederland

[p. VI]

Aan de nagedachtenis van mijn Vader

Aan mijn Moeder

[p. VII]

[Woord vooraf]

Tot U, hooggeleerde Kernkamp, hooggeschatte promotor, richten zich allereerst mijn gevoelens van dankbaarheid, nu ik met de voltooiing van deze dissertatie de juridische studie heb beëindigd. - Het was geen lichte taak, die Gij op U naamt, toen Gij U bereid verklaardet mij bij het werken aan dit proefschrift leiding te geven. Als geheel onbekende immers trad ik U tegemoet. Nog zwaarder werd deze taak, toen reeds spoedig bleek, dat Uw wetenschappelijke opvattingen verschilden van die, welke ik aanvankelijk meende te moeten volgen. Door enerzijds mij van een te ver doorvoeren van mijn eigen ideeën te weerhouden en anderzijds mij een grote vrijheid in de behandeling van de stof te laten, hebt Gij deze moeilijkheden echter op een mij zeer welkome wijze opgelost. - Steeds waart Gij ook verder bereid moeilijkheden met mij te bespreken en met de grootste nauwkeurigheid hebt Gij ondanks Uw overstelpend drukke werkzaamheden op velerlei gebied de concepten willen lezen en beoordelen. Talrijke grotere en kleinere aanvullingen en verbeteringen heb ik hieraan te danken. - De bijzonder welwillende wijze, waarop Gij mij zowel bij het werken aan deze dissertatie als ook op ander gebied steeds Uw zo zeer gewaardeerde hulp hebt gegeven, zal mij immer een dankbare herinnering doen behouden aan het contact, dat ik in de afgelopen jaren met U mocht hebben.

Ook U, hooggeleerde van Brakel en hooggeleerde Pompe, betuig ik op deze plaats mijn dank. De oorlogsomstandigheden hebben het mij helaas onmogelijk gemaakt de door U gedoceerde vakken op de colleges te volgen en hiermede een persoonlijk contact met U te verkrijgen. Dat dit gemis in zekere mate gedurende de twee laatste jaren is gecompenseerd door het werkzaam aandeel, dat Gij beiden steeds aan de door mij zo gaarne bezochte vergaderingen van het pleitgezelschap ‘Antonius Mattheus’ neemt, is mij een groot voorrecht geweest. - De werkzaamheden in dit pleitgezelschap hebben mij ook met U, hooggeleerde Dorhout Mees, in contact gebracht, een contact, dat ik steeds zeer heb gewaardeerd.

[p. VIII]

Mijn gedachten gaan ook naar de ons vaderland en onze universiteit te vroeg ontvallen hoogleraar de Savornin Lohman, die mij tot het schrijven van een dissertatie aanspoorde. Zijn heengaan heeft ook mij als een persoonlijk verlies getroffen.

Uw colleges, hooggeleerde Zevenbergen en hooggeleerde van der Valk, heb ik in betrekkelijk normale omstandigheden mogen volgen. De grondbeginselen van de door U gedoceerde vakken, waarmede de jurist later dikwijls zo weinig in contact komt, heb ik van U mogen leren. Belangrijker is misschien nog wel, dat ik de eerste stappen op de moeilijke weg van het juridisch denken met Uw hulp heb mogen doen.

Met gevoelens van dankbaarheid denk ik terug aan de door mij om zijn wetenschappelijke methode hoog gewaardeerde oudhoogleraar Rengers Hora Siccama. Het is mijn streven geweest bij dit onderzoek naar de door hem aangegeven richtlijnen te werk te gaan.

Aan allen zowel in als buiten Utrecht, die mij bij de arbeid aan deze dissertatie ter zijde hebben gestaan, breng ik tenslotte een woord van grote dank.