Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Nachtschade (1958)

Informatie terzijde

Titelpagina van Nachtschade
Afbeelding van NachtschadeToon afbeelding van titelpagina van Nachtschade

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (1.38 MB)

Scans (8.34 MB)

ebook (3.08 MB)

XML (0.25 MB)

tekstbestand






Editeur

G.W. Huygens



Genre

proza

Subgenre

aforismen


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Nachtschade

(1958)–Jan Greshoff–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende
[pagina 145]
[p. 145]

21.
Intelligentie, rede, gevoel

Een intelligente man lacht om zichzelf en de anderen. Een man die intelligent en bovendien goed is, lacht om zichzelf, maar nooit om de anderen uit vrees hen te bezeren. Een domme man lacht om anderen, nooit om zichzelf. Een man die dom en goed is lacht in het geheel niet.

 

Men spreekt mij soms van mensen die bang zijn om te denken. Ik neem aan dat dezulken niet denken kunnen. Wie kan denken, kan niet niet-denken.

 

En wat praat men nog over de waardigheid van de mens! Alleen een redelijk man kan een waardig man zijn.

 

Een wezenlijk verschil tussen wijzen en dwazen schuilt hierin, dat de eersten het verdoemelijk heden in het verleden, de laatsten in de toekomst ontvluchten.

 

In de oude wereld trachtte men te begrijpen, in de nieuwe wil men weten.

 

Men weet alleen wat men zelf ontdekt heeft, de rest onthoudt men alleen maar.

 

Wat boven de pet van Wistik en Pluizer gaat, is, vergeleken met wat daaronder zit, een wereldzee naast een traan van spijt.

 

Men maakt geen vijanden door wàt men denkt, doch doordàt men denkt.

 

De menigte toont iedere dag brutaler haar angst voor allen met vernuft en vindingskracht begaafd. Zij kan zich niet neerleggen bij het feit dat de gelijkstelling op het gebied des geestes niet kan worden doorgevoerd.

 

Wijsheid is zonder intelligentie niet denkbaar. Intelligentie

[pagina 146]
[p. 146]

zonder wijsheid is een dagelijks verschijnsel, dat in alle vergaderzalen heerst. En helaas ook daarbuiten.

 

Het is een zegen dat intelligentie zo zeldzaam is, want vrijwel niemand kent de gebruiksaanwijzing.

 

De zogenaamde intelligentsia bestaat overal ter wereld voor het overgrote deel uit lieden, die op een domme wijze intelligent zijn.

 

Er is een grote mate van intelligentie nodig om iets op een intelligente wijze niet te begrijpen.

 

Het is niet genoeg intelligent te zijn, men moet op intelligente wijze intelligent zijn.

 

Voor hen die verstand missen blijft niets dan de ijver over.

 

Die de rede bewonen, zijn kleinbehuisd.

 

Het geluk gaat in de droom op en in de rede onder.

 

Het gevoel heeft op het verstand zijn onaantastbaarheid voor.

 

De onredelijkheid kan met redelijke middelen niet doeltreffend bestreden worden. Als wij niet spoedig ontdekken welke middelen in die strijd doeltreffend zijn, worden we onherroepelijk omgebracht.

 

Wat alle politieke partijen, hoe heftig zij elkaar bestrijden, gemeen hebben wordt nooit in de partijprogramma's vermeld: de angst voor het verstand.

 

De verwarring van deze wereld, waar het immer waait, spruit voort uit één grondfout: het diskrediet waarin wij de rede gebracht hebben.

 

Niemand denkt eraan het onredelijke te ontkennen. Onredelijk zijn wij zonder uitzondering. Doch de scheidingslijn loopt tussen hen die zich daarvoor schamen en die er prat op gaan.

[pagina 147]
[p. 147]

Er zijn mensen die denken en al denkende tot een slotsom komen, en anderen die zich op grond van hun vooroordeel een aangename slotsom uit kiezen en dan drogredenen bedenken om die te rechtvaardigen. De laatsten voeren de boventoon.

 

Zodra mensen niet in staat zijn scherp en lang achter elkaar te denken, redden zij hun ietwat pijnlijke positie door luidkeels de onwaardigheid van het verstand uit te roepen en zich aanhangers te verklaren van de intuïtie. De intuïtie is het alibi voor de armen van geest.

 

Rede zonder ingeving is machteloos. Ingeving zonder rede ook, maar bovendien zeer gevaarlijk.

 

Ik wantrouw hen die het verstand kleineren en het gevoel bovenmate verheerlijken. Zij doen het alleen om hun eigen domheid aannemelijk te maken.

 

De verheerlijking van het gevoel is altijd en overal een teken van geestelijke verwording.

 

Een sterk, gezond, evenwichtig mens, man of vrouw, denkt. De zwakke ‘voelt’.

 

Het voordeel dat Jan en alleman bij het gevoel heeft schuilt in de mogelijkheid het te huichelen. Mijn eerbied voor het verstand berust op het feit dat het niet voorgewend kan worden.

 

Wat de volksmond een gevoelsmens noemt, noem ik een naaktloper of een huichelaar. Gevoel dat zich vrijwillig toont, houdt op gevoel te zijn en gaat in een vertoning over.

 

Met het gevoel begint het onrecht.

 

Een wereld waarin het gevoel heerst, kan uiteraard nooit anders dan een verwarde wereld zijn.

 

Gevoel houdt zijn waarde zolang het verborgen blijft: getoond wordt het reclame.

[pagina 148]
[p. 148]

Gevoelen kan het leven ons niet leren, wel afleren.

 

Het ‘aanvoelen’ is een nieuwe wijze van liegen, die in de burgergemeenschap aangewend wordt waar de gewone leugens falen.

 

Sentimentaliteit is het alibi der sentimentlozen.

 

Gevoelsargumenten zijn geen argumenten, verstandshuwelijken zijn geen huwelijken.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken