Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Het Nederlandse lied in de Gouden Eeuw (1991)

Informatie terzijde

Titelpagina van Het Nederlandse lied in de Gouden Eeuw
Afbeelding van Het Nederlandse lied in de Gouden EeuwToon afbeelding van titelpagina van Het Nederlandse lied in de Gouden Eeuw

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (6.34 MB)

Scans (22.45 MB)

XML (0.92 MB)

tekstbestand






Genre

sec - letterkunde

Subgenre

studie
liederen/liedjes


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Het Nederlandse lied in de Gouden Eeuw

(1991)–Louis Peter Grijp–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

De receptie van ‘Ach Amaryllis!’

Aan de behandelde vier ‘reguliere’ navolgingen van ‘Ach Amaryllis!’ zijn nog twee bijzondere toe te voegen. Ten eerste een onzuivere dialoog, dat wil zeggen met vertellende gedeelten, met de wijsaanduiding ‘Boerin als gy gaet water’ uit A. Bons Delfs Cupidoos schighje (1656)Ga naar eind164. Het oorspronkelijke thema van ‘Ach Amaryllis!’ is hier aan de eisen van de tijd aangepast: de minnedialoog van Tirsis en Dorinda loopt uit op de geslachtsdaad. De andere navolging is van Krul. Het betreft weliswaar een zuivere dialoog, maar deze heeft een andere strofevorm en een nieuwe melodie, wellicht door Krul zelf gecomponeerd. De optredende personen en de aanhef maken duidelijk dat Hooft ook hier de inspirator is geweest:

Coridon en Amaryllis,
t'Samen-sangh.
 
C:
 
Amaryllis, ach! waer heen,
 
Mijn waerde Nymph, vlucht niet ey! blijft een weynich staen,
 
Soo 't u wil is, spoeydt u treen
 
Schoon Herderin, na 't koelste van de Lomm're-blaen,
 
....Ga naar eind165

Wat leert de wetenschap dat ‘Ach Amaryllis!’ zes maal is nagevolgd ons nu over de receptie van het lied? Wijst dit aantal op een grote populariteit? Strikt genomen kunnen we daar weinig van zeggen, zolang we geen vergelijkingsmateriaal hebben: we zouden eerst van meer liederen uit het betreffende tijdvak alle imitaties moeten hebben geïnventariseerd. ‘Ach Amaryllis!’ scoort echter niet slecht naast de keten met zeven navolgingen van ‘Vluchtige nimph’ (waarvan twee indirecte, zie p. 72), al is deze keten niet volledig.

Bij het bepalen van de populariteit van een lied is er een ander, gemakkelijker te bepalen criterium voorhanden: het aantal aanhalingen als wijsaanduiding. In dat opzicht blijft ‘Ach Amaryllis!’ merkwaardigerwijze achter bij andere populaire liederen. Van de hierboven genoemde contrafacten hebben er slechts twee, die van Camphuysen en Pers, als wijsaanduiding ‘Ach Amaryllis!’. De overige hebben, met uitzondering van Krul, ‘Boerinneken’ en dat is de wijsaanduiding die men in de eerste helft van de 17e eeuw voor de betreffende melodie

[pagina 120]
[p. 120]


illustratie
Voorbeeld 14: Patronen van dialogen naar ‘Ach Amaryllis!’


[pagina 121]
[p. 121]

het meest aantreft. Na 1650 zijn er een zevental contrafacten met de wijsaanduiding ‘Ach Amaryllis!’ bekend, maar die zijn weer voor het grootste deel te herleiden op Camphuysens contrafactGa naar eind166.

De imitaties geven dus een veel gunstiger beeld van de receptie van ‘Ach Amaryllis!’ dan de wijsaanduidingen. We hebben al gezien dat een aantal wijsaanduidingen ‘dissimulatief’ is, dat wil zeggen dat ze niet het eigenlijke model noemen maar een algemeen bekend lied op dezelfde melodie.



illustratie
Figuur 12: Den nieuwen lusthof 1602: illustratie bij ‘Desen Beker die ick houde’ (p. 123)
Foto: Koninklijke Bibliotheek, Den Haag


[pagina 122]
[p. 122]

Het is echter de vraag hoe populair ‘Boerinneken’ precies was. Het lijkt een traditioneel liedje te zijn geweest - de stijl van de enige overgeleverde tekstversie suggereert zulks - dat mogelijk tot een repertoire behoorde waarin de overlevering mondeling of via vergankelijke liedblaadjes en -boekjes geschiedde: een volksliedje dus. Het heeft er alles van dat het Hooft is geweest die de melodie weer onder de aandacht van dichtend Nederland bracht. De algemene lering die we uit deze overwegingen kunnen trekken, is dat het criterium van het aantal wijsaanduidingen niet alleenzaligmakend is voor de bepaling van de populariteit van een lied, dat wil zeggen van een liedtekst. Het aantal imitaties is wel zo interessant en evenzeer de aard van die imitatiesGa naar eind167.

eind164
‘Tirsis woud hem sterven, en menich verwerven’ in Delfs Cupidoos schighje deel 2 (1656), p. 148.
eind165
Krul 1634, p. 112.
eind166
De aantallen wijsaanduidingen zijn gebaseerd op de liederencatalogus van het P.J. Meertens-Instituut.
eind167
Aan een thematische ontlening zal wellicht meer gewicht moeten worden toegekend dan aan een initiële. In het eerste geval neemt een dichter het lied als geheel tot voorbeeld, wat men kan opvatten als een teken van bewondering, in het tweede betreft het vooral een associatie.

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken