Voorwoord
De Alblasserwaard is een voornamelijk agrarisch gebied dat, grenzend aan de Randstad, desondanks haar karakter van open polderland met de vele boerderijen, molens en gemalen vrijwel gaaf bewaard heeft. In het zuidoosten ligt de stad Gorinchem, van oudsher een belangrijke schakel in de Hollandse Waterlinie. Minder bekend en daardoor minder verstoord is Nieuwpoort dat ook eens deel uitmaakte van deze verdedigingslinie. De redelijk tot goed bewaarde vestingwerken van beide steden getuigen van dit verleden. Het derde stadje Ameide ligt in het noordoosten van de waard. Dit vertoont eveneens de sporen van een illustere geschiedenis. Rijzige 18de-eeuwse huizen langs de Voorstraat vormen het decor voor het 17de-eeuwse raadhuisje en de daarachter gelegen middeleeuwse kerk met haar romaanse toren.
De dorpen langs de rivierdijken en in de binnenwaard hebben hun oude structuur doorgaans gaaf weten te bewaren. De middeleeuwse kerken in die dorpen kunnen alle bogen op een interessante (bouw)geschiedenis, die deels weerspiegeld wordt in de nog steeds aanwezige inventarisstukken. Zo er van verstoring van landschap en dorpsstructuren sprake is, namelijk aan de zuid- en westrand van de Alblasserwaard, is dat het directe gevolg van een al enige eeuwen geleden ingezette industriële ontwikkeling van het gebied. Ten einde een zo volledig mogelijk beeld van de historische ontwikkelingen te kunnen geven, is het bouwen tot aan - en in sommige gevallen tot in - de Tweede Wereldoorlog onder de loep genomen. Of er wel of niet sprake was van ‘beschermde rijksmonumenten’ heeft in deze geen rol gespeeld.
De beschrijving van de Alblasserwaard sluit naadloos aan op die van de Vijfheerenlanden ten oosten ervan. In de drie jaar die tussen de verschijning van beide delen liggen is de opzet en uitwerking op verzoek van de minister van WVC die opdrachtgever is, wederom bijgesteld. Werden in het vorige deel de historische analyses nog gecombineerd met de beschrijving van enige als voorbeeld gekozen objecten - het een versterkte op die manier het andere - in dit deel is uitsluitend gekozen voor de cultuurhistorische analyse. De beschrijving der objecten, die ten grondslag liggen aan de analyses, zullen in een bij de rijksdienst te ontwikkelen databestand worden opgenomen, alwaar zij voor een ieder raadpleegbaar gemaakt moeten worden.
De Geïllustreerde Beschrijving van de Alblasserwaard is samengesteld door drs. Catharina van Groningen, wetenschappelijk medewerkster bij de Rijksdienst voor de Monumentenzorg. Zij heeft bij het onderzoek steeds nauw samengewerkt met J.J. Jehee, werkzaam bij dezelfde rijksdienst, die het bouwhistorisch onderzoek verricht heeft en de meeste opmetingen vervaardigde. In de laatste fase van het werk werd hij terzijde gestaan door collega ing. B.H.J.N. Kooij. Voor de historisch-geografische inleiding kon een beroep gedaan worden op drs. L. Prins en bij de behandeling van de kerkinventarissen stond drs. Nicoline Zemering de auteur terzijde. De foto's zijn vrijwel alle van de hand van G.J. Dukker, fotograaf bij de Rijksdienst voor de Monumentenzorg.
Een uitvoerige verantwoording over de manier van werken en de verschillende medewerkers is in het, door de auteur samengestelde, Ten Geleide opgenomen.
Auteursrechtelijk beschermd
