Methodologie

verantwoording

gebruikt exemplaar

exemplaar universiteitsbibliotheek Groningen, signatuur: 03 A 27

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van de twaalfde druk van Methodologie van A.D. de Groot uit 1994. De eerste druk verscheen in 1961.

 

redactionele ingrepen

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (p. II en 390) zijn niet opgenomen in de lopende tekst. Het erratum bij pagina 392 is doorgevoerd in de lopende tekst.

 

[pagina I]

METHODOLOGIE

 

[pagina III]

PROF. DR. A.D. DE GROOT

METHODOLOGIE

Grondslagen van onderzoek en denken in de gedragswetenschappen

 

VAN GORCUM, ASSEN 1994

 

[pagina IV]

© 1994, Van Gorcum & Comp. B.V., Postbus 43, 9400 AA Assen

 

Methodologie. Grondslagen van onderzoek en denken in de gedragswetenschappen is voor het eerst in 1961 verschenen bij uitgeverij Mouton te 's-Gravenhage. Deze reprint verschijnt met toestemming van Mouton de Gruyter, Berlin.

 

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij electronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 j^o het Besluit van 20 juni 1974, St.b. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit vun 23 augustus 1985, St.b. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 882, 1180 AW Amstelveen). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden.

 

CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK, DEN HAAG

 

Groot, A.D. de

 

Methodologie: grondslagen van onderzoek en denken in de gedragswetenschappen / A.D. de Groot. - Assen: Van Gorcum.

Oorspr. uitg.: 's-Gravenhage: Mouton, 1961. - Met lit. opg., reg. NUGI 651/606

Trefw.: gedragswetenschappen; methodologie.

 

ISBN 90-232-2891-X

 

Eerste druk 1961

Tweede druk 1964

Derde druk 1966

Vierde druk 1968

Vijfde druk 1970

Zesde druk 1971

Zevende druk 1972

Achtste druk 1975

Negende druk 1978

Tiende druk 1979

Elfde druk 1981

Twaalfde druk 1994

 

Druk: Van Gorcum, Assen

 

[pagina XIII]

Inhoud

	woord vooraf	VII
1.	de empirische cyclus in de wetenschap	1
1;1	Het verwerven van ervaring	1
1;1;1	De empirische cyclus; zonder reflectie	1
1;1;2	De empirische cyclus; in de reflectie	5
1;1;3	De sprong van doel naar middel: problem-solving	6
1;1;4	De mentale empirische cyclus	7
1;2	Hogere ervarings-processen: denken, scheppen, begrijpen	10
1;2;1	De algemene middel-doel-cyclus	10
1;2;2	De creatieve en de hermeneutische cyclus	12
1;2;3	Veelheid van cyclusvormen	15
1;2;4	Onmisbaarheid van de cyclus	16
1;2;5	De empirische cyclus; in de rapportering	18
1;3	Doelstellingen en normen in de empirische wetenschap	19
1;3;1	Het doel van wetenschapsbeoefening	19
1;3;2	Selectie van problemen: graden van zekerheid	21
1;3;3	Normen en technieken; logica en methodologie	24
1;3;4	Ongeschreven regels	26
1;3;5	Het ‘forum’	27
1;4	De cyclus van het empirisch-wetenschappelijke onderzoeken	29
1;4;1	De empirische cyclus; in de wetenschap	29
1;4;2	Observatie	29
1;4;3	Inductie	30
1;4;4	Deductie	31
1;4;5	Toetsing	31
1;4;6	Evaluatie	33

 

 

[pagina XIV]

2.	ontwerpen van theorieën en hypothesen	35
2;1	Kenmerken van hypothesevorming	35
2;1;1	Het proces van hypothesevorming	35
2;1;2	Vrijheid van ontwerp	37
2;1;3	Vrijheid van begripsvorming	39
2;1;4	De feitelijke ondergrond	41
2;1;5	Het theoretisch raam	42
2;1;6	Interpretatie van de feiten	44
2;2	Hulpmethoden voor de hypothesevorming	47
2;2;1	Feiten en ideeën - tweeërlei systematiek	47
2;2;2	Inspiratie door literatuurstudie	50
2;2;3	Empirische exploratie	54
2;2;4	Materiaal-exploratie	55
2;2;5	Interpretatie-methoden; empathisch begrijpen	57
2;3	Keuze-problemen bij de vormgeving	60
2;3;1	Taalvorm: verbaal of mathematisch	60
2;3;2	Keuze binnen één taalvorm	63
2;3;3	Tentatief of definitief	64
2;3;4	Algemeen of specifiek	65
2;3;5	Ingewikkeld of eenvoudig	66
2;3;6	Hypothetische begrippen	67
3.	formulering van theorieën en hypothesen: a. het deductieve proces	71
3;1	Normen voor de formulering	71
3;1;1	Formulering vooraf	71
3;1;2	Logische consistentie	71
3;1;3	Economisch principe	73
3;1;4	Toetsbaarheid	74
3;1;5	Omlijnde empirische referentie	75
3;2	Deductie en specificatie	76
3;2;1	Verbijzondering	76
3;2;2	Theorie, hypothese, voorspelling: onderscheidingen	79
3;2;3	Van hypothese naar voorspelling	81

 

 

[pagina XV]

3;3	Explicitering van een theorie of hypothese	83
3;3;1	Explicitering; vertakkingen	83
3;3;2	Nomologisch netwerk	84
3;3;3	Drie typen relaties	85
3;3;4	Operationele definities van begrippen	87
3;3;5	Verhouding van begrip en variabele	89
3;4	De wetenschappelijke voorspelling	92
3;4;1	Functie, inhoud, kenmerken	92
3;4;2	Verifieerbaarheidscondities en verificatienormen	96
3;4;3	Ontbrekende falsifieerbaarheid e.a. tekorten	99
4.	formulering van theorieën en hypothesen: b. confirmatie	103
4;1	Confirmatie van hypothesen	103
4;1;1	Deterministische hypothesen	103
4;1;2	Probabilistische confirmatie en probabilistische hypothesen	105
4;1;3	Relevantie van een voorspelling	109
4;2	Aanvaarding en verwerping van theorieën	112
4;2;1	Weerlegging van theorieën	112
4;2;2	Relatieve verwerping, en aanvaarding van theorieën	116
4;2;3	Theorie-ontwikkeling	119
4;2;4	Ontwikkeling van theoretische begrippen	120
4;3	Normen voor de publikatie van theorieën en hypothesen	124
4;3;1	‘Toetsbaarheid’: nodig en voldoende	124
4;3;2	Verschillende forum-conventies	126
4;3;3	Op zoek naar minimum-eisen	129
4;3;4	Expliciteringsplicht	130
4;3;5	Falsifieerbaarheid	132
5.	van formulering naar toetsing en evaluatie	134
5;1	De opzet van toetsingsonderzoek	134
5;1;1	Vrijheid van keuze	134
5;1;2	Confirmatie-overwegingen	137
5;1;3	Praktische overwegingen	140
5;1;4	Het belang van analyse vooraf	142

 

 

[pagina XVI]

5;2	Van formulering naar toetsing: een voorbeeld	146
5;2;1	Psychosomatische specificiteit	146
5;2;2	Verbijzonderingen van het probleem	149
5;2;3	Empirische specificatie van begrippen	150
5;2;4	Experimentele opzet: verdere specificaties	153
5;2;5	Statistische toetsing: laatste beslissingen	156
5;3	Toetsing en evaluatie	158
5;3;1	Uitvoering van de toetsing	158
5;3;2	Storende factoren	161
5;3;3	Generalisatie-problemen	163
5;3;4	Oorzaak of gevolg?	169
6.	objectiviteit	171
6;1	Het objectiviteitsbeginsel	171
6;1;1	Wat is ‘objectief’?	171
6;1;2	Objectiviteit fundamenteel	172
6;1;3	Objectiviteit bij de toetsingsopzet	176
6;2	Van begrip naar objectieve variabele	179
6;2;1	Instrumentele realisering; definities	179
6;2;2	Het evaluatie-probleem als voorbeeld: doel, effect, maatstaf	182
6;2;3	‘Verworven inzicht’: een objectief instrument	185
6;2;4	Objectiviteit en relevantie	187
6;2;5	Ontwikkeling van instrumenten	191
6;3	Objectieve selectie van toetsingsmateriaal	193
6;3;1	Universum en steekproef	193
6;3;2	Verscheidenheid van universa	196
6;3;3	Objectieve steekproef-keuze	200
6;3;4	Objectieve uitschakeling	205
7.	verzamelen en bewerken van materiaal	211
7;1	Objectieve vragen en antwoorden	211
7;1;1	De kunst van het vragen stellen: precodering	211
7;1;2	De kunst van het antwoorden krijgen: codering	217
7;1;3	Codering ad hoc	220

 

 

[pagina XVII]

7;2	Vraagvorm en bewerkingswijze	224
7;2;1	Samenhang van verzameling en bewerking	224
7;2;2	Meting en meet-schalen	226
7;2;3	Schaalconstructie en meting als analoge afbeelding	229
7;2;4	Problemen van isomorfie	233
7;3	Beoordelingsprocedures: intersubjectiviteit	236
7;3;1	Beoordelaars als meetinstrumenten	236
7;3;2	Specifieke beoordelingsproblemen	239
7;3;3	Controles en voorzorgen	244
7;3;4	‘Belangeloze’ beoordelaars	248
7;3;5	Paarsgewijze vergelijking als voorbeeld	250
7;3;6	Van expert naar formule	253
8.	criteria voor empirische variabelen en instrumenten	256
8;1	Instrumentele utiliteit van een variabele	256
8;1;1	Relaties tussen grondbegrippen: recapitulatie	256
8;1;2	Instrumentele utiliteit: definitie	259
8;1;3	Drie constructie-eisen; drie criteria	262
8;2	Validiteit	265
8;2;1	Predictieve validiteit als eenvoudig operationeel begrip	265
8;2;2	Criterium-problemen	266
8;2;3	Begripsvaliditeit: meten versus voorspellen	271
8;2;4	Bijdragen tot de begripsvaliditeit	274
8;2;5	Beoordeling van begripsvaliditeit: een theoretisch probleem	276
8;3	Nauwkeurigheid en stabiliteit: meet-betrouwbaarheid	279
8;3;1	Differentiatie van de meetschaal	279
8;3;2	Ware waarde en toevalsfout	281
8;3;3	Maten voor de meetbetrouwbaarheid van een instrument	285
8;3;4	Het stabiliteits-probleem	289
8;3;5	Betekenis en gebruik van betrouwbaarheidsmaten	292
8;3;6	Van meetuitkomst naar conclusie	295

 

 

[pagina XVIII]

8;4	Interne efficiëntie en scoring	297
8;4;1	Interne efficiëntie	297
8;4;2	Interne consistentie	299
8;4;3	Problemen van scoring en schaalconstructie	305
9.	veelheid en eenheid van wetenschappelijk onderzoek	313
9;1	Vormen van onderzoek	313
9;1;1	Grenzen van deze studie	313
9;1;2	Vijf typen van onderzoek: 1. Toetsings-onderzoek	316
9;1;3	2. Instrumenteel-nomologisch onderzoek	318
9;1;4	3. Descriptief onderzoek	319
9;1;5	4. Exploratief onderzoek	322
9;1;6	5. Interpretatief-theoretische studies	325
9;2	Methodologie van de interpretatie	326
9;2;1	Het interpretatie-probleem; een voorbeeld	326
9;2;2	Interpretatie als uitbreiding van een verklaring	330
9;2;3	Toetsing door extrapolatie	335
9;2;4	Convergentie binnen het universum	337
9;2;5	Toetsing door partities in het universum	341
9;3	Complexe problemen en hulpmiddelen	344
9;3;1	Veelheid van variabelen	344
9;3;2	Complexe procedures van onderzoek	349
9;3;3	Mathematische modellen	352
9;3;4	Machine-modellen: simulatie van gedrag	355
9;4	Eenheid van de wetenschap	360
9;4;1	Idiografisch-nomothetisch: een verschil in methode?	360
9;4;2	Misverstanden over ‘uniciteit’	363
9;4;3	Relatieve verschillen	366
9;4;4	Objectiviteit en andere waarden	371
9;4;5	Eenheid als keuze	374
	bibliografie	375
	appendix: enige aanvullende literatuur	391
	namen-register	399
	zaken-register	403

 

 

[pagina ingevoegd bij 392]

ERRATUM PAGINA 392

A.D. de Groot

 

Methodologie. Grondslagen van onderzoek en denken in de gedragswetenschappen.

 

Op pagina 392 onderaan, zijn de volgende publicaties weggevallen:

 

Hofstee, W.K.B. (1980). De empirische discussie: Theorie van sociaal-wetenschappelijk onderzoek. Meppel: Boom.

Hoogstraten, J. (1979). De machteloze onderzoeker. Meppel: Boom.

Kahneman, D., Slovic, P.& Tversky, A. (1982, eds.). Judgment under uncertainty: Heuristics and biases. Cambridge: Cambridge University Press.

Kitcher, P. (1992). The naturalists turn. Philosophical Review, 101, 53-115.

Kuhn, T.S. (1970, 2nd ed.). The structure of scientific revolutions. Chicago: University of Chicago Press.

Lakatos, I. (1970). Falsification and the methodology of scientific research programmes. In I.Lakatos & A. Musgrave (eds.), Criticism and the growth of knowledge (pp. 91-196). Cambridge: Cambridge University Press.

Lord, F.M, & Novick, M.R. (1968). Statistical theories of mental test scores. Reading Mass.: Addison-Wesley.

Rosenthal, R. & Rosnow, R.L. (1969, eds.). Artifact in behavioral research. New York: Academic Press.

Suppe, F. (1977, ed.). The structure of scientific theories. Urbana Ill.: University of Illinois Press.