Monnikje Lederzak en andere driestheden

[p. 7]

Monnikje Lederzak

Een van de merkwaardigste boeken, die ik in lange tijd in handen heb gehad, is wel Jou Pu Tuan van de Chinese schrijver Li Yü (Verlag die Waage, Hamburg, 1965). Het heeft als ondertitel ‘Ein erotisch-moralischer Roman aus der Ming-Zeit, 1633’. Dat klopt wel. Achttien van de twintig hoofdstukken zijn gewijd aan de amoureuze avonturen van de hoofdfiguur, die de fraaie naam draagt ‘Vormitternachts-Scholar’, een jongeling die ‘weiblichen Umgang und Liebesgenusz weniger bei Tag als bei Nacht schätzte, bei Nacht aber nur bis Mitternacht, nicht später’ - duidelijk een fijnproever dus. Aan het slot gaat deze lijvige, amusante, geestige ‘schelmenroman’ mag ik wel zeggen naar een werkelijk tragische ontknoping, die onze jongeling tot inkeer brengt en terugvoert naar de kluizenaar, die hij in het begin van de roman ontmoet had: ‘Priester Einsamer Gipfel’, die men schertsenderwijs ook wel ‘monnikje Lederzak’ noemde. Deze inkeer is zo ingrijpend, dat jongeling Vormitternachts-Scholar (voortaan v.s.) nadat dromen en herinneringen zijn slaap hebben verontrust, resoluut een groentenmes neemt, het nog eens extra bijslijpt en met één haal de apparatuur bij zichzelve verwijdert, die hem eens zoveel vreugde had bereid. ‘Es hatte nicht einmal sonderlich wehgetan’, schrijft Li Yü dan aanmoedigend. Maar hoe veelzijdig hij ook is geweest, als chirurg sla ik hem toch niet hoog aan. Ook dit houdt verband met de apparatuur. Onze jongeling had namelijk een wat oudere vriend, een ‘bloedsbroeder’, die van beroep ‘edelbandiet’ was, een soort Chinese Robin Hood, die in hoog aanzien stond omdat hij alleen bij de zeer rijken placht in te breken. Nu was de klacht van v.s. dat hij bij het opbouwen van een grootse slaapkamercarrière gedwarsboomd werd door het feit, dat de werkelijk schone Chinese vrouw zich nooit op straat vertoonde. Wat daar liep was maar slavinnenrifraf. v.s. vroeg nu zijn vriend de edelbandiet, als hij toch aan het inbreken was, een oogje te willen openhouden voor iets heel moois. Deze beloofde dat wel, maar wilde zich eerst overtuigen of v.s. wel fors genoeg van bouw was voor zijn hoge aspiraties, v.s. was daarvan vast overtuigd en bleef dan ook gebroken achter toen zijn vriend, na in-

[p. 8]

spectie, de apparatuur volslagen ontoereikend moest noemen. Gelukkig verscheen er kort daarop een rondreizend chirurg in de stad, die met behulp van twee honden en een gedurfde ingreep v.s. toch aan de zo vurig begeerde afmetingen kon helpen. Deze ingreep wordt uitvoerig beschreven en zal, daarvan ben ik zeker, in Nederlandse chirurgische kringen menige brauw doen rijzen. v.s. kan dan aan zijn carrière beginnen - het boek doet voor een deel, vooral ook wat opgewektheid van toon betreft, aan de Decamerone denken. Het is evenwel veel méér dan wat men in deftige kringen aan de theetafel ‘vuilschrijverij’ pleegt te noemen. Ergens in het vele commentaar waarmee deze uitgave omgeven is, werd het boek vergeleken met een ui: steeds verder afschilbaar. Het is niet alleen een zedenroman uit een periode van overgang in de Chinese geschiedenis, het weerspiegelt ook de overgang van een jonge generatie, die zich afwendde van de leer van Confucius naar bepaalde, Chinese vormen van Zen-Boeddhisme.

Belangrijk is het ‘Nawoord’ van de vertaler. Hieruit blijkt weer eens het diepe verschil tussen Oost en West. In onze wereld komen dagelijks boeken uit, die door de klaroenen der reclame reeds vrijwel vóór verschijnen ‘klassiek’ genoemd worden en die de Homerus-Shakespeare-Goethe-combinatie stelselmatig ver achter zich laten. In ons land heb ik een jonge man reeds ‘beroemd’ zien noemen, die nog moet debuteren! Lees daarbij hoe moeizaam de weg geweest is waarlangs de vertaler van deze Chinese roman, Franz Kuhn, tot de ontdekking gekomen is van wat sommigen als de belangrijkste roman uit de hele Chinese literatuur zien! Bij zijn vertaalarbeid is hem van veel nut geweest een moderne Chinese herdruk van deze roman uit 1943: ‘Ich erhielt diesen vortrefflichen Text im Februar 1957 aus Beirut zugesandt durch den dortigen holländischen Gesandten, den bedeutenden Sinologen Dr.R.H. van Gulik’, die hij daarvoor dan ook zijn grote dank brengt.

Belangrijke ‘Sinologen’ komen ook voor in het ‘Geleitwort’, dat dit boek meekrijgt en waarin het Europese lot ervan wordt beschreven. Jou Pu Tuan verscheen namelijk in de vertaling van

[p. 9]

Franz Kuhn bij een bona fide uitgever in Zürich in 1959. Nog in hetzelfde jaar werd het als ‘ontuchtig’ door de politie in beslag genomen. De gebruikelijke processen volgden, deskundigen legden verklaringen af, die zozeer in het voordeel van het boek spraken, dat in het vonnis de vertaling een ‘bewonderenswaardige wetenschappelijke prestatie’ is genoemd, het boek zelf ‘onderhoudend en voor een deel spannend geschreven’ en voor ‘sinologen, literatuur- en cultuurhistorici van belang’. Het was evenwel in strijd met wat eveneens in het vonnis de ‘christliche Ethik’ werd genoemd en het restant van de oplaag is verbrand. Dat gebeurde in het jaar onzes Heren 1961 en niet eens door fascisten! Een Weiszbuch zum Falle Jou Pu Tuan van de zijde van de diep verontwaardigde Zwitserse uitgever is in voorbereiding. De uitgave, die ik in handen had is een ‘Lizenzausgabe für die Bundesrepublik Deutschland und Oesterreich’. Kopers in die landen moeten een verklaring tekenen dat ze ouder dan 18 jaar zijn, het boek voor zichzelf aanschaffen en het achter slot en grendel zullen houden en op de hoogte zijn van het vrije karakter ‘der Darstellung erotischer Einzelheiten’. Voor het eerst iets zinnigs in de hele beschimmelde affaire van het boekverbieden.

En hoe staat het met het ‘onvertogen woord’? Franz Kuhn, overleden vóór zijn werk op de brandstapel kwam, heeft een tiental belangrijke vertalingen uit het Chinees gemaakt. Hij gebruikte geen taal van de straat, maar de sierlijke omschrijving. Ik vraag mij af hoe dat eigenlijk in het origineel zit? De vraag drong zich aan mij op toen ik een blik kon werpen in de Franse vertaling van Jeou-P'ou-T'ouan van Pierre Klossowski, uitgegeven door de wakkere Jean-Jacques Pauvert. Die vertaler heeft blijkbaar wel woorden gebruikt, die ‘aanstoot’ zouden kunnen geven aan de vanouds beroemde Franse eerbaarheid, waarvan de bewaking, naar ik onlangs ergens las, in handen zou liggen van mevrouw De Gaulle, uiteraard bijgestaan door wat trawanten van justitie. In die Franse vertaling trof ik dan het potsierlijke schouwspel aan dat de aanstoot gevende woorden in Chinese lettertekens zijn afgedrukt en, opdat ze onze aandacht in geen geval zouden ontgaan:

[p. 10]

in rood! De aanblik van een dergelijke bladzijde is adembenemend en ook wel ontroerend, als ik bedenk wat er al zo ondernomen moet worden om het allemaal maar mooi te houden!