Monnikje Lederzak en andere driestheden

[p. 135]

They died with their books on

Henry G. Folger was eens aan het golfspelen met zijn ‘baas’, John D. Rockefeller, toen deze hem vermanend toesprak: ‘Henry, ik lees in de krant, dat je zo juist honderdduizend dollar voor een boek betaald hebt.’ Henry G. zat er mee in, ‘but in the best tradition of book collectors through the ages he recovered and said quickly: “Kom, John, jij weet beter dan wie ook hoe de kranten overdrijven, vooral over zulke dingen. Als je iets voor tienduizend koopt, wordt het dadelijk een ton in drukletters”.’ Rockefeller deed er even het zwijgen toe en zei toen: ‘Nou, ik ben blij dat te horen, Henry. Mijn zoon en ik en de raad van directeuren waren verontrust. We zouden niet graag denken, dat de president van een van onze belangrijkste maatschappijen (Folger was hoofd van Standard Oil of New York) het soort man was, gek genoeg om honderdduizend dollar voor een boek te betalen.’ Moeilijkheden als deze heeft dr. Abraham Simon Wolf Rosenbach zijn leven lang moeten overwinnen. Dat ging hem niet gemakkelijk af, want eensdeels begreep hij het wel toen Folger hem verbood ooit weer zijn naam als koper van Shakespeareana te vermelden, anderdeels had hij een levendige belangstelling voor publiciteit. Zoals Sir Joseph Duveen, de kunsthandelaar, de rijke Amerikanen aan hoge prijzen voor schilderijen moest gewennen, moest dr. Rosenbach dat voor incunabelen, kostbare manuscripten, Gutenbergbijbels en eerste drukken doen. ‘There was no love lost between these two giants.’ Het is niet onvermakelijk hen beiden aan het ziekbed te zien van een van hun beste klanten: Henry E. Huntington. Deze lag met zijn armen uitgespreid en vroeg de heren aan wie hij hen deed denken? Duveen noch Rosenbach kon er uit komen. ‘Well, gentlemen... I remind myself of Jesus Christ on the cross between the two thieves.’ De heren waren ‘not amused’.

Rosenbach vatte het overlijden van zijn rijke cliënten bijna als een persoonlijke belediging op en hij vond het ook onbestaanbaar dat ze zouden ophouden van hem te kopen. Een klant van Rosenbach kreeg levenslang: ‘Collectors never stopped collecting in the world of Rosenbach; they died with their books on.’ Twee

[p. 136]

medewerkers van hem hebben zijn leven beschreven in: Rosenbach. The Life of one of the greatest book collectors, van Edwin Wolf en John Fleming (1960). Het is een lijvig boek met veel anekdotes over een man, die niet alleen een groot bibliofiel en een handige zakenman geweest is, maar tevens een liefhebber van de goede dingen des levens, een stijlvol gastheer en een overrompelende persoonlijkheid. Zijn eigenschappen worden bondig samengevat in de zin: ‘He was selfish, petty, grasping, vainglorious, drunken and opinionated, and all at the same time generous, warm, scholarly, amusing, loyal and sympathetic.’ Rosenbach is zelf de schrijver geweest van enkele boeken, ‘about books’ natuurlijk. Indertijd vond ik zijn Books and Bidders wat verstopt door wat alles wel gekost had en nog zou gaan kosten. Datzelfde bezwaar heeft zijn biografie ook enigszins, het is weleens teveel een opsomming van wat hij kocht en wat hij er voor betaalde. Een van de hoogtepunten van zijn loopbaan is wel de aankoop geweest van het manuscript, dat Charles Lutwidge Dodgson onder de naam Lewis Carroll ‘carefully penned and curiously illustrated and sent in 1864 as “A Christmas gift to a dear child in memory of a summer day” to Alice Liddell, the Alice of that sunny afternoon.’ De auctie was bij Sotheby, er waren een driehonderd mensen onder wie, onopvallend een ‘clear-eyed, gray-haired lady’, de bijna zeventig jaar oude mevrouw Hargreaves, de dochter van professor Liddell, Alice zelve. Het verhaal ging, dat ze onder de dreiging van armoe gedwongen was te verkopen, later bleek dat niet het geval te zijn, ‘but the story was better so.’ Ze verliet in ieder geval Sotheby als een welgestelde dame: Rosenbach verwierf het manuscript voor £15.400. Rosenbach is een onderhoudend boek vooral voor boekenliefhebbers en het is ook van belang als bijdrage tot de geschiedenis van het ontstaan van de grote Amerikaanse bibliotheken.

‘The three most exciting things in life, he gravely informed me, were flying, skiing and sexual intercourse. Only he did not say sexual intercourse but used the short and not unlovely word.’ De

[p. 137]

Hemingway uit de ‘twintiger’ jaren, in drie regels geschetst door Samuel Putnam in zijn boek Paris Was Our Mistress. Memoirs of a lost and found generation. Later was er natuurlijk meer: jagen, vissen, de stieren, oorlog. En van dat alles boeken maken, die bestsellers werden. En daarbij de integriteit niet verliezen, waarvan hij in zijn jonge jaren al gezegd had, dat het ermee gesteld was als met de maagdelijkheid: eenmaal kwijt, krijg je die nooit meer terug.

Als een waardig afscheid beschouw ik: Hemingway and His Critics. An International Anthology (New York, 1961). Het is internationale kritiek, beschouwingen van schrijvers uit Frankrijk, Duitsland, Italië, Japan, Rusland en Spanje. De samensteller van deze bloemlezing is professor Carlos Baker van Princeton, die wel de uitvoerigste studie over hem geschreven heeft: Hemingway: The Writer as Artist. In de Amerikaanse pers heeft hij gewezen op de parallel met de dood van dr. Clarence Hemingway, de vader van Ernest, die zelfmoord heeft gepleegd met een geweer en leed aan ‘hypertension’ en suikerziekte. Carlos Baker beweerde voorts, dat Ernest Hemingway in het ziekenhuis was onderzocht voor ‘hypertension and incipient diabetes’.

Als beroepslezer is het aantal boeken, dat ik herlees, of ook maar herlezen wil - later, later - gering, vooral wat de ‘fiction’ betreft. Hem heb ik herlezen: The Sun Also Rises, gedeelten uit ‘The Bell’, Green Hills of Africa, Death in the Afternoon met zijn doodsfilosofie verschillende malen zelfs en de verhalen: ‘Big Two-Hearted River’, ‘The Snows of Kilimanjaro’, ‘The Killers’, ‘In Another Country’. Hij is altijd ook een goed zakenman geweest, die zijn werk terecht ook als een belegging beschouwde. Hij schijnt nog wat in petto gehouden te hebben voor ‘de oude dag’, die hem bespaard is gebleven. Het is te hopen, dat ik het vóór mijn oude dag nog te lezen zal krijgen.

Hemingway was een groot man en een groot schrijver.