Piksjitten op Snyp

Haadstik 33
De fulkanen de djipte

De Grutsk begjint daalk yn de heechste fersnelling en fertelt dat er my it ferhaal oer de earste hoer stjoerd hat. Mei in begeliedende brief. Dy moat ik foaral earst lêze, want oars sil my de essinsje ûntkomme. Hy is benijd nei myn reaksje.

Foar himsels fynt er it slagge. De sesje sels, en de ûntwikkeling dêrnei op papier. It hat him op spoaren setten dy't er al lang kwyt wie. En doe't er alles nei ôfrin nochris yn him omgean liet begûn er sels te twifeljen oan it bestean fan De juf Annach. Dat is fansels foar my net wichtich, mar it hat him op fragen brocht oer de wearde fan it ûnthâld. Mei't er it ferhaal fan en oer de hoer oan it skriuwen wie skeat him yn 't sin, wat er as jonkje yn deselde tiid fan De juf Annach meimakke hat. It kin net ferwurke wurde yn it ferhaal oer de hoer, sis mar dy sesje op dy freedtejûn, mar it spilet út soarte in rol yn de útwurking fan syn ûnderfiningen mei De juf Annach by en yn de mûnier. Dat oare ferhaal wol er my fertelle, sadat ik better besjen kin oft it fan ynfloed is op it ferslach fan de sesje.

Dy trije ferhalen - it earste oer De juf Annach, it twadde oer de earste hoer en it tredde sa't er oanjûn hat yn de brief- moat ik eins hifkje op de yntinsiteit as sadanich, en dan besjen oft der in linéêre ûntwikkeling yn sit. Foaral wichtich foar him is de fraach oft de ferhalen meielkoar te krijen hawwe. Hy freget him ôf oft de haadpersoanen eins net ien en

[p. 130]

deselde persoan binne. Myn antwurd sil wat sizze kinne oer de kwaliteit fan syn ûnthâld, en kin tagelyk oanjaan hoe't er syn roman opsette en útwurkje kin.

As men it no troch it feriine ferfangt barre der neffens De Grutsk nijsgjirrige dingen. It sil betsjutte kinne dat de literatuer mei de tiid neat te krijen hat. Sterker, in roman makket in eigen wrâld mei in eigen logyske tiid. As dy konstatearring wier is kin er der ek noch foardiel fan hawwe yn syn prosessen, mar foaral yn syn petear mei syn psyk.

It trochinoar rinne litten fan ûnderskate tiden fassinearret him, en benammen it kreëarjen fan in nije net besteande tiid hat er yn dit stik fan saken op it each as er tinkt oan syn roman op priemmen.

Yn de oerflakte liket alles linéêr en moai aardich trochrinnend - de basis fan de maatskippij is der neffens him op stuolle - mar djippere lagen jouwe dúdlik oan dat ûnder de oerflakte fan it fatsoen hele oare, mear wêzentlike krêften in rol spylje. Men tinkt dat men alles regele hat mei allerhande ferkearsbuorden, mar elke dei - elke oer eins - fljocht de lava fan de ûnderierdske fulkanen troch de sekeringen. Ek dat wol er beskriuwe.

It ferline sit altiten yn it no, en wat hjoed bart liket wol nij, mar bestiet fansels al jierren lang. Neffens De Grutsk kin it wurd fernijing ferfongen wurde troch reparaasje of opskodzjen, lykas bart mei de bêden yn de maitiid. De wurden moatte útklaaid wurde, sadat se wer betsjutte wat se oait bedoeld hawwe nei foaren te bringen. In roman kin neffens him in wurdboek yn beweging neamd wurde, eins de wrâld sels. Mei fjoer, mei stront en fol glêzen eagen d^t it ljocht opheine, mar gjin soademiter sjogge. Mar ek dy reinbôgekleuren kinne wichtich wêze.