Simmer

[p. 3]

I.

It jongere skaei út 'e buorren wist fan Aent Obma oars al net folle mear, as hy wie in jongere broer fan âlde Keimpe Obma, dy't nou de famyljepleats in eintsje bûten it doarp oan 'e hurde wei bibuorke. Net iens allegearre wisten it forhael fan Rixt Peyma, dy't er, nei 't er der in set gedoente mei hawn hie, sitte litten hawwe soe en dat it jongfroumins it har sa nei nommen hie dat hja ier forstoar. In nuverenien hie 't wol west, yn sa'n forbân neamden de âlderen syn namme noch wolris. Hy hie noch al hwat leard en wie ôfreizge, de iene sei fan nei Amerika, in oarenien, it soe Ynje wêze. Net ien wist der krekt it rjochte fan, en Obma's folk praette der nea net folle oer. Och, en it wie allegearre stadichoan ek al safolle jierren lyn. Doe't er ôfreizge, wenne âlde Wytse Obma sels noch op 'e pleats en nou hat Keimpe der al wer mear as fiif-en-tweintich jier op buorke.

De man hat nea net folle fan him hearre litten, dat in bult tiden wisten Keimpe-en-dy en ek de oare famylje net, op gjin stikken nei, hwer't er tahâldde. De âldman hie him nei Amerika taskikt, hy moast him mar rêdde, hjir kaem der dochs net folle fan him tolânne. Ut Amerika wie er al ridlik gau foar in Amerikaenske firma nei Ynje rekke yn 'e cultures, earst op Sumatra, letter moast er nei Java gien wêze. Yn 't lânbou-bidriuw of sa.

In hiel inkelde kear yn 't earstoan, frâl doe't de âldelju

[p. 4]

noch libben, liet er wolris hwat fan him hearre, mar och, nei 't forstjerren fan Heit en Mem wie dat ek al hurd minder wurden en al yn gjin jierren hiene hja mear tynge fan him hawn. Mei forlof hie er nea west, derfoar gie er, of moast er, nei Amerika. Dat sadwaende. En fiifentweintich, tritich jier is langernôch om fan inoar to forfrjemdzjen.

Hja hearden dan yn 'e neiwinter ek rare nij op, doe't er skreau, hy woe de simmer wol by harren trochbringe. Hwat wie der fan him tolânne kommen? en dan mei greate bern yn 'e hûs: der komt soms sok raer folk út Ynje wei. Mar 't is jins eigen broer, dat men kin it al min wegerje. En dan, mocht it hielendal op neat lykje, wolnou, dan alris wer dei oan rie.

Ek de bern hearden der wol hwat nij fan op, sa'n frjemde omke in hiele simmer útfanhûs. De twa âldsten, Froukje en Wytse, dy't beide al nei de tritich rounen en nou net rjocht oan trouwen takamen, moasten der net folle fan hawwe. Sybren, dy't der op folge, wie troud en buorke oan 'e oare kant fan it Djipt, dat dy hie der neat mei to meitsjen. It jongere skaei lykwols, Auke en Aent (hja hiene him op it lêst dochs mar forneamd) like 't net sa ûnaerdich ta. Nou, Geeske en Roel wiene noch foege skoallebern en men wyt wol hoe't dy ornaris binne. Aeltsje hie der it swijen ta dien, dy hearde der ek net by feitlik. Iennichst bern fan Keimpe Obma' Tryn har suster, dy't yndertiid mei in swankebast út 'e stêd troude, in foech skilder; allebeide forûngelokken se, nou ek al wer jierren lyn, yn Hol-

[p. 5]

lân en hwat koe men oars as nim it bern ta jin? Hja kipt der hielendal út, ek hwat it aerd oangiet: men kriget net bot hichte fan har.

't Iene mei 't oare seagen Keimpe en Tryn der wol hwat tsjin oan sa'n hiele simmer. De buorren harke ek wol hwat nij op; dat wol sizze de âlderen, dy't him noch kend hiene; foar de jongerein bistie er ienfâldich net en harren sei it dus ek al net folle.

Hoenear oft er krekt fan doel wie om to kommen, hie er ek net skreaun. Dat doe't der de earste dagen fan Maeije in telegram út Rotterdam kaem, dat er dêr oankommen wie en hjoed of moarn wol foar de doar stean soe, kaem it noch al hwat ûnforwachte. Hja hiene krekt de moarns de kij út litten. Dat doe hals oer de kop de útfanhûzerskeamer op 'e foareinssouder yn oarder en mar ôfwachtsje.

In deimennich letter, krekt foar thédrinken, as Obma en 't wiif foar de kouwerútsjes lâns kuijerje nei de foarein ta en ornearje der moast hast mar bûthúshimmele wurde, komt der in moaije grize auto de kant fan 'e buorren út wei, slacht op 'e trijesprong har kant út en rydt troch de homeije it hiem op. Earst ha se der noch gjin erge yn, mar as Aent syn grize laitsjende kop ta 't rút útstekt, is der gjin twiveljen mear oan. Och hearken, dêr is er. En yn in greate eigen auto, sa liket it wol. Hja kuijerje werom en jowe swijend in hân. Wersjen nei tritich jier hast is ek sa frjemd. Keimpe is in lytse sechstiger. Aent moat al nei de fyftich rinne. In

[p. 6]

noch moai great bosk al griiseftich hier, in brún for barnd foarkommen en in golle laits. Men soe se sa net foar bruorren oansjen, dy twa. Efkes steane hja in bytsje hoeden foar inoar oer. Dan seit Keimpe, en syn stim is oars as oars:

‘Wolkom thús, jonge. Heit en Mem bin der net mear, mar wy hoopje dat dit dyn thús noch wêze mei.’

Aent knikt. Hja swije, mar it is oft der tusken harren in stil bigripen komt op datselde amerij. Och, en dan folgje der safolle fragen oer en wer, dat men forjit hast dat it thétiid is.

De jonges komme fan it lân en slepe de koffers fan Omke yn 'e hûs en helje de rook op fan 'e gloednije auto. Omke sines dus!

Sa is de ynkomste. Yn 'e koken tsjocht Aent de jas út en yt syn brea mei spek mei, as hie er nea oars wend west. Syn praet is lyk as de oaren harres en nei it lêste pantsjefol thé stoppet er mei de manlju út itselde fetsje. Dan is it krekt oft it iis brutsen is. Yn 't jounskoft tsjocht er klompen oan en reizget mei nei de jister, de jonges tsjutte him oan hwer't de bouwen lizze en hwer de mieden, en mei Keimpe rint er foar kofjedrinken mei oan 't jongfé ta. Nei 't jounsiten bisjocht er mei de froulju it kokentún, itselde dêr't Mem safolle fan hâlden hat.

En as de joun falt en it hat acht ûre west, dan siket elts syn sliepplak op hwant it is moarnier likefolle wer ier dei, en Aent tsjocht de kreakjende treppen op yn 't âlde eigen hûs, dêr't de rook hinget fan lange, lange

[p. 7]

jierren lyn. Op 'e útfanhûzerskeamer, dêr't hja yn 't foarige allinne as greate gunst ris tahâlde mochten, steane syn koffers mei útlânske etiketten.

Hjir sit hy, Aent Obma, nei mear as fiifentweintich jier, en snúft de rook op fan in âld forline. Hy goait de measte klean út en yn 'e pyama stiet er foar it lege rút en harket nei de lûden fan Fryslân. De bolle op 'e kamp oan it tsjoar grynt; by 't jongfé yn 'e Efteruten balte der in pear, de froasken yn 'e greft krôkje. Hea, lûden dy't er suver forgetten wie.

Ljippen saeije oer 't nachtlik lân en boppe de sleatten tynt dize. In hiel skoft stiet er dêr sa en heart de klok yn 'e buorren de ûren slaen, njoggen, tsien, âlve. De pleats is stil, in inkeld gekreak, as immen him faeks op bêd omdraeit. Heart hy yn dizze wrâld noch thús? In skaei groeide op, dêr't er net de minste kunde oan hat. Keimpe en Tryn waerden âld, de bern fan âld ta jong frjemd, tominsten dêr komt it op del. Hast it oantinken oan Heit en Mem is forstoarn út dizze sfear; fiifentweintich, tritich jier liicht der net om. En dochs, foar him libje hja hjir noch fuort, en as er dêr foar 't rút stiet en de klok telt de ûren fan 'e Maeijenacht ôf, is 't as libbet dat hiele forline stikje by bytsje wer foar him. Flitsen - in forline fan fiifentweintich jier is to ryk en to great om samar folslein foar jin to stean. Hy is wer efkes lyts bern, dat fan Mem yn it greate bêd yn 'e foarkeamer bistoppe wurdt. Skoallejonge, dy't de buorren del hoepjeijen komt, jonge op stúdzje to Ljouwert, en de brike stikken dy't dêrmei

[p. 8]

mank binne; de jierren dêr nei; de stúdzje foar in great part mislearre. Rixt fan dy jierren - hat er ea nei de oprjochte ûnthjittings folle wer oan har tocht? Hja miende it sa yngoed. Nou sil hja al in tweintich jier biïerdige lizze by de tsjerke. Hwat hat er ea witen fan it hoe of hwat? Hat hy der yndie skuld mei oan hawn? En hoefolle ha de âldelju lit tidens syn wylde jierren en dernei? Dan komt efkes de frage by him op: hwat doch ik hjir op dit âlde plak, dêr't ik oars net folle dien haw as bidjerren? Goed to meitsjen falt der neat mear. Syn libben leit earne oars. Hwat docht er hjir en meitsje syn eigen hert ûnrêstich? Mar hwat kin men oan 'e oare kant dwaen tsjin in langstme, dat jin elts jier mear en mear ynbarnt. In langstme hjirnei: de rook fan it âlde hûs, it lûd fan saeijende fûgels oer de dizige lânnen, de Maeijenacht. Hy harket en harket en né, hy hie net oars kinnen. Foar tolven leit er him del ûnder it swiere tek fan 't útfanhûzersbêd en harket, en yn syn hert en holle is in forward gebet. Hy fynt der de ein net fan en falt yn in fêste sliep.