| |
| |
| |
II.
Dat Aent syn dagen sa bisteegje soe, hiene hja feitlik net ien fan allegearre tocht. De auto stiet yn 't âlde weinhús njonken de tilbry. Alle kreaze pakken sitte yn 'e koffers, en yn drillen broek en blaukile, mei klompen oan en in pet op swalket er op 'e pleats roun; om der út to gean taelt er net nei. Ek net dat er liddich rint Fakernôch stiet er moarns mei melkerstiid klaeid en der binne dan yn 'e jister altyd wol in pear lichte bistjes foar him to melken. De earste tiid reizge er mei syn broer Keimpe de stikken lân hwat ôf om âlde oantinkings op to heljen, en dêr is de bân tusken de beide bruorren wol tige wer oanhelle. Allinne, en dat treft eltsenien wol, praet er hast inkeld oer Fryslân en de buorren en âlde kunde... Wûnderlik, hwat er dêr allegearre noch fan wyt. Mar om him ris oan it praten to krijen oer syn eigen libben dêr yn Ynje, dat mislearret frijwol eltse kear wer. Och, sa makket er der him dan fan ôf, dat is sa'n hiel oare wrâld, dy leit sa fier fan jimme ôf, dat ik soe it jim dochs net allegearre bitsjutte kinne. Ik bin heal stêdman en heal boer, moatte jim mar tinke. Ik wenje yn 'e stêd, mar reizgje meastal ús ûndernimmings ôf: dy lizze oer hiel Java en Súd-Sumatra. Opsichter, soe men faeks sizze kinne. Nouris wenje ik yn 't hotel, dan ris wer, as it my forfeelt, yn in eigen hûs. Och, en sa giet dat hwat. Dan is er útpraet, mar hwat hja nouris en graech wite woene, dêr wol er mar net oer gear. Hy praet folle leaver
| |
| |
oer de fruchten en de mieden en de kij en de pleatsen en hwa't dy nou bibuorkje.
Moarns nei iten plakt er mei de jonge it gat op 'e karre en rydt nei de Efteruten to wjudzjen. Dêr stiet er mei yn 'e rige en hat as it nei ienen rint forlet fan thé en brea, krektlyk as de oaren. Nei thédrinken giet er stéfêst mei to meltsen en yn 't jounskoft is der ek altyd genôch to forstriken. Kealleboarne bygelyks en skiepmeltse. Dat binne fan dy dingen, dy geane noch krektlyk as by Heites. Sels de skiep wurde noch by deselde daem oan 'e line set. Keimpe en hy meije harren it kofjedrinken moarns foar iten en jouns om in ûre of fiif ris hwat langer oan tiid dwaen, fierders binne hja mei it folk op en út.
Hja woene yn 't earstoan mei it iten noch wolris hwat ekstra drokte meitsje, mar dêr is Aent gau mei delkommen. Hy is hjir kommen om it hiele âlde libben jitris mei to libjen en hoe gewoaner as hja it nou hâlde, hoe greater deugd hja him dogge. Né, dat Omke sa wêze soe, dat hiene de bern ek hast net tocht. Sa hiel gewoan; bihalven dan de moaije auto efter 'e sletten doarren fan 't weinhús en de deftige pakken klean yn 'e koffers op 'e souder, en de foarname brieven dy't der út en troch foar Omke komme, oeral wei. Soe er ryk wêze? Hja kinne it min skatte, mar leauwe it fan nêsten wol. Né, hja kinne net folle oars as goeds fan Omke sizze, al hiene dan de jonges binammen hwat mear drokte forwachte. Keimpe en Tryn kinne der beide like min oer út dat dit Aent is, de wyldeman,
| |
| |
dy't fan need om utens teach. Wis, fleurich is er noch likefolle en in golle laits is him eigen bleaun; mar in rêstich man is 't wurden, dy't nou tige skoan skynt to witen hwat er wol. Oer syn libben hearre hja net it measte, mar dat giet ornaris al sa mei minsken dy't omfierrens wei komme, Amerika bygelyks. Foarsafier as Keimpe it bigripe kin, hat er it gâns in ein brocht yn 'e wrâld. Hwat hawwe hja har feitlik in soarch makke foar neat. Men fornimt hast net ienris dat der in frjemdenien yn 'e hûs is. En hy hat tige mei de bern op. Binammen foar de jonge bazen is Omke alles en hy moat oeral syn oardiel oer gean litte. Mei harren is er ek it measte op en út. Hwat Aeltsje (hja seit ek mar fan Omke) krekt fan him tinkt, dêr komt men fansels net bot efter; hja sit him meastal mar mei greate eagen oan to sjen en docht in inkelde kear in frage, dêr't in oarenien net oer prakkesearje soe. En sa giet it libben op 'e pleats syn gong, as wie der neat foroare.
Mar hwat dizze dagen foar Aent yn wêzen bitsjutte, dêr hawwe hja gjin aen fan en dat kin ek hast net. Sa'n machtige emoasje nei safolle jierren, hoe soe it ek hast yn wurden wêze to fetsjen. En elts amerij komt der wer in âld byld foar jins eagen to stean. Hy swalket yn it jounskoft nei meltsen troch de krite by it jongfé lâns en kuijert efkes troch oan 'e pleats fan Sikkema's folk ta. Dêr is de jongste dochter Maeije troud en dy wenje der nou. De âldelju hawwe in húske set deun by de buorren. Dêr yn 'e hege sleatswâl sit er en lit syn eagen
| |
| |
gean oer de Dongeradielster klaei: Maitiid en blommen en jonggers, dêr't it wyntsje al yn golvet. Ljurken en ljippen en in skries op 'e hikke, in pear langpoaten op 'e lege hoeke fan 't Mêd. In pear seilen yn it Djipt, in gesicht fier. En de pleats, nij oanstrutsen om hûs hinne. Dêr is in jong libben bigoun fan 't Maitiid. In skaei dat berne is wylst hy fuort wie. En nou koartlyn hat de flagge op 'e skuorre stien en it brulloftsfolk teach de Sintelwei del, yn 'e skuorre wie brulloft. Jongfolk, ek safolle oaren, rieden de wei lâns nei Dokkum of Ljouwert om húsrie, hwant it libben moat syn gong gean. Nou skrept alles as wie der neat bard, en it libben giet syn gong.
In wûndere blidens komt der op sa'n stuit oer him. Ja, sa hie er it him tocht: allinne it is hast noch riker, noch greater as him foar de geast stie. Fryslân, in wurd, mar syn wêzen yn gjin wurden to fetsjen. In sfear fan nije jeugd hinget der om 'e pleats hinne. Takomme Maitiid wurde dêr de jonge kealtsjes berne, en in stam-hâlder faeks. En efkes lûkt der oer dit blide hjoed in skaed. Hwat er forstanlik wol wist, mar him yn in berneftige koppigens sels net tajaen woe, dat fielt er hjir wol eltse dei tige: syn jonge libben is foarby, en net sahwat, mar foargoed. Hiel djip yn him hie de jierren troch noch hwat west dat sei: yn Fryslân komt al dit âlde werom, en dan tocht er dêr, sûnder dat er it himsels bikenne woe, by: ek de jonkheit. Is der foar in man dy't de kant fan 'e fyftich al útrint noch in takomst? Jitris in nij bigjin, as men jins libben sjocht as ien great
| |
| |
forsin? Is syn libben in forsin? Hy soe it net graech sa hearre wolle: hat er net ryklik fan alles syn part hawn? Jild, karrière, wille, blydskip en leafde. De twa lêsten, dêr twivelet er oan. Hoenear hat er wier blydskip kend lyk as nou bygelyks, nou't er op 'e hege sleatskant sit mei de pols njonken him? En it libben mei Mabel, dat soe men slim leafde neame kinne. Sa net, net ien fan beiden hat der ek ea dy namme oan jown. Dêr swijt er tsjin Keimpe en Tryn mar oer, hja soene it faeks dochs net bigripe, soks. Mar as er syn libben jitris bigjinne koe, soe er it dan wer sa dwaen? In slim doelleaze frage, mar hy soe dochs sizze fan né. Rixt. Har namme spilet him gauris troch de holle. Ek al, om't er har stien sjoen hat oan 'e Súdkant fan 't hôf. Hja hie nou in froumins west fan syn jierren, fiifen-tweintich sil hja west ha.
Sjoch, dêr jeije de jonges, Auke en Aent, mei de karre it fjild yn. Aent, syn genamt, in jongbaes fan in jier of sechstjin, sawntjin. In pear fleurige jonges, dêr't er him hast noch it bêste by thús fielt. Hja kinne laitsje en wille ha, better as Wytse, dy't oars ek tige aerdich mar hwat oan 'e stûfe kant is: dy bigjint ek al aerdich âldfeint to wurden. In lyts boike, doe't hy nei Amerike teach. Och, is 't sa al net mei in great part fan 'e buorren? As er Sneins yn tsjerke sit falt him soks it bêste op: hoefolle ken hy derfan, ûnder de tritich net ien, boppe de fjirtich feitlik allinne goed en lang net iens allegearre.
Fan Peyma's folk is hjir wei tein, allinne 't âld minske
| |
| |
leit hjir, en Rixt. It jongfolk sjocht nei him as nei frjemd en flústert eat. En dochs is der noch hwat jongs yn him, hy kin wille meitsje mei de greate jonges, boartsje mei Geeske en lytse Roel, de neikommer. Froukje hat it stille aerd fan har beppe, Aente mem. Mei har kin er jouns sa stil ris in ûrke sitte to petearjen. Frjemd dat hja oerbleaun is, in djippe en stille natûr. Earst fierstentolet hat Aent syn mem bigrepen hawn. Aeltsje - hwat is dat foar in fanke? Unwêzentlik en frjemd yn dit milieu, as wie hja út in oare wrâld. In moai fanke, fan sa'n aparte skientme faeks, dat de jonge bazen fan 'e krite it net nei wearde skatte kinne. Greate blauwe eagen, dy't jin as fan tige fier oansjogge. Hja swijt in bulte. Aent wyt net krekt hwat er der fan meitsje moat. Is it wol in fanke foar dit milieu? Faeks net better of minder, mar oars. De jonges, Auke en Aent, tale net nei har. Dêr ride hja de bouwen del mei in karrefol guod en krije him yn 'e kiker en swaeije. Hy skoddet de holle: né, hy giet mei de pols werom en allinne. Mar moarn yn 't middeiskoft dan sit er wer njonken harren, nei de Efteruten to wjudzjen. Moarn en noch safolle oare dagen. En mei in wikemennich bigjint de ûngetiid. As er dat allegearre bitinkt, dan tilt him it hert en licht springt er oerein.
|
|