Verhaal van het vergaan van het jacht De Sperwer en van het wedervaren der schipbreukelingen op het eiland Quelpaert en het vasteland van Korea (1653-1666) met eene beschrijving van dat rijk
(1920)–Hendrick Hamel– Auteursrecht onbekend
[pagina 75]
| |||||||||||||||||||
Bijlagen | |||||||||||||||||||
[pagina 77]
| |||||||||||||||||||
I. Berichten over de gevluchte schipbreukelingen.Dagregister Japan.a.1666. September. Dinsdag 14en ditto.... Voor drij dagen begon hier tijdinge te lopen hoe de hr van Gottho aen dese Stadts Gouverneur Zinsabrod.e bij missive hadt laten weten datter agt Europianen op een wonderlijcke wijse gecleet en met een vreempt fatsoen van een vaertuijgh in sijn Eijlanden waeren aengecomen, ende die hij met d' eerste gelegentheijt van weer en wint naer Nangasackij dagt te senden; gemelte tijdinge worden alle uuren met soo veel veranderinge in de omstandigheijt van dien vertelt dat men niet en wist wat daer van te dencken weijniger te schrijven, tot huijden vroegh als wanneer verstonden dat gemelte vreemde vaertuijgh ende volck d' verleden nacht van Gottho hier was verschenen en die nadatse door den Gouverneur van alles waren ondervraegt geworden, een uure nae de middagh bij ons op 't Eijlant wierden gesonden ende bevonden te wesen agt Nederlanders welcke ao 1653 't Jacht de Sparwer door een vijfdaegse schrickelicke storm den 16e Augustus op 't Quelpaerts Eijlant hadden helpen verliesen, zijnde dese acht personen genaemt Hendrick Hamel van Gurcum ao 1651 met de Vogel Struijs in India gecomen voor bossr naderhant verbetert tot bouckhouder met 30 gl. pr maent. Govert Denijs van Rotterdam ao 1651 met N. Rotterdam int lant gecomen voor schiemansmaet. Denijs Goverts zoon van do Govert, als boven in 't lant gecomen voor jongen met 5 gl. Matthijs Boeken van Enckhuijsen ao 1652 met de schip N. Enckhuijsen in India gecomen voor Barbarot a 14 gl. pr maent. Jan Pieters van Heerenveen, bossr van f 11 pr maent daer voor in India gecomen ao 1651 met d' Vogel Struijs. Gerrit Jans van Rotterdam ao 1648 met Zeelandia in India g'co- | |||||||||||||||||||
[pagina 78]
| |||||||||||||||||||
men voor jongen, naderhant verbetert voor matroos met 10 guldens. Cornelis Dirks van Amsterdam ao 1651 met 't schip de Walvisch in 't landt gecomen voor matroos met 8 gl. ter maent. Benedictus Clerck van Rotterdam ao 1651 met Zeelandia in India gecomen voor jongen a 5 gl. ter maent.
'K en wil mijn selfs niet inlaeten nochte onderwinden om hier in 't lange te verhalen wat voornoemde personen in dien tijt van 13 jaeren diese onder d'Eijlanders van Corre hebben gesworven, is wedervaren, dewijle sulcx wel een breeder beschrijvinge op sigh selfs soude vereijschen maer sal slegts cortelijk seggen, hoe datte miserable menschen en nogh 28 persoonen die nevens haer tsamen 36 zielen van gemelte Jagt de Sparwer gesalveert en op voornde Quelpaerts Eijlant aen lant gecomen waeren, eerst den tijt van 8 maenden daer op bewaert en naderhant op d' eijlanden van Corre gebragt sijn, wordende dikwils van de eene plaets naer d'ander gevoert mitsgaders doorgaens seer sober en armelijck getracteert, sulcx nu en dan 20 personen van haer geselschap sijn komen te sterven en sij 16 starck overgeschooten welcke overige acht die op 't vertreck van voorsz. acht menschen uijt Corre, nogh in't leven en hier en daer in't lant verspreijt waeren, uijtgenomen drie diese om de minste suspitie te geven op hunne vlugt van daer in huijs gelaten, sijn genaemt
Den Gouverneur Zinsabrode als hij de eerste genoemde acht persoonen bij ons op 't Eijlant sont, liet ons daernevens door de Tolcken aenseggen dat we dezelve wel mogten tracteren en gedencken hoe wonderlijck dat se uijt haer elenden waeren verlost, ende om haer vrijdom te becomen met sulck een slechten vaertuijgh, soo verren wegh hadden bestaen haer leven te wagen, SijnEdle wilde daer over naer Jedo oock schrijven en ons naer becomen bescheijt ordre geven hoe wij't met dit volck dan wijders souden hebben te maecken. Wij lieten SijnEdle voor dese goede voor- | |||||||||||||||||||
[pagina 79]
| |||||||||||||||||||
sorge ten hoogsten bedancken en seggen dat we ons naer Zijn beveelen gehoorsaemelijck gedagten te schicken. Voorsz. parsoonen waren den 4 deser des avonts met een cleen vaertuijgjen van Corre vertrocken en door een continueele noordewint tot beneffens d'Eijlanden van Gottho geleijt, alwaerse den 10en ditto door een stercke zuijdewint genootdruckt sijn geweest (hoe wel tegens haer danck) haven te soecken, sonder te weten waer datse waren en of se bij vrunden of vijanden quamen. 'T is mijns oordeels aenmerckenswaerdigh dat als het gesalveerde volck van de Sperwer op't Eijlant Quelpaert waeren, en in 8 maenden niet en wisten wat men met haer voor hadde, uijt Corre daer bij haer gecomen is een out man gelijckende wel een Hollander (zijnde apparentelijck bij den Heer van gemelte Eijlant van den Coninck van Corre versogt en ontboden) die naer hun luijden een lange wijle besien te hebben, ten laetsten in cromduijts vraegde wat volck sijt ghij ende uijt haer verstaende dat se Hollanders waeren, seijde ik ben oock een Hollander, geboortich uijt de Rijp, en hiete Jan Jansz. Weltevreen ende heb hier al 26 jaren geweest, verhaelende wijders hoe hij ao 1627 op 't Jacht Ouwerskerck hadde gevaeren, Item dat hij op seecker joncque door gemelte Jagt in dit Noorse vaerwater genomen, overgezetzijnde, en omtrent dese Eijlanden vervallen wasGa naar voetnoot1) met eenige van sijn geselschap aan lant gevaeren om waeter te haelen en nevens twee andere persoonen door d' Chineesen gevangen geworden, mitsgaders dat voorn. twee mackers ten tijde als dese Eijlanden van de Tartaren wierden ingenomen, waeren dootgebleven; gemelte Jan Jansz. Weltevreen was op 't afscheijt van dikgenoemde 8 persoonen uijt Corre nogh in't leven ende een man van ruijm 70 jaren oudt. (Dagh-register ofte Dagelijckse aenteijckeninge van 't gepasseerde en voorgevallene in Japan ten Comptoire Nangasakij gehouden bij den oppercoopman Wilhelm Volger, Opperhooft, aldaer, beginnende den 28n October anno 1665 tot den 18 October 1666. Kol. Arch. no. 11689. In afschrift ook in Overgek. Brieven 1667 Tweede boek. K.A. no. 1149). | |||||||||||||||||||
b.1666. October. Sondagh 17o do.... op van dage lieten door de Tolcken (gelijck wij meenden om 't welstaen) aan de Gouverneurs versoecken off we de acht Nederlanders voor een maent verleden uijt Corre hier aengecomen mede naer Batavia mochten voeren, 't welck ons wiert af- | |||||||||||||||||||
[pagina 80]
| |||||||||||||||||||
geslagen met voorgeven dat dies aengaende van't Jedosche Hoff nog geen ordre off bescheijt was gecomen, maer alle uure worde verwacht, ondertusschen zullen de schepen morgen moeten vertrecken ende dese arme menschen licht hier noch een jaer dienen over te blijven 't welck voor haer luijden hertelijck te beclagen soude wesen. | |||||||||||||||||||
Missive Nagasaki naar Batavia.c.Aen de Edle Heer Joan Maetsuijker Gouverneur Generael en d'Edle Heeren Raden van India. Door de onwederhoudelijke en onbepaelde hand Gods sijn hier op 14den passado uijt de Correse Eijlanden op een wonderbaerlijke wijse teregt gecomen en door den Gouvernr Zinsabrode bij ons op 't Eijlant gesonden 8 personen die ao 1653 het Jagt de Sperwer op 't Quelparts Eijland (gelegen omtrent...Ga naar voetnoot1) mijlen benoordenGa naar voetnoot2) Firando) hebben helpen verliesen, sijnde d'eene van haer d'Boechouder van gemelte schip genaemt Hendrik Hamel en d'andere 7 matroosen op haer vlugt met een kleen vaertuijgje; van haer sijn nog andere agt persoonen op gemelte Eijlanden van Corre gebleven; voorschreven hier aengecomen 8 personen gaen nevens desen met d'Esperance meede na Batavia uijt wien en uijt hetgeen daervan in ons Dagregr op voorschr. datum staet aengeteijkent UEdle alle omstandigheden nader gelieven te vernemen. Nangasackij adij 18en October anno 1666. Uwe Edls onderdanige dienaers en was getekent Wilhem Volger, Daniel Six, Nicolaes de Roij, Daniel van Vliet (Kol. Arch. no. 11725). | |||||||||||||||||||
Rapport.d.Rapport schriftelijck gestelt en aen den Ed Heer Joan Maetsuijcker Gouverneur Generael ende de E. Heeren Raden van India overgelevert door mij Wilhem Volger Coopman en jongst gewesen Opperhooft in Japan met mijn verschijning van daer op Batavia. ... Wij en hadden in't alderminste niet getwijffelt gelijck in meergenoemde missiveGa naar voetnoot3) oock is geschreven off de acht persoonen van 't verongeluckte Jacht de Sperwer souden benevens naer Batavia gegaen ende voor UEd verschenen hebben om de ellenden die haer 13 jaeren in de | |||||||||||||||||||
[pagina 81]
| |||||||||||||||||||
eijlanden van Corre sijn bejegent mondelingh en schriftelijck te verhaelen. Hoewel 't tot mijn en insonderheijt deser arme luijden groote droefheijt heel anders is uijtgevallen aengesien den Gouverneur Gonnemond dien ick daegs voor mijn afscheijt uijt Nangasackij om licentie tot haer vertreck liet versoecken 't selve plat af heeft geslaegen met voorgeven dat hij daertoe nogh geen ordre van 't Jedose Hof had becoomen seggende wijders dat hij twijffelde of gemelte persoonen niet noch eerst in Jedo souden ontbooden en aen de Rijcxraden moeten vertoont worden bevoorens haer toegestaen wierde van hier te vertrecken; tot wat eijnde - offt al gebuerde - dit dan noch geschieden soude, seijde hij niet; 't is evenwel niet apparent dattet daer toe comen sal gelijck UEd binnen corten pr d'een of d'andere joncque van daer wel aengeschreven staet te werden. Ondertusschen valt 'et voor deese bedroefde zielen moeijelijck noch een ront jaar te moeten overblijven eerse haer volle vrijheijt mogen genieten. Ick ben van haer luijden versocht en heb aengenomen om UwEdlen haerenthalven te bidden, gelijck ick mits desen in alle nedericheyt doe dat 'et UweEdlen doch wilde believen d'oogen van barmherticheijt over hunne armelijcke conditie te laeten gaen endesoodanige ordre te geeven datse wederom in 's Compes soldij boucken ingetrocken ende tot onderhout ijets genieten mochten, wij ende sij bidden noghmaels dat UwEdls hierin naer Haere aengeborene goedertierentheijt gelieven te handelen. (Overgek. Brieven 1667, Tweede boek. Kol. Arch. no. 1149; ook in Kol. Arch. no. 11725). In de missive van de Bataviasche Regeering d.d. 20 April 1667 wordt naar Nagasaki bericht dat de Espérance 30 November 1666 te Batavia is aangekomen en dat is ‘overgeleverd door den E. Willem Volger [die aan boord van de Espérance was medegekomen] UE. aangename missive van 18 October ao verleden, mitsgaders desselfs particulier rapport’. In hare beantwoording (d.d. 9 Mei 1667) van den brief van 18 Oct. t.v. zegt de Bataviasche Regeering: ‘Wij willen ook niet twijffelen of de Gouverneurs [van Nagasaki] zullen de 8 personen die van Corre soo miserabelijcken tot Nangasacki overgecomen ende 't verleden jaar daer overgehouden sijn, nu largeren en herwaerts laten comen’. | |||||||||||||||||||
[pagina 82]
| |||||||||||||||||||
aendienen dat de agt Nederlanders op den 14en September uijt Correa hier aengecomen met haer ten huijse van den Gouvernr Canama Gonnemonde moesten gaen omme andermael in presentie van den opreijsende Stadvoogt Zinsabrodonne ondervraegt te werden. IkGa naar voetnoot1) liet deselve roepen ende gelaste dat met den anderen op stont daer naer toe souden gaen. Wat vragen dese wijshoofdige Japanse Regenten voorstellen sullen staet ons met haer retourneeren te vernemen. Cort naer den middag quamen gemelte Nederlanders weder op 't Eijlant en gevolgelijck rapporteerden den boekhouder Hendrik Hamel, dat in presentie van gem. Gouvernr waren gevraegt, eerst naer haere namen en ouderdom, alsmede den handel en wandel der Correers, wat cleeding sij droegen, haer geweer, manieren van leven, en godsdienst, of' er oock Portugeesen als Chinesen in 't lant woonden, mitsgaders hoeveel Hollanders daer noch gebleven waren etca. ende naer datse haer op ijder vraeg contentement gegeven hadden, wert haer gelast weder naer 't Eijlant te keeren; of dese luijden door de Keijserlijke Majest. gelargeert zijn, connen noch niet te weete comen. | |||||||||||||||||||
f.1667. 17 Februari... 't vertreck der 8 Nederlanders uijt Correa, alsmede de verlossinge dergeenen die daer noch verbleven waren, soude bij Sijn Ed [een der beide Gouverneurs van Nagasaki] in gedagten gehouden worden ende gevolgelijck aen zijn Confrater [die destijds zich te Jedo ophield] daerover schrijven (Kol. Arch. no. 1155). | |||||||||||||||||||
g.1667. 14 April [te Jedo].... alvoorens door onsen Japansen schrijver de versoecken tot bevorderingh van 't vertreck der 8 Nederlanders uijt Corea hier comen vlugten.... in scriptis gestelt wesende... leverden wij hem [den hierboven bedoelden Gouverneur van Nagasaki] gemelte geschrifje over, onder versoeck 't selve in achtingh geliefde te nemen. | |||||||||||||||||||
[pagina 83]
| |||||||||||||||||||
Spreeuw directelijck met een cargasoen ten bedrage van f 475724.15.3 bestaende in 4 duizend picol staefkoper, 250 picol campher, 35 Japanse zijde rocken nevens 80 kisten zilver, naar Batavia gedepecheert. Godt [de] Heere geve datse behouden mogen vaeren. Heden bequamen licentie dat de 8 personen uijt Corea hier aengecomen, zullen mogen vertrecken. | |||||||||||||||||||
Missive Nagasaki naar Batavia, 22 Oct. 1667.j.... Niettegenstaende den nieuwen Gouverneur van Nangasackij Sinsabrodonne om den ouden Gouvernr Gonnemonde te vervangen, al eenige dagen afgecomen was, hebben wij niet eerder als op dato deser licentie connen bekomen dat de 8 Nederlanders uijt Corree 't voorleden jaer hier aengecomen, zullen vermogen te vertrecken en dienvolgens comen d' selve pr de fluijt de Spreeuw tot UEdle noch bij desen over. | |||||||||||||||||||
Resolutie Gouverneur Generaal en Raden, 2 Dec. 1667.k.Jan [lees: Hendrik] Hamel adsistent met noch 7 persoonen te samen geweest sijnde op 't jacht de Sperwer ao 1653 aen een der Corese eijlanden verongeluckt en sedert aldaer gevangen gehouden tot verleden jaer dat se met een cleijn vaertuijgh ontcomen en tot Nangasacki bij de onse aengelandt sijn, In Rade versocht hebbende om licentie om met de gereede schepen na 't vaderlandt te vertrecken ende dat hare gagie van de tijt harer detentie haer mede mochte goet gedaen worden, Soo is nae deliberatie goet gevonden haer het eerste toe te staen, maer het tweede als strijdigh metten Generalen articulbrief af te slaen, maer dat haer reeckening weder aenvangh sal hebben genomen van de tijt dat weder tot Nangasacki sijn in de logie gecomen, sijnde geweest den 14en September verleden jaers, doch aengesien eenige niet meer dan jongens gagie sijn winnende, is verstaen desulcke voor de 't huijsreijze op 9 gl. ter maent te stellen. | |||||||||||||||||||
Generale Missive, 25 Jan. 1667.l.Van de Hr. van Gotto sijn acht Nederlanders die met een cleen vaertuijg aldaar van de Coereese eijlanden waeren aengecomen tot Nangasackij opgesonden verhaelende dat se in't jaer 1653 op't Quelpaerts eijland met 't jacht de Sperwer verongeluckt en sich aldaer 36 menschen gesalveert hadden - maer waeren van de Coereesen seer armelijck getracteert en | |||||||||||||||||||
[pagina 84]
| |||||||||||||||||||
soo nu en dan van 't eene eijland nae het ander vervoert, sulx datter in den tijt van 13 jaeren dat aldaer gesworven hebben 20 personen sijn comen te sterven, - waervan 8 gelijck vooren geseijt, met een cleen onnosel visschers vaertuijgjen sijn gevlucht, de andere acht sijn daer noch gebleven, onder anderen verscheen daer bij haer een out man die seijde in cromduijts dat hij ook een Hollander was geboortig uijt de Rijp, genaemt Jan Janszen Weltevreden, hebbende daer all 39 jaeren geweest en dat hij ao 1627 op 't jacht Ouwerkerck had gevaeren en bij geval met een Chineese jonck aldaer was geraeckt, hoe de vordere Nederlanders die daer verbleven en d' andere aght die tot Nangasacki sijn comen vluchten genaemt sijn, worden met naemen en toenaemen in 't Japanse dagregister op 14n September 1666 bekent gemaekt, waertoe ons vorder om in desen kort te gaen, diesbetreffende gedraegen. Sij hadden versocht dat voorseijde 8 Nederlanders in Nangasackij sijnde mede nae Batavia mochten vertrecken, dat jaer de gouverneurs afgeslagen hebben, onder pretext dat daerover nae Jedo moesten schrijven en licentie versoeken. (Overgek. Brieven 1667, Eerste boek. Kol. Arch. no. 1146). | |||||||||||||||||||
Generale Missive, 23 Dec. 1667.m.Uijt Japan zijn hier den 28 November verleden behouden en met seer goede tijdinge van daer alhier (Godt sij daer voor hertelijck gedanckt) de twee fluijten Spreeuw en Witte Leeuw komen aen te landen nae datse van daer den 23 October vertrocken waren.... De acht Nederlanders verleden jaer uijt haer dertien jarige gevanckenis in Corea verlost, sijn nu met de fluijt de Spreeuw alhier behouden aengelandt. (Overgek. Brieven 1668, Eerste Boek (Japan). Kol. Arch. no. 1152). | |||||||||||||||||||
Patriasche Missiven.Ga naar voetnoot1)
| |||||||||||||||||||
[pagina 85]
| |||||||||||||||||||
voor de resterende gevangens inde voorsz. Eijlanden noch verbleven, haer vrijdom mede worden geprocureert soude een pieus officie wesen. | |||||||||||||||||||
22 Aug. 1668.o.Wij hebben voor ons gehadt seven personen van diegeene die in't jaer 1653 met de Sperwer aen Corea schipbreuck geleden en haer daer aen lant gesalveert, mitsgaeders den tijt van dertien jaeren en 28 daegen als gevangen geseten hebben, off soo langh dan gedetineert sijn geweest, oock haer van de gelegentheden aldaer en van den handel die daer soude kunnen vallen, ondervraecht, en wijders gelesen het verbael dat sij daer op aen ons hebben overgeleverd. En dewijle wij daerin hebben geremarqueert dat de Japanders daer haer handel en logie hebben, en 't selve lant onder anderen medetrect Peper, Sappanhout, Sandelhout, Harte- en Roggevellen, mitsgaders mede soodanige waeren als wij in Japan aen de merckt brengen en waeronder gemeent wort dat de hierlantsche Laeckenen, als een seer kout lant sijnde, mede wel van het voornaemste soude kunnen wesen, hebben wij in bedencken genomen off het niet goet en dienstich soude wesen onder anderen mede onder pretext van de resterende gevangens off gedetineerde daer noch sijnde, dat een besendinge derwaerts gedaen wierd, om te onderstaen off wij daer tot den handel niet mede souden kunnen werden geadmitteert, presenterende de voorsz. luijden haer tot die reijs en besendinge in dienst van de Compe weder in te laeten, gelijck als sij ons berichten, dat de achtste sijnde den boeckhouder bij haer tot Batavia soude sijn gelaten. Volgens het voorsz. verbael souden die van Corea haeren handel mede te lande op Pekin drijven, werwaerts vele van de goederen die in cas van admissie bij ons daer souden werden aengebracht, souden cunnen werden vervoert en gedebiteert, dan het voornaemste obstakel dat wij daerin te gemoet sien, soude wesen dat die van Corea sijnde tributarissen van den Groten Tartar, die daar jaerlijx sijn Commissarissen send om haer op alles te laten informeren, van ons aenwesen aldaer verstaende, lichtelijck 't selve soude soeken te weeren en tegen te gaen, insonderheijt dewijle denselven ons tot den handel in sijn rijck niet en verstaet in te laeten; Doch alsoo d'E. Pieter van Hoorn UE. van die gelegentheden lichtelijck naerder sal kunnen berichten, sullen UE. in en omtrent die besendinge kunnen doen en disponeren soo als UE. sullen meenen ten meesten dienste en voordeele van de Compe te strecken. | |||||||||||||||||||
[pagina 86]
| |||||||||||||||||||
Resoluties Heeren XVII.Ga naar voetnoot1)
| |||||||||||||||||||
11 Aug. 1668.q.Gehoort sijnde het rapport van de Heeren Commissarissen hebbende in gevolge van de resolutie van gisteren voor haar bescheijden en geexamineert het volck in Corea gevangen geweest sijnde, soo oock gelesen het request bij deselve gepresenteert, tenderende om te hebben betalinge van de gagie haar volgens haar sustenue competerende van de tijt dat in Corea gevangen sijn geweest, wesende dertien jaren en 28 dagen, is na voorgaende deliberatie mitsgaders lecture van het 42 en 51 articul van den artijckelbrieff, goetgevonden dat all vooren hier op te resolveren, het schriftelijck rapport door deselve overgelevert sal werden gelesen en geexamineert, waartoe de gemelte Heeren Commissarissen mits desen worden versocht en gecommitteert. | |||||||||||||||||||
13 Aug. 1668.r.Gehoort sijnde het rapport van de Heeren Commissarissen hebbende in voldoening van de resolutie van den 11n deser nagesien en geexamineert het verbaal gehouden van het gepasseerde en toedracht van saacken in Corea geduerende de aanhoudinge en gevanckenisse van die daer jongst van daan gekomen sijn, vervattende met eenen de constitutie van het lant aldaar, en de handel die daar soude cunnen vallen, waar op sijnde gedelibereert, is goetgevonden en verstaan dat de Generaal en de Raden sal werden aangeschreven dat men hier niet vreemt daar van soude wesen dat, door een besendinge derwaerts te doen, onderstaan wierd off men | |||||||||||||||||||
[pagina 87]
| |||||||||||||||||||
daar tot den handel soude cunnen werden geadmitteert, verstaande soo den Generaal en de Raden geen andere consideratien daar tegen mochten hebben. Noch is geresolveert dat men de voorsz. luijden, sijnde seven in getale, uijt commiseratie tot een gratuiteijt sal doen hebben een somme van vijfthien hondert en dertigh guldens, te verdeelen als volgt:
|
|