Spreekwoordenboek der Nederlandsche taal
(1990)–P.J. Harrebomée–
Auteursrechtelijk beschermdP.J. Harrebomée, Spreekwoordenboek der Nederlandsche taal (3 delen). Verba, Hoevelaken 1990 (fotomechanische herdruk)
-
-
gebruikt exemplaar
eigen exemplaar dbnl
algemene opmerkingen
Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van de herdruk van de drie delen van Spreekwoordenboek der Nederlandsche taal van P.J. Harrebomée uit 1990. Het betreft een ongewijzigde herdruk van de uitgaven daterend van 1858-1862. In de gebruikte heruitgave ontbreken de pagina's CLVI-CCCXX van Deel III. Deze zijn aangevuld uit de oorspronkelijke uitgave. Het betreft het exemplaar uit de universiteitsbibliotheek Leiden met signatuur VGBNED 00 5722. Meer informatie over Spreekwoordenboek der Nederlandsche taal van P.J. Harrebomée is te vinden in het artikel ‘Het spreekwoordenboek van Pieter Jacob Harrebomée’ door Leen Verhoeff uit 2003.
Deel I bevat een dubbele Romeinse paginanummering: bij het hoofdstuk ‘Lijst van werken over Nederlandsche spreekwoorden’ begint de paginering opnieuw bij nummer ‘I’. In dit colofon worden deze twee nummeringen onderscheiden door een ‘1’ of ‘2’ tussen haken erachter. Op p. I-LXXIV (1) van Deel I zijn de voetnoten per kolom genummerd in plaats van per pagina. Aangezien in deze digitale editie de kolomindeling niet over wordt genomen, kunnen dezelfde nootverwijzingsnummers tweemaal op één pagina voorkomen.
redactionele ingrepen
Aan het begin van elk deel en van elke letter is een kop tussen vierkante haken toegevoegd.
De errata zijn niet doorgevoerd in de lopende tekst. De opgaven ervan zijn verplaatst naar dit colofon.
Deel I:
p. LI (1): van de voetnoten 10 en 11 van de tweede kolom op deze pagina ontbreekt in het origineel de noottekst. De redactie heeft voor de volledigheid de nootverwijzingen laten staan.
p. LXXIV (1), LXXVI (1), 117: een aantal in het origineel zeer slecht leesbare cijfers zijn door de redactie naar beste kunnen geïnterpreteerd en in deze digitale editie tussen vierkante haken geplaatst.
p. 36: van voetnoot 35 ontbreekt het nootnummer aan de voet van de pagina. De redactie heeft de laatste regel van de voetnoten op deze pagina aan dit nootnummer toegewezen.
Deel III:
p. CCLXX, CCCII: op deze pagina's is een in het origineel onleesbaar cijfer vervangen door ‘[...]’.
p. 379, 425: in deze digitale versie kan een streep boven twee klinkers niet als één geheel worden weergegeven. Daarom heeft elke klinker hier een aparte streep erboven.
Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (Deel I: p. π4, π6, π8, LXXX (1) en 364; Deel II: p. π2 en XXIV; Deel III: p. CLVI, CCCXIX, CCCXX en 96) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.
[Deel I]
[pagina ongenummerd (p. π1)]
P.J. Harrebomée
Spreekwoordenboek der Nederlandse taal
[pagina ongenummerd (p. π2)]
Belettering omslag: Erik Handgraaf
© Copyright voor deze uitgave:
Verba B.V., Hoevelaken, 1990
ISBN 90 7254 016 6 (complete serie)
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
[pagina ongenummerd (p. π5)]
SPREEKWOORDENBOEK DER NEDERLANDSCHE TAAL, OF VERZAMELING VAN NEDERLANDSCHE SPREEKWOORDEN EN SPREEKWOORDELIJKE UITDRUKKINGEN
VAN VROEGEREN EN LATEREN TIJD; DOOR P.J. HARREBOMÉE, LID VAN DE MAATSCHAPPIJ DER NEDERLANDSCHE LETTERKUNDE TE LEIDEN.
Eerste Deel.
UTRECHT, KEMINK EN ZOON.
1858.
[pagina ongenummerd (p. π7)]
AANWIJZING VOOR DEN BINDER.
De titel, gaande bij de 1e. Afl., moet weggesneden worden, en daarvoor die, welke bij de 9e. en 10e. Afl. voorkomt, in de plaats gesteld; terwijl het L.S. der verschillende Afl. achtervolgens, en vóór het werk behoort geplaatst te worden.
De verklaring, op den omslag der 5e. Afl. voorkomende, moet uitgeknipt, en, op bl. 106, op de verklaring van het spreekwoord: Hij komt van Caneghem, geplakt worden; gelijk mede de verklaring, welke op den omslag der 7e. en 8e. Afl. voorkomt, uitgeknipt, en, op bl. 184, op de verklaring van de spreekwijze: Spreekt zij Engelsch? behoort geplakt te worden.
Het overige, op de omslagen geplaatst, kan vervallen.
[pagina VIII (1)]
In deze Aflevering moet, op bl. 44, worden ingevoegd:
Beijer.
Eijeren Met beijeren.[(1)Bogaert bl. 21.]
[Het verouderde woord beijeren beteekent ballen; cats spreekt herhaaldelijk van ‘de beijers van een' ram of haan.’ Dat het woord van bei of bezie zou afgeleid zijn, wordt door bilderdijk, in zijne Verklarende Geslachtlijst, op het woord beiers, gegist, en, op het woord rad, verzekerd; doch het blijkt niet, dat beijeren voor beziën ooit gebruikt is. Het spreekwoord geeft te kennen, dat men bij het zure eenige verzachting behoeft. Het is vooral toepasselijk op den huwelijken staat.]
Zie de errata der 1e. Aflevering op den omslag.
[pagina XV (1)]
Bij de errata der vorige Afl., op de volgende bladz. geplaatst, vindt men tevens die der 1e. Afl., vroeger, uit plaatsgebrek, op den omslag der 2e. Afl. opgenomen.
[pagina XVI (1)]
ERRATA IN DE 1e. AFLEVERING.
In het L.S. is vóór den naam des Heeren nepveu de titel Mr. weggevallen. Verder leze men, voor Purme-rende, Purmer-ende, en, voor joncbloet, jonckbloet, alsmede, aan de keerzijde, reg. 10, voor die, dien. In het werk zelf:
| bl. 6, kol. 1, reg. 36 | staat: riek | lees: ruik |
| bl. 7, kol. 1, reg. 30 | staat: schotels | lees: sleutels |
| bl. 8, kol. 2, reg. 13 | staat: lag | lees: leide |
| bl. 15, kol. 2, reg. 29 | staat: geene | lees: geen' |
| bl. 26, kol. 1, reg. 28 | staat: behouwen | lees: behouën |
| bl. 27, kol. 1, reg. 49 | staat: korstwijl | lees: kortswijl |
Op bl. 6 is, bij het spreekwoord: Peterselie (of: Peper) helpt de mannen te paard, en de vrouwen onder de aarde, het woord Peper weggelaten, en op bl. 18 ontbreekt de verklaring aan het spreekwoord: Een arbeider is zijn' loon waardig. [Dit spreekwoord is genomen uit Matth. x:10, Luk. x:7 en 1 Tim. v:18.] Nog ontbreekt, op bl. 31, het laatste deel aan het spreekwoord: Al maakt de duivel u de bank nog zoo glad, hij heet toch Heintje Pik.
En voor de aanwijzingen:
| bl. 1, aanw. 26 | staat: bl. 181 | lees: 181 |
| bl. 2, aanw. 9 | staat: bl. 30 | lees: 30 |
| bl. 3, aanw. 25 | staat: bl. 19 | lees: 19 |
| bl. 4, aanw. 40 | staat: 133 | lees: 113 |
| bl. 5, aanw. 9 | staat: Bergh | lees: Mergh |
| bl. 5, aanw. 15 | staat: Huisvriend | lees: Huisvriend II. |
| bl. 6, aanw. 16 | staat: Gales VI. bl. 16 | lees: Gales bl. VI, 16 |
| bl. 7. aanw. 16 | staat: bl. 361 | lees: 361 |
| bl. 9, aanw. 26 | staat: 81 | lees: 181 |
| bl. 21, aanw. 24 | staat: 7 | lees: 77 |
| bl. 23, aanw. 36 | staat: Hand. | lees: Ernst en Luim |
| bl. 26, aanw. 37 | staat: bl. 422 | lees: 422 |
| bl. 28, aanw. 17 | staat: cheltema | lees: Scheltema |
ERRATA IN DE 2e. AFLEVERING.
| bl. vi, kol. 1, reg. 19 | staat: 145 | lees: 146 |
| bl. 34, kol. 1, reg. 38 | staat: geene | lees: geen' |
| bl. 52, kol. 1, reg. 40 | staat: konvent | lees: convent[(1))Dezelfde fout komt voor: bl. 9, kol. 2, reg. 36, terwijl, mede in de 1e. Afl., bl. 7, kol. 1, reg. 25 staat: voor de aars (of: de buik). lees: vóór den aars (of: den buik).] |
| bl. 64, kol. 1, reg. 7 | staat: brandenetels | lees: brandnetels |
En voor de aanwijzingen:
| bl. 37, aanw. 18 | staat: bl. 37 | lees: 37 |
| bl. 40, aanw. 34 | staat: Sarvilius | lees: Servilius |
| bl. 43, aanw. 9 | staat: 15 | lees: 45 |
| bl. 45, aanw. 23 | staat: VIII | lees: VII |
| bl. 49, aanw. 28 | staat: 35 | lees: 85 |
| bl. 74, aanw. 10 | staat wat onduidelijk: I. nal. 69. | |
[pagina XVIII (1)]
ERRATA IN DE 3e. AFLEVERING.
| bl. 93. De aanwijzer 19 moet een' regel hooger staan. | ||
| bl. 108, kol. 2, reg. 39 | staat: gecomsumeerd | lees: geconsumeerd |
| bl. 115, kol. 1, reg. 10 | staat: dronkemans | lees: dronkenmans |
| bl. 117, kol. 2, reg. 2 | staat: mijne-en | lees: mijne - |
| bl. 135, kol. 1, reg. 18 | staat: gramschap | lees: hoofdpijn |
En voor de aanwijzingen:
| bl. 85, aanw. 29 | staat: VIII | lees: VII |
| bl. 100, aanw. 19 | staat: I | lees: II |
| bl. 125, aanw. 14 | staat: II. 46 | lees: II. bl. 46 |
| bl. 127, aanw. 26 | staat wat onduidelijk: III. bl. 187. | |
[pagina LVI (1)]
ERRATA IN DE 4e. AFLEVERING.
| bl. 140, kol. 1, reg. 22 | staat: eene | lees: een |
| bl. 160, kol. 2, reg. 25 | staat: ter | lees: ten |
| bl. 164, kol. 1, reg. 38 | staat: het | lees: de |
| bl. 168, kol. 1, reg. 52 | staat: afsnijdt | lees: afrijdt |
En voor de aanwijzingen:
| bl. 138, aanw. 4 | staat: VII | lees: VI |
| bl. 152, aanw. 21 | staat: Cat | lees: Cats |
| bl. 163, aanw. 20 | staat: II. 5 | lees: II. bl. 5 |
ERRATA IN DE 5e. AFLEVERING.
| bl. 183, kol. 2, reg. 7 | staat: men | lees: men wel | |
| bl. 187, kol. 2, reg. 2 | staat: rerrade | lees: verrade | |
| bl. 192, kol. 1, reg. 26 | staat: 114 | lees: 113 | |
| bl. 208, kol. 1, reg. 46 | staat: Eene | lees: Een | |
| en vroeger | bl. 18, kol. 2, reg. 39 | staat: zijne | lees: zijnen |
| alsmede | bl. 81, kol. 1, reg. 17 | staat: splissen | lees: splitsen |
En voor de aanwijzingen:
| bl. 200, aanw. 2 | staat: II | lees: I |
ERRATA IN DE 6e. AFLEVERING.
| bl. xxxviii, kol. 1, reg. 49 | staat: naauweliks | lees: naauwelijks |
| bl. 232, kol. 1, reg. 40 | staat: knwaeter | lees: knewater |
En voor de aanwijzingen:
| bl. XXXV, kol. 2, aanw. 13 | staat: 1. 132 | lees: bl. 132 |
| bl. XXXVI, kol. 2, aanw. 11 | staat: eurtz | lees: Gheurtz |
| bl. 265, aanw. 32 | staat: 1. 102 | lees: bl. 102 |
[pagina LXXIX (1)]
ERRATA IN DE 7e. EN 8e. AFLEVERING.
| bl. xli, kol. 1, reg. 15 | staat: mondelingsche | lees: mondelinge | |
| bl. 287, kol. 2, reg. 31 | staat: in | lees: is | |
| bl. 305, kol. 2, reg. 29 | staat: vaats | lees: vaatsch | |
| bl. 321, kol. 2, reg. 21 | staat: of: wolven, | lees: | |
| bl. 325, kol. 2, reg. 43 | staat: bout | lees: boud | |
| bl. 344, kol. 1, reg. 27 | staat: walligt | lees: wallegt | |
| bl. 352, kol. 2, reg. 20 | staat: Dit | lees: Dat | |
| bl. 357, kol. 1, reg. 6 | staat: geande | lees: genade | |
| en vroeger: L.S. | bl. i, kol. 1, reg. 18 | staat: Deutsche | lees: Deutschen |
| en vroeger: L.S. | bl. vii, kol. 2, reg. 15 | staat: Wünsch | lees: Wunsch |
| en vroeger: L.S. | bl. xxxiii, kol. 2, reg. 18 | staat: Hölländsche Sprickwörter | lees: Holländische Sprüchwörter |
| bl. 25, kol. 2, reg. 44 | staat: den | lees: de | |
| bl. 26, kol. 1, reg. 2 | staat: de kindertjes | lees: den kindertjes | |
| bl. 50, kol. 2, reg. 44 | staat: ondergeschikste | lees: ondergeschikte | |
| bl. 214, kol. 2, reg. 48 | staat: dronke | lees: dronken | |
| bl. 270, kol. 1, reg. 36 | staat: Tast. | lees: Fast. |
Op hiernamaals is overgeslagen het bij goud opgenomen spreekwoord: Een koets vol gouds, een kar vol steens, Dat zal hiernamaals zijn al eens, gelijk mede vroeger op erfenis het bij deel opgenomen spreekwoord: Al maakt men nog zooveel legaten, Het vierde erfdeel moet men laten. Aan het spreekwoord: Hij komt van Hoorn: hij heeft den tijd ontbreekt het laatste deel. Naardien de spreekwijze: Zij (of: Hij) verkoopt klaphout, bl. 337, op hout, en, bl. 410, op klaphout is opgenomen, moet ze op het eerste woord geschrapt worden, en aanw. 11 van daar naar bl. 410 overgaan.
En voor de aanwijzingen:
| bl. L, kol. 1, aanw. 2 | staat: Veeteelt bl. | lees: Veeteelt bl. 122. |
| bl. L, kol. 2, aanw. 1 | staat: .23 | lees: bl. 23. |
| bl. L, kol. 2, aanw. 4 | staat: 212 | lees: bl. 212. |
| bl. LI, kol. 2, aanw. 10 | staat: | lees: Sel. Prov. bl. 11. |
| bl. LI, kol. 2, aanw. 11 | staat: | lees: Sel. Prov. bl. 97. |
| bl. LV, aanw. 18 (heh. tot bl. 223) | staat: Sel. Srov. | lees: Sel. Prov. |
| bl. 302, aanw. 3 | staat: Serviliu | lees: Servilius |
| bl. 314, aanw. 20 | staat: bl. 3 | lees: bl. 30. |
| bl. 331, aanw. 1 | staat: Idinau bl. 29 | lees: Idinau bl. 297. |
| bl. 336, aanw. 1 | staat: Campe | lees: Campen |
| bl. 336, aanw. 2 | staat: 29 | lees: bl. 29. |
| bl. 336, aanw. 3 | staat: inschooten | lees: Winschooten[(1))Op bl. 336 zijn de n5, der aanwijzingen 1, 2 en 3, op regel 1, 3 en 5, weggevallen.] |
| bl. 346, aanw. 25 | staat: Sel. Prov. bl. 35. | lees: Sel. Prov. bl. 23, 35. |
| bl. 363, aanw. 5 | staat: Fakkel | lees: Fakkel |
[Deel II]
[pagina ongenummerd (p. π1)]
SPREEKWOORDENBOEK DER NEDERLANDSCHE TAAL, OF VERZAMELING VAN NEDERLANDSCHE SPREEKWOORDEN EN SPREEKWOORDELIJKE UITDRUKKINGEN
VAN VROEGEREN EN LATEREN TIJD; DOOR P.J. HARREBOMÉE, LID VAN DE MAATSCHAPPIJ DER NEDERLANDSCHE LETTERKUNDE TE LEIDEN.
Een spreekwoord, een waar woord.
Dit spreekwoord wordt niet tegengesproken in v.d. willigens prijsschrift: ‘Een spreekwoord niet altijd een waar woord,’ zoo min als door dat werk zelve, daar het spreekwoord zegt: Misbruik maakt alle ding afkeerig.
Tweede Deel.
UTRECHT, KEMINK EN ZOON. 1861.
[pagina 518]
Belettering omslag: Erik Handgraaf
© Copyright voor deze uitgave:
Verba B.V., Hoevelaken, 1990
ISBN 90 7254 016 6 (complete serie)
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
[pagina XXIII]
ERRATA IN DE 9e. EN 10e. AFLEVERING.
| bl. 406, | kol. 1, reg. 32 staat: koopliêns | lees: koopliên | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| kol. 1, reg. 48 staat: Lieve | lees: Lieven | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| kol. 2, reg. 28 staat: scheele | lees: schele | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| bl. 414, | kol. 1, reg. 38 staat: wijsste | lees: wijste | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| bl. 444, | kol. 1, reg. 16 staat: kousen | lees: roode kousen | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| bl. 457, | kol. 2, reg. 10 staat: leidt | lees: leit | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| en vroeger: L.S. | bl. xi, | kol. 2, reg. 31 staat: de | lees: den | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| L.S. | bl. xxxix, | kol. 1, reg. 14 staat: hen | lees: hun | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| L.S. | bl. xlvi, | kol. 1, reg. 25 staat: een | lees: eene | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| L.S. | bl. lxxii, | kol. 1, reg. 38 staat: Arcadia | lees: Arkadia | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| bl. 28, | kol. 1, reg. 44 staat: pottebakkers | lees: pottenbakkers | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| bl. 118, | kol. 1, reg. 21 staat: Zijne | lees: Zijnen | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| bl. 125, | kol. 2, reg. 4 staat: Dankbare | lees: Dankbaren | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| bl. 218, | kol. 1, reg. 19 staat: (ook wel: dan olie) | lees: | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| bl. 228, | kol. 1, reg. 12 staat: alle | lees: allen | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| bl. 323, | kol. 1, reg. 44 staat: hondsvod. | lees: hondsvot. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| kol. 1, reg. 45 staat: hondsvod | lees: hondsvot[(*))Dezelfde fout komt mede voor bl. 116, kol. 2, reg. 38, gelijk nog bl. 161, kol. 2, reg. 57 en bl. 231, kol. 1, reg. 5.
En voor de aanwijzingen:
Op bl. 178, aanw. 19 staat: de Brune bl. 346. Dit moet dáár geschrapt, en op bl. 176, aanw. 18 geplaatst worden. Eindelijk moet, op bl. 300, Sartorius sec. I. 42 van aanw. 4 tot aanw. 3 orergaan.] |
bl. xxxiv, op het woord achter, staat: Wacht u voor de labben, Die vóór lekken en achter krabben. lees: Te regt zoo acht men 't slimme katten, Die van voren lekken en van achter kratten.
Naardien, op bl. 440, bij de rubriek kornelis, ook spreekwoorden van kees zijn opgenomen, behooren de 3 spreekwoorden van kees, op bl. 390 voorkomende, met die van kornelis te worden vereenigd.
[pagina XL]
ERRATA IN AFLEVERING 1, 2 EN 3 VAN DEEL II.
| bl. 20, kol. 1, reg. 11 | staat: lijdt | lees: leidt | |
| bl. 44, kol. 1, reg. 46 | staat: zwel | lees: zwil | |
| bl. 86, kol. 1, reg. 17 | staat: diep | lees: midden van het diep | |
| bl. 108, kol. 2, reg. 10 | staat: (Zie de Bijlage.) | lees: | |
| bl. 116, kol. 2, reg. 11 | staat: de | lees: den | |
| bl. 144, kol. 2, reg. 19 | staat: irotische | lees: erotische | |
| bl. 173, kol. 1, reg. 19 | staat: een kwade | lees: een' kwaden[(1))Dezelfde fout komt mede voor: Deel I, bl. 239, kol. 2, reg. 6.] | |
| kol. 1, reg. 21 | staat: eene kwade | lees: een' kwaden | |
| en in Deel I: | bl. 7, kol. 2, reg. 24 | staat: teljoors | lees: tellenaars[(2))Dezelfde fout komt mede voor: Deel I, bl. 44, kol. 2, reg. 45.] |
| bl. 187, kol. 2, reg. 10 | staat: me | lees: ge | |
| bl. 228, kol. 1, reg. 16 | staat: 6 | lees: 6 (Zie de Bijlage.) | |
| bl. 301, kol. 1, reg. 8 | staat: dagvaart | lees: dagvaardt | |
| bl. 335, kol. 1, reg. 38 | staat: houd | lees: hout[(3))Dezelfde fout komt mede voor: Deel I, bl. 176, kol. 2, reg. 43, en Deel II, bl. 184, kol. 1, reg. 18, terwijl het spreekwoord, op bl. 335, van de 1e, tot de 2e. kol. moet overgaan.]) | |
| bl. 341, kol. 1, reg. 12 | staat: brengt | lees: brengt toch | |
| bl. 435, kol. 2, reg. 55 | staat: Het | lees: Hij | |
| bl. 457, kol. 2, reg. 38 | staat: Goede | lees: Goeden |
Het spreekwoord: Hij heeft ook eene stem (of: een woord) in het kapittel, Deel I, bl. 381, moet van de overige spreekwoorden van het artikel kapittel door eene streep gescheiden worden. De spreekwijzen: Het is een kei en Kei is koning, Deel I, bl. 391, moeten niet bij kei, maar afzonderlijk, op het artikel keije, geplaatst worden. De verklaringen der spreekwoorden: Hij leeft als God in Frankrijk, Deel I, bl. 195, en Als keizer Karel erin is, dan is het mis, Deel I, bl. 383, moeten door andere vervangen worden. (Zie Deel II, bl. xxxix en xl, waar men mede de reden vindt, waarom de verklaring bij het spreekwoord: Hij loopt bij hoeren en snoeren, Deel I, bl. 312, kan vervallen.) Bij het spreekwoord: Het hoofd moet niet hangen als eene bies, Deel I, bl. 56, moet deze verklaring opgenomen worden: [Dit spreekwoord is vermoedelijk ontleend aan Jes. lviii: 5.]
En voor de aanwijzingen:
| bl. 120, aanw. 5 | staat: Gruterus III. bl. 144. | lees: | |
| bl. 136, aanw. 7 | staat: bl. 1 5. | lees: bl. 135. | |
| en in Deel I: | bl. 243, aanw. 27 | staat: de Brune bl. 136. | lees: |
| bl. 270, aanw. 5 | staat: de Brune bl. 353. | lees: de Brune bl. 353, 355. | |
| bl. 316, aanw. 9 | staat: de Brune bl. 173, 230, | lees: de Brune bl. 173, |
In Deel II moet overgaan:
| de Brune bl. 461. van bl. 18, aanw. 14 tot aanw. 13. |
| I. bl. 63. Aug. 10. van bl. 13, aanw. 15 tot aanw. 14. |
| de Brune bl. 458. van bl. 108, aanw. 6 tot bl. 109, aanw. 9, |
[pagina LXIV]
ERRATA IN AFLEVERING 4 EN 5 VAN DEEL II.
| bl. 190, kol. 1, reg. 45 | staat: uw | lees: uwe | |
| vroeger in Deel I: | bl. lix, kol. 2, reg. 52 | staat: lekkere mosselen | lees: lekker morselen |
| bl. 4, kol. 1, reg. 27 | staat: bij een aap. | lees: bij een' aap. | |
| bl. 45, kol. 1, reg. 46 | staat: Bekijks. | lees: Bekijk. | |
| bl. 240, kol. 2, reg. 12 | staat: de tekst | lees: den tekst | |
| bl. 392, kol. 2, reg. 18 | staat: pond | lees: pond van | |
| en in Deel II: | bl. 52, kol. 2, reg. 53 | staat: verstoteling | lees: verstooteling |
Op mal is overgeslagen het bij huis opgenomen spreekwoord: Mal uit, mal t'huis, - gelijk mede op moede het bij galg voorkomende spreekwoord: Ik ben al moe van het rijden, zei Tijs, en hij reed naar de galg.
En voor de aanwijzingen:
| bl. 189, aanw. 14 | staat: bl. 2 1. | lees: bl. 251. | |
| bl. 206, aanw. 10 | staat: bl. 1 8. | lees: bl. 133. | |
| bl. 208, aanw. 14 | staat: 4 Aug. | lees: 4 Aug. 53. | |
| bl. 234, aanw. 9 | staat: 1. 29. | lees: I. 29, VIII. 21. | |
| en vroeger in hetzelfde Deel: | bl. 120, aanw. 5 | staat: Fokke 2e. dr. bl. 214, 215. | lees: Fokke 2e. dr. bl. 214. |
[pagina LXXX]
ERRATA IN AFLEVERING 6 EN 7 VAN DEEL II.
| bl. xlvii, kol. 1, reg. 47 | staat: Met | lees: Men | |
| bl. 330, kol. 2, reg. 47 | staat: doe | lees: doet | |
| vroeger in Deel I: L.S. | bl. ii, kol. 1, reg. 39 | staat: 12o. | lees: kl. 8o. |
| bl. 65, kol. 1, reg. 25 | staat: den bodem | lees: de bodem | |
| bl. 189, kol. 2, reg. 18 | staat: dorst | lees: eerst dorst | |
| bl. 201, kol. 2, reg. 21 | staat: der wijven | lees: den wijven | |
| bl. 223, kol. 2, reg. 24 | staat: wijsten | lees: wijssten | |
| bl. 230, kol. 1, reg. 38 | staat: maken | lees: geven | |
| bl. 330, kol. 2, reg. 38 | staat: de een | lees: den een[(*))Dezelfde fout komt mede voor: Deel II, bl. 287, kol. 1, reg. 58.] | |
| kol. 2, reg. 38 | staat: de ander | lees: den ander[(*))Dezelfde fout komt mede voor: Deel II, bl. 287, kol. 1, reg. 58.] | |
| bl. 354, kol. 2, reg. 1 | staat: Jan de Wit. | lees: Jan de Witt. | |
| kol. 2, reg. 2 | staat: Jan de Wit. | lees: Jan de Witt.[(**))Dezelfde fout komt mede voor: Deel I, bl. 364, kol. 2, reg. 38.] | |
| kol. 2, reg. 3 en 11 | staat: jan de wit | lees: jan de witt[(**))Dezelfde fout komt mede voor: Deel I, bl. 364, kol. 2, reg. 38.] | |
| bl. 445, kol. 2, reg. 26 | staat: vogels | lees: de vogels | |
| en in Deel II: | bl. 75, kol. 1, reg. 48 | staat: leggen | lees: liggen |
Het Deel II, bl. 270, kol. 2 voorkomende spreekwoord: Daar staat water in den slag, moet boven het voorgaande spreekwoord geplaatst worden.
Het bij avond opgenomen spreekwoord: Paardrijders en voetgangers komen 's avonds allen in ééne herberg, behoort ook op ganger te staan.
Op huis staat: Hij komt met hangende wieken t' huis, gelijk mede: Met hangende wieken t' huis komen. Het laatste kan geschrapt worden.
En voor de aanwijzingen:
| bl. 332, aanw. 2 | staat: Gruteru | lees: Gruterus |
| bl. 334, aanw. 3 | staat: Cats bl. 446. | lees: |
[pagina LXXXVIII]
ERRATA IN AFLEVERING 8, 9 EN 10 VAN DEEL II.
| bl. lxxvi, kol. 2, reg. 28 | staat: mijn | lees: mijne | |
| bl. 348, kol. 1, reg. 48 | staat: met | lees: met goed | |
| bl. 382, kol. 2, reg. 24 | staat: uitsteekt | lees: uitblaast | |
| kol. 2, reg. 24 | staat: gezang | lees: slag | |
| bl. 383, kol. 1, reg. 11 | staat: vleugelen | lees: borst | |
| bl. 394, kol. 1, reg. 18 | staat: tijden | lees: tijde | |
| vroeger in Deel I: | bl. xlvii, kol. 1, reg. 8 | staat: 1855 en | lees: 1854 tot |
| bl. 251, kol. 2, reg. 26 | staat: water | lees: water om | |
| bl. 331, kol. 2, reg. 4 | staat: eene | lees: een | |
| bl. 421, kol. 2, reg. 19 | staat: zemelenknooper | lees: zemelknooper | |
| kol. 2, reg. 48 | staat: Hij | lees: Men | |
| en in Deel II: | bl. xlix, kol. 2, reg. 45 | staat: het Zuid-Hollandsche gehucht | lees: de streek van Noord-Brabandsche dorpen, |
| kol. 2, reg. 46 | staat: Langstraat | lees: Langstraat genoemd | |
| bl. lix, kol. 2, reg. 54 | staat: titel | lees: voorhandschen titel | |
| bl. 291, kol. 2, reg. 10 | staat: Het | lees: Hij |
Op reg. 7 van het eerste L.S. van Deel I, twee ongeteekende bladzijden bevattende, staat: schudblad lees: schutblad
Op waardig is overgeslagen het bij olie opgenomen spreekwoord: Hij is geen oliezaad waard.
Aan de beide spreekwoorden: Hij drukt almanakken, en het is nog geen Nieuwjaar en De boekweit mag den Mei niet zien, Dat zeggen alle wijze liên, ontbreekt het laatste deel, zoodat het eene nog op nieuwjaar en het andere nog op lieden moet geplaatst worden.
[Deel III]
[pagina ongenummerd (p. π1)]
SPREEKWOORDENBOEK DER NEDERLANDSCHE TAAL, OF VERZAMELING VAN NEDERLANDSCHE SPREEKWOORDEN EN SPREEKWOORDELIJKE UITDRUKKINGEN
VAN VROEGEREN EN LATEREN TIJD; DOOR P.J. HARREBOMÉE, LID VAN DE MAATSCHAPPIJ DER NEDERLANDSCHE LETTERKUNDE TE LEIDEN.
Een spreekwoord, een waar woord.
Dit spreekwoord wordt niet tegengesproken in v.d. willigens prijsschrift: ‘Een spreekwoord niet altijd een waar woord,’ zoo min als door dat werk zelve, daar het spreekwoord zegt: Misbruik maakt alle ding afkeerig.
DERDE DEEL.
Aflevering 1 en 2. Vel 1-6 en Nalezing 2½ vel.
UTRECHT, KEMINK EN ZOON.
1862.
[pagina ongenummerd (p. π2)]
Belettering omslag: Erik Handgraaf
© Copyright voor deze uitgave:
Verba B.V., Hoevelaken, 1990
ISBN 90 7254 016 6 (complete serie)
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
[pagina XL]
ERRATA IN DEEL II, VROEGER OVERGESLAGEN..
| bl. ix, | kol. 1, reg. 30 | staat: eene uil | lees: een uil |
| bl. xx, | kol. 1, reg. 51 | staat: de duivel | lees: den duivel |
| bl. xxix, | kol. 2, reg. 48 | staat: wijste | lees: wijsste |
| bl. lii, | kol. 1, reg. 37 | staat: mezen | lees: meezen |
| bl. lix, | kol. 2, reg. 22 | staat: 1838 | lees: 1738 |
| bl. lxxix, | kol. 2, reg. 67 | staat: bl. 388 | lees: bl. 383 |
| bl. 23, | kol. 2, reg. 33 | staat: wijste | lees: wijsste |
| bl. 24, | kol. 1, reg. 14 | staat: Dronke | lees: Dronken[(*))Dezelfde fout komt mede voor: Deel II, bl. 136, kol. 1, reg. 55.] |
| bl. 71, | kol. 2, reg. 24 | staat: mezen | lees: meezen[(**))Dezelfde fout komt mede voor: Deel I, bl. 423, kol. 1, reg. 36.] |
De feil, Deel II. bl. xxiii, geplaatst, dat Deel I, bl. 414, kol. 1, reg. 38 ‘wijsste’ tot ‘wijste’ moet overgaan, gelieve men te schrappen: juist het tegenovergestelde moest er gestaan hebben betreffende de thans opgenomen feil van bl. 23.
Op waardig is overgeslagen de bij kan en peer opgenomen spreekwoorden: Hij is niet waard, dat hij met een' vroom' man uit dezelfde kan drinkt, en Hij is geene rotte peer waard.
Het spreekwoord: Prediken voor hoeren verzuimt niet, moet zijn: Preken hooren verzuimt niet, en alzoo van hoer op preek overgaan.
Het spreekwoord: Hetzij voor mannen of voor vrouwen: Beter naar 't oor dan 't oog te trouwen, maakt eene andere lezing: Trouw naar het oor, en niet naar het oog, overbodig. Daarom is dat bij oog dan ook niet opgenomen. Bij oor is het blijven staan: men gelieve het dáár te schrappen.
En voor de aanwijzingen:
bl. 484, aanw. 11 staat: Winschooten bl. 2 7. lees: Winschooten bl. 217.
[pagina LVI]
ERRATA IN AFLEVERING 1 EN 2 VAN DEEL III.
| bl. iii, kol. 1, reg. 13 | staat: dokkumers. | lees: dokkumer. | |
| bl. 48, kol. 1, reg. 6 | staat: geteld | lees: gesteld | |
| bl. 71, kol. 1, reg. 55 | staat: det | lees: dit | |
| vroeger in Deel I: | bl. 8, kol. 2, reg. 21 | staat: lijdt, voor zijn aars klopt. | lees: ligt hem voor den aars te kloppen.[(*))Dezelfde fout komt mede voor: Deel I, bl. 290, kol. 2, reg. 3.] |
| bl. 101, kol. 2, reg. 37 | staat: opengaat | lees: opgaat[(**))Dezelfde fout komt mede voor: Deel II, bl. 285, kol. 1, reg. 41.] | |
| bl. 372, kol. 1, reg. 1 | staat: kaas | lees: kis | |
| staat: ze | lees: de kaas |
Aan het spreekwoord: Hij ziet den hemel voor een' doedelzak, en zijne vrouw voor eene jeneverflesch aan, on tbreekt het laatste deel, zoodat het nog op flesch, jenever en vrouw moet staan.
En voor de aanwijzingen:
| bl. 18, aanw. 32 | staat: de Brune bl. 476. | lees: de Brune bl. 477. | |
| bl. 29, aanw. 18 | staat: Mergk | lees: Mergh | |
| vroeger in Deel I: | bl. 132, aanw. 2 | staat: de Brune bl. 36, 115, | lees: de Brune bl. 115, |
| bl. 329, aanw. 12 | staat: de Brune bl. 225, 443. | lees: de Brune bl. 225. | |
| bl. 337, aanw. 26 | staat: Zegerus bl. 51. | lees: | |
| en in Deel II: L.S. bl. XXV, | kol. 1, aanw. 1 | staat: de Brune bl. 160. | lees: |
| L.S. bl. LVI, | kol. 1, aanw. 3 | staat: de Brune bl. 202, | lees: de Brune bl. 262, |
| bl. 223, aanw. 1 | staat: de Brune bl. 72, | lees: de Brune bl. 73, | |
| bl. 316, aanw. 24 | staat: de Brune bl. 182. | lees: Winschooten bl. 301. |
[pagina LXXX]
ERRATA IN AFLEVERING 3 EN 4 VAN DEEL III.
| bl. xliii, kol. 1, reg. 13 | staat: naïve | lees: naïeve | |
| kol. 2, reg. 45 | staat: gewone | lees: ongewone | |
| kol. 2, reg. 46 | staat: ongewone | lees: gewone | |
| bl. xlix, kol. 2, reg. 47 | staat: opdroogen | lees: opdrogen | |
| bl. l, kol. 1, reg. 52 | staat: droogen | lees: drogen | |
| bl. liii, aanw. 27 (beh. tot bl. 45) | staat: Bohn bl. 220. | lees: Bohn bl. 320. | |
| bl. 98, kol. 1, reg. 46 | staat: eenigzins | lees: eenigszins[(1))Dezelfde fout komt mede voor: bl, 98, kol. 2, reg. 51; bl. 99, kol. 2, reg. 49; bl. 100, kol. 2, reg. 10.] | |
| kol. 1, reg. 51 | staat: aangezigt | lees: aangezicht[(2))Dezelfde fout komt mede voor: bl, 98, kol. 2, reg. 12.] | |
| bl. 100, kol. 1, reg. 1 | staat: regt | lees: recht | |
| bl. 101, kol. 2, reg. 11 | staat: moeyelijk | lees: moeilijk | |
| bl. 103, kol. 2, reg. 40 | staat: togtig | lees: tochtig | |
| bl. 108, kol. 1, reg. 9 | staat: moeyelijkheid | lees: moeilijkheid[(3))Dezelfde fout komt mede voor: bl, 111, kol. 2, reg. 51.] | |
| bl. 109, kol. 2, reg. 32 | staat: welligt | lees: wellicht | |
| bl. 111, kol. 2, reg. 48 | staat: aannaaijen | lees: aannaayen[(4))Dezelfde fout komt mede voor: bl, 112, kol. 1, reg. 19.] | |
| bl. 112, kol. 1, reg. 8 | staat: strooijen | lees: strooyen[(5))Dezelfde fout komt 7 regels lager mede voor.] | |
| kol. 2, reg. 52 | staat: ten of | lees: of ten | |
| bl. 114, kol. 1, reg. 23 | staat: marcheren | lees: marcheeren | |
| bl. 115, kol. 1, reg. 44 | staat: bl. bl. | lees: bl. | |
| bl. 119, kol. 2, reg. 6 | staat: bij | lees: op | |
| bl. 122, kol. 1, reg. 35 | staat: nau | lees: naauw | |
| bl. 123, kol. 1, reg. 9 | staat: taaijen | lees: taayen | |
| bl. 125, kol. 1, reg. 25 | staat: geneugte | lees: geneuchte[(6))Dezelfde fout komt 4 regels lager mede voor.] | |
| bl. 128, kol. 1, reg. 36 | staat: de scherpste voor | lees: voor de scherpste | |
| bl. 136, kol. 1, reg. 51 | staat: opregt | lees: oprecht | |
| kol. 1, reg. 52 | staat: regtop | lees: rechtop | |
| bl. 139, kol. 2, reg. 19 | staat: licht | lees: ligt | |
| bl. 144, kol. 1, reg. 22 | staat: Bregt | lees: Brecht | |
| bl. 150, kol. 2, reg. 46 | staat: togt | lees: tocht[(7))Dezelfde fout komt 2 regels lager mede voor.] | |
| bl. 175, kol. 1, reg. 48 | staat: rede | lees: reden[(8))Dezelfde fout komt mede voor: bl. 175, kol. 2, reg. 2.] | |
| kol. 2, reg. 44 | staat: ook | lees: nog | |
| bl. 188, kol. 1, reg. 50 | staat: Rheld | lees: Gheld | |
| bl. 189, kol. 2, reg. 40 | staat: meer | lees: maer | |
| vroeger in Deel I: | bl. 5, aanw. 31 | staat: de Brune bl. 30, 175, 297, | lees: de Brune bl. 30, |
| bl. 167, kol. 1, reg. 42 | staat: de duit | lees: den duit | |
| bl. 196, kol. 2, reg. 4 | staat: bajonet | lees: bajonet van voren, | |
| bl. 286, kol. 1, reg. 45 | staat: ingewand. | lees: ééne ingewand het ander[(9))Dezelfde fout komt mede voor: bl. 361, kol. 2, reg. 9 van Deel I en bl. 20, kol. 2, reg. 35 van Deel II.] | |
| bl. 407, kol. 2, reg. 31, 32 | staat: (Zie de Bijlage.) | lees: | |
| en in Deel II: | bl. 134, kol. 1, reg. 39 | staat: 5 | lees: 5 (Zie de Bijlage.) |
| bl. 152, kol. 2, reg. 15 | staat: 9 | lees: 9 (Zie de Bijlage.) | |
| bl. 255, aanw. 4 | staat: v. Alkemade bl. 115. | lees: | |
| aanw. 4 | staat: Gales bl. 24. | lees: |
De beide spreekwoorden De naarstige hand, Geen snoepers tand en Een schaarsche mond Is 't huis gezond zijn één spreekwoord, en behooren alzoo vereenigd te worden.
Bij vrucht moet het spreekwoord: Waar vrucht is, daar is ook schaamte, onderaan staan, van de overige spreekwoorden dier rubriek door eene streep gescheiden, omdat vrucht er de beteekenis heeft van vrees.
[pagina CVIII]
ERRATA IN AFLEVERING 5 EN 6 VAN DEEL III.
| bl. lx, kol. 1, reg. 2 | staat: beweering | lees: bewering | |
| kol. 2, reg. 1 | staat: het | lees: de | |
| bl. lxviii, kol. 2, reg. 35 | staat: de | lees: die | |
| bl. lxxv, aanw. 35 (beh. tot bl. 199) | staat: Kobus | lees: Bohn[(*))Dezelfde fout komt mede voor: bl. LXXV, aanw. 29 (beh. tot bl. 200); bl. LXXVI, aanw. 15 (beh. tot bl. 292), aanw. 13 (beh. tot bl. 296), aanw. 27 (beh. tot bl. 296).] | |
| bl. lxxviii aanw. 5 (beh. tot bl. 120) | staat: Alof 35. | lees: Alof bl. 35. | |
| bl. 208, kol. 1, reg. 51 | staat: Weeren | lees: Weren[(**))Dezelfde fout komt mede voor: Deel III, bl. 257, kol. 1, reg. 34.] | |
| kol. 1, reg. 51 | staat: verweeren | lees: verweren | |
| bl. 210, kol. 1, reg. 36 | staat: scheren | lees: scheeren | |
| kol. 2, reg. 28 | staat: gij | lees: hij | |
| bl. 229, kol. 2, reg. 44 | staat: beweeren | lees: beweren | |
| bl. 232, kol. 1, reg. 52 | staat: bi. | lees: bl. | |
| bl. 257, kol. 1, reg. 35 | staat: weeren | lees: het | |
| kol. 2, reg. 9 | staat: Kiliaan | lees: Kiliaen[(***))Dezelfde fout komt mede voor: Deel III, bl. 111, kol. 1, reg. 39; bl. 116, kol. 2, reg. 36; bl. 257, kol. 2, reg. 9; bl. 265, kol. 1, reg. 13; bl. 284, kol. 2, reg. 31.] | |
| vroeger in Deel I: | bl. 418, kol. 2, reg. 6 | staat: wind | lees: win[(****))Dezelfde fout komt mede voor: Deel II, bl. 149, kol. 2, reg. 30.] |
| gelijkmede in Deel II: | bl. 244, kol. 1, reg. 42 | staat: houdt dikwijls | lees: houdt |
| bl. 393, kol. 2, reg. 52 | staat: olifant | lees: luis | |
| en in Deel III: | bl. xxxix, kol. 2, reg. 13 | staat: bij | lees: in |
| bl. 21, kol. 1, reg. 22 | staat: het mij | lees: het | |
| bl. 97, kol. 2, reg. 26 | staat: uitgooijen | lees: uitgooyen | |
| bl. 126, kol. 2, reg. 14 | staat: aanw. 4 | lees: aanw. 14. | |
| kol. 2, reg. 24 | staat: bl. 73*, | lees: bl. 73, | |
| kol. 2, reg. 24 | staat: Hij | lees: Hi | |
| bl. 127, kol. 2, reg. 13 | staat: bl. 54. aanw. 24. | lees: bl. 53. aanw.24. | |
| bl. 129, kol. 2, reg. 15 | staat: verwig | lees: vervig | |
| bl. 148, kol. 1, reg. 4 | staat: regter | lees: rechter[(*****))Dezelfde fout komt mede voor: bl. III, bl. 154, kol. 2, reg. 6.] |
Op waardig moet nog staan, het bij armoede opgenomen spreekwoord: Die zich niet behelpen kan, is niet waard, dat hij armoê lijdt.
Aan het spreekwoord: Bij mijne geestelijkheid, zei de pastoor, ik was liever een levendige kapitein in eene komedie dan een doode vizier in den krijg, ontbreekt het laatste deel, zoodat het nog op krijg moet staan; evenals het spreekwoord: Hij loopt midden in de sloot, en eet van beide wallen, het eerste deel mist, en daarom nog op sloot moet geplaatst worden; gelijkmede het spreekwoord: Hij hangt als eene zwaluw aan de latten, waarvan het middelste deel niet is opgenomen, en dat alzoo nog op zwaluw moet voorkomen.
Hij is als een paard zoo sterk kan geschrapt worden, omdat er mede staat: Hij is zoo sterk als een paard.
De omschrijving van 't woord voerkramen (III. bl. 113) moet vervangen worden door 'tgeen Deel III. bl. xcviii daarvoor in plaats gegeven is, gelijkmede de omschrijving van 't woord bartholomeus (I. bl. xliii) door 'tgeen Deel III. bl. cvi daarvoor in plaats staat.
De beide spreekwoorden: Wie mogt dat niet? vroeg de abt van Bosen en Hij is doen moeten geschrapt worden.
[pagina CLV]
ERRATA IN AFLEVERING 7 EN 8 VAN DEEL III.
| bl. xci, | kol. 2, reg. 31 | staat: Plakkert. | lees: Plakker. | |
| bl. ci, | kol. 2, reg. 8 | staat: daden. | lees: zinnen. | |
| reg. 23, 24 | staat: het is mij niet mogelijk, anders te doen. | lees: als het mij mogelijk is. | ||
| bl. cvi, | kol. 2, reg. 24 | staat: Barthelmeos | lees: Barthelmeus | |
| reg. 46 | staat: van de pokken | lees: | ||
| bl. 293, | kol. 2, reg. 36 | staat: beweeren | lees: beweren[(*))Dezelfde fout komt mede voor: Deel III, bl. 276, kol. 2, reg. 7; bl. 291, kol. 2, reg. 22, 23.] | |
| bl. 366, | kol. 1, reg. 48 | staat: hij het | lees: hij | |
| en vroeger in Deel I: | bl. li, | kol. 1, reg. 33 | staat: de | lees: den |
| bl. 315, | kol. 1, reg. 17 | staat: bol. | lees: bolle. | |
| bl. 404, | kol. 2, reg. 7 | staat: holletje | lees: bolletje | |
| staat: bolletje | lees: holletje | |||
| gelijkmede in Deel II: | bl. v, | kol. 2, reg. 16 | staat: Duisternis. | lees: Duister. |
| bl. lxxv, | kol. 1, reg. 10 | staat: sluyter. | lees: Sluiter. | |
| en in Deel III: | bl. xliii, | kol. 2, reg. 51 | staat: Bezweering. | lees: Bezwering. |
| reg. 52 | staat: bezweering. | lees: bezwering. | ||
| bl. xlv, | kol. 1, reg. 51 | staat: zweeren | lees: zweren | |
| bl. lxxvi, | kol. 1, reg. 28 | staat: aanw. 22: Wassenbergh V. bl. 101. | lees: | |
| bl. xc, | kol. 1, reg. 17 | staat: het | lees: de | |
| staat: dorp | lees: landstreek. | |||
| bl. 110, | kol. 2, reg. 2 | staat: adelijken | lees: adellijken | |
| bl. 125, | kol. 2, reg. 53 | staat: gaen | lees: gaan |
Op slaap mist men de drie volgende bij muts opgenomen spreekwoorden: Als de hemel valt, krijgt men eene blaauwe slaapmuts op, - Hij heeft de blaauwe slaapmuts op, en Hij is zoo mak als een schaap; je kunt hem wel onder je slaapmuts vangen, die daar nog moeten voorkomen; ook op tand moet nog staan, het bij hand opgenomen, en thans met een ander vereenigd spreekwoord (zie Deel III. bl. lxxx): De naarstige hand, Geen snoepers tand, Een schaarsche mond Is 't huis gezond; gelijkmede op weet het bij achterste opgenomen spreekwoord: Alles is maar eene weet, zei de boer, en hij haalde eene pier uit zijn achterste, en bond er zijne schoenen mede vast.
Aan het spreekwoord: 't Is wel geklaard: Het goed vergaârd, De eer bewaard En kost gespaard, ontbreekt de eerste helft, zoodat het nog op goed moet staan; evenals het spreekwoord: Het geld: Dat stelt Den held In 't veld, het laatste deel mist, en daarom nog op veld moet geplaatst worden; ook is bij het spreekwoord: Bezie eerst u zelven, alvorens gij een ander moeit, het laatste deel niet opgenomen, waarom het nog op moeijen moet staan.
De spreekwijze Met de warme hand en hare verklaring moeten aldus gelezen worden: Iets met de warme hand overbrengen. [Dit wordt gezegd, als iemand het geschonken vertrouwen misbruikt, en dadelijk aan den vijand meêdeelt, wat hem in vertrouwen gezegd is, terwijl zijne hand nog warm is van den handdruk.]
Op weg staat: Hij zoekt veel (of: duizend) uit- (bij-, of: om-) wegen, om er vrij van te komen; daarom kunnen Hij zoekt omwegen bij omweg, en Overal weten zij uitwegen op bij uitweg geschrapt worden. Ook op gek kan geschrapt worden: Hij houdt hem voor den gek, naardien daar mede voorkomt: Men houdt hem voor het lapje (of: voor den gek).
Deel III, bl. xv, kol. 1 moet, tusschen reg. 7 en 8, ingevoegd worden: lust-niet. (Zie ii. bl. lxxiv bij kerkhof.)
Nog moet in Deel III. bl. lxxviii de aanw. 15 van bl. 96 tot bl. 97 overgaan.
Eindelijk behooren, Deel III. bl. 172, bij het spreckwoord: Hij slacht den duivel: hij vertrekt met stank, behalve het op Campen bl. 52 opgegevene, mede voor te komen de beide varianten: Die Duuel leth steets enen stanck nae hem en Ey wat een duyuelschen stanck is dat, die op Campen op dezelfde bladzijde staan.
[pagina CCXCV]
Errata.
Voor Deel I.
In het ongepagineerde L.S. is vóór den naam des Heeren Nepveu de titel Mr. weggevallen. Verder leze men (voor schudblad) schutblad, (voor Purme-rende) Purmer-ende en (voor Joncbloet) Jonckbloet, alsmede aan de keerzijde, reg. 10, (voor die) dien.
| Bl. i, kol. 1, reg. 18 | staat: Deutsche | lees: Deutschen |
| Bl. ii, kol. 1, reg. 39 | staat: 12o. | lees: kl. 8o |
| Bl. vi, kol. 1, reg. 19 | staat: 145 | lees: 146 |
| Bl. vii, kol. 2, reg. 15 | staat: Wünsch | lees: Wunsch |
| Bl. xi, kol. 2, reg. 31 | staat: de | lees: den[((1))Dezelfde fout komt mede voor: Deel I, bl. LI, kol. 1, reg. 33; Deel II, bl. 116, kol. 2, reg. 11.] |
| Bl. xxxiii, kol. 2, reg. 18 | staat: Hölländsche Sprickwörter | lees: Holländische Sprüchwörter |
| Bl. xxxviii, kol. 1, reg. 49 | staat: naauweliks | lees: naauwelijks |
| Bl. xxxix, kol. 1, reg. 14 | staat: hen | lees: hun |
| Bl. xli, kol. 1, reg. 15 | staat: mondelingsche | lees mondelinge |
| Bl. xlvi, kol. 1, reg. 25 | staat: een | lees: eene |
| Bl. xlvii, kol. 1, reg. 8 | staat: 1855 en | lees: 1854 tot |
| Bl. lix, kol. 2, reg. 52 | staat: lekkere mosselen | lees: lekker morselen |
| Bl. lxxii, kol. 1, reg. 38 | staat: Arcadia | lees: Arkadia |
| Bl. 4, kol. 1, reg. 27 | staat: bij een aap. | lees: bij een' aap. |
| Bl. 6, kol. 1, reg. 36 | staat: riek | lees: ruik |
| Bl. 7, kol. 1, reg. 25 | staat: voor de aars (of: de buik). | lees: vóór den aars (of: den buik). |
| reg. 30 | staat: schotels | lees: sleutels |
| 2, reg. 24 | staat: teljoors | lees: tellenaars[((2))Dezelfde fout komt mede voor: Deel I, bl. 44, kol. 2, reg. 45.] |
| Bl. 8, kol. 2, reg. 13 | staat: lag | lees: leide |
| reg. 21 | staat: lijdt, voor zijn aars klopt. | lees: ligt hem voor den aars te kloppen.[((3))Dezelfde fout komt mede voor: Deel I, bl. 290, kol. 2, reg. 3.] |
| Bl. 9, kol. 2, reg. 36 | staat: konvent | lees: convent[((4))Dezelfde fout komt mede voor: Deel I, bl. 52, kol. 1, reg. 40.] |
| Bl. 15, kol. 2, reg. 29 | staat: geene | lees: geen'[((5))Dezelfde fout komt mede voor: Deel I, bl. 34, kol. 1, reg. 38.] |
| Bl. 18, kol. 2, reg. 39 | staat: zijne | lees: zijnen[((6))Dezelfde fout komt mede voor: Deel I, bl. 118, kol. 1, reg. 21.] |
| Bl. 25, kol. 2, reg. 44 | staat: den | lees: de |
| Bl. 26, kol. 1, reg. 2 | staat: de kindertjes | lees: den kindertjes |
| reg. 28, | staat: behouwen | lees: behouën |
[pagina CCXCVI]
| Bl. 27, kol. 1, reg. 49 | staat: korstwijl | lees: kortswijl |
| Bl. 28, kol. 1, reg. 44 | staat: pottebakkers | lees: pottenbakkers |
| Bl 45, kol. 1, reg. 46 | staat: Bekijks. | lees: Bekijk. |
| Bl. 50, kol. 2, reg. 44 | staat: ondergeschikste | lees: ondergeschikte |
| Bl. 64, kol. 1, reg. 7 | staat: brandenetels | lees: brandnetels |
| Bl. 65, kol. 1, reg. 25 | staat: den bodem | lees: de bodem |
| Bl. 81, kol. 1, reg. 17 | staat: splissen | lees: splitsen |
| Bl. 93. De aanwijzer 19 moet 1 regel hooger staan. | ||
| Bl. 101, kol 2, reg. 37 | staat: opengaat | lees: opgaat[((1))Dezelfde fout komt mede voor: Deel II, bl. 285, kol. 1, reg. 41.] |
| Bl. 108, kol. 2, reg. 39 | staat: gecomsumeerd | lees: geconsumeerd |
| Bl. 115, kol. 1, reg. 10 | staat: dronkemans | lees: dronkenmans |
| Bl. 116, kol. 2, reg. 38 | staat: hondsvod | lees: hondsvot[((2))Dezelfde fout komt mede voor: Deel I, bl. 161, kol. 2, reg. 57; Deel I, bl. 231, kol. 1, reg. 5; Deel I, bl. 323, kol. 1, reg. 45.] |
| Bl. 117, kol. 2, reg. 2 | staat: mijne - en | lees: mijne - |
| Bl. 125, kol. 2, reg. 4 | staat: Dankbare | lees: Dankbaren |
| Bl. 135, kol. 1, reg. 18 | staat: gramschap | lees: hoofdpijn |
| Bl. 140, kol. 1, reg. 22 | staat: eene | lees: een |
| Bl. 160, kol. 2, reg. 25 | staat: ter | lees: ten |
| Bl. 164, kol. 1, reg. 38 | staat: het | lees: de[((3))Dezelfde fout komt mede voor: Deel III, bl. LX, kol. 2, reg. 1; Deel III, bl. XC, kol. 1, reg. 17.] |
| Bl. 167, kol. 1, reg. 42 | staat: de duit | lees: den duit |
| Bl. 168, kol. 1, reg. 52 | staat: afsnijdt | lees: afrijdt |
| Bl. 176, kol. 2, reg. 43 | staat: houd | lees: hout[((4))Dezelfde fout komt mede voor: Deel I, bl. 335, kol. 1, reg. 38; Deel II, bl. 184, kol. 1, reg. 18; terwijl het spreekwoord, Deel I, bl. 335, van de le. tot de 2e. kolom moet overgaan.] |
| Bl. 183, kol. 2, reg. 7 | staat: men | lees: men wel |
| Bl. 187, kol. 2, reg. 2 | staat: rerrade | lees: verrade |
| reg. 10 | staat: me | lees: ge |
| Bl. 189, kol. 2, reg. 18 | staat: dorst | lees: eerst dorst |
| Bl. 192, kol. 1, reg. 26 | staat: 114 | lees: 113 |
| Bl. 196, kol. 2, reg. 4 | staat: bajonet | lees: bajonet van voren, |
| Bl. 201, kol. 2, reg. 21 | staat: der wijven | lees: den wijven |
| Bl. 208, kol. 1, reg. 46 | staat: Eene | lees: Een[((5))Dezelfde fout komt mede voor: Deel I, bl. 331, kol. 2, reg. 4.] |
| Bl. 214, kol. 2, reg. 48 | staat: dronke | lees: dronken |
| Bl. 218, kol. 1, reg. 19 | staat: (ook wel: dan olie) | lees: |
| Bl. 223, kol. 2, reg. 24 | staat: wijsten | lees: wijssten |
| Bl. 228, kol. 1, reg. 12 | staat: alle | lees: allen |
| reg. 16 | staat: 6 | lees: 6 (zie de Bijlage.) |
| Bl. 230, kol. 1, reg. 38 | staat maken | lees: geven |
| Bl. 232, kol. 1, reg. 40 | staat: knwaeter | lees: knewater |
| Bl. 239, kol. 2, reg. 6 | staat: een kwade | lees: een' kwaden[((6))Dezelfde fout komt mede voor: Deel II, bl. 173, kol. 1, reg. 19.] |
| Bl. 240, kol. 2, reg. 12 | staat: de tekst | lees: den tekst |
| Bl. 251, kol. 2, reg. 26 | staat: water | lees: water om |
| Bl. 261, kol. 2, reg. 13 | staat: zijn voet | lees: hij zeven voet[((7))Dezelfde fout komt mede voor: Deel II, bl. 187, kol. 1, reg. 21; Deel II, bl. 399, kol. 1, reg. 21; terwijl daarenboven ter laatste plaatse hәt spreekwoord van de eene beteekenis van VOET tot de andere moet overgaan.] |
| Bl. 270, kol. 1, reg. 36 | staat: Tast. | lees: Fast. |
| Bl. 286, kol. 1, reg. 45 | staat: ingewand. | lees: ééne ingewand het ander.[((8))Dezelfde fout komt mede voor: Deel I, bl. 361, kol. 2, reg. 9; Deel II, bl. 20, kol. 2, reg. 35.] |
| Bl. 287, kol. 2, reg. 31 | staat: in | lees: is |
| Bl. 301, kol. 1, reg. 8 | staat: dagvaart | lees: dagvaardt |
| Bl. 305, kol. 2, reg. 29 | staat: vaats | lees: vaatsch |
| Bl. 315, kol. 1, reg. 17 | staat: bol. | lees: bolle. |
| Bl. 321, kol. 2, reg. 21 | staat: of: wolven, | lees: |
| Bl. 323, kol. 1, reg. 44 | staat: hondsvod. | lees: hondsvot. |
[pagina CCXCVII]
| Bl. 325, kol. 2, reg. 43 | staat: bout | lees: boud |
| Bl. 330, kol. 2, reg. 38 | staat: De een | lees: Den een[((1))Dezelfde fout komt mede voor: Deel II, bl. 287, kol. 1, reg. 58.] |
| staat: de ander | lees: den ander[((1))Dezelfde fout komt mede voor: Deel II, bl. 287, kol. 1, reg. 58.] | |
| Bl. 335, kol. 1, reg. 37 | staat: Houd. | lees: |
| Bl. 341, kol. 1, reg. 12 | staat: brengt | lees: brengt toch |
| Bl. 344, kol. 1, reg. 27 | staat: walligt | lees: wallegt |
| Bl. 352, kol. 2, reg. 20 | staat: Dit | lees: Dat |
| Bl. 354, kol. 2, reg. 1 | staat: Jan de Wit. | lees: Jan de Witt. |
| reg. 2 | staat: Jan de Wit. | lees: Jan de Witt.[((2))Dezelfde fout komt mede voor: Deel I, bl. 364, kol. 2, reg. 38.] |
| reg. 3 en 11 | staat: jan de wit | lees: jan de witt[((2))Dezelfde fout komt mede voor: Deel I, bl. 364, kol. 2, reg. 38.] |
| Bl. 357, kol. 1, reg. 6 | staat: geande | lees: genade |
| Bl. 372, kol. 1, reg. 1 | staat: kaas | lees: kis |
| staat: ze | lees: de kaas | |
| Bl. 392, kol. 2, reg. 18 | staat: pond | lees: pond van |
| Bl. 404, kol. 2, reg. 7 | staat: holletje | lees: bolletje |
| staat: bolletje | lees: holletje | |
| Bl. 406, kol. 1, reg. 32 | staat: koopliêns | lees: koopliên |
| reg. 48 | staat: Lieve | lees: Lieven |
| kol. 2, reg. 28 | staat: scheele | lees: schele |
| Bl. 407, kol. 2, reg. 31 | staat: (Zie de Bijlage.) | lees: |
| Bl. 418, kol. 2, reg. 6 | staat: wind | lees: win[((3))Dezelfde fout komt mede voor: Deel II, bl. 149, kol. 2, reg. 30.] |
| Bl. 421, kol. 2, reg. 19 | staat: zemelenknooper | lees: zemelknooper |
| reg. 48 | staat: Hij | lees: Men |
| Bl. 423, kol. 1, reg. 36 | staat: mezen | lees: meezen[((4))Dezelfde fout komt mede voor: Deel II, bl. LII, kol. 1, reg. 37; Deel II, bl. 71, kol. 2, reg. 24.] |
| Bl. 435, kol. 2, reg. 55 | staat: Het | lees: Hij[((5))Dezelfde fout komt mede voor: Deel II, bl. 291, kol. 2, reg. 10.] |
| Bl. 444, kol. 1, reg. 16 | staat: kousen | lees: roode kousen |
| Bl. 445, kol. 2, reg. 26 | staat: vogels | lees: de vogels |
| Bl. 457, kol. 2, reg. 10 | staat: leidt | lees: leit |
| reg. 38 | staat: Goede | lees: Goeden |
Voor de aanwijzingen van Deel I.
| Bl. xi, kol. 1, aanw. 4 | staat: de Brune bl. 21, 22, 160. | lees: de Brune bl. 22, 22. |
| Bl. xiv, aanw. 7 (beh. tot bl. 77) | staat: Adag. quoedam bl. 46. | lees: Ada. quoedam bl. 40. |
| Bl. xxxv, kol. 2, aanw. 13 | staat: l. 132. | lees: bl. 132. |
| Bl. xxxvi, kol. 2, aanw. 11 | staat: eurtz | lees: Gheurtz |
| Bl. xlv, kol. 1, aanw. 10 | staat: Sel. Prov. bl. 15. | lees: Gheurtz bl. 15. |
| Bl. l, kol. 1, annw. 2 | staat: Veeteelt bl. | lees: Veeteelt bl. 122. |
| kol. 2, aanw. 1 | staat: .23 | lees: bl. 23. |
| aanw. 4 | staat: 212 | lees: bl. 212. |
| Bl. li, kol. 2, aanw. 10 | staat: | lees: Sel. Prov. bl. 11. |
| aanw. 11 | staat: | lees: Sel. Prov. bl. 97. |
| Bl. lv, aanw. 18 (beh. tot bl. 223) | staat: Sel. Srov. | lees: Sel. Prov. |
| Bl. lxxiv kol. 2, aanw. 2 | staat: Klnd | lees: Kind |
| Bl. 1, aanw. 26 | staat: bl. 181. | lees: 181. |
| Bl. 2, aanw. 9 | staat: bl. 30. | lees: 30. |
| Bl. 3, aanw. 25 | staat: bl. 19. | lees: 19. |
| Bl. 4, aanw. 40 | staat: bl. 133. | lees: bl. 113. |
| Bl. 5, aanw. 9 | staat: Bergh | lees: Mergh |
| aanw. 15 | staat: Huisvriend | lees: Huisvriend II. |
| aanw. 31 | staat: de Brune bl. 30, 175, 297, | lees: de Brune bl. 30, |
| Bl. 6, aanw. 16 | staat: Gales VI. bl. 16. | lees: Gales bl. VI, 16. |
| Bl. 7, aanw. 16 | staat: bl. 361. | lees: 361. |
[pagina CCXCVIII]
| Bl. 9, aanw. 26 | staat: bl. 81. | lees: bl. 181. |
| Bl. 18, aanw. 18 | staat: Tuinman II. 95. | lees: Tuinman II. bl. 95. |
| Bl. 21, aanw. 24 | staat: bl. 7. | lees: bl. 77. |
| Bl. 23, aanw. 36 | staat: Hand. | Lees: Ernst en Luim |
| Bl. 25, aanw. 21 | staat: Motz bl. 61, 75. | lees: Motz bl. 34, 61, 75. |
| Bl. 26, aanw. 37 | staat: bl. 422. | lees: 422. |
| Bl. 28, aanw. 17 | staat: cheltema | lees: Scheltema |
| Bl. 37, aanw. 18 | staat: bl. 37. | lees: 37. |
| Bl. 40, aanw. 34 | staat: Sarvilius | lees: Servilius |
| Bl. 43, aanw. 9 | staat: bl. 15. | lees: bl. 45. |
| Bl. 45, aanw. 22 | staat: VIII. | lees: VII. |
| Bl. 49, aanw. 28 | staat: 35. | lees: 85. |
| Bl. 74, aanw. 10 | staat wat onduidelijk: I. nal. 69. | |
| Bl. 85, aanw. 29 | staat: VIII. | lees: VII. |
| Bl. 100, aanw. 19 | staat: I. | lees: II. |
| Bl. 125, aanw. 14 | staat: II. 46. | lees: II. bl. 46. |
| Bl. 127, aanw. 26 | staat wat onduidelijk: III. bl. 137. | |
| Bl. 132, aanw. 2 | staat: de Brune bl. 36, 115, | lees: de Brune bl. 115, |
| Bl. 138, aanw. 4 | staat: VII. | lees: VI. |
| Bl. 152, aanw. 21 | staat: Cat | lees: Cats |
| Bl. 163, aanw. 20 | staat: II. 5. | lees: II. bl. 5. |
| Bl. 178, aanw. 19 | staat: de Brune bl. 346. Dit moet tot bl. 176, aanw. 18 overgaan. | |
| Bl. 200, aanw. 2 | staat: II. | lees: I. |
| Bl. 214, aanw. 20 | staat: Cats bl. 479, 520. | lees: Cats bl. 520. |
| Bl. 243, aanw. 27 | staat: de Brune bl. 136. | lees: |
| Bl. 265, aanw. 32 | staat: l. 102. | lees: bl. 102. |
| Bl. 270, aanw. 5 | staat: de Brune bl. 353. | lees: de Brune bl. 353, 355. |
| Bl. 291, aanw. 3 | staat: bl. 170. | lees: bl. 171. |
| Bl. 296, aanw. 19 | staat: Adag. Thesaurus bl. 44. | lees: |
| Bl. 300, aanw. 4 | staat: Sartorius sec. I. 42. Dit moet tot aanw. 3 overgaan. | |
| Bl. 302, aanw. 3 | staat: Serviliu | lees: Servilius |
| Bl. 314, aanw. 20 | staat: bl. 3 | lees: bl. 30. |
| Bl. 316, aanw. 9 | staat: de Brune bl. 173, 230, | lees: de Brune bl. 173, |
| Bl. 329, aanw. 12 | staat: de Brune bl. 225, 443. | lees: de Brune bl. 225. |
| Bl. 331, aanw. 1 | staat: Indinau bl. 29 | lees: Idinau bl. 297. |
| Bl. 336. aanw. 1 | staat: Campe | lees: Campen |
| aanw. 2 | staat: 29. | lees: bl. 29. |
| aanw. 3 | staat: inschooten | lees: Winschooten[((1))Op dezelfde bladzijde zijn de nommers der aanw. 1, 2 en 3 op regel 1, 3 en 5 weggevallen.] |
| Bl. 337, aanw. 26 | staat: Zegerus bl. 51. | lees: |
| Bl. 344, aanw. 6 | staat: Sel. Prov. bl. 150. | lees: Sel. Prov. bl. 151. |
| Bl. 346, aanw. 25 | staat: Sel. Prov. bl. 35. | lees: Sel Prov. bl. 23, 35. |
| Bl. 363, aanw. 5 | staat: Fakkel | lees: Fakkel |
| Bl. 406, aanw. 24 | staat: bl. 28. | lees: bl. 258. |
| Bl. 456, aanw. 13 | staat: 18. | lees: bl. 18. |
Voor Deel II.
| Bl. v, kol. 2, reg. 16 | staat: Duisternis. | lees: Duister. |
| Bl. ix, kol. 1, reg. 30 | staat: eene uil | lees: een uil |
| Bl. xx, kol. 1, reg. 51 | staat: de duivel | lees: den duivel |
| Bl. xxix, kol. 2, reg. 48 | staat: wijste | lees: wijsste[((2))Dezelfde fout komt mede voor: Deel II, bl. 23, kol. 2, reg. 33; zoodat de fout voor Deel I, bl. 414, kol. 1, reg. 38 (Deel II, bl. XXIII in tegenstelling opgegeven) vervalt.] |
| Bl. xlvii, kol. 1, reg. 47 | staat: Met | lees: Men |
| Bl. xlix, kol. 2, reg. 45 | staat: het Zuid-Hollandsche gehucht | lees: de streek van Noord-Brabandsche dorpen, |
| reg. 46 | staat: Langstraat | lees: Langstraat genoemd |
[pagina CCXCIX]
| Bl. lix, kol. 2, reg. 22 | staat: 1838 | lees: 1738 |
| reg. 54 | staat: titel | lees: voorhandschen titel |
| Bl. lxxv, kol. 1, reg. 10 | staat: sluyter. | lees: sluiter. |
| Bl. lxxvi, kol. 2, reg. 28 | staat: mijn | lees: mijne |
| Bl. lxxix, kol. 2, reg. 67 | staat: bl. 388. | lees: bl. 383. |
| Bl. 20, kol. 1, reg. 11 | staat: lijdt | lees: leidt |
| Bl. 24, kol. 1, reg. 14 | staat: Dronke | lees: Dronken[((1))Dezelfde fout komt mede voor: Deel II, bl. 136, kol. 1, reg. 55.] |
| Bl. 44, kol. 1, reg. 46 | staat: zwel | lees: zwil |
| Bl. 52, kol. 2, reg. 53 | staat: verstoteling | lees: verstooteling |
| Bl. 75, kol. 1, reg. 48 | staat: leggen | lees: liggen |
| Bl. 86, kol. 1, reg. 17 | staat: diep | lees: midden van het diep |
| Bl. 108, kol. 2, reg. 10 | staat: (Zie de Bijlage.) | lees: |
| Bl. 134, kol. 1, reg. 39 | staat: 5 | lees: 5 (Zie de Bijlage.) |
| Bl. 144, kol. 2, reg. 19 | staat: irotische | lees: erotische |
| Bl. 152, kol. 2, reg. 15 | staat: 9 | lees: 9 (Zie de Bijlage.) |
| Bl. 173, kol. 1, reg. 21 | staat: eene kwade | lees: een' kwaden |
| Bl. 190, kol. 1, reg. 45 | staat: uw | lees: uwe |
| Bl. 244, kol. 1, reg. 42 | staat: houdt dikwijls | lees: houdt |
| Bl. 330, kol. 2, reg. 47 | staat: doe | lees: doet |
| Bl. 348, kol. 1, reg. 48 | staat: met | lees: met goed |
| Bl. 382, kol. 2, reg. 24 | staat: uitsteekt | lees: uitblaast |
| staat: gezang | lees: slag | |
| Bl. 383, kol. 1, reg. 11 | staat: vleugelen | lees: borst |
| Bl. 393, kol. 2, reg. 52 | staat: olifant. | lees: luis. |
| Bl. 394, kol. 1, reg. 18 | staat: tijden | lees: tijde |
| Bl. 439, kol. 1, reg. 36 | staat: Die water deert, | lees: Dien water deert, |
Voor de aanwijzingen van Deel II.
| Bl. xxv, kol. 1, aanw. 1 | staat: de Brune bl. 160. | lees: |
| Bl. lvi, kol. 1, aanw. 3 | staat: de Brune bl. 202, | lees: de Brune bl. 262, |
| Bl. 13, aanw. 14 | staat: de Brune bl. 461. Dit moet tot aanw. 13 overgaan. | |
| aanw. 15 | staat: I. bl. 63. Aug. 10. Dit moet tot aanw. 14 overgaan. | |
| Bl. 108, aanw. 6 | staat: de Brune bl. 458. Dit moet tot bl. 109, aanw. 9 overgaan. | |
| Bl. 120, aanw. 5 | staat: Gruterus III. bl. 144. | lees: |
| staat: Fokke 2e. dr. bl. 214, 215. | lees: Fokke 2e. dr. bl. 214. | |
| Bl. 136, aanw. 7 | staat: bl. 15. | lees: bl. 135. |
| Bl. 189, aanw. 14 | staat: bl. 21. | lees: bl. 251. |
| Bl. 206, aanw. 10 | staat: bl. 18. | lees: bl. 138. |
| Bl. 208, aanw. 14 | staat: 4 Aug. | lees: 4 Aug. 53. |
| Bl. 223, aanw. 1 | staat: de Brune bl. 72, | lees: de Brune bl. 73, |
| Bl. 234, aanw. 4 | staat: I. 29. | lees: I. 29, VIII. 21. |
| Bl. 255, aanw. 4 | staat: v. Alkemade bl. 115. | lees: |
| staat: Gales bl. 24. | lees: | |
| Bl. 316, aanw. 24 | staat: de Brune bl. 182. | lees: Winschooten bl. 301. |
| Bl. 332, aanw. 2 | staat: Gruteru | lees: Gruterus |
| Bl. 334, aanw. 3 | staat: Cats bl. 446. | lees: |
| Bl. 484, aanw. 11 | staat: Winschooten bl. 27. | lees: Winschooten bl. 217. |
Voor Deel III.
| Bl. iii, kol. 1, reg. 13 | staat: dokkumers. | lees: dokkumer. |
| Bl. xv, kol. 1 moet, tusschen reg. 7 en 8, ingevoegd worden: Lust-niet. (Zie ii. bl. lxxiv bij kerkhof.) | ||
| Bl. xxxix, kol. 2, reg. 13 | staat: bij | lees: in |
[pagina CCC]
| Bl. xliii, kol. 1, reg. 13 | staat: naïve | lees: naïeve |
| kol. 2, reg. 45 | staat: gewone | lees: ongewone |
| reg. 46 | staat: ongewone | lees: gewone |
| reg. 51 | staat: Bezweering. | lees: bezwering. |
| reg. 52 | staat: bezweering. | lees: bezwering. |
| Bl. xlv, kol. 1, reg. 51 | staat: zweeren | lees: zweren |
| Bl. xlix, kol. 1, reg. 46 | staat: teering | lees: tering[((1))Dezelfde fout komt mede voor: Deel III, bl. L, kol. 1, reg. 39; Deel III, bl. CXXVI, kol. 2, reg. 33; Deel III, bl. 302, kol. 1, reg. 37; Deel III, bl. 440, kol. 1, reg. 26 en 34.] |
| kol. 2, reg. 47 | staat: opdroogen | lees: opdrogen |
| Bl. l, kol. 1, reg. 38 | staat: Teering. | lees: Tering. |
| reg. 52 | staat: droogen | lees: drogen |
| Bl. lx, kol. 1, reg. 2 | staat: beweering | lees: bewering |
| Bl. lxvii, kol. 1, reg. 5 | staats: varen | lees: zadelen |
| Bl. lxviii, kol. 1, reg. 34 | staat: Scheering. | lees: Schering. |
| reg. 35 | staat: scheering. | lees: schering. |
| kol. 2, reg. 35 | staat: de | lees: die |
| Bl. xc, kol. 1, reg. 17 | staat: dorp | lees: landstreek |
| Bl. xci, kol. 2, reg. 31 | staat: Plakkert. | lees: Plakker. |
| Bl. ci, kol. 2, reg. 8 | staat: daden. | lees: zinnen. |
| reg. 23, 24 | staat: het is mij niet mogelijk, anders te doen. | lees: als het mij mogelijk is. |
| Bl. cvi, kol. 2, reg. 24 | staat: Barthelmeos | lees: Barthelmeus |
| reg. 46 | staat: van de pokken | lees: |
| Bl. cx, kol. 2, reg. 43 | staat: belachlijken | lees: belachelijken |
| Bl. cxi, kol. 1, reg. 26 | staat: blaauwbaard | lees: blauwbaard |
| kol. 2, reg. 19 | staat: verteeren | lees: verteren[((2))Dezelfde fout komt mede voor: Deel III, bl. 479, kol. 1, reg. 20; Deel III, bl. 485, kol. 2, reg. 30.] |
| reg. 28 | staat: weduwenaar | lees: weduwnaar |
| Bl. cxii, kol. 1, reg. 12 | staat: koekebakker | lees: koekenbakker |
| Bl. cxiii, kol. 2, reg. 46 | staat: kikvorschenbilletjes | lees: kikvorschebilletjes |
| Bl. cxv, kol. 1, reg. 18 | staat: boonstaak | lees: boonenstaak[((3))Dezelfde fout komt mede in den volgenden regel voor, en in reg. 22 tweemaal.] |
| reg. 40 | staat: koekepan | lees: koekenpan |
| Bl. cxx, kol. 2, reg. 38 | staat: gekscheeren | lees: gekscheren |
| Bl. cxxi, kol. 1, reg. 9 | staat: verteering | lees: vertering |
| Bl. kol. 2, reg. 2 | staat: dezen | lees: deze |
| Bl. cxxiii, kol. 2, reg. 49 | staat: belachlijk | lees: belachelijk |
| Bl. cxxv, kol. 1, reg. 42 | staat: goed | lees: slecht |
| Bl. cxxvii kol. 1, reg. 15 | staat: notekrakers | lees: notenkrakers |
| reg. 50 | staat: Leelijk. | lees: Leelijkheid. |
| Bl. cxxix, kol. 1, reg. 24 | staat: waar | lees: bij wie |
| kol. 2, reg. 8 | staat: ossenrib | lees: osscrib |
| Bl. cxxxi, kol. 2, reg. 4 | staat: teeren | lees: teren |
| Bl. cxxxiii, kol. 1, reg. 20 | staat: veren | lees: veeren[((4))Dezelfde fout komt mede voor: Deel III, bl. 481, kol. 2, reg. 33; Deel III, bl. 486, kol. 2, reg. 53.] |
| kol. 2, reg. 36 | staat: joolige | lees: jolige |
| Bl. cxxxvi, kol. 1, reg. 49 | staat: Scheeren. | lees: Scheren. |
| kol. 2, reg. 1 | staat: Smeeren. | lees: Smeren. |
| Bl. cl, kol. 1, reg. 2 | staat: uit van | lees: uit |
| Bl. clxxi, kol. 1, reg. 40 | staat: vijf en twintig kinders | lees: wijf en kind |
| Bl. clxxiii, kol. 2, reg. 41 | staat: uit de | lees: uit den |
| reg. 43 | staat: eene | lees: een |
| Bl. clxxxviii, kol. 2 moet, tusschen reg. 16 en 17, ingevoegd worden: Braaf. (Zie bl. clxi bij bedaard.) | ||
| Bl. 21, kol. i, reg. 22 | staat: het mij | lees: het |
[pagina CCCI]
| Bl. 48, kol. 1, reg. 6 | staat: geteld | lees: gesteld |
| Bl. 71, kol. 1, reg. 55 | staat: det | lees: dit |
| Bl. 97, kol. 2, reg. 26 | staat: uitgooijen | lees: uitgooyen |
| Bl. 98, kol. 1, reg. 46 | staat: eenigzins | lees: eenigszins[((1))Dezelfde fout komt mede voor: Deel III, bl. 98, kol. 2, reg. 51; Deel III, bl. 99, kol. 2, reg. 49; Deel III, bl. 100, kol. 2, reg. 10.] |
| reg. 51 | staat: aangezigt | lees: aangezicht[((2))Dezelfde fout komt mede voor: Deel III, bl. 98, kol. 2, reg. 12.] |
| Bl. 100, kol. 1, reg. 1 | staat: regt | lees: recht |
| Bl. 101, kol. 2, reg. 11 | staat: moeyelijk | lees: moeilijk |
| Bl. 103, kol. 2, reg. 40 | staat: togtig | lees: tochtig |
| Bl. 108, kol. 1, reg. 9 | staat: moeyelijkheid | lees: moeilijkheid[((3))Dezelfde fout komt mede voor: Deel III, bl. 111, kol. 2, reg. 51.] |
| Bl. 109, kol. 2, reg. 32 | staat: welligt | lees: wellicht |
| Bl. 110, kol. 2, reg. 2 | staat: adelijken | lees: adellijken |
| Bl. 111, kol. 2, reg. 48 | staat: aannaaijen | lees: aannaayen[((4))Dezelfde fout komt mede voor: Deel III, bl. 112, kol. 1, reg. 19.] |
| Bl. 112, kol. 1, reg. 8 | staat: strooijen | lees: strooyen[((5))Dezelfde fout komt 7 regels lager mede voor.] |
| Bl. kol. 2, reg. 52 | staat: ten of | lees: of ten |
| Bl. 114, kol. 1, reg. 23 | staat: marcheren | lees: marcheeren |
| Bl. 115, kol. 1, reg. 44 | staat: bl. bl. | lees: bl. |
| Bl. 119, kol. 2, reg. 6 | staat: bij | lees: op |
| Bl. 122, kol. 1, reg. 35 | staat: nau | lees: naauw |
| Bl. 123, kol. 1, reg. 9 | staat: taaijen | lees: taayen |
| Bl. 125, kol. 1, reg. 25 | staat: geneugte | lees: geneuchte[((6))Dezelfde fout komt 4 regels lager mede voor.] |
| kol. 2, reg. 53 | staat: gaen | lees: gaan |
| Bl. 126, kol. 2, reg. 14 | staat: aanw. 4. | lees: aanw. 14. |
| reg. 24 | staat: 73*, | lees: bl. 73, |
| staat: Hij | lees: Hi | |
| Bl. 127, kol. 2, reg. 13 | staat: bl. 54. aanw. 24. | lees: bl. 53. aanw. 24. |
| Bl. 128, kol. 1, reg. 36 | staat: de scherpste voor | lees: voor de scherpste |
| Bl. 129, kol. 2, reg. 15 | staat: veruig | lees: vervig |
| Bl. 136, kol. 1, reg. 51 | staat: opregt | lees: oprecht |
| reg. 52 | staat: regtop | lees: rechtop |
| Bl. 139, kol. 2, reg. 19 | staat: licht | lees: ligt |
| Bl. 144, kol. 1, reg. 22 | staat: Bregt | lees: Brecht |
| Bl. 148, kol. 1, reg. 4 | staat: regter | lees: rechter[((7))Dezelfde fout komt mede voor: Deel III, bl. 154, kol. 2, reg. 6.] |
| Bl. 150, kol. 2, reg. 46 | staat: togt | lees: tocht[((8))Dezelfde fout komt 2 regels lager mede voor.] |
| Bl. 175, kol. 1, reg. 48 | staat: rede | lees: reden[((9))Dezelfde fout komt mede voor: Deel III, bl. 175, kol. 2, reg. 2.] |
| kol. 2, reg. 44 | staat: ook | lees: nog |
| Bl. 188, kol. 1, reg. 50 | staat: Rheld | lees: Gheld |
| Bl. 189, kol. 2, reg. 40 | staat: meer | lees: maer |
| Bl. 208, kol. 1, reg. 51 | staat: Weeren | lees: Weren[((10))Dezelfde fout komt mede voor: Deel III, bl. 257, kol. 1, reg. 34.] |
| staat: verweeren | lees: verweren | |
| Bl. 210, kol. 2, reg. 28 | staat: gij | lees: hij |
| Bl. 229, kol. 2, reg. 44 | staat: beweeren | lees: beweren[((11))Dezelfde fout komt mede voor: Deel III, bl. 276, kol. 2, reg. 7; Deel III, bl. 291, kol. 2, reg. 22; Deel III, bl. 293, kol. 2, reg. 36.] |
| Bl. 232, kol. 1, reg. 52 | staat: bi. | lees: bl. |
| Bl. 257, kol. 1, reg. 35 | staat: weeren | lees: het |
| kol. 2, reg. 9 | staat: Kiliaan | lees: Kiliaen[((12))Dezelfde fout komt mede voor: Deel III, bl. 111, kol. 1, reg. 39; Deel III, bl. 116, kol. 2, reg. 36; Deel III, bl. 265, kol. 1, reg. 13; Deel III, bl. 284, kol. 2, reg. 31.] |
| Bl. 302, kol. 1, reg. 38 | staat: neering | lees: nering[((13))Dezelfde fout komt mede voor: Deel III, bl. 302, kol. 2, reg. 10, 22 en 25; Deel III, bl. 434, kol. 1, reg. 28 en 30; Deel III, bl. 485, kol. 2, reg. 30.] |
[pagina CCCII]
| Bl. 366, kol. 1, reg. 48 | staat: hij het | lees: hij |
| Bl. 370, kol. 1, reg. 52 | staat: Bescheeren, | lees: Bescheren, |
| Bl. 399, kol. 1, reg. 10 | staat: paardenkeutels | lees: paardekeutels |
| staat: paardenvijgen | lees: paardevijgen | |
| kol. 2, reg. 14 | staat: eikenboom | lees: eikeboom |
| Bl. 420, kol. 2, reg. 38 | staat: Vinckens | lees: Vinckers |
| Bl. 422, kol. 2, reg. 5 | staat: bescheeren | lees: bescheren |
| Bl. 433, kol. 2, reg. 26 | staat: de de | lees: de |
| Bl. 438, kol. 1, reg. 8 | staat: scheeren | lees: scheren[((1))De fout voor bl. 210, kol. 1, reg. 36 (Deel III, bl. CVIII in tegenstelling opgegeven) vervalt.] |
| Bl. 450, kol. 1, reg. 30 | staat: no. 112 | lees: no. 110 |
| Bl. 462, kol. 2, reg. 29 | staat: zamengebracht | lees: samengebracht |
| Bl. 476, kol. 2, reg. 48 | staat: vlooien-sprong | lees: vlooiesprong |
| Bl. 478, kol. 1, reg. 18 | staat: drooge | lees: droge[((2))Dezelfde fout komt mede voor: Deel III, bl. 481, kol. 1, reg. 48.] |
| kol. 2, reg. 43 | staat: vrouwenaam | lees: vrouwennaam |
| Bl. 479, kol. 1, reg. 23 | staat: het fut | lees: de fut |
| Bl. 483, kol. 1, reg. 10 | staat: schafklok | lees: schaftklok |
| Bl. 484, kol. 1, reg. 54 | staat: de loon | lees: het loon |
| Bl. 485, kol. 2, reg. 10 | staat: muggezifter | lees: muggenzifter |
| reg. 29 | staat: Neering. | lees: Nering. |
| Bl. 486, kol. 2, reg. 19 | staat: weduwenaars | lees: weduwnaars |
| Bl. 487, kol. 1, reg. 54 | staat: de rosmarijn | lees: den rosmarijn |
Voor de aanwijzingen van Deel III.
| Bl. liii, aanw. 27 (beh. tot bl. 45) | staat: Bohn bl. 220. | lees: Bohn bl. 320. |
| Bl. lxxiv, aanw. 12 (beh. tot bl. 77) | staat: Wassenbergh V. bl. 98. | lees: Wassenbergh V. bl. 99. |
| Bl. lxxv, aanw. 35 (beh. tot bl. 199) | staat: Kobus | lees: Bohn[((3))Dezelfde fout komt mede voor: op dezelfde bl., aanw. 29 (beh. tot bl. 200); op de volgende bl. aanw. 15 (beh. tot bl. 292); nog aldaar aanw. 1[...] (beh. tot bl. 296); alsmede aanw. 27 (beh. tot bl. 296).] |
| Bl. lxxvi, aanw. 22 (beh. tot bl. 224) | staat: Wassenbergh V. bl. 101. | lees: |
| Bl. lxxviii, aanw. 15 (beh. tot bl. 96) | staat: Molema bl. 274. Deze aanw. moet van bl. 96 tot bl. 97 overgaan. | |
| aanw. 5 (beh. tot bl. 120) | staat: Alof 35. | lees: Alof bl. 35. |
| Bl. cxxxvii, aanw. 12 (beh. tot bl. 429) | staat: 8preekw. | lees: Spreekw. |
| Bl. clxxiii, kol. 1, aanw. 22 | staat: bl. 139. | lees: bl. 139 en 167. I. 19. |
| Bl. clxxxiv, aanw. 25 (beh. tot bl. 261) | staat: v. Burmania-Verwijs W. 16. | lees: |
| Bl. clxxxv, aanw. 10 (beh. tot bl. 335) | staat: bl. 190. H. 179 en | lees: bl. 149 en 190. |
| Bl. 18, aanw. 32 | staat: de Brune bl. 476. | lees: de Brune bl. 477. |
| Bl. 29, aanw. 18 | staat: Mergk | lees: Mergh |
Spreekwoorden, die geschrapt moeten worden.
Abt en Bosen. Wie mogt dat niet? vroeg de abt van Bosen. Zie de reden er van Deel III. bl. xcix.
Ding. Een ding is alzoo, naardat men 't acht. Op ding komt mede voor: Alle ding is, zoo men 't acht.
Duister. Het is eene dikke duisternis. Op duister komt mede voor: Het is eene Egyptische duisternis, dat wel eene zelfde spreekwijze zal zijn: zie Deel III. bl. ccxcii.
Gek. Hij houdt hem voor den gek. Op gek komt mede voor: Men houdt hem voor het lapje (of: voor den gek).
Hout. Zij verkoopt klaphout. Op klaphout komt mede voor: Hij verkoopt klaphout.
Huis. Met hangende wieken t'huis komen. Op huis komt mede voor: Hij komt met hangende wieken t'huis.
Omweg. Hij zoekt omwegen. Op weg staat: Hij zoekt veel (of: duizend) uit- (bij-, of: om-) wegen, om er vrij van te komen.
[pagina CCCIII]
Oor. Trouw naar het oor, en niet naar het oog (dat alleen op oor staat, niet op oog). Op man komt mede voor: Hetzij voor mannen of voor vrouwen: Beter naar 't oor dan 't oog te trouwen.
Paard. Hij is als een paard zoo sterk. Op paard komt mede voor: Hij is zoo sterk als een paard.
Uitweg. Overal weten zij uitwegen op. Hier geldt dezelfde reden als bij de spreekwijze van omweg.
Doen. Hij is doen. Zie de reden er van Deel III. bl. cvi.
Spreekwoorden, die foutief zijn opgegeven.
Achter. Te regt zoo acht men 't slimme katten, Die van voren lekken en van achter kratten. In plaats van dit is, Deel I. bl. xxxiv, op achter een ander spreekwoord opgegeven, nl.: Wacht u voor de labben, Die vóór lekken en achter krabben.
Heer. Dat loont u onze Heer! dat gij mijn' ouden mond gedachtig zijt. In plaats van dit spreekwoord is op arme opgenomen: Dat loone u onze Heer, dat gij mij, ouden arme, spijzigt, dat geen spreekwoord is. Zie de reden er van Deel III. bl. ccxciv.
Meletides. Hij is zoo zot als Meletides. In de spreekwijze staat zat, dat zot moet zijn: zie Deel III. bl. ccxcii en ccxciii.
Preek. Preken hooren verzuimt niet. In plaats van dit spreekwoord is op hoer opgegeven: Prediken voor hoeren verzuimt niet, dat geen spreekwoord is. Zie de reden er van Deel III. bl. xxxv.
Spreekwoorden, die verplaatst moeten worden.
Kapittel. Hij heeft ook eene stem (of: een woord) in het kapittel. Dit spreekwoord moet van de overige van kapittel door eene streep gescheiden worden. Zie de reden er van Deel II. bl. xxxvii.
Keije. Het is een Kei en Kei is koning. Zie de reden, waarom deze spreekwijzen niet op kei behooren te staan, Deel II. bl. xxxvii.
Kornelis. Als de haan van Kees eijeren legt, dan heb je alle dag wat versch, - Het is een regte Kees en Is dat een land; het vergaat van de Kezen. Op kornelis zijn ook andere spreekwoorden van kees opgenomen. Deze drie behooren dus niet afzonderlijk op kees te staan. Voor het spreekwoord: Nu is 't uit met de keesjes; nu komen de kardoesjes, Deel III. bl. v opgegeven, moet kees blijven.
Slag. Daar staat water in den slag. Dit spreekwoord moet, om de alphabetische volgorde, boven het daaraan voorgaande geplaatst worden.
Testament. Het zijn de vaders van het oude testament. Dit spreekwoord moet van boven tot beneden de afscheidingsstreep dalen, en Oude Testament in oude testament overgaan. Zie de reden er van Deel III. bl. cclxxxvii en cclxxxviii.
Vrucht. Waar vrucht is, daar is ook schaamte. Dit spreekwoord moet van de overige van vrucht door eene streep gescheiden worden; omdat vrucht er de beteekenis heeft van vrees.
Spreekwoorden, die overgeslagen zijn.
Droogsloot. Het is, zooals Droogsloot zegt: men vindt ze alzoo. Het spreekwoord is bij deugen aldus opgenomen: Deugt hij niet, men vindt er meer, waarvan het kennelijk onderscheiden is. Zie de reden der verkeerde opname Deel III. bl. ccxc en ccxci.
Duivel. Die Duuel leth steets enen stanck nae hem en Ey wat een duyuelschen stanck is dat. Deze beide varianten, voorkomende op Campen bl. 52, behooren in de Bijlage, Deel III. bl. 172, bij het spreekwoord: Hij slacht den duivel: hij vertrekt met stank te worden opgenomen.
Erfenis. Al maakt men nog zooveel legaten, Het vierde erfdeel moet men laten. Op de overige woorden, ook op deel, komt het voor.
Ganger. Paardrijders en voetgangers komen 's avonds allen in ééne herberg. Op de overige woorden wordt het aangetroffen.
Hiernamaals. Een koets vol gouds, een kar vol steens, Dat zal hiernamaals zijn al eens. Op de overige woorden staat het.
Mal. Mal uit, mal t'huis. Op huis is het te vinden.
Moede. Ik ben al moe van het rijden, zei Tijs, en hij reed naar de galg. Op de overige woorden is het opgenomen.
Slaap. Als de hemel valt, krijgt men eene blaauwe slaapmuts op, - Hij heeft de blaauwe slaapmuts op en Hij is zoo mak als een schaap; je kunt hem wel onder je slaapmuts vangen. Deze drie spreekwoorden staan alle op muts, het eerste daarenboven op hemel, en het laatste op schaap.
[pagina CCCIV]
Snoeper en Tand. De naarstige hand, Geen snoepers tand, Een schaarsche mond Is 't huis gezond. Op hand komt alleen de eerste helft van het spreekwoord voor, op huis en mond de laatste helft. Voor hand, huis en mond moet het dus ook nog volledig gemaakt worden.
Waardig. Die zich niet behelpen kan, is niet waard, dat hij armoê lijdt, - Hij is geene rotte peer waard, - Hij is geen oliezaad waard en Hij is niet waard, dat hij met een' vroom' man uit dezelfde kan drinkt. Het eerste spreekwoord staat op armoede, het tweede op peer, het derde op olie en zaad, het vierde op kan en man.
Weet. Alles is maar eene weet, zei de boer, en hij haalde eene pier uit zijn achterste, en bond er zijne schoenen mede vast. Op de overige woorden wordt het gevonden.
Spreekwoorden, die slechts gedeeltelijk voorkomen.
Aarde. Peterselie (of: Peper) helpt de mannen te paard, en de vrouwen onder de aarde. Op aarde is het woord Peper weggelaten. Voor de overige woorden is het spreekwoord volledig opgenomen; ook op peper staat het.
Almanak. Hij drukt almanakken, en het is nog geen Nieuwjaar. Het laatste deel ontbreekt; zoodat het spreekwoord nog op nieuwjaar moet staan.
Arum. Summa summarum, Van Pingjum naar Arum. Het laatste deel ontbreekt; zoodat het spreekwoord nog op arum en pingjum moet staan.
Bank. Al maakt de duivel u de bank nog zoo glad: hij heet toch Heintje Pik. Op bank ontbreekt het laatste deel; op de overige woorden is het spreekwoord volledig.
Begin. Alle ding heeft een begin en een einde, behalve God en zijne genade. Op genade ontbreekt het spreekwoord geheel, op elk der overige woorden ten deele; daar op begin en ding staat: Alle dingen moeten een begin hebben, en nogmaals op ding alsmede op einde en god: Alle ding heeft een einde, behalve God.
Boekweit. De boekweit mag den Mei niet zien, Dat zeggen alle wijze liên. Het laatste deel ontbreekt; zoodat het spreekwoord nog op lieden moet staan.
Doedelzak. Hij ziet den hemel voor een' doedelzak, en zijne vrouw voor eene jeneverflesch aan. Het laatste deel ontbreekt; zoodat het spreekwoord nog op flesch, jenever en vrouw moet staan.
Duivel. De duivel en zijne moêr zouden het niet bedenken. Aan het spreekwoord ontbreekt het laatste deel.
Eer. 't Is wel geklaard: Het goed vergaârd, De eere bewaard En kosten gespaard. De eerste helft ontbreekt; zoodat het spreekwoord nog op goed moet staan. Op eer en kosten is het spreekwoord aldus opgegeven: Eere bewaard En kosten gespaard.
Geestelijkheid. Bij mijne geestelijkheid, zei de pastoor, ik was liever een levendige kapitein in eene komedie dan een doode vizier in den krijg. Het laatste deel: in den krijg ontbreekt; zoodat het spreekwoord nog op krijg moet staan.
Geld. Het geld: Dat stelt Den held In 't veld. Het laatste deel ontbreekt; zoodat het spreekwoord nog op veld moet staan. Op geld en held is het spreekwoord aldus opgegeven: Alleen het geld, Dat maakt den held.
Grimmig. Hij zoekt den wolf, en vindt den grimmige. De laatste helft ontbreekt; zoodat het spreekwoord nog op grimmig moet staan.
Hand. Iets met de warme hand overbrengen. Op hand staat alleen: Met de warme hand.
Hoen. De hoenders krijgen wel den kost, en die scharrelen (of: schrabben) al achterwaarts en Loop voor de hoenderen: die hebben korte pootjes. Op hoen zijn deze beide spreekwoorden aldus opgegeven: Hoenders scharrelen (of: schrabben) al achterwaarts en Loop voor de hoenderen; zoodat het eerste spreekwoord nog op kost, en het tweede op poot moet staan.
Hoorn. Hij komt van Hoorn: hij heeft den tijd. Op hoorn ontbreekt het laatste deel, op tijd is het spreekwoord volledig.
Lat. Hij hangt als eene zwaluw aan de latten. Het middelste deel ontbreekt; zoodat het spreekwoord nog op zwaluw moet staan.
Leugen. Hij is van de eerste leugen niet gebarsten, en om de tweede niet opgehangen. Aan het spreekwoord ontbreekt de laatste helft.
Mond. Zij is niet op haar mondje gevallen, en zoo zij er op gevallen is, is ze er niet op blijven liggen. Op mond staat alleen de eerste helft, en wel aldus: Hij is niet op zijn mondje gevallen; zoodat daarenboven Hij en zijn in Zij en haar moet overgaan.
[pagina CCCV]
Sloot. Hij loopt midden in de sloot, en eet van beide wallen. Op wal staat alleen de laatste helft, en wel aldus: Hij eet van twee wallen. Het spreekwoord moet dus nog op sloot staan; terwijl op wal, behalve de aanvulling, daarenboven twee in beide moet overgaan.
Staart. Die vlieger zal niet opgaan: de staart is te kort. De laatste helft ontbreekt; zoodat het spreekwoord nog op staart moet staan.
Bezien. Bezie eerst u zelven, alvorens gij een ander moeit. De laatste helft ontbreekt; zoodat het spreekwoord nog op moeijen moet staan.
Geven. Houd wat en geef wat, zoo moogt gij gevende blijven. Aan het spreekwoord ontbreekt de laatste helft.
Spreekwoorden, die verkeerd verklaard zijn.
Bad. In badplaatsen, barbierswinkels en molens verneemt men alle dingen. De beteekenis, bij de behandeling van het spreekwoord in de Bijlage, Deel III. bl. 113, aan het woord voerkramen gegeven, moet vervangen worden door 'tgeen, Deel III. bl. xcviii, daarvoor in plaats gegeven is.
Bartholomeus. Maak van de kaas geene schuit. Zoo vaart gij niet achteruit; Noch Bartholomeus van 't brood, Zoo lijdt gij geen' nood. De beteekenis, bij de opgave van het spreekwoord, Deel I. bl. xliii, aan den naam Bartholomeus gegeven, moet vervangen worden door 'tgeen, Deel III. bl. cvi, daarvoor in plaats staat.
Caneghem. Hij komt van Caneghem. De verbeterde verklaring dezer spreekwijze, vroeger op den omslag geplaatst, vindt men Deel II. bl. lxii.
Engeland. Spreekt zij Engelsch? Ook van deze spreekwijze, evenals de vorige vroeger op den omslag geplaatst, is de verbeterde verklaring Deel II. bl. lxii te vinden.
Frankrijk. Hij leeft als God in Frankrijk. De verklaring, aan dit spreekwoord gegeven, moet vervangen worden door 'tgeen, Deel II. bl. xxxix, daarvoor in plaats gegeven is.
Hand. Iets met de warme hand overbrengen. De verklaring, aan de spreekwijze Met de warme hand gegeven, moet door de volgende vervangen worden: [Dit wordt gezegd, als iemand het geschonken vertrouwen misbruikt, en dadelijk aan den vijand meêdeelt, wat hem in vertrouwen gezegd is, terwijl zijne hand nog warm is van den handdruk.]
Hoer. Hij loopt bij hoeren en snoeren. De verklaring van dit spreekwoord moet geschrapt worden. Zie de reden er van Deel II. bl. xxxix.
Jericho. Hij bewandelt de paden van Jericho. De verklaring, aan dit spreekwoord gegeven, moet vervangen worden door 'tgeen, Deel III. bl. cclxxxix, daarvoor in plaats gegeven is.
Kaart. Hij vaart maar op eene platte kaart. De verbeterde verklaring van dit spreekwoord vindt men Deel II. bl. lxii.
Karel. Als keizer Karel erin is, dan is het mis. De verbeterde verklaring van dit spreekwoord is Deel II. bl. xl geplaatst.
Louis. Hij zit daar als verdomde Louis. De verbeterde verklaring van dit spreekwoord is Deel II. bl. lxii te vinden.
Lynceus. Hij is scherpzichtiger dan Lynceus. De verklaring, aan dit spreekwoord, Deel III. bl. cclxxxviii, gegeven, moet in de plaats komen van de gegevene; daarenboven moet, in het spreekwoord, scherpzinniger in scherpzichtiger overgaan.
Mauritz Willemsz. Gelijk op, Maurits Willemsz. De verklaring, aan dit spreekwoord gegeven, moet gewijzigd worden naar het, Deel III. bl. cclxxxii, daarvan gegevene.
Schieten. Die nog schoot! De verklaring, aan dit spreekwoord gegeven, moet gewijzigd worden naar 'tgeen, Deel III. bl. ccxci, daarvan gegeven is.
Spreekwoorden, wier verklaring is overgeslagen.
Aanstoot. Hij is een steen des aanstoots. [Deze spreekwijze is wellicht aan Jes. VIII: 14 ontleend.]
Arbeider. Een arbeider is zijn' loon waardig. [Dit spreekwoord is genomen uit Matth. X: 10, Luk. X: 7 en 1 Tim. V: 18.]
Bies. Het hoofd moet niet hangen als eene bies. [Dit spreekwoord is vermoedelijk ontleend aan Jes. LVIII: 5.]
Man. Ze slachten het meisje, dat zeer gaarne een man had, en tegen haren voogd zeide: doe het
Momus. Het is zoo wel gedaan, dat Momus het niet zou durven berispen (Deel III. bl. clxxiv geplaatst). Zie de verklaring Deel III. bl, ccxci.