Heerlijk Helder

[p. 141]

‘De mensen gaan u nooit geloven, want ze begrijpen u’
Ilse Degreef (^o1972)

Adjunct-kliniekhoofd UZ Leuven en hoofddocent orthopedie en handchirurgie aan de KU Leuven. Ze specialiseerde zich in de handchirurgie, behaalde het Europese diploma en werd examinator voor de European Board of Hand Surgery. Auteur van een honderdtal publicaties.

Slechts vier op de tien Belgen zijn ‘gezondheidswijs’. Bijsluiters leren lezen, is dat iets voor de eindtermen?

Men kan zich wel vaker afvragen of iets al dan niet moet worden toegevoegd aan eindtermen, zoals een basiskennis van lichaam en gezondheid, en dan vooral belangrijke dagelijkse zaken zoals EHBO. Bijsluiters leren lezen hoort daar uiteraard niet bij. Het is te specifiek en lijkt me bovendien een onmogelijke opgave. Wanneer de basiskennis ontbreekt, kan men nooit het jargon onderrichten. Wanneer vier op de tien Belgen onvoldoende ‘gezondheidswijs’ zijn, zal men dus eerder aan deze basiskennis moeten werken. Aan de andere kant mag men ook niet vergeten dat dus zes op de tien wel een behoorlijke kennis delen en ook deze mensen hebben recht op voldoende informatie.

[p. 142]

Dafalgan spreekt in zijn bijsluiter over hepatische cytolyse, hepatocellulaire insufficiëntie, metabole acidose, encefalopathie en hepatotoxiciteit. Bestaan daar echt geen begrijpelijke synoniemen voor?

Voor specifieke medische termen zoals deze bestaan geen eenvoudige synoniemen, tenzij men een benaderende puzzel van vele woorden zou gaan samenstellen. Hepatocellulaire insufficiëntie zou dan bijvoorbeeld iets worden als ‘het onvoldoende werken van de cellen van de lever’. Dit zou de bijsluiter zeker niet verhelderen, je zou integendeel een uitgebreid literair werk mogen toevoegen aan je geneesmiddelendoosje. Een goede tussenoplossing zou kunnen zijn dat je de moeilijkere maar ook correctere termen gaat verzamelen onder een beter verstaanbare populaire term, bijvoorbeeld ‘problemen met de goede werking van de lever of hersenen zoals daar zijn hepatocellulaire insufficiënte, hepatotoxiciteit, metabole acidose of encefalopathie’.

In de Verenigde Staten heeft Obamacare laten vastleggen dat de taal van ziekteverzekeringen helder moet zijn. Hebben we behoefte aan een De Blockcare die hetzelfde bepaalt voor ons land?

We mogen niet vergeten dat in de VS medische zorg een commerciële aangelegenheid is, met de nodige juridische gevolgen. Dankzij Obamacare worden de eerste stappen gezet naar het recht op een goede gezondheidszorg voor iedereen. We moeten oppassen dat in België de geneeskunde niet gecommercialiseerd zal worden, zodat ieder het recht behoudt op optimale zorg met een maximale inspanningsverbintenis van elke zorgverlener. Aan de andere kant zijn we (gelukkig) ook geëvolueerd

[p. 143]

naar een ‘informed consent’-periode. De patiënt dient bij elke stap te worden geïnformeerd over zijn toestand, de prognose en de mogelijke opties. Ik pleit, net zoals voor de bijsluiter, voor een gemengde communicatie: de arts gebruikt medische termen en legt ze onmiddellijk uit in een begrijpelijke taal, aangepast aan de patiënt, vaak met illustraties en tekeningen.

Hebben patiënten behoefte aan een assertiviteitscursus, zodat ze durven door te vragen bij de arts en durven toe te geven dat ze iets niet begrepen hebben?

Ik denk dat we vandaag zeker niet moeten twijfelen aan de assertiviteit van de patiënt. Integendeel. Patiënten dreigen soms het vertrouwen in hun arts te verliezen wanneer we hier te veel de nadruk op leggen. Zo eindigen we in een cultuur van tweede, derde en tig opinies, waarin patiënten vaak denken dat artsen elkaar tegenspreken.

Wat antwoordt u aan patiënten met vragen over de betekenis van termen of merknamen?

Ik herhaal de term steeds, schrijf hem soms op, geef dit mee en zal dan trachten in eenvoudige woorden te omschrijven wat ermee bedoeld wordt, wat het betekent. Daarna vraag ik of het duidelijk is, geef ruimte voor herhaling en extra verduidelijking. Dus ik blijf ze dubbel gebruiken met een onmiddellijke verduidelijking eraan gekoppeld.

Worden artsen voldoende voorbereid op heldere communicatie?

Vroeger zeker niet. Ik herinner mij dat een professor mij ooit bij een menselijk antwoord zei: ‘Helemaal juist, Degreef, alleen gaan de mensen u nooit geloven, want ze

[p. 144]

begrijpen u.’ Het omgekeerde was dus waar: het jargon werd gepromoot. Vandaag is communicatietraining een vast onderdeel in de opleiding tot arts en ik zie stilaan de resultaten.

Kunnen bijsluiters eenvoudiger geformuleerd worden of zijn er juridische beperkingen?

Men kan een bijsluiter eenvoudiger maken, maar inderdaad, we mogen de patiënt de informatie niet ontnemen. Als er enkel ‘leverproblemen’ vermeld zou staan, wanneer zowel cirrose, galkolieken of zelfs de zeer snel dodelijke levernecrose kunnen voorkomen, zou een patiënt mogelijk enkel aan milde leveraandoeningen kunnen denken en bij de zwaarste complicatie terecht het gevoel hebben onvoldoende geïnformeerd te zijn. Ik pleit dus voor behoud van de correcte termen, maar verzameld onder een meer algemene populaire term.

Is er al voldoende geïnvesteerd in online informatie die nu op onleesbaar kleine bijsluiters staat?

Ik heb de indruk dat ongeveer elke bijsluiter van elk geneesmiddel zowel voor leken als voor medici in tienvoud online te vinden is, al dan niet in uitgebreide of beperkte versie. Wanneer je via Google zoekt, vind je minstens een pagina vol opties op nationale en internationale sites.

Bestaat er echt geen synoniem voor parabenen?

Nee, zoals voor de meeste medische termen bestaan er enkel algemene termen die meer gespecifieerd kunnen worden. Net daarom, omwille van de accuraatheid van de medische termen, kunnen ze niet geschrapt worden. We kunnen ze uitleggen maar er zijn vaak geen echte synoniemen, die dus juist hetzelfde betekenen. Laat het

[p. 145]

ons zo stellen: kent u een synoniem voor de term ‘rood’? Je kunt enkel stellen dat het een kleur is en dat een rijpe tomaat deze kleur heeft, maar een echt synoniem is er niet.

En idem voor ‘orodispergeerbaar’?

Dit kun je gewoon ‘vertalen’, want het is Latijnse terminologie, zoals veel gebruikt in de geneeskunde. ‘Os’ betekent ‘mond’ en ‘dispergere’ is Latijn voor ‘verstrooien’. Het betekent dus in de mond oplosbaar. Een echt synoniem is ‘mondoplosbaar’, wat dan weer een neologisme zou zijn.

Hoe zou u vermaatschappelijking van de zorg omschrijven?

Mijn begrip van deze uitdrukking slaat op het zeer terecht integreren van iedereen, ook met beperkingen of extra zorgnood, in de maatschappij. Iedereen is anders en iedereen hoort erbij. Wanneer je erover nadenkt, is niemand de norm. De norm is een gemiddelde van uitersten. Bovendien worden zo ook de last en draagkracht verdeeld. Dat is volgens mij een essentieel punt voor het algemeen sociale, psychische maar ook financiele welzijn van onze samenleving. Samen zijn we sterk.