Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Schetsen. Deel 7 (onder ps. Samuel Falkland) (1912)

Informatie terzijde

Titelpagina van Schetsen. Deel 7 (onder ps. Samuel Falkland)
Afbeelding van Schetsen. Deel 7 (onder ps. Samuel Falkland)Toon afbeelding van titelpagina van Schetsen. Deel 7 (onder ps. Samuel Falkland)

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (0.85 MB)

Scans (14.96 MB)

ebook (3.04 MB)

XML (0.33 MB)

tekstbestand






Genre

proza

Subgenre

schetsen


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Schetsen. Deel 7 (onder ps. Samuel Falkland)

(1912)–Herman Heijermans–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende
[pagina 67]
[p. 67]

Reuzensom.

‘Hè-hè!’, lachte Leon hard-schreeuwrig.

Z'n groote gele tanden glansden vettig in 't lampelicht, z'n oogen zwommen van pretsprankels.

‘Nou wil-die 'n gijntje uithale - met òns - versta-je niet?’, stil-knikkelde vader: ‘mijn krijg je d'r niet in’....

‘En mijn nog minder,’ lachte moeder: ‘Ja, wij zalle 'n lijsie opmake! Nog in geen tièn jare’....

‘'n Lijsie - 'n lijsie,’ beweerde Mijntje, zangerig-spottend: ‘as 'k 'n lijsie mot opmake ben 'k nog in geen dàg klaar’....

‘Hè-hè!’, schreeuwde Leon weer - en z'n dikke handen beklapten z'n knieën dat 't klònk: ‘hè-hè - en as 'k nou boter bij de visch geef’....

‘Boter bij de visch,’ herhaalde vader, lichtschuwverwonderd. Z'n pijp hield-ie aarzlend in de bevende hand, bukkend gelijk om Leon van ónder de lamp te zien.

‘Bòter bij de visch,’ zei Flip.

‘Boter bij de visch? Jij zal bòter bij de....’, zei moeder ongeloovig, niet eindigend.

't Kón niet. De jongen wou ze d'r in laten loopen.

‘Hij zal margarine bedoele!’ gilde Mijntje over het tafelblad.

[pagina 68]
[p. 68]

Maar ineens waren ze allemaal paf-van-geslagen-heid - vader, moeder, Mijntje, Flip.

Leon had z'n hand in z'n borstzak gestoken. Vlàk onder de lamp, vlak onder de natte papieren rozet met 'r stank van petrolie en gespikkel van dooie vliegen, hield-ie 'n versleten leeren portefeuile en uit 'n stukkend vakje frommelde-die twee bankjes van vijf-en-twintig, twéé smerige gele, verlepte bankjes, twee èchte, solide papieren van-de-bank.

In z'n vingers frunnekte het als wondermuziek.

Heele oogenblikken dee niemand 'n mond open.

Vader zat als in versteening, de pijp vooruit, het hoofd vooruit, de onderlip vooruit.

Moeder keek timiede-lacherig van Leon's vuile vingers met de vuile gele lapjes naar Flip die te starren stond, asof-ie zeggen wou: ‘wat zeg-je me daárvan!’ - 't van pure ontzetting niet kòn.

Mijntje, spraakloos - zóó iets lei je tong in verlamming - sloeg 'r vette handen met lillende smakjes en nòg eens, schudde 'r bleek sproetenhoofdje, sloeg opnieuw.

Klonken aldus drie geluiden in het kamertje: het wekkerklokje, Mijntjes klappende handen en het gegrunnek der twee bankbiljetten in Leon's eeltige vingers.

Tegelijk kregen ze d'r spraak werom, te gelijk schreeuwden, gilden ze d'r verassing en vreugde.

‘Is dat voor òns?’ riep vader, z'n hoofd bewegend in verbazingsgewiegel.

‘Hij meent 't! Hij méént 't!’ overscheeuwde hem moeder, halfweg rijzend, om beter de papieren te zien.

‘Ach, hij houdt je voor de mal!’ zang-zong Mijntje: ‘as die ècht zijn!’....

‘Nee, ze zalle nièt echt zijn!’, schreeuwde Flip.

[pagina 69]
[p. 69]

Goedig-glimlachend, ja-knikkend of nee-knikkend zonder te praten leunde Leon in z'n stoel.

'n Vol jaar was-ie van huis geweest, had negotie gedreven in 't buitenland, van alles en nog wat, was voor 'n paar dagen thuis gekomen met 'n voddig cadeautje voor moeder, 'n prullige tabakspijp voor vader, onnoozele hebbedingetjes voor Mijntje en Flip.

Daar waren ze béstig tevreden mee geweest.

De surprise had-ie bewaard, 't spaarduitje, de som die die an ze spandeeren wou, de som waarvoor die ze in d'r bullen wou steken voor-ie weer as marskamer de wegen opging.

En nou in volkomen verbluffing keken de tobbers die dag aan dag van d'r beetje negotie leefden, die in de Jodenbreestraat met scharren, komkommers, citroenen, met wàt 't seizoen bracht, d'r kost mosten scharrelen, zomer en winter, soms honger, soms 'n lekker stukkie koppenvleesch voor Sjabbes - naar het kapitaal, het wonder, de reuzensom in Leons stevige, door arbeìd geëelte handen.

Vader sprak 't eerst:

‘Màgge we niet anneme - da's te veel’....

‘Veuls te veel,’ zei moeder: ‘nee dat mágge we niet’....

‘Dan kan-die niet misse,’ bevestigde Flip.

‘Hij meent 't ommers niet,’ redeneerde Mijntje vagelijk sprekend tot 't gezond-verstands-fantasieding in 'r hoofd dat zich niet dadelijk wennen kon an zooveel balddadige geldverspilling.

‘En as 'k 't wèl meen!’ kwam Leon uitbundig druk los, weeldrig gebarend en 't een pootig argument op 't andere stapelend: ‘Ben 'k van de reis werom gekomen om gijntjes te verkoope? Zal 'k vader en moeder lekker make met 'n dooie mosch? Wat klets jij nou? Vijftig guldens op de kop af heb

[pagina 70]
[p. 70]

'k 'r voor over. Vooruit - hier heb ik papier en 'n brokkie potlood: zeg wat je hebbe mot, dan schrijf ik 't lijsie - dan kenne we rekene of we toekomme. Wat heb-ie 't éérst noodig moeder?’....

Bijna uitdagend keek-ie rond naar de gezichten die je niet navertellen kon, de sjofele zorg-gezichten waarover glanzing kwam van hoe-motte-we-d'r-meean - hoe zalle we zóóveel geld met verstand aanwende?

Zeggen deeën ze nog niks. Ze hokten om de ronde tafel met kopjes-gewir, ze bukten bij de lamp, bedroomden in geloovige contemplatie de twee gele, verfonfaaide papiertjes.

Toen zei vader nog even getemperd-obstinaat:

‘.... Nee, dat mág-ie niet misse’....

‘.... En as 'k nou zeg,’ blufte Leon: ‘da'k 't driedubbele gespaard heb! Heb 'k vrouw en kindere? - Nee - die heb 'k niet. - Nou, alzoo! Heb-ie gedacht moeder?’

Moeder vouwde de handen, glimlacherde zoetjes, keek naar het schoteltje van d'r kop.

Het was zulk een plotselinge, geweldige gebeurtenis, dat motten kièzen - en ál dat gèld - dat ze moeite had d'r struiklende, galoppeerende gedachtjes die als uitgelaten boerenkindertjes-op-klompen door 'r hoofd heen-en-weer en nog is werom renden, tot de voor een rijpe keuze noodige bedaardheid te schikken.

Maar terwijl ze nerveus doezelde, glimlacherend stàrend, klonk Flip's stem, nuchter-overredend:

‘.... Als je mijn vraagt, Leon, late we dan géén lijsie maken en niks voor ons zelvers koope - geef 't gèld voor negotie. Met vijftig guldens sla je 'n bóél in’....

‘Hoor!’, spotte Leon: ‘hij zal zegge! - Nog geen cènt voor negotie! We pràte niet over negotie! 'n Gegebenem Gaul kuck je niet in z'n Maul! Geef ik

[pagina 71]
[p. 71]

of geef jij? Ik ben overgekomme om jullie in de kleere te steke, Wat? Heb 'k gelijk, moeder?’

Zij knikte prettig, wel wetend dat 'r 'n massa noodig was, dat negotie zóó kon tegenloope dat je toch alles verspeelde.

Mijntje zei 't hardop:

‘.... 't Geld in negotie steke? 'k Heb geen heele kous an me lijf! Ik zou je danke. Wat je hèb dat heb-ie. Nou dan, moeder? Je zit alsof je geen tien kan telle’....

‘Als 'k dan kieze mot,’ aarzelde moeder, al maar vrindelijk naar 't schoteltje van den kop starend en zachies den trouwring om 't mager knokkeltje van 'r vinger draaiend: ‘zet dan voor mijn op 't lijsie drie onderlijfies’....

‘Ho-ho-ho!’ bulk-lachte Leon: ‘hoe komt iemand op onderlijfies voor 'n cadeau!’

‘As 'k ze nou nóódig heb’.... glimlacherde moeder: ‘'k heb 'r nog een en dat draag 'k en ze zijn niet duur’....

‘Onderlijfies,’ schreef Leon op 't kladje papier. Eerst bezoog en belikte die 't mepje potlood, dan drukte die 't slompje zóó dat de letters tot diep in 't tafelzeil gegraveerd werden: ‘onderlijfies - drie - wat mot 'k 'r voor uittrekke?’

‘Zet 'n dáálder voor de drie,’ rekende moeder.

‘En je wou zoo graag 'n màntel, moeder!’ zangzong Mijntje.

‘Ja, 'n màntel - 'n mántel slaat 'r zoo in,’ meende 't verdord vrouwtje, confuus d'r bandeau gladstrijkend.

‘We hebbe geld genog!’ schreeuwde Leon: ‘wat kost 'n mantel?’

‘.... 'n Fijne rontonde of 'n keep,’ mijmerde moeder met lichtende gelukoogjes; ‘'n rontonde van

[pagina 72]
[p. 72]

zwart laken of thibet - met kant en met gitten die kost minstens tien gulden’....

‘Laat 'k vijftien uittrekke,’ schreef Leon al: da's zestien vijftig - we zijn 'r làng niet! En vader?’....

Vader knikkelde in bedenking, keek naar z'n voeten.

‘.... ‘Ikke?.... Om je de waarheid te zegge - ik loop op me tandvleesch - geef mijn 'n paar leeren toffels van 'n gulden of drie’....

Het potloodje bebeitelde het papier in de nieuwe tobbings-stilte.

‘.... Negentien vijftig,’ rekende Leon.

‘Enne kóúse,’ verzocht vader.

‘.... Zes paar om d'r góéd in te kommen van veertig cente,’ zei moeder.

‘Twee gulden veertig en negentien vijftig is een en twintig gulden negentig,’ rekende Leon de muggen wegblazend die over 't papier flodderden.

‘En as 'k nóg wat kieze mag,’ peinsde de ouwe, baardige jood, bàng dat-ie voor zich te veel zou vragen: ‘dan wou 'k wel wat rechtschapen hemde’....

‘Daar gaat zoo'n boel geld niet in zitte,’ redeneerde Mijntje, d'r bleek-sproetig gezichtje dicht naar het kladje buigend: ‘'n lap prachtig geel katoen - wat moeder? - 'n lap katoen - dat wordt zoo wit as krijt in de was - reken is an - je heb vier el voor 'n hemd noodig - en reken de el an twintig cente’....

‘Hòèveel hemde wil je, vader?’ vroeg Leon.

‘Tachtig cente 't hemd - da's de zès’....

‘Vier gulden tachentig,’ schreef Leon: ‘we zijn d'r lànge niet’....

Er kwam eene diepzinnige stilte. Vader dampte, moeder keek kippig naar de rekening.

‘Zes en twintig gulden zeventig,’ zei Leon.

‘Geef mijn dan 'n hoed uit de tweeguldens bazaar,’

[pagina 73]
[p. 73]

zei Mijntje: ‘die zijn fijner as in de Kalverstraat voor tien’....

‘Mijntje twee gulden,’ herhaalde Leon.

‘En 'n paar mollières van 'n rijksdaalder,’ zei 't meissie, zich ziende mèt den hoed èn de schoentjes op Zaterdag....

‘Ik ben met zes halleve hempies tevrejen,’ zei Flip: ‘reken maar zes van 'n kwartje op de markt - in de winkel betaal je negen stuiver - en doe 'r 'n lavelière bij van twintig cente’....

Het mepje potlood schreef - Leon's stem telde hardop.

‘.... Twee en dertig gulden negentig - nog zeventien gulden en tien cente.... Nou dan! - D'r zal toch wel meer noodig weze’....

In het heete kamertje broeiden ze opnieuw.

‘'t Is gòsònmogelijk zooveel cente ineens te besteje,’ zei vader.

‘Nòg zeventien gulden,’ zei moeder àngstig - ‘'k docht dat-we d'r ware’....

‘Moeder kan broeke gebruike - schud nou maar niet nee - ze heit 'r geen twee, Leon!’

‘Broeke voor moeder,’ schreef de jongen, luidlachend: ‘broeke met kànt, moeder?’

‘Gekke jongen,’ glimlacherde ze beduusd van die wéélde: ‘je krijgt héél best geel keper van 'n kwartje de el’....

‘En van twéé el komt 'n broek,’ rekende vader die 't klappen van de zweep kende.

‘Geel keper is sterker dan fijn battist,’ knikte Mijntje.

‘Twáálf dan?’ vroeg Leon, die z'n begrooting wou volmaken.

‘Twáálef broeke? Wat mot 'k met twàalèf broeke doen!’ riep moeder, bàng.

‘Née, twaalef is overdaad,’ zei vader: ‘schrijf d'r zès - da's drie gulden’....

[pagina 74]
[p. 74]

‘Drie èn twee en dertig is vijf en dertig,’ cijferde Leon.

‘We komme d'r niet door,’ klaagde moeder.

‘'t Is zònde,’ zei vader benauwd; ‘'k zou niet wete wat 'r méér most weze’....

‘Hoeveel is 't dan nog?’ vroeg Mijntje, lichtlijkbezweet.

‘Nog veertien gulden en tien cente,’ schreeuwde Leon vroolijk.

‘Laat is prakizeere,’ peinsde 't ouwe vrouwtje, met inspanning d'r schoteltje bekijkend: ‘laat is kijke - as we nou 'n jurkie kochte voor 't kind van Saar’....

‘.... Enne’ ....overwoog vader stevig-dampend.

Ze bleven wikken en wegen tot diep in den nacht, veranderend, tellend, doorkrassend - om de Som te bereiken.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken