Gedichten

⁺XX. Van drien figuren.¹

Exempel vintmen veel bescreven,

Die vanden wisen sijn ghebleven
Ende gheset tot onser leer,
Op dat wy den hoechsten Heer
Souden ontsien in allen wercken,
Ende overpeynsen ende mercken,⁺
Off sijn wil ende onse begheren
Wel te samen concorderen,
Om te crighen ewich guet.
Byden wercken diemen doet
Soe machmen proeven mitten sinnen
Wiese sijn die doechde minnen.

+ H. fol. 23 d. B. fol. 129 d.

1 Over het fragment R, waarvan hier de varianten worden medegedeeld, en hetwelk vs. 1-10 bevat, zie Inleiding.

+ H. fol. 23 d.-24 a. B. fol. 129 d.

[p. 43]

 

⁺Tusschen goet ende quaet

 

Wijst ons reden die rechte maet:

15

Die gheen reden en willen smaken,

 

Selden sel hem reden naken.

 

Ic heb exempel horen lesen,

 

Dat wy gherechtich souden wesen

 

Entie doeghet setten voert.

20

By goeden exempel diemen hoort

 

Soe leertmen ondoecht wederstaen

 

Ende tot rechten reden gaen;

 

Ende wye tot rechten reden gaet,

 

Die siet wel hoe die werlt staet

25

Ghemenghet mit onsalicheiden.

 

Men werct nu cleen by rechter reden,

 

Die wille gaeter al te boven.

 

Die mitten heren connen hoven,

 

Ende wat van Reynardien weten,

30

Die sijn daer wel te punte gheseten.

 

Hoe sel dit int leste ghedien,

 

Als elck man moet die waerheit lyen

 

Ende van allen reden gheven?

 

Twaer veel nutter hier int leven

35

Ghebiecht ende wat verclaert;

 

Wanttie langhe henevaert

 

En moghen wy letten noch ontvlien;

 

Tis een anxtelic ontsien

 

Mitten zonden hene te varen.

40

Die hem niet te tyde en claren

 

Ende inden zonden langhe duren,

 

Dair willic sonderlinghe off rueren,

 

Ende by ghelycke brenghen voert

 

Exempel, als ic heb ghehoert:

45

Elck versta die leren can.

 

Men leest ons hoe een heilich man

 

Quam ghegaen in enicheide,

 

Off hi woude spreken sijn ghebede,

 

In een busch, daert heymelic was.

50

Daer hi dus ghinc ende las,

 

Beyeghende heem een vreemt dinck,

 

Als hem docht, aldair hi ghinck

 

Bezyden vander rechter straet.

 

Ic wil u segghen in wat maet:

55

Daer sach hi enen Moriaen,

 

Begrepen in een dullen waen;

 

Want hi las ende droech tenen gader

 

Hout, telghen ende blader,

 

Ende had ghedraghen een langhe stont.

60

Int leste bant hijt in een bont,

 

Dat hi hadde ende droech niet meer.⁺

 

Den goeden man verwonderde zeer

 

Van sijn ruspen, van sijn draghen;

 

Want hi en sach daer karre noch waghen,

65

Daer hi thout op mochte voeren.

 

Int leste, als hijt waende verroeren

 

Off opheffen, doe bleeff hi doot.

 

Des had die goede man yammer groet,

 

Dat hien aldus sach bederven

70

Ende onder die zware borde sterven.

 

Die goede man den Moer daer liet,

 

Want hi en conden helpen niet,

 

Ende ghinc ter ander stadt van daen.

 

Aldaer soe sach hi enen man staen

75

Water putten in een vat,

 

Des hem luttel wart te bat,

 

Want wat hi putte, seit die scriftuer,

 

Dat liep tene male onder doer,

 

Ende daer en bleeff altoes niet in:

80

Nochtan en putte hi niet te min.

 

Des hadde die goede man quaet verdrach,

 

Dat hi hem alsoe putten sach,

 

Ende het niet en beschoot wat hi dede.

 

Doe ghinc hi voert ter derder stede.

85

Daer vernam hi eer yet lanc

 

Hem tween, die enen zwaren planck

 

Hadden ghevaet ende mosten dreghen,

 

Ende hoer dinck was soe gheleghen,

 

Sy en mochtens nerghent legghen off.

90

An horen weghe stont een hoff;

 

Wye daer in quam, die hadde vrede,

 

Oeck soe most hi rusten mede:

 

Dat hadden si te voren wel ghehoert;

 

Nochtan quamen si voer die poort

95

Mitten planc al overdwers.

 

Die laste dede hem groten pers;

 

Mar si waren soe beraden,

 

Gheen en woude den anderen gaden

 

Ter poorten voeren in te gaen.

100

Dus bleven si beyde buten staen,

 

Ende hoerre gheen en mochter in

 

Van allen desen drien den sin

 

Elck bysonderen exponeren,

 

Dat staet nu vast in mijn begheren.

105

Die Moer, die thout te gader droech,

 

Daer hem off quam dat onghevoech,

 

Dat is een sondich sondaer,

 

Die binnen enen langhen jair

+ H. fol. 24 a. b. B. fol. 129 d.-130 a.

+ H. fol. 24 b. c. B. fol. 130 a. b.

[p. 44]

 

⁺Niet te biechte en is ghecomen

110

Noch penitencie heeft anghenomen

 

Van sinen sonden, meer noch min,

 

Ende set al anders sinen sin

 

Dan totter biecht hem te reyden.

 

Hi wil noch een jaer beyden,

115

Ende dencket dan dat hi sal

 

Hem absolveren van al.

 

Soe beyt hi voertan totten derden,

 

Ende laet hem daer in soe verherden,

 

Dattet vierde comt in hant.

120

Dus gadert hijt vaste in een bant

 

Van jaer te jaer ende latet hopen;

 

Die wech die wert hem onderlopen,

 

Dat hi sterft in sulker voer.

 

Soe blijft hi dan als die Moer,

125

Die die sware borden las,

 

Dair hi by bedroghen was.

 

Tander punt, verstaet wel dit

 

Vanden man die twater pit

 

Int vat, dat qualic was ghebonden,

130

Dat sijnse die in hoeft zonden

 

Ligghen ende langhe sijn verwesen.

 

Wat si vasten, wat si lesen,

 

Tis te mael in hem verloren;

 

Want God en wilre niet off horen

135

Voer der tijt, suldi verstaen,

 

Dat sy te biechte sijn ghegaen,

 

Ende hebben ontfanghen penitencie,

 

Ende mit goeder consciencie

 

Hebben berou vanden sonden,

140

Ende voer den priester sijn ontbonden:

 

Dan alre eerst soe macht hem comen

 

Iet te baten ofte vromen

 

Dat sy doen ende dat sy deden.

 

Hebben si ghevast of oec ghebeden,

145

Alle weldaet comt dan even,

 

Wauneer die sonden sijn vergheven.

 

Die twee die den swaren planck

 

Mosten draghen sonder danck,

 

Als ic u hier te voren bediede,

150

Dat sijn twee overmoedighe liede,

 

Die machtich sijn ende rijck van goede,

 

Ende mit swaren ovelmoede

 

Sijn begrepen onderlinghen,

 

Ende mit gheenrehande dinghen

155

Connen comen tenighen pays.⁺

 

Die sijn ten hoghen pallays

 

Wedergheseit dat hemelrijck,

 

Ende sijn wel der gheenre ghelijck,

 

Die den zwaren plancke droeghen,

160

Ende hem niet en wilden voeghen

 

Malck mit anderen in te comen,

 

Dair sy rust hadden ghenomen,

 

Si en bleven thoren onghemaeck.

 

Die altoes leit op felle wraeck,

165

Ende wil niet zoenen noch vergheven,

 

Is dat die wech om ewich leven?

 

Wat soude dan min off caritaet,

 

Die God selve tonser baet

 

Heeft ghetoecht soe menichfout,

170

Doe sijn menscheit starff ant hout?

 

Hy vergaff, hi maecte soen,

 

Om dattet nodelic was te doen.

 

Twaer ons allen zeker noot,

 

Dat wy vreesden voerden doot

175

Ende voer die langhe zerichede,

 

Die den nydighen sonder vrede

 

Was bereet van aenbeghin.

 

Elck versta den rechten sin

 

Van desen figuren, wat si houden.

180

Off wy daer yet na werken wouden,

 

Waert niet grote rust op eerde?

 

Entat ewighe loon van hogher waerde

 

Gheeftmer off ten lesten tyden.

 

Dit grote ghewin an allen zyden

185

Dit mocht een yghelic node ontberen;

 

Doch wes die luden niet en gheren,

 

Wat wilmen daer off veel ontdecken?

 

Wye den doven pijnt te wrecken

 

Mit sanghe off mit vedelspeel,

190

Van beyden hoert hi even veel;

 

Weder men vedelt ofte singt,

 

Tgheluut hem cleyn in doren clingt,

 

Die willens doeff sijn voerden oren,

 

Als si die waerheit souden horen.

195

Al en hoerden sise nymmermere,

 

Twaer der werlt een weynich zeer.

 

Wye gheen smaeck en vint in spise,

 

Die cock staet hem in crancken prise.

 

Wyen hat ende nijt opt herte leit,

200

Watmen hem veel van minnen seit,

+ H. fol. 24 c. d. B. fol. 130 b. c.

+ H. fol. 24 d.-25 a. B. fol. 130 c-131 a.

[p. 45]

 

⁺Tis hem al een wederwil.

 

Dus mocht een man veel liever stil

 

Sitten dan hi edel saet

 

Saeyede, daert niet op en gaet

205

Doch die sayer die sal zaeyen,⁺

 

Het mach hem qualiken al ontwayen;

 

Wye goet saet te zayen pliet,

 

Ymmer waster somwijls yet.

+ H. fol. 25 a. B. fol. 131 a.

+ H. fol. 25 a. B. fol. 131 a.

14 Soe w., die ontbr. 17 h. lesen. H. spreken. 21 s. 1. onrecht w. 24 Hi s. w. 26 rechten. 27 te ontbr. 28 connen h. H. comen. 32 der w. 36 henen vaert. 37 Die en m. 39 henen. 51 Gesciede hem. 54 Ic en w. 56 Gegrepen. 57 te g. 59 een ontbr. 60 hi. 61 e. en d. 62 Die goede. 64 no w. 65 hout. 66 Tierst a. h. 69 hem verderven. 70 boerden. 72 conde hem gehelpen. 73 van dan. 74 staen ontbr. 75 Die w. putte. 77 want ontbr. 78 D. l. algader. 82 aldus. 83 E. dat n. 86 een sware. 89 S. mostent 93 wel te v. g. 95 Metter. 96 D. l. die d. h. grote p. 98 Nyemont e. w. 99 voer. 103 E. b. sonder te e. 4 St. my v. 5 moriaen. 8 Die in langen j. H. langhe.

10 N. p. en h. ghenomen. 11 m. no m. 13 biechten. 14 verbeiden. 16 H. a. doen v. a. 17 voert t. d. 18 soe in v. 19 c. op h. 20 D. g. h. al i. e. b. 22 Den w. 24 S. b. hi doot a. d. m. H. hi ontbr. 26 Al daer. 28 put. H. piet. 30 H. int. 31 hebben geweest. 34 Want ontbr. 36 biechten. Vs. 137-140 ontbr. in H. 41 H. vromen. 42 H. ofte comen. 43 of d. s. d. 44 oec ontbr. 46 Als d. s. 47 die sware. 49 h. voer. 50 D. s. die o. l. 52 evelen m. Vs. 153 en 154 ontbr. bij B. 55 En c. c. 57 Wederseit. 58 Dic s. w. den genen g. 59 die sware. 63 Si en b. buten tot h. onmake. H. en ontbr. 64 Ende a. l. 65 E. n. en willen z. no v. 66 den w. ten ewigen l. 68 tot o. b. 69 Getoent h. alsoe m. 71 H v. ende m. s. 72 O. dats. 74 v. die d. 82 Dat e. l 83 Geeft mer. H. Ghif meer. 84 D. g. loen in a. s 85 Dit ontbr. 86 lude. 88 wecken. 95 si. 97 Die g. s. 99 Wie h.

201 H. wederwiil. 6 Ende die meyer die sal meyen. 208 sommaels.
Tit. doemsdach. 1 H. conden. 3. woerde. 4 rechtich. 5 Ewich sullen. 7 boven is. 9 vergaen. 10 gerechte. 12 pennynge of om p. 14 Ende q. n. e. laten. l6 sulc 18 G. biechters. 23 mate. 24 E. t. L. voert g. H. wort. 25 Daer na gescieti. Duitscher t 26 Quamen. 27 mit malcanderen. 28 e. leke d. 31 consten. 32 ende d. c. begonste. 33 boeke. 34 Duitschen te s. 41 veerse sonderlinge. 44 deen v. b. 45 clerc. 46 V d. drien H. vieren. 47 W. datter. 48 g. ende o. 50 Tonser leer ende tonser v. 52 E. m. horen a. 53 of w. g. 54 Sterven. 55 veerse. 56 Si r. 58 V. m. voer ghieen. 67 Ende d. goede. 71 A. d. v. die oude c. 72 wort.