Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Proeve eener theorie der Nederduitsche poëzy (2002)

Informatie terzijde

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (1.21 MB)

XML (0.61 MB)

tekstbestand






Editeur

F. Bulhof



Genre

proza
sec - letterkunde

Subgenre

poëtica


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Proeve eener theorie der Nederduitsche poëzy

(2002)–O.C.F. Hoffham–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende
[pagina 213]
[p. 213]

§. 99. Het vaerzenmaaken geeft gelegenheid om nieuwe woorden te smeeden

Het vaerzenmaaken geeft gelegenheid om nieuwe woorden te smeeden; vooräl koppelwoorden, welke de diamanten der taal zyn, en ‘waarin onze spraek niet min gelukkigh dan de Grieksche is,’ zegt Vondel (Aenleidinge ter Nederd. Dichtk.) Ga naar voetnoot671. De poëet, die nieuwe koppelwoorden smeed, is waarlyk een schepper; en hoe dikmaals word niet dit werk der schepping by hem eene noodwendigheid! De logge prosaïst weet hiervan niets. Het smeeden van koppelwoorden is in waarheid eene der wezenlykste poëetische vryheden (§. 50.), waarvan geestige dichters zich veeltyds met een gelukkig gevolg bedienen. By voorbeeld:

 
Onherhaalbre levensslyter;
 
Nooitverzadigde alverbyter; ---
 
Eeuw- en jaar- en dagverteerer;
 
Laagverhooger; hoogverneêrer; ---
 
Dagverkorter, dagverlanger,
 
Ondiertemmer, opperzanger ---
 
(Ernst. en boert. Mengelstoffen, Deel III, bl. 215-216) Ga naar voetnoot672

En ziehier ook weder eenige staaltjes uit Vondel:

 
En roept Epytides, leermeester, gadeslager
 
Van kleene Iülus, en vermaent dien zorreghdrager, enz.
 
(Eneas, bl. 281) Ga naar voetnoot673
 
Uit d' antwoortkoorspelonk --
 
(Ifigenie in Tauren, bl. 40) Ga naar voetnoot674
 
Toen Kakus berghgedrogt, en vee- en menscheschaecker;
 
En boere- en burgerplaegh, en vier- en vonckebraecker;
 
(Poëzy, Deel I, bl. 2) Ga naar voetnoot675
 
Vaer voort, Gustaef, ghy vorstenmorgenwecker;
 
(bl. 55) Ga naar voetnoot676
[pagina 214]
[p. 214]
 
Myn dochter, die op 't oorlogsmoortautaar;
 
(bl. 56) Ga naar voetnoot677
 
Geen raedselbreiend Sfynx ley op verslinden toe;
 
Chimeeren waren ras het vonckespuwen moe;
 
(bl. 122) Ga naar voetnoot678
 
-- -- te weten Pruickjenat
 
Spuitver en Lobberigh, gehult met lelibladt,
 
Loeroogje, Roodelip, Muurweeckster, Barekemster,
 
Zandzifster, Duivekuif, Treckbeckje en Oeverzwemster --
 
-- -- -- haer lieve vryers zyn
 
Keiraper, Grondelief, Belblazer, Traligryn,
 
Met hoên van kroost gevormt; Kuilgraver, Angeltaker,
 
En Fuickelichter, korts getoenaemt Visscheschaker,
 
Rietplucker, Zegenzelf en Raeckwat nimmer stil,
 
En Krytluit, Liezekop, Kyckuit, en Waterkil.
 
(bl. 137-138 <139>) Ga naar voetnoot679

Vondels navolgers drukken, ook in het koppelwoordensmeeden, zyn spoor, en sommige overtreffen hem. Pels zegt echter van deeze poëetische vryheid over het geheel:

 
In 't woordensmeeden wees omzichtig, en zeer schaars.
 
't Geschiedt met aartigheid, wanneer gy in een vaers
 
Door fraaije schikking van uw reede een woord doet kennen,
 
Dat nieuw gemaakt is, en daar ge ons toe wilt gewinnen.
 
(Dichtkunst, bl. 3) Ga naar voetnoot680

* * * * * * * *

 

Hiermede sluit ik myn proeve eener Theorie onzer vaderlandsche poëzy. Mogten dichtlievende kandidaaten daardoor in staat gesteld worden, om

[pagina 215]
[p. 215]

het sombere vermaak te genieten, 't welk het beschouwen en beoordeelen onzer puikvaerzen zo onweêrstaanlyk in hunne waarnemende ziel verwekken moet! Mogten zy, met voordeel, van deeze theorie tot de praktyk der poëzy overgaan!

 
Men leert uit kaerte en boek de gronden, zeen en streken,
 
En kusten: maer een storm kan 't moede roer versteeken
 
Van zyn behoude reis, indien de vierbaak niet
 
Het duister oogh verlicht, en voor den zeeman ziet,
 
En toont wat streek hem staet te houden, wat te myden,
 
Wat loef-, wat lywaert leght, wat achter, wat bezyden,
 
Wat opryst voor den boegh; zoo loopt hy op dat licht
 
Met vreught de haven in, het endt van zynen plicht.
 
(Vondel, Poëzy, Deel II, bl. 280) Ga naar voetnoot681
voetnoot671
Aenleidinge ter Nederduitsche dichtkunste, (WB V, p. 484, r. 22-23.
voetnoot672
Verzameling van ernstige en boertige mengelstoffen in dicht en ondicht. In dit gedicht staan op p. 217 de wel zeer Hoffhameske regels: ‘ô hoe menig Rymkabouter / Vloog, op zulk eene Eerkroon stouter, / 't Distlig spoor ten Zangberge op, / Om eerlang den dommen kop, / Voor zyn onverdraaglyk brallen, / Weêr te pletteren te vallen’.
voetnoot673
Eneas V, r. 743-744 (WB VI, p. 647).
voetnoot674
Ifigenie in Tauren, r. 1304 (WB X, p. 297).
voetnoot675
‘Aen de vrye Nederlanden’, r. 1-2 (WB III, p. 127).
voetnoot676
‘Lyckoffer van Maeghdenburgh’, r. 185 (WB III, p. 366).
voetnoot677
‘Stedekroon’, r. 16 (WB III, p. 385).
voetnoot678
‘Geboortklock van Willem van Nassau’, r. 239-240 (WB II, p. 777).
voetnoot679
p. 137-138 <139>. ‘Geboortklock’, r. 711-724 (WB II, p. 794).
voetnoot680
Pels, Dichtkunst, r. 67-69.
voetnoot681
‘Opdraght van Virgilius Tweede Boek van Eneas aan Pieter de Graef’, r. 57-64 (WB VI, p. 76).

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken