|
| |
| |
| |
Die historie van coninc Carel ende van Elegast.
Een vraie historie ende al waer
mach ic u tellen, hoorter naer.
het was op enen avontstonde
hi was keiser ende coninc mede.
hoort hier wonder ende waerhede.
wat den coninc daer ghevel,
10[regelnummer]
dat weten noch die menighe wel.
tInghelen al daer hi lach,
ende waende opten anderen dach
crone draghen ende houden hof,
om te meerderen sinen lof.
15[regelnummer]
doen hi aldaer lach ende sliep,
een heilich inghel aen hem riep,
so dat die coninc wart ontwaken
bi des inghels soete spraken,
ende seide: staet op, edel man!
20[regelnummer]
doet haestelic uw cleder an,
wapent u ende vaert stelen.
god die hiet mi u bevelen,
die in hemelrike es here,
of ghi verlieft lijf ende ere;
| |
| |
25[regelnummer]
en steeldi in deser nacht niet,
eer emmermeer scheit dit hof.
vaert stelen of ghi wilt,
neemt uwen spere ende uwen schilt,
wapent u, sit op uw paert
haestelic ende niet en spaert.’
35[regelnummer]
Dat verhoorde die coninc.
het dochte hem een vreemde dinc,
want hi daer niemen en sach,
wat dat roepen bedieden mach.
hi waendet slapende hebben ghehoort
40[regelnummer]
ende hilt hem niet aen dat woort.
dinghel, die van gode quam,
sprac ten cohinc als die was gram:
‘staet op, Carel, ende vaert stelen!
anders hebdi uw lijs verloren.’
Met dien woorden sweech hi,
ende die coninc riep: ‘ay mi!’
als die sere vras vereent.
50[regelnummer]
‘wat eist dat dit wonder meent?
eist alss ghedroch, dat mi quelt,
ende dit grote wonder telt?
55[regelnummer]
te stelen? ic ben so rike,
weder coninc noch graven,
die so rijc sijn van haven,
si moeten mi sijn onderdaen
| |
| |
60[regelnummer]
ende te minen diensten staen.
men vint niewers sijns ghenoot.
alst den keiser toe behoort.
Ic ben here, mijn wijs es vrouwe,
oost toter wilder Dunouwe
ende west toter wilder se.
70[regelnummer]
nochtans hebbic goets veel me:
Galissien ende Spanghien lant,
dat ic selve wan metter hant
ende ic die heidene verdreef,
dat mi tlant allene blees.
75[regelnummer]
wat node soude mi sijn dan
te stelen? ellendich man!
warom ontbiedet mi dit god?
wistic dat hijt mi ontbode,
80[regelnummer]
en mochts niet gheloven node
dat mi god den laster onste,
dat ic te stelen begonste.’
daer hi lach in dit ghepens
haer ende daer, weder ende ghens,
85[regelnummer]
so vaecte hem een lettelkijn,
so datti looc die oghen sijn.
doe seide dinghel van te voren:
‘wildi gods ghebot verhoren,
heer coninc, so sidi ontdaen,
90[regelnummer]
het sal u aen uw leven gaen.’
sprac: ‘coninc, doet als die wise,
vaert stelen ende wert dief.
al hebdijs nu groot ongherief,
| |
| |
95[regelnummer]
het sal u namaels wesen lief.’
Met deser talen voer dinghel dan,
ende Carel hem te segghene began
van den wonder dat hi hoorde:
‘gods ghebot, sine woorde
100[regelnummer]
en wil ic niet laten achter.
ic sal dief wesen, al eist lachter,
al soudic hanghen bi der kele.
nochtan haddic liever vele,
105[regelnummer]
dat ic van hem houde te lene,
sonder mijn ridders ghewant,
ende ic mi moeste gheneren
metten schilde ende metten spere,
110[regelnummer]
als een die niet en heeft
ende op die aventure leeft,
dan ic ghevanghen ben int net
ende ic nu moet stelen varen,
varen stelen ost god verwerken:
nu so moeti mi ghesterken.
Ic woude ic ware uter sale
sonder niemare ende tale,
120[regelnummer]
ende mi waer ghecost opten Rijn
seven borghen van stenen sijn!
wat sal ic segghen van oneren
den ridderen ende den heren,
die hier ligghen in der sale?
dat ic in deser duuster nacht
allene sonder iemens cracht
dat mi es vreemt ende onbecant?’
| |
| |
130[regelnummer]
met deser talen ghinc hem ghereden
die coninc Carel ende cleden
met sinen dieren ghewaden,
als die te stelen was beraden.
het was altoos sine sede,
het waren die beste die ie man sach.
als hi aldus ghewapent was,
ghinc hi door dat pallas.
140[regelnummer]
daer en was slot noch dore so goet,
noch poorte, diene wederstoet,
sine waren teghen hem ontdaen.
daer hi wilde, mocht hi gaen.
daer en was niemen diene sach,
145[regelnummer]
want dat volc al gader lach
in vasten slape, als god woude;
dat dedi al door des conincs houde,
sine hulpe was hem bereet.
als hi die borchbrugghe leet,
150[regelnummer]
ghinc die coninc met liste
toten stalle, aldaer hi wiste
sijn ors ende sijn ghesmide,
sonder enich langher bide.
hi sadelet ende satter boven
155[regelnummer]
opt ors, dat men mochte loven.
Doe hi ter poorten ghereden quam,
den wachter ende den poortiere,
die lettel wisten, dat hiere
160[regelnummer]
so na hem was metten schilde.
si sliepen vaste alst god wilde.
die coninc bete ende ontdoet
die poorte, die besloten stoel,
| |
| |
165[regelnummer]
sonder niemare ende gheluut.
doen sat hi in sijn ghereide
die coninc Carel ende seide:
als ghi quaemt tot in aertrike
170[regelnummer]
ende wort sone ende vader,
om ons te verlossen alle gader,
ende dat na hem wart gheboren,
ghi liet u aen den cruce slaen,
175[regelnummer]
doen u die joden hadden ghevaen;
si staken u met enen spere
ende sloeghen u, dies haddi ghere.
ontfincti here door onse noot.
180[regelnummer]
also waerlic, alst was waer,
daer hi lach in sine cluse,
verwecket here van der doot,
185[regelnummer]
ende van den stenen maket broot
so moeti in mijn gheleide sijn
in desen demsteren nacht,
ende verbaert aen mi uw cracht,
190[regelnummer]
ootmoedich god ende vader,
aen u keric mi alle gader.’
hi was in vele ghedochte,
waer hi best henen varen mochte,
daer hi stelens soude beghinnen.
195[regelnummer]
doe quam hi in een wout binnen
dat niet verre en stont van dan,
doen hi quam ghereden daer,
die mane scheen seer claer,
| |
| |
200[regelnummer]
die sterren lichten aen den trone,
tweder was claer ende scone.
‘ic was ghewone voor alle dinc
dieve te hatene, daer icse wiste,
haer goet stelen ende roven:
nu mach ic hem wel gheloven,
die leven bi der aventuren.
si weten wel, dat si verburen
210[regelnummer]
lijf ende goet; mach mense vaen,
men doetse hanghen ende thooft as slaen
ofte sterven argher doot.
haren anxte es dicke groot.
nemmermeer en ghevalt mi dat,
215[regelnummer]
dat ic man door cleinen scat
sterven doe in al mijn leven.
ic hebbe Elegast verdreven
om cleine sake uut minen lande,
die dicke set sijn lijs te pande
220[regelnummer]
omt goet, daer hi bi leest.
ic wane, hi dicke sorghe heest,
hi en heeft lant noch leen,
noch ander toeverlaet gheen,
dan hi met stelen can bejaghen,
225[regelnummer]
daer op moet hi hem ontdraghen.
ic nam hem tlant, des was hi here,
dat mach hem nu wel rouwen sere,
des was ic harde onbecant,
230[regelnummer]
want hi hadde in siere scaren,
die met hem onthouden waren,
ridders, serianten een ghetal,
beide van lande ende van goede;
| |
| |
235[regelnummer]
nu volghen si hem al door armoede.
ic en laetse niewers gheduren;
diese onthilde, ic daden verburen
hi en hevet toeverlaet gheen;
in wildernissen ende in wouden
ende moet allene bejaghen,
daer si hem alle op ontdraghen.
245[regelnummer]
hi en steelt ghenen armen man,
die bi siere pinen leest.
dat pelgrim ofte coopman heest,
laet hi hem ghebruken wel,
mer hi en versekert niemen el.
250[regelnummer]
biscoppen ende canoniken,
comen si in siere vaerde,
255[regelnummer]
hi neemt hem mulen ende paerde,
ende steectse uut haren ghereide,
dat si vallen op die heide,
ende neemt hem met siere cracht
al dat si daer hebben bracht,
260[regelnummer]
silver, cleder facelment.
dus bejaecht hi hem omtrent,
daer hi die rike lieden weet;
hi neemt hem haren scat ghereet,
265[regelnummer]
sinen list es menichsout,
niemen en cannen ghevaen.
nochtan heester om ghedaen
ic woudic nu in deser nacht
| |
| |
270[regelnummer]
sijn gheselle mochte wesen.
ay here god, helpt mi tot desen!’
Met deser talen voer hi voort
die coninc ende heest verhoort,
hoe een ridder quam ghevaren
als die riden wil verholen,
met wapenen swart als colen;
swart was helm ende schilt,
die hi aen den hals hilt;
280[regelnummer]
sinen halsberch mochtmen loven;
swart was den wapenroc daer boven;
swart was dors, daer hi op sat,
ende quam enen sonderlinghen pat
dwers riden door den woude.
285[regelnummer]
alsen die coninc ghemoeten soude,
seghende hi hem ende was in vare
ende waende dat die duvel ware,
om dat hi was so swart al;
den riken god hi hem beval.
‘ghevalt mi quaet oste goet,
en vlie te nacht door desen,
ic sal der aventuren ghenesen.
nochtan wetic te voren wel,
295[regelnummer]
tes die duvel ende niemen el.
waer hi van gods halven iet,
hi en ware so swart niet.
tes al swart, paert ende man,
al dat icker aen ghemerken can.
300[regelnummer]
ic duchte, dat mi toren naket.
ic bidde gode, dat hi waket,
dat dese mi niet en schende.’
ende als hi bet quam ghehende,
seghende hi hem ende was in vare,
| |
| |
305[regelnummer]
ende waende dat die duvel ware.
ende die swarte ridder heest vernomen
den coninc teghen hem comen.
doe pensde hi in sinen sin:
‘dese es verdoolt hier in
310[regelnummer]
ende hevet sinen wech verloren.
ic wil dat aen hem verhoren.
hi salder laten die wapen sine,
die die beste sijn in schine,
die ic in seven jaren sach,
315[regelnummer]
si verlichten als den dach
wanen quam hi in den woude?
die sulke wapen droech an
320[regelnummer]
ende sulc ors hadde bescreden,
so sterc ende so scoon van leden.’
Doen si quamen te ghemoeten,
leden si al sonder groeten.
deen besach den anderen wel,
325[regelnummer]
mer si en seiden niet el.
als hi den coninc was leden,
diet swarte ors hadde bescreden,
hilt hi stille ende dochte,
‘wie die ander wesen mochte,
ende siere talen aldus vermijt,
ende om gheen dinc en vraghet;
335[regelnummer]
ic wane dat hi quaet jaghet.
dat hi quame om verspien,
| |
| |
340[regelnummer]
teghen den coninc die ic ontrade,
hi en lede te nacht sonder scade.
achter boschen ende haghen,
345[regelnummer]
bi den here die mi ghewrochte!
hine ontrijt mi te nacht.
ic sal proeven sine cracht,
ic willen spreken ende kinnen,
hi mach sulc sijn. ic sal winnen
350[regelnummer]
sijn ors ende dat hi hevet an,
ende doen hem met lachter keren dan.
hi es hier comen als een domme.’
met dien warp hi sijn ors omme
ende volchde den coninc naer.
355[regelnummer]
doen hien achterhaelde daer,
riep hi lude: ‘ridder, ontbijt!
waer na eist, dat ghi rijt?
ic wil weten, wat ghi hier soect
360[regelnummer]
eer ghi mi ontrijt van hier,
berechtes mi, so doedi wale.
ic wil weten, wie ghi sijt,
365[regelnummer]
ende waer ghi vaert op dese tijt,
ende hoe dat uw vader hiet,
en machs u verlaten niet.’
Doen antwoorde die coninc:
‘ghi vraghet mi so menich dinc,
ic hebbe liever, dat wi vechten,
dan ict u seide bi bedwanghe.
so haddic gheleest veel te langhe,
dat mi een man dwinghen soude
| |
| |
375[regelnummer]
van dinghen, die ic niet en woude
berechten, ten ware mi lief.
coomter mi goet af of meskief,
wi sullen desen strijt nu scheiden
ende becorten tuschen ons beiden.’
380[regelnummer]
des conincs schilt was verdect,
hi en wildes niet voeren ontdect
om teiken datter ane stoet;
hi en wilde niet, dat men waer vroet,
385[regelnummer]
si worpen omme met deser dinc
haer orsen sterc ende snel.
si waren beide ghewapent wel,
si versaemden in een perc
390[regelnummer]
met sulken nide onder hem tween,
dat dorsen boghen over haer been.
manlic vinghen si ten swaerde,
als die vechtens begaerde.
si vochten een langhe wile,
395[regelnummer]
dat men gaen mochte een mile.
die swarte was sterc ende snel
ende sine joesten waren sel,
so dat die coninc was in vare
ende waende, dat die duvel ware.
400[regelnummer]
hi sloech den swarten opten schilt,
dien hi manlic voor hem hilt,
dat hi in tween stucken vlooch,
die swarte sloech den coninc weder.
405[regelnummer]
die swaerde ghinghen op ende neder
op die helme, op die maelghien,
datter menighe moeste faelghien.
daer en was halsberch gheen so goet,
daer en dranc dore dat rode bloet
| |
| |
410[regelnummer]
door die maelghien uter huut.
daer was van slaghen groot gheluut.
die spaenderen van den schilde vloghen,
die helmen op haer hoofde boghen
vol van scaerden ende van vlegghen,
415[regelnummer]
so scarp waren der swaerden egghen.
Die coninc pensde in sinen moet:
‘dese es ter wapene goet.
sal ic liden mijns namen,
ic souts mi ewelic scamen,
420[regelnummer]
nemmermeer en ghecreech ic ere.’
doe sloech hi enen slach so sere
opten swarten, die voor hem helt,
dat hien manlic hadde ghevelt
ende van den orse tumelen dede.
425[regelnummer]
tuschen hem beiden en was ghene vrede.
ende die swarte sloech opten here
ende sloech enen slach so sere
ende tswaert in twe stucken vlooch:
430[regelnummer]
so anxtelic was die slach.
datti sijn swaert hadde verloren:
‘tsi dat ic ie was gheboren!’
435[regelnummer]
‘dat ic leve, waer toe eist goet?
en hadde noit goet gheval
noch nemmermeer hebben en sal.
waer mede sal ic mi nu verweren?
en prise mijn lijf niet twe peren,
440[regelnummer]
want ic ben idelre hande.’
doe docht den coninc scande,
op enen te slane, die voor hem helt.
doe hi sach ligghen tswaert opt velt
in twe stucken ghebroken,
| |
| |
445[regelnummer]
pensdi: ‘en es niet ghewroken,
die enen wille slaen of deren,
die hem niet en can gheweren.’
dus hilden si stille int wout;
haer ghepens was menichfout,
450[regelnummer]
deen wie dander wesen mochte.
‘bi den here die mi ghewrochte!’
‘ghi en berecht mi een dinc,
heer ridder, des ic u vraghe,
455[regelnummer]
ghi hebt gheleeft al uw daghe,
hoe ghi hiet of wie ghi sijt,
ende laet ons corten desen strijt.
ic sal u henen laten riden,
die swarte sprac: ‘ic ben bereet,
in dien dat ghi mi maket vroet,
wat nootsaken dat u doet,
dat ghi hier quaemt te nacht,
465[regelnummer]
ende wiens toren dat ghi wacht.’
doe seide Carel die edel man:
‘secht mi tierst, ic seggu dan,
wat ic hier soeke ende jaghe.
en darf niet riden bi daghe.
470[regelnummer]
ten es sonder nootsake niet,
dat ghi mi dus ghewapent siet.
ic sal u segghen, hoet coomt,
als ghi mi uwen name noemt.
dies sijt seker ende vast.’
475[regelnummer]
‘heer,’ antwoorde Elegast
die ridder ende sprac saen:
‘ten es mi ten beste niet vergaen,
ic hebbe goet ende lant verloren,
dat ic hadde hier te voren,
| |
| |
480[regelnummer]
bi onghevalle, als menich doet.
soudict u al maken vroet,
hoe mine saken comen sijn,
eer ic u gheseide den sijn,
het soude u dinken veel te lanc.
485[regelnummer]
mijn gheluc es so cranc.’
als dit die coninc verstoet,
was hi blide in sinen moet,
als haddet al gheweest sijn
tgoet, dat vloit opten Rijn.
490[regelnummer]
hi seide: ‘ridder, eist u bequame,
bi al dat god hevet weert
ende bi hem selven te voren,
495[regelnummer]
van mi en hebdi ghenen toren!
ic sal u so vele berechten,
vraechdijs mi, sonder vechten
in dien dat ghi mi maket vroet.’ -
500[regelnummer]
‘nu sijts seker ende vast,
daer ic bi leve, moet ic stelen.
505[regelnummer]
en steels ghenen armen man,
dat pelgrim ofte coopman heest,
dies laet ic hem ghebruken wel,
mer ic en verseker niemen el.
ende ic mijn goet hadde vevloren,
ende mi die coninc hadde verdreven
| |
| |
515[regelnummer]
ic salt segghen, al eist scande,
in wildernissen ende in wouden.
moeten rike lieden gheven,
520[regelnummer]
biscoppen ende canoniken,
ic neme haer goet met liste.
ende onder mine ghesellen.
wat soudicker meer af tellen?
mine ghesellen sijn int wout,
ende ic voer uut om aventure
ende heb vonden ene sure,
want ic heb mijn swaert verloren,
535[regelnummer]
en coeser gheen have voren
ende ict weder hadde gheheel.
der slaghen hebbic ooc een deel
op enen nacht van enen man.’ -
540[regelnummer]
‘Nu secht mi ridder, hoe ghi heet
ende die ghene die u veet.
dat ghi riden moet bi nachte?
ghi sijt ter wapene so goet.’
die coninc pensde in sinen moet:
‘god heeft mijn bede ghehoort,
nu moeti mi beraden voort.
| |
| |
550[regelnummer]
dit es die man die ic begaerde
boven alle, die leven op daerde,
mede te varen op desen nacht.
god heeften mi te pointe bracht.
nu moet ic lieghen door den noot.
555[regelnummer]
bi den here die mi gheboot!’
sprac die coninc tot Elegast,
‘aen mi hebdi gheleide vast,
ghestade vrient ende vrede.
ic sal u segghen mine sede.
560[regelnummer]
wat helpt vrienden verholen?
ic heb so vele goets ghestolen,
waer ic metter helft ghevaen,
men liet mi waerlic niet ontgaen
om mijn ghewichte van goude root.
565[regelnummer]
mer het dede mi den noot.
noot breket alle strijt.’ -
‘nu segghet mi, ridder, wie ghi sijt?’ -
‘ic sal u segghen minen name,’
sprac die coninc, ‘eist u bequame.
570[regelnummer]
ic ben ghehieten Adelbrecht,
ic pleghe te stelen over recht
ic stele alderhande sake,
575[regelnummer]
en late niemen met ghemake,
den riken noch den armen.
ic en achte niet op haer carmen.
en weet ghenen armen man,
daer ic mijn ghewin weet an,
580[regelnummer]
en naem hem liever sine have,
dan ic hem die mine gave.
aldus hebbic mi ontdraghen
ende hebbe gheleit nauwe laghen
om enen scat, die ic weet.
| |
| |
585[regelnummer]
mi souts wesen wel ghereet,
eer emmermeer morghen vroe,
haddicker goede helpe toe,
ende mijn paert draghen mochte.
590[regelnummer]
die scat es qualic ghewonnen.
god en souts ons niet veronnen,
die scat leit in een casteel,
daer mi die weghen sijn cont.
595[regelnummer]
al hadden wijs vijfhondert pont,
dat wi van den sinen teren.
nu secht mi, ridder, of ghi te nacht
wilt wesen gheselle in mijn bejacht?
600[regelnummer]
dat wi te hoop sullen bejaghen,
sullen wi berghen tot sal daghen.
dan sal ic deilen ende ghi sult kiesen;
dies achtergaet, moet verliesen.’
Elegast seide: ‘waer leit den scat?
605[regelnummer]
lieve gheselle, secht mi dat.
eer ic vare, wil ics wesen vroet,
oft ic en volghe u niet enen voet.’
doen seide Carel die edel man:
‘ic salt u berechten dan.
610[regelnummer]
die coninc heest so groten scat,
het mochten lettel deren dat
van sinen scatte daer hi leghet.’
datti hem selven stelen wille,
615[regelnummer]
Elegast en sweech niet stille,
hi seide: ‘dat moet mi god verbieden!
si en leven niet, diet mi rieden,
dat ic den coninc dade scade.
al heest hi mi bi quaden rade
| |
| |
620[regelnummer]
mijn goet ghenomen ende verdreven,
goet vrient sijn na miere macht;
in sijn scade en coom ic te nacht,
want hi es gherechtich here.
625[regelnummer]
dade ic hem anders dan ere,
ic mochts mi scamen voor gode,
men mochts mi gheraden node.’
Als dit die coninc verstoet,
was hi blide in sinen moet,
goet onste ende hadde lief.
hi souden goets so vele gheven,
635[regelnummer]
hi souder met eren sijn daech op leven
sonder stelen ende roven.
des mochtmen hem gheloven.
na dien ghepense daer hi in was,
640[regelnummer]
oft hien iewers wilde leiden,
daer si tgoet onder hem beiden
mochten bejaghen op dien nacht,
hi deder toe sijn beste cracht
gaerne ende sijn behendichede,
645[regelnummer]
woude hi hem laten varen mede.
Elegast seide: ‘ja ic, gherne;
men weet niet, ghi secht in scherne.
t Eggherics van Egghermonde,
daer moghen wi stelen sonder sonde,
650[regelnummer]
die des conincs suster heeft.
het es scade dat hi leeft.
hi heeft den menighen verraden
ende ghebrocht in groter scaden,
| |
| |
655[regelnummer]
soudi nemen lijf ende ere,
mocht na sinen wille gaen,
nochtan houti van den coninc
lant ende sant ende menich dinc,
al en haddi toeverlaet anders gheen,
het mochten lettel deren,
dat wi van den sinen teren.
daer sullen wi varen, eist uw wille.’
665[regelnummer]
die coninc pensde ende sweech al stille
na dat daer gheschepen stoet,
dat daer ware stelen goet.
al hadden sijn suster ghevanghen,
si souden node laten hanghen.
670[regelnummer]
dus droeghen si over een,
daer te varen onder hem tween,
te stelen Eggherics scat.
die coninc hem niet en vergat.
Si quamen ghereden op een velt
675[regelnummer]
op haer orsen wel ghestelt.
daer vonden si een ploech staen.
die coninc bete neder saen
daer si den wech hadden vercoren.
680[regelnummer]
die coninc nam tcouter in die hant,
dat hi aen die ploech vant.
‘dit es ten ambochte goet.
die graven wil in borghen,
685[regelnummer]
hi moeter hem toe besorghen
sulke dinc als hem bedorste.’
doe sat hi op al sonder vorste
| |
| |
690[regelnummer]
die een lettel was voren.
verstaet wel, so moochdi horen.
doen si quamen voor die veste,
die de scoonste was ende die beste,
die iewers stoet opten Rijn,
695[regelnummer]
Elegast sprac: ‘hier willet sijn.
nu siet’, seidi, ‘Adelbrecht,
wat dinct u ghedaen te recht?
ic wil werken bi uwen rade;
mi ware leet, gheschiede u scade,
700[regelnummer]
dat men mochte segghen dan,
het quam al bi desen man.’
die coninc antwoorde na dier talen:
‘en quam noit binnen der salen
noch in den hove, daer ic weet.
705[regelnummer]
het soude mi wesen onghereet,
soudicker nu binnen gaen.
aen u selven moet al staen.’
Elegast seide: ‘tes mi lief.
710[regelnummer]
dat sal ic cortelic verstaen.
laet ons een gat maken gaen
in den muur ter goeder ure,
daer wi moghen crupen dure.’
dit loveden si beide wel.
715[regelnummer]
si bonden haer orsen snel
ende ghinghen ten mure sonder gheluut.
Elegast die trac een iser uut,
daer hi den muur met soude picken.
doe began die coninc te tricken
720[regelnummer]
tcouter voort van der ploech.
doe stont Elegast ende loech
ende vraechde, waer hijt dede maken:
‘constic smeesters huus gheraken,
| |
| |
725[regelnummer]
dusghedaen en sach ic noit gheen
besighen tot sulken sticken,
daer men mede door soude picken.’
die coninc sprac: ‘het mach wel sijn.
ic quam ghevaren opten Rijn,
730[regelnummer]
dies es leden die derde dach,
dat ic voer om mijn bejach,
daer moestic mijn iser laten,
het ontviel mi opter straten,
daer men mi volchde achter;
735[regelnummer]
en dorste niet keren door den lachter,
dus was ic mijns isers ane,
ende dit nam ic bi der mane,
daer ict vant aen een ploech.’
Elegast sprac: ‘het es goet ghenoech,
740[regelnummer]
moghen wi daer te pointe in gheraken.
hier na doet een ander maken.’
si lieten die tale, si maecten tgat.
dat hi daer toe dede sine lede,
745[regelnummer]
dant den coninc Carel dede.
al was hi groot ende sterc,
hi en conste niet sulc werc.
doen si tgat van den mure
750[regelnummer]
ende si daer in souden gaen,
Elegast sprac: ‘ghi sult ontfaen
hier buten dat ic u sal brenghen.’
hi en woudes niet ghehenghen,
dat die coninc binnen quame,
755[regelnummer]
so sere ontsach hi hem der onvrame,
hi en dochten gheen behendich dief.
nochtan woudi leet ende lief
met hem deilen ende sijn ghewin.
die coninc blees buten, Elegast ghinc in.
| |
| |
760[regelnummer]
Elegast conste behendichede,
die hi proefde ter menigher ftede,
hi trac een cruut uut enen gate
ende deet binnen sinen mont.
765[regelnummer]
die sulc een hadde, hi verstont
wat hanen craien ende honden bilen.
doen verstont hi ter wilen
aen enen hane, aen enen hont,
ende seiden, dat die coninc stont
770[regelnummer]
buten den hove, in haer latijn.
Elegast sprac: ‘hoe mach dit sijn?
soude die coninc sijn hier voren,
ic duchte, dat mi naket toren.
ic ben verraden na mijn ghedochte,
775[regelnummer]
oft mi verleit nu alfs ghedrochte.’
Elegast ghinc daer hi den coninc liet
ter stede, daer hi van hem schiet
ende seide hem, wat hi hadde verstaen,
hem en bedroghe sijn waen
780[regelnummer]
beide aen hanen ende aen honden,
diet in haren latine vonden,
dat die coninc ware daer,
mer hi en wiste niet hoe naer.
doen seide Carel die edel man:
785[regelnummer]
‘wie hevet u gheseit dan,
wat soude die coninc hier doen?
soudi gheloven aen een hoen
so en es uw ghelove niet vast.
790[regelnummer]
mi dinct dat ghi mi saghen telt.
waer toe eist goet, dat ghi mi quelt?
uw ghelove en es niet vast.‘
‘nu hoort,’ sprac Elegast.
hi stac den coninc in den mont
| |
| |
795[regelnummer]
een cruut, dat daer voor hem stont,
ende seide: ‘nu suldi verstaen,
so ic te voren hebbe ghedaen.’
echter craide die hane ende sede,
also als hi te voren dede,
800[regelnummer]
dat die coninc ware daer,
mer hi en wiste niet hoe naer.
‘gheselle, wat die hane crait,
ic wilde mijn kele windewait,
en es die coninc niet hier bi.’
ic waende, dat ghi coender waert.
doet dat ghi seit. laet ons gaen,
al soude men ons heden vaen.’
810[regelnummer]
Elegast sprac: ‘ic sals beghinnen.
laet sien, wat suldi daer aen winnen.’
Elegast eiste sijn cruut weder.
die coninc socht op ende neder
815[regelnummer]
mer hi verloost ter stonde,
hi en mochts vinden niet.
die coninc sprac: ‘wats mi gheschiet?
mi dinct, ic heb mijn cruut verloren,
dat ic hadde hier te voren
820[regelnummer]
beloken tuschen minen tanden.
bi miere wet, dat mach mi anden.’
ende seide: ‘steeldi over recht?
hoe coomt, dat men u niet en vaet
825[regelnummer]
telken als ghi stelen gaet?
dat ghi leeft es wonder groot,
ghi en waert langhe wile doot.
gheselle,’ seit hi onverholen,
‘ic heb uw cruut ghestolen.
| |
| |
830[regelnummer]
ghi en weet van stelen niet een haer.’
die coninc pensde: ‘ghi secht waer.’
mettien lieten si die tale,
835[regelnummer]
een deel was hi in sorghen,
nochtans consti behendichede,
daer hi alle die ghene mede
slapen dede van dier sale
ende ontsloot dan altemale
840[regelnummer]
sloten, die men met slotelen sloot,
waren si cleine ofte groot,
ende ghinc ten scatte daer hi lach,
eert iemen hoorde ofte sach,
845[regelnummer]
also vele, als hem goet dochte.
doen wilde Carel van danen riden,
Elegast die hiet hem ontbiden.
hi soude om enen sadel gaen,
die in die camer ware ghestaen,
850[regelnummer]
daer Eggheric ende sijn wijf in lach,
die scoonste die noit man sach.
hi en leeft niet, die u gheseide
die verweentheit van den ghereide,
ende ooc aen dat voorboech
daer hanghen aen hondert schellen groot,
die alle sijn van goude root
ende clinken als Eggheric rijt.
‘gheselle, doet wel ende ontbijt!
860[regelnummer]
ic sal hem sinen sadel stelen,
al soudic hanghen bi der kelen.’
Dit was den coninc onbequame,
hi hadde eer ontbeert der vrame
van den sadel ende tghewin,
| |
| |
865[regelnummer]
dan Elegast keerde weder in.
als Elegast quam ten ghereide,
daer ic heden eer af seide,
gaven die schellen sulc enen clanc,
datter Eggheric bi ontspranc
870[regelnummer]
uut sinen slape ende seide:
‘wie es daer te minen ghereide?’
hi woude trecken sijn sweert,
haddet die vrouwe niet gheweert,
die hem seide ende vraghede,
oft hem alven wilden verleiden.
si namt swaert al metter scheiden
ende seide: ‘daer en mach niemen in
comen sijn meer noch min.
880[regelnummer]
tes ander dinc, dat u deert.’
si bemaende ende besweert,
dat hi haer seide sijn ghedochte,
waer bi dat hi niet en mochte
slapen binnen drien nachten,
885[regelnummer]
dat si conste ghewachten,
noch eten binnen drien daghen.
dit began si hem te vraghen.
vrouwenlist es menichsout,
sijn si jonc, sijn si out.
890[regelnummer]
so langhe lach si hem an,
dat hi haer te segghen began,
dat hi des conincs doot hadde ghesworen;
ende die dit te doen waren vercoren,
895[regelnummer]
hi ghincse haer bi namen noemen,
hoe si hieten, wie si waren,
die den coninc wilden daren.
ende hilt int herte vast.
| |
| |
900[regelnummer]
hi pensde, hi sout brenghen voort
die ondaet ende die valsche moort.
si seide: ‘mi waer liever vele,
dat men u hinghe bi der kele,
dan ic dat ghedoghen soude.’
905[regelnummer]
ende Eggheric sloech so houde
die vrouwe voor nase ende mont,
dat haer tbloet ter stont
ter nase ende te monde uutbrac.
si rechte haer op ende stac
910[regelnummer]
haer aenschijn over tbeddeboom.
Elegast die nam dies goom
ende croper liselike toe.
in sinen rechten hantscoe
ontfinc hijt bloet van der vrouwen,
915[regelnummer]
om dat hijt wilde scouwen
ende den coninc doen brenghen voren,
dat hi hem wachte voor den toren.
doe seide Elegast een ghebede,
daer hi alle die ghene mede
920[regelnummer]
slapen dede die daer waren,
ende sprac sijn woort sonder vervaren,
dat si beide sliepen vast.
sinen sadel ende sijn swaert,
925[regelnummer]
dat hi lief hadde ende waert,
ende maecte hem siere vaerde
buten den hove tsinen paerde
toten coninc, die sere verdochte
al omt goet, dat Elegast brochte.
930[regelnummer]
hine hadder niet langher ghestaen,
hi vraechde, waer hi had ghemerret.
Elegast seide: ‘ten es mijn scult niet.
| |
| |
935[regelnummer]
bi al dat god leven liet,
tes wonder dat mijt hert niet en breect
van den rouwe dier inne steect.
door rouwe noch door seer,
940[regelnummer]
dies ben ic seker te voren,
si heeft so groten toren.
gheselle,’ seidi, ‘dits tghereide,
daer ic u heden af seide.
945[regelnummer]
Eggheric sijn hooft af slaen
daer hi leit bi sinen wive.
dat en lietic om al dat gout,
dat die warelt inne hout.
950[regelnummer]
ic sal wederkeren schiere.’
doe bemaenden die coninc diere,
dat hi hem seide door wat sake
hi ware so sere tonghemake:
955[regelnummer]
ende hebt wel tien hondert pont,
ende tghereide daer ghi om ghinct?’
‘ay heer, het es al ander dinc,
ende minen droeven sin verteert.
960[regelnummer]
ic heb minen heer verloren.
ic hadde toeverlaet te voren,
ende te verwinnen mijn armoede.
mijn heer sal sterven morghen vroe,
Eggheric heeft sinen doot ghesworen.’
doen wiste Carel wel te voren,
dat hem god te stelen ontboot,
om hem te bescudden van der doot.
| |
| |
gode den here van hemelrike.
Doe antwoorde die coninc saen:
‘hoe so waendi dan tontgaen,
of ghien staect met enen cnive,
975[regelnummer]
daer hi leit bi sinen wive?
thof soude verstormen al,
ghi en hat meer dan gheval.
ghi sout saen hebben vercocht
ende uw lijf ten ende brocht,
980[regelnummer]
soudi u werpen in den noot.
sterst die coninc so es hi doot,
wat talen souder af wesen,
ghi sout des rouwen ghenesen.’
dit seidi door behendichede,
985[regelnummer]
om Elegast te proeven mede.
nochtan wasser een ander an:
hi hadde gherne gheweest van dan,
tlanghe letten was hem leet.
Elegast antwoorde ghereet:
990[regelnummer]
‘bi al dat god leven liet,
en waerdi mijn gheselle niet,
ten bleve te nacht onghewroken,
dat ghi hebt so na ghesproken
den coninc Carel minen here,
995[regelnummer]
die waerdich es alder ere.
bi den here die mi ghewrochte!
ic sal vorderen mijn ghedochte
sconincs doot es ghesworen.
1000[regelnummer]
eer ic van der borch scheide,
gaet mi te lieve of te leide.’
die coninc pensde: dits mijn vrient.
al heb ics qualic op hem verdient,
ic salt beteren, mach ic leven,
| |
| |
1005[regelnummer]
hi sal verwinnen al sijn sneven.
‘gheselle, ic sal u wisen bet,
hoe ghien brenghen sult int net,
Eggherike van Egghermonde.
rijt in der morghenstonde
1010[regelnummer]
toten coninc, daer ghien vint.
die ondaet ende die moort.
als hi sal horen uw woort,
ghi sulter bi versoenen al,
1015[regelnummer]
uw loon en sal niet wesen smal:
ghi moghet riden bi siere siden
alle uw daghe ende uw tiden,
of ghi sijn broeder waert,
so langhe als u god ghespaert.’
1020[regelnummer]
Elegast seide: ‘wat mijns gheschiet,
en come voor den coninc niet.
die coninc es te mi so gram,
van sinen scatte sulke scaerden,
1025[regelnummer]
dat cume ghedroech twe paerden.
ic en come niet daer hi mi saghe
noch bi nachte noch bi daghe.
dats pine ende teghenspoet.’
‘wil ic u segghen, wat ghi doet,’
1030[regelnummer]
sprac Carel die edel man.
daer ghi liet uw ghesellen.
dan deilen wi met ghemake.
ic sal bode sijn van der sake
toten coninc daer icken weet.
sloech men hem doot, het waer mi leet.’
| |
| |
1040[regelnummer]
Met deser talen dat si schieden.
Elegast voer tot sinen lieden,
daer hise liet in den dan,
voer tInghelen in sijn casteel.
1045[regelnummer]
sijn herte was sonder riveel,
datten die gheen wilde verraden,
die hem soude staen in staden,
soude recht na rechte gaen.
noch stont die poorte ontdaen
1050[regelnummer]
ende sine lieden sliepen alle.
hi bant dors opten stalle
ende ghinc ter camere daer hi lach,
eert iemen hoorde ofte sach.
hi hadde sijn wapen af ghedaen.
1055[regelnummer]
so was die wachter ghestaen
ter hogher tinnen ende blies den dach,
die men scone verbaren sach.
doen wart ontwaken menich man,
dien god den slaep sende an,
1060[regelnummer]
doe die coninc stelen voer,
dat was hem een scone voer.
doen sende Carel die coninc
ende om sinen verholen raet,
1065[regelnummer]
ende seide, hoet met hem staet,
dat hi wiste wel te voren,
dat sine doot ware ghesworen
van Eggheric van Egghermonde,
die comen sal in corter stonde
1070[regelnummer]
met alder macht van den lande,
dat si hem goeden raet gheven,
| |
| |
1075[regelnummer]
ende dat door haren gherechten here.
Doe seide die hertoghe van Bayvier:
‘laetse comen, si vinden ons hier.
het sal den menighen costen tleven,
ic sal ons goeden raet gheven.
1080[regelnummer]
hier es menich sterc Vransoys,
uut Vrancrijc ende Bollonoys
menich ridder, menich seriant,
die met u quamen hier int lant.
si sullen hem wapenen altemale
1085[regelnummer]
ende trecken in die hoghe sale,
ende ghi selve, heer coninc,
sult ghewapent staen in den rinc.
die u daer slaen wil of deren,
1090[regelnummer]
tbloet sal hem lopen ter sporen
ende Eggheric als te voren.’
si wapenden hem metter spoet
alle die daer toe dochten
1095[regelnummer]
ende wapenen draghen mochten.
si duchteden swaren wederstoot.
Eggheric was van groter macht,
ende alle die hadden cracht
wouden in siere hulpe sijn.
men dede ter poorte sestich man
ghewapent ende halsberch an.
doen Eggherics lieden quamen ghevaren
1105[regelnummer]
in sconincs hove met scaren,
ontdede men die poorte wide
ende lietse alle door liden.
| |
| |
1110[regelnummer]
men vant naest haren live
witte halsberghe, scarpe cnive.
men leitse ghevanghen daer
1115[regelnummer]
tot dat mense hadde benamen.
daer alle die moort ane stoet.
doe hi ghebeet was te voet
1120[regelnummer]
ende waende gaen in die sale,
sloot men die poorten te male.
men vinken als men dander dede.
men vant ghewapent sine lede
bat dan iemen die daer was.
1125[regelnummer]
men leide hem in dat pallas
voor den coninc sinen here.
des mochti hem wel scamen sere.
die coninc leide hem vele te voren,
hi en woudes een niet horen,
ende seide: ‘heer coninc, hebt beteren raet.
dadi mi lachter onverdient,
ghi hat verloren menighen vrient.
ghi en waret ooc niet so coene,
waer daer iemen, dies begaerde,
ic daet hem loghenen metten swaerde
1140[regelnummer]
of metten oorde van minen spere.
nu come voort dies beghere.’
Als die coninc dit verstoet,
was hi blide in sinen moet
| |
| |
ende ontboot hem harde houde,
ende vergas hem alle mesdaet;
in dien dat hi den camp bestaet
die boden en letten niet,
si deden dat hem die coninc hiet;
si voeren tot dien stonden,
dat hem die coninc beval,
die sere verblide van den woorde.
als hi die niemare hoorde,
1160[regelnummer]
hi liet ligghen sijn ghereide
sonder enich langher beiden
hi swoer bi siere kerstenhede,
1165[regelnummer]
waer hem god sculdich een bede,
hi en begheerde ander goet,
dan hi den camp vechten moet
ende sinen gherechten here
1170[regelnummer]
si voeren wech metter spoet.
doen Elegast die ridder goet
quam in des conincs sale,
nu moochdi horen sine tale.
Hi seide: ‘god hoede dit ghesinde,
1175[regelnummer]
den coninc ende dat ic hier vinde.
mer Eggheric en groetic niet.
om onsen wille veel vermach,
die late mi sien op desen dach
| |
| |
1180[regelnummer]
ende Maria die maghet soete,
dat men te winde hanghen moete
Eggheric van Egghermonde.
so heeft hi sonde ghedaen,
1185[regelnummer]
dat hi der galghen es ontgaen,
om dat hi swoer mijns heren doot
sonder bedwanc ofte noot.’
als dit Elegast hadde ghesproken,
Eggheric hadt gherne ghewroken,
1190[regelnummer]
mer hi en hats die macht niet,
daer was menich die hem liet.
die coninc antwoorde daer of:
‘sijt willecome in mijn hos!
nu vermaen ic u bi alle dien,
1195[regelnummer]
die gods van sonden plien,
dat ghi secht ende brenct voort
die ondaet ende die moort
van Eggheric, die ghi hier siet.
dat en laet door niemen niet,
1200[regelnummer]
ghi en secht waer ende niet el,
hoe die aventuur ghevel.’
mi en staets niet tontberne.
ic ben seker wel te voren,
1205[regelnummer]
dat Eggheric heeft uw doot ghesworen.
ic hoordet hem segghen, daer hi lach
ende gaf sinen wive enen slach,
daer haer bloet ten tanden,
1210[regelnummer]
ter nase ende ter mont uutbrac.
si rechte haer op ende stac
haer aenschijn over tbeddeboom.
ic was daer ende nams goom,
ende croper liselike toe;
| |
| |
1215[regelnummer]
in minen rechten hantscoe
ontsinc ict bloet van der vrouwen.’
doen liet hi den coninc scouwen
ende hem alle diet wilde sien.
‘dorste Eggheric loghenen van dien,
1220[regelnummer]
ic dade hem lien der ondaet,
en moghet ontsegghen camp noch strijt,
die verdachvaert in den crijt
die coninc antwoorde daer naer:
‘bi miere wet, ghi secht waer!
soudicken voeren na recht,
ic deden slepen enen cnecht
1230[regelnummer]
ende hanghen bi der kele.’
doen ghinct met Eggheric uten spele
ende pensde in sinen moet,
beter es camp dan hals ontween.
1235[regelnummer]
int hos en was man gheen,
diet spreken dorste te siere vromen.
dus wart den camp aen ghenomen.
die coninc ontboot sijn baroenen,
1240[regelnummer]
dat si ghewapent te velde waren;
hi en wildes camps niet ontbaren.
hi hiet den camp ghereiden
ende bat god, dat hi moeste scheiden
1245[regelnummer]
na redene ende na rechte.
die coninc trooste Elegast wel
ende seide, verghinghe wel sijn spel
hi souden sijn suster gheven,
| |
| |
1250[regelnummer]
die Eggheric hadde te voren,
die sijn doot hadde ghesworen.
Men sloech coorden opt velt,
daer menich man ghewapent helt.
een lettel voor vespertijt
1255[regelnummer]
Elegast quam ierst int crijt,
ende viel in cnienghebede
ende seide: ‘god door uw goedertierenhede,
1260[regelnummer]
ic come u heden te ghenaden
ic kenne mine mesdaet wel.
ootmoedich god, diet vermach,
1265[regelnummer]
en wreect niet op desen dach
door uw heilighe vijs wonden,
die ghi ontfinct door ons mesdaet,
noch in den camp en bederve.
eist dat mi die sonden niet en slaen,
so waen ic wel van hier ontgaen.
volmaect god, door uw doghet
1275[regelnummer]
ic biddu, dat ghi mi verhoghet.
ic wil u dienen met rechter trouwe
en werdic rover noch scaecman
1280[regelnummer]
in wildernissen ende in wouden,
mach ic hier mijn lijs behouden.’
doen hi einde sijn ghebede,
seghende hi alle sine lede,
scone mel siere rechter hant
| |
| |
1285[regelnummer]
seghende hi sijn ridders ghewant
ende seghende dors, dat voor hem stoet,
ende bat gode door ootmoet,
dat hem draghen moest met eren
ende uten campe laten keren.
1290[regelnummer]
met dat hi die tale seide,
sat hi op in sijn ghereide
ende hinc den schilt ter luchter side.
nu naket enen groten stride.
hi nam in die hant dat spere,
1295[regelnummer]
ende Eggheric quam met groter ghere
ten crite waert ghewapent wel,
die sere was int herte fel;
te gode waert ghene bede;
1300[regelnummer]
hi sloech met sporen vaste
ende Elegast op hem weder,
die Eggheriken stac door tleder
van der curien met ghewelt,
1305[regelnummer]
datti neder viel opt velt
Eggheric vinc ten swaerde,
dat hi trac uter scheide,
hi seide: ‘nu sal ic u doden beide
so mach uw ors tlijf behouden;
hets so sterc ende so groot,
1315[regelnummer]
het waer scade, sloech ict doot,
die menighe soudet beclaghen.
moochdi uw lijf ontdraghen,
| |
| |
1320[regelnummer]
‘en ware dat ghi te voet sijt,
ic soude corten desen strijt.
en wil u niet te voete slaen,
ic wil prijs aen u begaen,
al souts mi sijn te wors.
laet ons vechten ridderwise.
ic hebbe liever, dat men mi prise,
dan ic u sloeghe bi rampe,
al soudic bliven in den campe.’
1330[regelnummer]
Dat was den coninc Carel leet,
dat Elegast so langhe meert,
Eggheric vinc sijn ors ter vaert.
doe Elegast die tale seide,
1335[regelnummer]
sat hi op in sijn ghereide.
doen verhief daer een strijt
tot langhe na vespertijt.
en quam niemen, daer hi sach
1340[regelnummer]
so sellen strijt tuschen hem tween,
doe seide die coninc van Vrancrike:
1345[regelnummer]
als ghi hier moghende sijt,
so moeti corten desen strijt
ende dit langhe ghevechte
na redene ende na rechte.’
Elegast hadde een swaert,
1350[regelnummer]
het was sijns ghewichten waert,
die coninc haddet hem ghegheven.
Elegast die hevet verheven
| |
| |
1355[regelnummer]
ende sloech enen slach so sere
bi der hulpen van onsen here
ende door des conincs Carels bede,
die hi over Elegast dede,
1360[regelnummer]
tmeeste deel van den hovede,
ende viel doot uten ghereide.
dit sach die coninc ende seide:
‘ghewarich god, ghi sijt hier boven,
met rechte mach ic u wel loven,
1365[regelnummer]
die mi so menighe ere doet.
die u dienen, si sijn vroet.
ghi moocht helpen ende beraden,
die aen u soeken ghenaden.’
Nu wil ic corten dese dinc.
1370[regelnummer]
men sleepte Eggheric ende hinc
ende alle die verraders mede,
daer en halp saec noch bede.
Elegast bleef in der ere,
1375[regelnummer]
die coninc gaf hem Eggherics wijf,
si waren tsamen al haer lijf.
dus moet god al onse saken
voor onse doot te goede maken.
des onne ons die hemelsche vader.
1380[regelnummer]
nu segghet Amen allegader.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd