Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Cursus Middelnederlands (1983)

Informatie terzijde

Titelpagina van Cursus Middelnederlands
Afbeelding van Cursus MiddelnederlandsToon afbeelding van titelpagina van Cursus Middelnederlands

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (1.68 MB)

XML (0.61 MB)

tekstbestand






Genre

sec - taalkunde

Subgenre

studie


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Cursus Middelnederlands

(1983)–Maaike Hogenhout-Mulder–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende
Regelnummers proza verbergen

25 Stadskeuren

Een van de specifieke kenmerken van de middeleeuwse stad was: eigen bestuur en eigen rechtspraak. Bestuur en rechtspraak waren gewoonlijk in handen van de schepenen (een groep burgers, geheel of gedeeltelijk door de burgerij verkozen) onder leiding van de schout (een vertegenwoordiger van de landsheer), die in later tijd meestal werden bijgestaan door ‘burgemeesters’, belast met het toezicht op de versterkingen en de financiën van de stad. Schout en schepenen hadden als belangrijkste taak de handhaving van recht, orde en veiligheid. Om hun taak goed te kunnen uitvoeren, hadden zij behoefte aan enig ‘houvast’. Zij lieten daarom vaak opschrijven: a de van ouds geldende rechtsregels van hun stad (in rechtsboeken), b de door hen uitgesproken vonnissen, die door hun praktische voorbeelden een aanvulling op de rechtsboeken vormden, en c de in het stadsbestuur genomen besluiten die een wetgevend karakter droegen, ook wel ‘keuren’ genoemd. Deze keuren golden niet alleen voor de burgers, maar ook voor hen die tijdelijk in de stad verbleven.

[pagina 177]
[p. 177]

Opmerkingen

1aDe dag van Sint Gregorius (1) was 12 maart.
bEen quede (9) moet een bepaalde lengtemaat zijn. Het woord komt verder niet voor. Misschien is er verwantschap met het Middelnederduitse quede(n) dat ‘buikvel van eekhoorntjes’ betekent en dat als voering werd gebruikt. (MNW VI, 864)
cWaarschijnlijk wordt in 8/9 gedoeld op mouwen die vanaf de elleboog open waren en dan naar beneden afhingen.
2Aanbevolen lectuur: W. Jappe Alberts, De middeleeuwse stad (4e druk), Bussum 1978; en over kleding: R. Linskens, Wat 'n leven! mannen en vrouwen in de middeleeuwen (2e druk), Antwerpen/Amsterdam 1978, met name blz. 117-136.
[pagina 178]
[p. 178]

Hieronder volgen enkele van die besluiten van de stad Zutphen. Ze zijn afkomstig uit het midden van de 14e eeuw (uit hs. A van het gemeentearchief van Zutphen). Ze worden hier gegeven naar de uitgave door A. van Loey in zijn Middelnederlands Leerboek (Antwerpen 1947).

 

1Int jaer ons heren mcccxlix up Sante Gregorius dach ghelavet unde 2 ghebaden by den scepenen: Weert dat enich man eneghe vrouwe oft 3 juncfrouwe anspreke als omme trouwe, die se um ghelavet solde hebben, 4 ende hy dan des vellich wurde, die solde gelden XX pond. Desghelikes 5 solde oec vurlesen enege vrowe ofte juncfrouwe, die eneghen man voer 6 trouwe anspreke, oft ze des vellich worde.

 

7Voert, dat noch vrouwe noch juncfrouwe ghene brewelse hebben en sal 8 beneden an horen clederen, die men buten dien clederen moghe seen. 9 Ende die wardecors-mouwen niet langer to wesen dan dree queden lanc, 10 by enre penen van enen ponde. Oec sone sal noch vrouwe noch 11 juncvrouwe ghene borden omme oer kovelen dragen, bi enre pene van I 12 ponde.

 

13Voert, hete enich den anderen hurrenson of hurenzone, die vurluset II 14 pond. Ende desghelikes hete eyn vrouwenname en ander hurre oft hure, 15 die vurluset oec II pond.

 

16Voert, we dien anderen tosegede, dat hy geen goet man en were, dy 17 vorluset V pond. Ende eyn wyf jegen eyn wyf desghelikes.

 

18Mer wat kueren en man jeghen eyn wyf of en wyf jegen enen man brickt, 19 die sal wesen twivolt.

 

20Voert en sal nemene banke voer sinre dueren aver die gruepe staende 21 hebben, by enen ponde. Mer die vrouwen, die die moken ende avet veyle 22 hebben, die moghen banke oft ore dische des marges up die strate 23 dragen, oere spise ende ore avet up to settene; unde die banke oft dische 24 des avonts weder to hues dragen, bi enre pene van enen ponde.

 

25Voert, waer twe lude oft meir twiënden ghewest hebben mit daden oft 26 mit worden, die cuerbare sin, daer die ofghesceden weeren, sloge dan die

[pagina 179]
[p. 179]

Opdracht

0 Ga op blz. 27 na welke dial. kenmerken deze keuren zouden kunnen vertonen.
1 In welke nv. staat de groep ons heren?
1/2 ghelavet unde ghebaden: Welke klinker treffen we in de westelijke dialecten aan voor de a? Wat betekenen de woorden?
2 Weert = ...+....
3 Is het ww aenspreken hier trans. of intrans gebruikt? Betekenis?
3 Wat voor soort vw is als hier? (Zie Wdb.)
3 Heeft ghelavet hier dezelfde betekenis als in 1?
3 Ontleed in zinsdelen: die - hebben.
4 Wat wordt door ende verbonden?
4 hy wurde des vellich = ....
2 t/m 4 In welke relatie staat Weert - wurde tot de rest van de zin (die - pond)?
4 gelden = ....
4 t/m 6 Vertaal nu: Desghelikes - worde. (Let op de tweede klinker in vurlesen.)
7/8 Van welk verbod is sprake in Voert - seen?
9 Ende - lanc: Op welke wijze wordt uitgedrukt dat hier sprake is van een voorschrift? (Zie blz. 73)
10 by enre penen van enen ponde = .... Voor welke overtreding(en) geldt deze straf?
11 oer is een dial. variant van ....
11 Wat stel je je voor bij borden aan de kovelen?
13 Wat is een hurrenson of hurenzone?
13 Ontleed in zinsdelen: hete - hurenzone.
13 vurluset = .... Welke spelling ben je ook al tegen gekomen voor dit woord?
14 Een vrouwenname is een ander woord voor ....
16 we: Zinsdeel?
16 tosegede = ...
18/19 Zeg in eigen woorden wat hier wordt vastgesteld.
18 Wat voor soort vn is wat?
19 Waarnaar verwijst die?
20 nemene: Woordsoort?
20 aver die gruepe = ....
21 Welke betekenis heeft by hier?
20/21 Wat wordt hier nu verboden?
21 t/m 23 En welke uitzondering wordt op dit verbod gemaakt?
21/22 Welke bezigheid oefenen de vrouwen uit? (moken staat onder modekijn in het Wdb.)
23 oere - settene: Welk zinsdeel?
24 Wanneer krijgen deze vrouwen toch een boete?
25 Wat betekent het bw waer hier?
25 Van welk ww komt het woord twiënden? Wat betekent het?
26 Waarbij behoort de bijzin die cuerbare sin?
26 In welke situatie bevinden de ruziemakers zich als er gezegd wordt daer die ofgesceden weeren?

[pagina 180]
[p. 180]

27ene den anderen darna, als om dier vordaet wille, worde hy des bereet, so 28 weret en voersaet unde twivolt cuere.

 

29Voert, dat nemene en sal des avonds stave of colven to tavernen dragen 30 of andere vurbadene wapene, by enen ponde, behalven wakers.

 

31Voert, of jemene des stades tune breke oft houwe ryse in den rysweert 32 buten orlove der scepene of des genes, dien one hodet, die wers om en 33 pont.

 

34Voert, hadde enich vleyshouwer vuel fleys veyle, hy solde daromme 35 gelden V scillinge ende bynnen enre manet gien fleys veyle hebben noch 36 nemene van synre wegene, bi enre penen van vyf punden.

27 als om dier vordaet wille = ....
27 bereet komt van het ww .... Wat betekent het? Kun je verklaren waarom het object hier in de gen. staat?
25 t/m 28 Waarom moet degene die een dergelijke ‘klap’ uitdeelt de dubbele boete betalen?
29/30 Vertaal deze regels.
31/33 Op welke bezigheid heeft dit verbod betrekking?
32 Kun je de naamvalsuitgangen van der scepene en des genes duidelijk maken?
32 Waarnaar verwijst dien en waarnaar one?
32 Wat zal hodet hier betekenen?
32 Van welke betekenis van het ww weren is sprake in wers? Kun je de -s van dit woord verklaren?
34 Wat zou vuel fleys zijn?
34 t/m 36 Welke straf krijgt iemand die dit verkoopt?
36 van synre wegen = ....


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken