Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Cursus Middelnederlands (1983)

Informatie terzijde

Titelpagina van Cursus Middelnederlands
Afbeelding van Cursus MiddelnederlandsToon afbeelding van titelpagina van Cursus Middelnederlands

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (1.68 MB)

XML (0.61 MB)

tekstbestand






Genre

sec - taalkunde

Subgenre

studie


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Cursus Middelnederlands

(1983)–Maaike Hogenhout-Mulder–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende
Regelnummers proza verbergen

32 Exempel

In het midden van de 13e eeuw (ca. 1260) schreef Thomas van Cantimpré, een geleerde Vlaamse dominicaan, zijn Bonum universale de apibus. Het is een allegorisch werk waarin hij het leven der mensen vergelijkt met het leven der bijen, zoals hij dat beschreven had in zijn Liber de natura rerum (zie tekst 1). Ieder hoofdstuk begint met een uitspraak over de bijen; daarna volgen enkele moraliserende opmerkingen en/of uitspraken van vroegere auteurs (kerkvaders bijv.) en het hoofdstuk besluit dan met een of meer exempelen ter illustratie. Deze exempelen waren meestal recente gebeurtenissen die Thomas zelf had meegemaakt of die hij van betrouwbare getuigen had vernomen (vgl. r. 31 t/m 33).

Het werk heeft een grote bekendheid gekregen. Er zijn vele Latijnse handschriften en drukken van bewaard. In de eerste helft van de 15e eeuw is het werk twee maal in Noord-Nederland vertaald: het Biënboec. De oorspronkelijke vertalingen zijn niet bewaard gebleven, wel een aantal afschriften: in totaal 12 handschriften en 2 drukken.

[pagina 197]
[p. 197]

Opmerkingen

1baden (16) is een voormalig groothertogdom in Zuidwest-Duitsland. In de 12e eeuw is er voor het eerst sprake van een markgraaf van Baden.
2Dat de wonden van de vermoorde gaan bloeden bij nadering van de moordenaar (21/22), is een bekend motief dat we bijv. ook in de Walewein aantreffen.
[pagina 198]
[p. 198]

In het onderstaande exempel komen we de middeleeuwse jodenhaat weer tegen (vgl. tekst 10 en 31). Ik geef de tekst naar de uitgave ervan in Middelnederlands geestelijk proza door C.C. de Bruin, Zutphen 1940.

 

1Nu want wi vanden ioden woerde gehadt hebben, so wil ic een zeer 2 merkelic dinc vertellen dat daer int jair ons heren MCC ende LXI 3 geschiet is in een dorp van duutschlant Het geviel dat een dat alre 4 quaetste out wyf den ioden vriendelic wart, ende hem vercoft te doden 5 een maechdeken van zeven iaren, dat beide vader ende moeder verloren 6 had Die iode namen dat maechdeken heymelic ende leident op veel 7 lynnenre laken ende stopten des maechdekens mont, op dat si niet roepen 8 en soude, ende wondent bina in al horen leden ende mitter alre meester 9 vlyt perseden si dat bloet wt den maechdeken ende ontfengen dat 10 neerstelic in dat lynnen laken Doe si na veel pinen gestorven was, 11 worpense die ioden int water bider stat ende vergaderden op hoer veel 12 steens. Des derden of des vierden dages wert si vanden visschers gevonden 13 bi hoer een hant die si opgerecht had te hemel wert, ende si wert 14 gedragen in die stat. Alle dat volc wert daer van beroert ende si riepen 15 dat die bose ioden dese grote misdaet gedaen hadden. Daer was die 16 marckgreve van baden, ende also vroe als hi dat hoerde, quam hi daer 17 toe, ende alte hant rechte hem dat dode lichaem op ende sat ende 18 reckede die hant wt totten prince, recht oft gebeden had om wrake der 19 bloetstortinge of om barmherticheit Bina over een half ure tyts leide hem 20 dat lichaem weder neder op den rugge als die dode te leggen plegen. Die 21 bose ioden worden daer toe geleit ende rechtevoert borsten op al des 22 lichaems wonden, ende in een getugenisse der boser daet storten die 23 wonden wt overvloedich bloet Doe wert des volcs roepen verheven totten 24 hemel toe ende si worden al verwect tot wrake der misdaet. Dat oude wijf 25 wert wt sommigen teikene, daer men vermoeden van creech, gegrepen 26 ende verwonnen; alre meest dat een cleyn dochterken alle dinc meldede, 27 want vanden kynderen ende vanden bedructen menschen verneemt men 28 die waerheit. Die ioden die haer bose hande tegen dat maechdeken wt 29 gerect hadden, worden gevangen ende si worden geradebraect ende 30 mitten ouden wive gehangen, mer twee vanden ouden worchden hem 31 onder een Dit hebben ons waerachtelic vertelt twe brueders van der 32 prediker oerde als Reynerus ende Egydius, die inden zelven dorpe waren 33 drie dage daer na, doe dese dingen geschiet waren.

[pagina 199]
[p. 199]

Opdracht

1 Is want een nevensch. of een ondersch. voegwoord?
1 Wat is de functie van so?
1/2 Wat is een zeer merkelic dinc?
2 ons heren: In welke naamval staat deze groep?
3/4 Wat zou met een dat alre quaetste out wijf bedoeld zijn?
4 den ioden: Hoe benoem je deze woordgroep redekundig?
4 Naar wie verwijst hem?
4 Welk zinsdeel is te doden? In nnl. moeten we zeggen....
5 Welke functie heeft het suffix -ken? Hoe werd het oorspronkelijk gespeld?
7 lynnenre laken: In tegenstelling met het nnl. wordt het stoffelijk bn in het mnl. wel verbogen. In welke naamval staat deze groep?
7 stopten = ....
8 Waarnaar verwijst de -t van wondent?
8 horen is een variant van ....
8/9 mitter alre meester vlyt = ....
9 Van welk ww is ontfengen de verl. tijd? Betekenis? Hoofdvormen? Voor welk dial. is de -e in de verl. tijd kenmerkend? Heb je in het voorgaande nog een eigenaardigheid opgemerkt die naar dit dial. verwijst?
10 neerstelic = .... Met welk nnl. zn en bn hangt dit woord samen?
10/12 Wat deden de joden toen het meisje gestorven was?
10/12 Wat kun je opmerken over de woordorde in deze zin?
12 steens: Enkel- of meervoud?
13 Doet het woord een hier dienst als onb.lw of als tw?
13 Waarom heeft hemel geen lw?
14 beroert = ....
16 also vroe als = ....
17 Is het ww rechten hier trans., intrans. of wederk. gebruikt?
17 sat: Wat is de (ingressieve) betekenis van deze werkwoordsvorm? (Zie blz. 48)
18 recht = .... Waarbij is dit woord een bep.?
18 Wat is het ond. bij gebeden had?
19 Kun je de -s van tyts verklaren?
20 leggen: In welk dial. tref je deze variant van ‘liggen’ aan?
21 Van welk ww is de vorm borsten afkomstig? Wat zijn de hoofdvormen?
20 t/m 23 Vertaal: Die - bloet.
24 worden: Teg. of verl. tijd?
24 verwect = ....
24 der misdaet: Naamval?
25 wt sommigen teikene = ....
25 Het zn vermoeden wordt in het Wdb. niet vermeld. Je kunt de betekenis afleiden uit die van het ww vermoeden. Wat betekent het gedeelte daer - creech?
26 verwonnen zal hier wel als rechtsterm gebruikt zijn. Betekenis?
26 alre meest: De betekenis moet je in het Wdb. zoeken onder meeste.
26 Het vw dat betekent hier ....
26 dinc: Enkel- of meervoud?
30/31 Wat hebben twee van de oudere joden gedaan?
31 Waarnaar verwijst Dit?
31 waerachtelic = ....
31/32 der prediker oerde: Wat is het kernwoord in deze groep?
32 als = ....


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken