De briefwisseling van P.C. Hooft. Deel 3

Derde deel

Regelnummers proza verbergen

[p. 86]

934 Aen den Heere Justus van Merstraeten, Pensionaris tot Brussel.

1Mijn' Heere,

2De droefhejt van uwe E swaere bezoekinge, verstaen door Heere^2-4 3 ende Neeve Bolgaro, is mij zeer lief geweest te moghen troosten 4 met de genaedighe opkoomste van twee zoo waarde panden. De 5 goede Godt spaere wijders de zelve tot zaelighejt ende volkoomen 6 genoeghen hunner lieve ouwderen. D' ingesloote aen Heere ende⁶ 7 Neeve Pinzen, is om zijn' Ed. te bedanken voor de gunste bewezen 8 in 't bekoomen van den staet der goedren van 't Majoraet: gelijk ik 9 mij grootlijx gehouden vinde in U.E. voor de moejte daerom⁹ 10 gedaen. Ende zal U.E. gelieven mij te laeten weeten de kosten in 11 dezen gedraeghen, om de zelve, als verschooten geldt, vejrdighlijk¹¹ 12 te moghen voldoen. Indien 't U.E. ook gelieft verklaering te¹² 13 zejnden, van 't geene bij U.E. tot noch toe in onze zaeke verdient 14 is, zal orde ter betaelinge stellen.¹⁴

15Aengaende de lijste van 't inkoomen des Majoraets, ik bevinde de 16 zelve te beloopen ter somme van 4672 gulden jaerlijx. Nu geldt het 17 hujs in de Ejkestraet t' Antwerpen in hujre 300 gl: zulx 't een en 18 't ander geen' volle 5000 gl ujtbrengt, ende aen alles noch 1000 gl¹⁸ 19 's jaers zoude mangelen; gemerkt de hoeve bujten Antwerpen onder 20 de inkoomst van 6000 gl jaerlijx niet begrepen is. Waer deze 21 dujzent gl nu schujlen moghen, 't zij onder Danker Carraets oft²¹ 22 elders, gelieve U.E. bij geleghenhejt te onderzoeken; ende teffens 23 oft de renten, gevestight op het Marquisaet van Berghen op Zoom,²³ 24 niet alzoo vrij zijn van Confiscatie, als 't Lantgoedt bujten 25 Antwerpen.

26De Communicatie, geroert in d'Apostille op de Req^e van den Heer²⁶ 27 P^r Generael kan nojt geschiedt zijn, naerdien ze aen U.E. die alleen 28 gemaghtight is om onze zaeken tot Brussel te verzorghen niet 29 gedaen is, nochte aen ons, die ontrent dien tijdt aldaer waeren, 30 't welk mij vreemdt geeft; doch 't verzujm van Communicatie³⁰ 31 schorste 't saississement niet.

32Wij bevroeden wel, dat, gelijk U.E. aenwijst, ons noch open staet³² 33 tegens den P^r Generael in rechte te treden, noopende de deughde-³³34lijkhejt van de Neutralitejt mijner Hujsvrouwe. Maer zoo wij 35 daerinne quaemen te boven te staen (gelijk ik met U.E. grootlijx³⁵ 36 duchte neen) zoo zouden wij te verwachten hebben dat de Procu-37reur generael zich tegens ons verzetten zoude, als hebbende de actie³⁷

2-4 Gissing: het is voor Hooft, bij het vernemen van de dood van een kind van Merstraeten, een troost geweest, aan het gelukkig opgroeien van de twee overgebleven kinderen te denken.

6 vgl. 933.

9 gehouden zijn in: tot dank verplicht zijn aan.

11 als...geldt: als voorschot (in tegenstelling tot verdient).

12 verklaering: declaratie.

14 orde stellen: opdracht geven (WNT orde 1460).

18 ujtbrengt: oplevert.

21 Danker Carraets: (onbekend).

23 op het Marquisaet: op een perceel in het Markizaat van Bergen-op-Zoom (nl. te Wouw); al-zoo: evengoed. Dit hing samen met het afkopen van militaire overlast (inkwartiering, plundering enz.), de ‘sauvegarde’, waarvoor contributie betaald werd.

26 communicatie: mededeling, blijkens de context, van een confiscatie aan de belanghebbende; geroert: genoemd.
van den Heer P^r Generael is blijkens de context appositieve bep. bij apostille: de P.G. heeft de apostille gesteld.

30 vreemdt geeft: verbaast.
't verzuim...niet: de inbeslagneming gaat toch door.

32 open staet: de mogelijkheid overblijft.

33 deughdelijkhejt: geldigheid.

35 te boven staen: winnen, gelijk krijgen.

37 als...Sohier: hetgeen er over Sohier's positie en actie in dit verband gezegd wordt, is zonder vollediger gegevens niet duidelijk; zie actie als rechtsterm WNT Suppl. 378 6 en 8.

[p. 87]

38 van Sohier; ende zouden wij in zulken gevalle den koning zelf tot 39 wederparthij hebben. Maer indien verstaen wierde de Neutralitejt³⁹ 40 niet te moghen bestaen, ende ons recht, zoo wel als dat van Sohier⁴⁰ 41 vervallen te zijn aen zijne M^t, zoo zoude de P^r g^nl zich tegens ons⁴¹ 42 niet stellen, gemerkt het hem niet verschillen zoude wiens recht het 43 beste gëoordeelt wierde, dewijl hij, hoe 't ook tussen ons ginge,⁴³ 44 altijds in 't bezit van 't Majoraet zoude blijven, 't en waer de andre⁴⁴ 45 pretendenten bevonden wierden daer toe gerechtight te wezen. 46 Ten inzighte van ditte, ende van de kleene kanse om de Neutralitejt 47 staende te houden, die 't nochtans hard waere te verlaeten, zoude⁴⁷ 48 mij niet ongeraeden dunken, dat U.E. met den P^r generael, oft de 49 Heeren vande Financie, zaeghe te daedingen ende te overkoomen,⁴⁹ 50 al zoude mijn' Hujsvrouw niet dan 200 oft 300 gl jaerlijx behouden 51 van 't inkoomen des Majoraets wen 't haer toegewezen wierde. 52 Waerinne misschien kleene swaerighejt gemaekt zal worden, dewijl 53 doch de ujtkoomst van 't proces om de Neutralitejt eenighszins 54 onzeker is, alzoo mijn' Hujsvrouw dezelve deughdelijk verkreghen⁵⁴ 55 heeft, ende wel onderhouden; ook bedongen bij huwlijksche voor-56waerden haer Domicilie te moghen blijven houden tot Zeven-57berghen.

58Ende mij belangende, ik ben niet in dienste der Staeten Generael, 59 maer alleenlijk der Staeten van Hollandt: 't welk ende dat mijn ampt 60 meest betreft Justitie, al tot eenighe verzachting behoort te dienen.⁶⁰ 61 Edoch zoude in dit verdragh met den P^r g^nl oft met die van de⁶¹ 62 Financien te bedingen staen dat hij zich van Sohiers weghe geen 63 parthije tegens ons maeken zoude. Om hier toe te geraeken, acht ik 64 dat Heer ende Neef Pinzen groot behulp zoude kunnen doen.⁶⁴

65Dit verworven zijnde, zoude men dienen de processen tegens 66 Sohier ende Carel Hellemans ernstelijk te vervolghen. 'T welk 67 onnoodigh schijnt tegens Pieter Hellemans, den natujrlijken ende 68 gewettighden zoon van Carlo, ende tegens Pieter Helman 69 Ferdinandszoon, oft andre pretendenten, indien zij (gelijk ik 70 mejne) geen' actie alsnoch hebben ingestelt, ujtgezejdt tegens den 71 P^r g^nl, om de confiscatie te beletten: want indien zij in dat proces 72 onder vallen, zoo verliezen zij, in eenen weghe hunne actie tegens⁷² 73 ons ende Sohier; gemerkt het Majoraet, in dien gevalle verstaen 74 zoude worden, oft op mijn' hujsvrouw oft op Sohier vervallen te 75 zijn.

76Voorts vind ik, met U.E. ganschelijk raedzaem, dat men dinge om⁷⁶ 77 te komen in 't bezit vande Landerijen bujten Antwerpen, ende van 78 't geene wijders geen' confiscatie onderworpen is. Want zoo men⁷⁸ 79 hier toe geraeken konde 't zoude een maghtigh vooroordeel zijn,⁷⁹

39 verstaen wierde: de officiële opvatting zou zijn.

40 moghen bestaen: rechtsgeldigheid hebben.

41 tegens ons, sc. voor Sohier.

43 tussen ons: tussen Sohier en ons.

44 de andre: de niet in de Republiek wonende neven, in r. 71 e.v. genoemd.

47 hard: pijnlijk; verlaeten: prijsgeven.

49 de Heeren van de Financie: de Raad van Financiën; daedingen: een rechtsgeldig vergelijk sluiten.
overkoomen: tot overeenstemming komen; al: zelfs al, ook al (vermoedelijk als precedent om na de vrede te beter haar overige rechten te kunnen laten gelden).

54 deughdelijk verkreghen: er wordt telkens gezegd, dat Leonora de neutraliteit, die zij in Zevenbergen zo goed onderhoudt, deugdelijk verkregen heeft, terwijl zij er toch om blijft requestreren en procederen. Het schijnt dat zij een toezegging van aartshertogin Isabella had, die nog door de Raad van Brabant bevestigd moest worden. Vgl. dl. I blz. 621.

60 Justitie: en niet regering; al: ook wel.

61 die van de Financien: de leden van de Raad van Financiën.

64 Neef Pinzen: die kan helpen doordat hij rekenmeester van de domeinen te Brussel is.

72 in eenen weghe: in éen klap.

76 dinge: procedere. Vgl. r. 19 e.v.

78 geen confiscatie onderworpen: omdat ze onder sauvegarde liggen.

79 vooroordeel: h. ongeveer = precedent.

[p. 88]

80 tegens onze wederparthijen: hoewel d'andre pretendenten, die nu 81 maer tegens den P^r g^nl plejten, zich bujten twijfel alsdan ook tegens 82 ons zullen kanten, om ons ujt het bezit te weeren. Doch des moet 83 men getroost zijn.

84Indien men tot geenerlej verdragh met den P^r g^nl oft die van de 85 Financien koomen kan, zoo zal men moeten de Neutralitejt 86 afstaen; oft plejten om de zelve staende te houden; oft zoeken de 87 zaek sleepende te houden tot pajs oft bestandt toe.

88Indien wij de Neutralitejt verlaeten, zoo zullen wij ten minste den 89 P^r generael, ujt den hoofde van Sohier niet tegen hebben. Ook niet,⁸⁹ 90 indien wij plejten om de zelve staende te houden, ende dat proces 91 verliezen: maer zoo wij 't winnen, hij zal ons tegen vallen. De zaek⁹¹ 92 zoo lang slejpende te houden, waere, mijns bedunkens argher dan de 93 Neutralitejt te verlaeten. Want, gedujrende d'onzekerhejt derzelve, 94 zal de P^r g^nl 't wis voor 't onwis neemen, ende 't recht van Sohier⁹⁴ 95 pooghen boven 't onze te doen gelden: behalven dat men wachten-96de tot bestandt oft pajs toe, zoo veel tijds zoude verlooren hebben, 97 ende alsdan noch misschien lang moeten plejten, eer men vonnis 98 kreeghe ende in bezit konde koomen: zulx wij niet alleen de 99 vruchten der jaeren van het oorlogh, maer viellicht van eenighe 100 jaeren van pajs oft bestandt zouden moeten derven. Waerover mij 101 bij nae oorboorlijxt dunken zoude, de Neutralitejt aftestaen, zoo¹⁰¹ 102 men tot geen verdragh koomen kan. Deeze zijn mijne bedenkingen 103 op dit stuk. Doch dewijl U.E. op de plaetse is, ende alle omstandig-104heden best weeten en overweghen kan; zoo gedraegh ik, als t' over¹⁰⁴ 105 gerust in haere voorzienighejt ende trouwhartighejt, mij vol-106koomelijk tot de zelve, ende ben wel tevrede dat U.E. in alles¹⁰⁶ 107 handele nae haer' ejghene beschejdenhejt.¹⁰⁷

108Wij verwachten altoos het Advertissement, dat tegens Sohier heeft^108-114 109 te dienen: den welken zoo U.E. schijnt te gevoelen, zijn ejsch tegens 110 den P^r g^nl zoude ontzejdt zijn ten aenzien van 't recht mijner 111 Hujsvrouwe, ende van 't saisissement oft arresten, gedaen op dat 112 fondament: maer 't vonnis lujdt, dat hij in gebreeke van verweerin-113ge gebleven is, ende zijn recht in Commissum vervallen is, omdat 114 hij hier ter stede woont. Ik kan ook quaelijk bezinnen, hoe de renten 115 tot noch toe kunnen ontfangen zijn bij de Crediteuren van D. 116 Franç^o z.g. naerdien alles in arrest genoomen is met verbodt van¹¹⁶ 117 betaelinge op peene van anderwerfs te betaelen; 't en zij daerin 118 eenighe gunste verleent is: 't welk U.E. aldaer lichtlijk zoude 119 kunnen verneemen; gelijk mede in wat staet zich althans de 120 processen der andre pretendenten tegens den P^r g^nl bevinden: waer¹²⁰ 121 van mij lief waere verwittight te wezen, ende oft 'er noch ijemandt

89 ujt den hoofde van Sohier: wat onze pretenties tegenover S. betreft.

91 hij...vallen (hoofdz. constr.): dan zal hij (de P.G.) onze tegenpartij worden: als de neutraliteit ontzegd wordt, hoeft de P.G. de inbeslagneming niet te verdedigen, maar als die toegewezen wordt, zou hij weer in 't geweer moeten komen en ‘ons tegen vallen’, d.i. zich tot onze tegenpartij maken.

94 Sohier heeft geen neutraliteit maar een overeenkomst, waarvan de inhoud onbekend was en is, en de P.G. heeft in hem een tegenpartij waaraan geen twijfelachtige neutraliteit kleeft en die hij dus beter kan aanvallen. Daarom zal hij Sohier's aanspraken op het majoraat boven die van Leonora stellen.

101 oorboorlijxt: voordeligst.

104 ik gedraegh mij tot de zelve: ik laat het aan u over.

106 ik ben wel tevrede: ik ga er graag mee akkoord.

107 beschejdenhejt: inzicht.

108-114 hiervoor is geen verklaring gevonden. Recht in Commissum: het recht om zich te laten vertegenwoordigen.

116 de opbrengst van de in beslag genomen goederen mocht niet voor betaling van schulden gebruikt worden op straffe van nogeens (anderwerfs) te betalen.

120 de andre pretendenten: tegen de inbeslagneming procedeerden alle familieleden, ook zij die voorlopig geen kans hadden om aan de beurt te komen.

[p. 89]

122 anders pretendeert, boven Pieter Hellemans Carels zoon ende 123 Pieter Helman Ferdinandszoon: want voor dezen is gezejdt geweest 124 dat Vasseur ook ijetwes voorwendde.¹²⁴

125De goede Godt gunne U.E. den besten raedt te verkiezen, ende¹²⁵ 126 behoede altijds in eere ende voorspoedt U.E. samt Mê Joffr^e UE. 127 gemaelinne ende alle de haeren; aen de welke zich hartgrondtlijk 128 gebieden mijn' Hujsvrouw ende dochter, ende met geen' minder 129 geneghenhejt,

130Mijn' Heere,

131Uwer E.

132Ootmoedighste dienaer

133P.C. Hóóft.

134Ujt Amsterdam, 11 Octob. 1638.

Zie bij 935.

124 ijetwes voorwendde: ergens aanspraak op maakte.

125 den besten raedt: superlatief van goede raad: verstandig plan, wijs overleg.

Minuut. UBA II C 11.431.