De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

[p. 61]

Reis nei Bethel

Nei syn thûskomst ût IT frjemde lân hie Jakob him foargoed nei wenjen set yn Kanaän; ticht by de stêd Sichem, op in stik groun dat er foar jild kocht hie, sette er syn tinten op en dêrwei swalken de hoeders alle kanten út mei it fé. Letter, doe't syn soannen greater waerden, gyngen dy der wol op út mei de keppel.

Yn it earstoan wie Jakob alle dagen bliid dat er nou wer thús wie, yn it lân dêr't letter it folk fan God wenje soe; mar stadichoan wende dat en gyng it nijs der hwat ôf. De drokten wienen der fan it wurk, de fjouwer froulju, de soargen om 'e bern en al dy dingen hiene him yn 'e macht. Hy libbe sa ticht net mear by God as yn it earst; hy bigoun àl minder to lykjen op de Israël, dy't by Pniël syn God oerwoun en àl mear op de âlde Jakob, dy't opgyng yn syn wurk. Sels de reis nei Bethel, dêr't er noch altyd it tank-offer bringe moast, dat er de Heare tasein hie, wie er noch noait oan ta kommen.

Miskien wie it der ek altyd wol by bleaun, as God it him net yn it sin brocht hie, krekt op in tiid doe't Jakob tige yn noed siet oer syn libben en syn soannen.

Elke dei, as er wekker waerd, forwachte er dat de Kanaäniten it kamp oerfalle soene en deadzje al hwat manlik wie; elke joun, as er de holle dellei, tocht er tankber: al wer in dei! En faeks wie it slimste net iens dat har libben faei wie, mar dat syn eigen bern him dat oandien hiene, dat spiet him it meast.

It wie bigoun mei syn dochter Dina, dy't allinne nei de stêd tein wie om yn 'e kunde to kommen mei de fammen fan Sichem. Hja hie ek kunde krige - mai oars as hja tocht hie. Sichem, de jonge soan fan Hémor, de foarst fan 'e stêd, seach har en krige sin oan har en mei gewelt twong er har om syn frou to wurden. In great kwea wie dat en in slimme sûnde en Jakob wie forslein doe't er der fan hearde. Hoe moast er Dina werom krije, en as er har àl wer thús hie, hwa soe dan noch trouwe wolle mei ien dy't fan in oare man west hie? Mar it kaem hiel oars as er tocht hie; Sichem kaem út himsels by Jakob om syn skuld to biliden en it kwea goed to meitsjen: hy woe har hâlde as syn frou en Jakob mocht sels sizze hwat breidskat der komme moast; hy woe alles wol bitelje, hwant hy hâldde fan har. En net allinne dat Dina sa in man krige, mar de soannen fan Jakob koene ek wol trouwe mei fammen út 'e stêd, dat hja ien greate famylje waerden, de bern fan Jakob en de lju fan Sichem.

Doe't hja dêr oer praetten wiene de soannen fan Jakob krekt thús kommen fan it fjild en hja moasten mei bislúte. It wie goed, seine se, mar op ien bitingst: dan moasten de mânlju fan Sichem har bisnije litte; hwant mei ûnbisnienen woene hja gjin gedoente ha. En dàt sels hie de jonge prins foar Dina oer. Hy en syn heit bipraetten de mânlju fan 'e stêd en op ien dei lieten se har allegearre bisnije.

It wie de tredde deis, doe't hja siik en slop fan 'e koarts wiene, dat Simeon en Lévi, Jakobs twadde en tredde soan, mei in mannich slaven de stêd yngyngen en yn alle huzen de mânlju formoarden. Net ien sparren se: ek Sichem en syn heit foelen troch it moardzjende swurd. Doe kamen ek de oare soannen en plonderen de stêd: alle fé en húsrie en goud en sulver, mar ek alle froulju en bern namen se mei. Greatsk kamen se thús mei de rike bút, net oars as hiene se yn 'e striid in sterke fijân slein. Sels doe't har heit har forwiet en sei dat hja nou allegearre faei wiene en dat de Kanaäniten wis komme soene om wraek to nimmen, sels doe skammen se har net. ‘Dan hie er mar fan ús suster ôfbliuwe moatten’, seine se koppich.

Dagen lang siet Jakob yn noed en it wie krekt yn dy tiid dat God him oanspriek en sei, dat er nei Bethel gean moast en offerje dêr it tank-offer dat er biloofd hie, doe't er op reis wie nei Haran. Yn dizze greate need woe Jakob wol harkje nei God en daliks naem er it bislút om to gean. Mar hy wist ek dat dit sa mar net in gewoane reis wurde soe: hy gyng om to Bethel syn God to moetsjen, dyselde hege God dy't mei him wraksele hie by de Jabbok. Hwa't dat oandoarst om God sels yn 'e mjitte to gean, dy mocht wol suver wêze fan hert en dy mocht wol alles fuortdwaen, dat net goed yn Syn eagen wie.

Dat hy lei al syn folk op dat hja de frjemde goaden by him bringe moasten en alle amuletten, dêr't hja fan mienden dat se lok oanbrochten. Der kaem noch al hwat:

[p. 62]

de tearafim dy't Rachel har heit ûntstellen hie, mar ek oare bylden en gâns gouden earringen. Al dat ûnhillich spul bidobbe Jakob ûnder in beam by Sichem. Hy skamme him dat er net earder opromming hâlden hie.

De reis nei Bethel forroun sûnder ûngelokken; de Kanaäniten efterfolgen har net en mei in deimannioh wiene se to plak. It wie Jakob al frjemd to moede dat er hjir nou wer stie op itselde plak dêr't er doe dy wûndere dream hawn hie. Doe wie er allinne en nou wie er in man mei fé en slaven; doe gie er de wide wrâld yn om in frou to sykjen: nou hie er fjouwer froulju en alve soannen... God hie wol goed oer him west. In greate, djippe tankberens wie der yn syn hert, doe't er it alter boude en syn offers brocht. En jitris, plechtich en yn it bywêzen fan 'e oaren neamde er de namme fan dat plak Beth-El: Hûs-fan-God. Dy nachts, doe't er allinne wie, kaem God him nochris wer foar. Op 'e nij bifêstige de Heare alles dat Er biloofd hie: in great folk soe er wurde en dit lân soe Er dat folk jaen yn letter dagen, dat it hjir wenje mocht en great wurde en sterk. Doe't de Heare fan him opfearn wie, sette Jakob op dat plak in wijstien op. Dizze reis nei Bethel mocht net forgetten wurde.

En ek sûnder dy tinkstien soe er dizze tocht nei it Suden net wer forgetten hawwe! Hwant op dizze reis trof him in swiere slach, in forlies sa great dat it him altyd fierder by bliuwe soe. Út Bethel wei gyngen se noch fierder it Suden yn en tichte by Bethel setten se de tinten op. Dêr, oan 'e kant fan 'e karavaen-wei, krige Rachel har twadde soan. Lange jierren lyn, doe't hja yn Haran har earste berne, hie se suver twongen om in twadde soan. ‘God moat my der noch ien by jaen’, en sa hie se him doe ek neamd: Jozef. En nou hie se dan har twadde, mar nou koe se net bliid mei de lytse jonge wêze, hwant hja wie tige siik en hja wist dat se net wer better wurde soe. Doe't de goedfrou oer har hinne bûgde en sei: ‘Wês net bang, Rachel, ek dit is wer in soune soan’, seach se net iens mear nei him. Hwat joech har in bern, dat hja sels net great bringe koe, dy't letter ‘Mem’ tsjin Léa sizze soe? Hwat joech har in soune soan, as hja sels har thús hie yn it donkere deade-ryk? En út 'e bitterens fan har siele sei se: ‘Ben-Oni moat er hite!’ It wiene har lêste wurden. De froulju huveren. Moast er nou syn hiele libben dy freeslike namme drage? ‘Soan-fan-myn-ûngelok’, bitsjutte dat.

It is dochs syn namme net bleaun. It hearde oars yn dy tiid sa, dat de mem har bern de namme joech, mar dizze sombere namme woe Jakob net oernimme. Hy koe it bitter fortriet fan Rachel sa bêst bigripe, mar sa mocht it dochs net. Hy wie wòl bliid mei dizze twadde soan fan Rachel. En wylst de triennen om har dea noch yn syn eagen blonken, glimke er tankber nei syn tolfte soan. ‘Ben-jamin’, sei er sunich. ‘Sa sil syn namme wêze!’ Ben-jamin, dat wol sizze ‘soan-fan-myn-rjochterhân’, hwant rjochts wie doe-destiids de kant fan it gelok. Hy wist der sels neat fan, de lytse jonge, mar sa waerd er fan Ben-Oni in Ben-jamin, fan in ûngeloksbern foar syn mem, ta in geloksbern fan syn heit. Der hat in tiid west letter, doe't Jozef fuort wie, dat de âlde Jakob dizze Ben-jamin, dit bern fan Rachel, leaver hie as al syn oare bern...

Doe't hja de lytse jonge fuortbrochten en yn syn widze leine, bleau Jakob allinne achter by syn deade frou. Noch ien kear gyngen al dy jierren by him lâns dat er Rachel kend hie: dy breidsnacht, lang forlyn; har bitter fortriet omdat se gjin bern krige; har hertstochtlike blydskip mei Jozef; al har wurden, alle fortriet, alle freugden, dat lêste, bittere wurd, dat hja mei stjerrende lippen spriek: Ben-Oni. Lûd klonken syn jammerklachten troch de stille moarn. Hy gûlde oan't er gjin triennen mear hie; doe riisde er oerein en bigroef syn deade yn in hastich grêf oan 'e kant fan 'e wei. Op it farske grêf sette er in tinkstien op. It wie net om't er bang wie dat er Rachel forjitte soe, mar it wie de lêste eare dy't er har noch dwaen koe. Hûnderten jierren letter stie noch altyd oan 'e wei nei Bethel dy tinkstien dy't Jakob opset hie...

Doe't de rou oer Rachel oer wie, teach Jakob fierder it Suden yn; tichte by Hebron, by syn heit sette er him nei wenjen. Noch mear as tsien jier hawwe se dêr meiïnoar wenne, doe stoar de âlde Izaäk, hûndert en tachtich jier âld en waerd bigroeven yn 'e rots fan Machpéla. Sels Ezau makke der de reis om út it berchlân fan Séir wei.