Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1) (1949)

Informatie terzijde

Titelpagina van De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)
Afbeelding van De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)Toon afbeelding van titelpagina van De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (7.20 MB)

Scans (131.96 MB)

XML (1.68 MB)

tekstbestand






Genre

proza

Subgenre

bijbel / bijbeltekst(en)


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

(1949)–Ulbe van Houten–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

De lêste kening

Nei de dea fan 'e fromme kening Hizkia folge syn soan Manassa him op. Hy wie noch mar tolve jier doe't syn heit kaem to stjerren, mar it die al gau bliken dat er yn neat op him like. De Baälshichten dy't ûnder Hizkia sljochte wiene, boude hy wer op en yn 'e timpel des Heare sette er de bylden foar de sinne, de moanne en 'e stjerren. Mar noch slimmer dingen die er: oeral yn it lân stelde er wiersizzers oan en hy joech him ôf mei duvelskunstners en sok folk en yn 'e delling fan Hinnom offere er syn bern oan 'e Moloch. Dat net allinne wie er goddeleazer as hokker kening fan Juda of Israël, mar ek it hiele folk rekke troch him op 'e forkearde wei. It woe Juda altyd wol oan, it rikjen oan 'e frjemde goaden, mar nou't de kening har yn 'e sûnde foargyng, wiene der mar inkelden dy't de God fan 'e âffears trou bleauwen. En sokken wiene net folle mear yn tel en soms waerden se fordrukt en forfolge. De straf bleau net út. Manasse, dy't jierren lang in trou fazal west hie fan 'e kening fan Assyrië, rekke op in kear tsjin syn hear yn opstân en waerd, mei in heak troch de noas, as in finzene nei de stêd Babel brocht, dêr't doedestiids de Assyriërs ek baes wiene. In dy bittere skande kaem er ta ynkear en doe't er letter wer yn Jeruzalem kaem en wer kening waerd, die er al syn bêst om syn lân wer to suverjen fan 'e frjemde alters, dy't er sels oprjochte hie. It slagge him net om syn folk wer mei to krijen; sels waerd er bihâlden, mar Juda libbe yn 'e âlde sûnden fierder en it ûnwaer fan Gods grime kaem al tichterby.

En aloan kamen der profeten dy't it oardiel oankundigen en it folk warskôgen, mar de mannen fan Jeruzalem harken net nei har. Hja leauden it ienfâldich net dat de Heare har oerjaen soe yn 'e macht fan 'e heidenen. Hja wiene syn folk dochs en syn timpel wie by har en syn hillige ark en as Juda ûndergyng, hie Er gjin lân en gjin folk mear. En hwat is in God sûnder lân en sûnder timpel? En bûtendat, der wie in âld forhael dat Er oan David biloofd hie dat der altyd ien fan syn soannen sitte soe op 'e troan fan Jeruzalem! En deselde minsken, dy't de Heare op it slimste tergen en syn wurd fortrapen, doarsten ek noch sizze: ‘Wy binne Gods folk en Hy sil fanwegen komme en ús úthelpe’.

De soan fan Manasse, Amon, wie net folle better as syn heit, mar hy wie noch mar twa jier kening, doe waerd er al formoarde. En wer hong de takomst fan Davids hûs oan in lytse prins, in jonge fan acht jier. De moardner krige de kâns net om sels de troan to biklimmen: it lân-folk makke de lytse Josias kening en syn tsjinners regearden it lân, sa lang, oan't er sels it biwâld oernimme koe. Doe die it bliken dat de jonge kening net nei syn heit útskaeide: hy tsjinne trou de Heare en gyng yn 'e wegen fan kening Hizkia. Mei de strange hân bigoun er Juda to suverjen fan alters en hichten en bylden; de alters waerden omkappe dêr't hy by stie en de bylden mei mokers oan grús slein. Sels oer de grinzen fan Juda triek er, nei it lân fan 'e Samaritanen en ek yn Bethel briek er it alter en it byld fan it gouden keal en sa makke er it Godswurd wier dat oer dat alter sprutsen wie yn 'e tiid fan Jerobeam, de soan fan Nebath.

[pagina 392]
[p. 392]

Doe't er syn lân alhiel suvere hie en de timpel des Heare reinige, rôp er it folk op om to Jeruzalem to kommen en mei út har namme gyng er op 'e nij it forboun oan mei de Heare. Sa wie Juda noch ien kear, hwat it yn âlde dagen west hie: it folk fan God en it like oft alles noch goed komme soe. Mar noch net ienris fjirtich jier âld stoar Josia yn 'e striid tsjin Necho, de kening fan Egypte, en nei him hat der gjin kening wer west dy't de Heare tsjinne. De goed tritich jier fan syn biwâld hat de lêste kâns west foar it oerhearrich folk, in lêste úterste genede fan God. De mannen fan Juda hawwe it net forstien: nei de dea fan Josia kearden se har foar goed fan 'e Heare ôf.

De soan fan Josia, Joahaz, hie noch mar trije moanne kening west, doe't de Farao him ôfsette en nei Egypte brocht; syn broer Jojakim folge him op. Alve jier lang siet dizze soan fan 'e fromme Josia op 'e troan en die hwat kwea yn des Heare eagen wie. Elk jier moast er in swiere skatting nei Egypte bringe en wylst it lân útrûpele waerd om it byinoar to krijen, libbe de kening mei syn freonen yn greate wielde. De earmen waerden fordrukt, de slaven mishannele, en ûnskuldich bloed waerd to Jeruzalem forgetten as wetter.

En doe kaem de straf: út it fiere Babel wei kaem in jong en moedich fjildhear opsetten en bisingele Jeruzalem. Om 'e nocht seach kening Jojakim út om help nei Egypte. Yn 'e striid bûten de stêd foel er yn 'e hannen fan 'e fijân en yn 'e fêsting folge syn soan Jojachin him op. Mar trije moannen koe dy it folhâlde, doe joech er him mei al syn hege amtners oan Nebukadnezar oer en foar it earst trieken de Chaldéën - sa waerden de biwenners fan Babel al folle neamd - de stêd fan God yn.

Nebukadnezar forwoaste de sterke fêsting net en briek de muorren net del. Jeruzalem en Juda koene him noch fan pas komme yn 'e striid tsjin Egypte en hy stelde Mattanja, de broer fan Jojachin, oan as kening. Sa bleau Juda dus noch in apart lân, al wie de kening dan ek oansteld troch in frjemde hearsker en al moast er dwaen hwat de kening fan Babel him hiet.

Hwant dat hie Nebukadnezar de nije kening goed oplein: hy mocht noait wer om help omsjen nei Egypte en hy moast yn alles Babel trou bliuwe. As er dat die, mocht er oan syn dea ta kening bliuwe en dan soe Nebukadnezar him goed bihannelje. Mar as er it weage en stean op tsjin syn hear, de kening fan Babel, dan soe er de dea stjerre en gyng syn stêd yn flammen op. Hy hie mar to kiezen... Mattanja biloofde alles en om wis to wêzen liet Nebukadnezar it him biswarre mei djûre eden yn 'e namme des Heare. En dat er altyd om syn eden tinke soe, joech er him in nije namme: ‘Sédekia’, dat bistjut: ‘de Heare is myn gerjochtichheit.’ Doe reizge de Chaldéër gerêst werom nei syn stêd en syn lân: it lytse Juda, ûnder syn nije kening, soe him in fiere foarpost wêze tsjin it lân fan Egypte en Sédekia soe noait tsjin him opstean. Ien dy't sok in eed dien hat yn 'e namme fan syn eigen god, dy brekt syn keningswurd net!

Dat tocht Nebukadnezar, hwant hy wist net hoe faek de keningen fan Juda al net tsjin de Heare har God yngien wiene. De heidenen, dy hâldden fêst oan har goaden, mar de mannen fan Juda diene sa faek hwat de Heare forbean hie! En ek Sédekia forbriek de eed-fan-trou dy't er sward hie en makke Juda los fan Babel. Wer reizgen syn boaden nei it lân fan 'e Farao en wer frege er Egypte om help. De kening fan Egypte woe him graech byspringe en biloofde him fan alles: hy wie dochs net fan doel om syn wurd to hâlden, dat dan kin men sachts hwat bilove.

 

Doe't Nebukadnezar hearde dat Sédekia dochs noch opstien wie, woe er it earst hast net leauwe. Koe in kening, mei sokke swiere eden, mei sok in namme, syn wurd brekke? Doe't er biwizen hie, lôge syn grime op. Hy soe dy falske forrieder wol krije en dy stêd soe er fan de ierde fordwaen. Ien kear hie er har leaud - foar de twadde kear kaem it him net wer oer. It soe miskien net maklik gean, Jeruzalem wie sterk en op 'e bergen boud, mar al moast it in jier, of twa jier duorje, hy soe rjochtdei hâlde oer dy eedforbrekkers! Hy wie ûndertusken sels kening fan Babel wurden en mei hiel syn legermacht triek er it westen yn; der wiene mear keningen dy't tsjin him opstien wiene en dy soe er yn 'e selde reis kastije. It wie de tsiende moanne fan it njoggende jier fan Sédekia, dat er Jeruzalem ynsleat en alle wegen ôfsette.

[pagina 393]
[p. 393]

En yn 'e faeije stêd siet kening Sédekia op 'e troan en siddere foar de wraek fan 'e Chaldéër. Hwerom hie er it ek weage en brek syn fasalle-eed? Hie er mar net nei syn tsjinners, de foarsten fan Juda, harke! Dy hiene him tsjin Babel opset en him foarpraet dat de Farao fêst komme soe om him to helpen, mar de Farao kaem net! Egypte soe altyd helpe, mar it kaem der noait fan! As dit nou de ein ris waerd, it bigjin fan de ûndergong? En hy liet, syn rie to'n ein, de profeet Jeremia roppe, in Godsman, dy't ek to Jeruzalem wenne en dy't him altyd warskôge hie om net tsjin Nebukadnezar to bigjinnen. Hy frege hwat him der fan tocht. Jeremia sei dat der mar ien wei wie: de poarte iepensette en de kening fan Babel hulde dwaen. En as hja dat net woene, as hja oan 'e ein ta folhâldden, dan soe de stêd ûndergean en de kening en syn tsjinners soene falle troch it swurd! Sédekia woe it wol, it like ek him it bêste ta, mar soks koe er allinne net dwaen, de foarsten hiene ek hwat mei to sizzen en dy woene gjin praet fan oerjaen hearre.

Hwant nou noch, mei de Chaldéërs foar de muorren, leauden se fêst dat alles goed komme soe. Juda wie it âlde Godsfolk, de timpel wie it hûs des Heare, de Heare soe wis fanwegen komme en dy greatske heidenen slaen. En it wurd fan Jeremia, dy sombere profeet? Dêr hoegde fansels gjinien him oan to steuren, dat wie in forrieder dy't it tomûk mei de fijân hâldde; hwa wist waerd er der net foar bitelle!

En net lang hie de stêd noch bisingele west, doe like it der op dat hja gelyk krije soene: op in goede dei seagen de soldaten op 'e muorre, dat it leger fan 'e Chaldéërs ôfmarsjearde, it Suden yn. De foarsten laken breed. Hwer bleau dy Godsman nou mei syn praetsjes? De Chaldéërs wiene fuort en Jeruzalem wie frij. Hy moast him skamje, dy Jeremia, dat er sokke dingen sein hie. En doe't de profeet op in goede dei de poarte út soe, om 't er foar saken nei Bethlehem moast, hâldden se him oan. ‘Dû wolst dyn freonen, de Chaldéërs efternei’, seine se, ‘om oer to rinnen nei de fijân’. It joech neat oft Jeremia der tsjin ynlei, hja namen him mei en setten him yn it tichthús en kening Sédekia doarst der neat fan to sizzen.

Fansels krige de profeet mei koarten dochs gelyk; it leger fan Nebukadnezar kaem werom en op 'e nij waerd de stêd ynsletten. Nou koene de foarsten dan mar sjen dat hja mis west hiene en dat Jeremia it goed sjoen hie. Mar ynpleats dat hja har ûngelyk wêze woene, forhellen se it op 'e profeet en setten se him yn in oare finzenis: in soarte fan tsjustere kelder dêr't in pear djippe kûlen wiene. It wie in freeslik plak om to sitten: der foel gjin strieltsje ljocht nei binnen en as er ien misstap die, koe er yn 'e djippe kûle falle en stjerre yn it sûgjend slyk. Dat hy doarst suver gjin stap to forsetten en sels as er him deljoech om to sliepen op 'e kâlde, klamme flier, doarst er him net forwege. Mar sels yn dy greate need forgeat de Heare syn tsjinstfeint net.

 

Op in kear liet de kening Sédekia him út 'e kelder helje en frege oft er dan alhiel gjin hope mear wie? Noch ien kear sei de trouwe tsjinstfeint des Heare him it oardiel oan. ‘Der is in Godswurd, o kening: Jo sille yn 'e hân fan 'e kening fan Babel jown wurde, dat jow nou daliks de stêd oan him oer en hy sil jo it libben sparje. Mar as Jo de poarten net iependogge en oan 'e ein ta stride, dan sil er jo in wrede dea stjerre litte!’ Sédekia huvere. As er mar doarst, dan soe er him deselde deis noch oerjaen, mar hy skamme him foar de foarsten fan Juda. Miskien wie Jeremia to somber en foel it allegearre noch hwat ta. Yn elk gefal soe er de profeet net straffe; de man miende it goed, dat leaude er fêst. En doe't de Godsman him mei klam frege om in oar plak as dy donkere kelder, dêr't er alle ûren fan 'e dei yn deadsgefaer wie, foun er dat ek goed. Jeremia waerd oerbrocht nei it Foarhôf fan biwar, dêr't er him frij biwege koe en dêr't er sels noch prate koe mei de soldaten fan 'e wacht en mei boargers dy't dêr boadskip hiene.

It duorre lykwols net lang, doe hearden de foarsten dat Jeremia yn it foarhôf noch profetearre tsjin 'e mannen fan 'e stêd. Forgrime gyngen se nei de kening ta. ‘Kin dat nou sa mar’, fregen se, ‘dat dy forrieder it folk fan Jeruzalem opstokelet om nei de fijân oer to rinnen? Tsjin elk dy't it mar hearre wol, seit er, dat hja oerrinne moatte nei de Chaldéërs en dat hja oars omkomme sille troch it swurd of troch de honger, of troch de pest. Wylst wy in striid op libben en dea tsjin de heidenen fiere, fait dy man ús yn 'e rêch oan en makket er

[pagina 394]
[p. 394]

de hannen fan it folk slop! Hy moat stjerre, dy forrieder!’

Sédekia suchte. Yn syn hert hie er respekt foar de moedige Godsman en wie er bang foar him, mar hy doarst ek net tsjin de foarsten yn to gean. ‘Toe dan mar’, sei er wurch, ‘ik kin dochs net tsjin jimme op; doch mar hwat goed yn jimme eagen is’. Dyselde deis noch hellen se Jeremia op en sleepten se him nei de kûle dy't yn it foarhôf wie. Mar dizze kear soene se it der net op oan komme litte en wachtsje ôf oft er ek yn 'e kûle foel; hja sleepten him nei de rânne en smieten him yn 'e djipte. Der stie gjin wetter mear yn dat makke, mar wol in tsjûke laech slyk. En dêr stie de Godsman yn 'e weake modder en wachte op 'e dea dy't komme moast. Ien kear moast er falle, fan wurgens of fan honger en dat waerd dan de ein! En it slimste fan alles wie noch dat syn eigen folk him dit oan die, dat folk dat er yn alle illinde noch sa hertstochtlik leaf hie.

 

Mar wylst de profeet dêr yn dy donkere kûle wachte op 'e dea, wie dêr boppe yn it keningshûs al in man drok dwaende om him to helpen. It wie gjin Judéër dy't mei syn lot bigien wie, mar in Moarman dy't yn tsjinst fan 'e kening stie. Doe't er hearde dat de Godsman yn gefaer fan syn libben wie, bitocht er him net, mar gyng er fuortdaliks nei de kening. ‘Dy mannen hawwe net goed dien, o kening, dat hja Jeremia yn 'e kûle wurpen hawwe, dêr't er omkomme moat fan honger; jow my dan nou bifel en ik sil him der úthelje’. De wiffe kening harke ek nei de Moarman. Op syn bifel hiene de foarsten Jeremia yn 'e kûle smieten en op syn bifel helle Ebed Mélech him der wer út. Mei touwen hysten se him op út it slyk en wer mocht er him frij biwege yn it foarhôf. Elke dei brochten se him in bôle út 'e bakkersstrjitte.

En doe kaem der in dei dat de bakkers yn Jeruzalem neat mear hiene to bakken: it lêste moal wie op. De honger wie net mear to dragen. De memmen hiene neat mear foar har kritende berntjes, de riken sochten op 'e skerne om ôffal dat noch to iten wie. Der wiene froulju dy't mei eigen hân har soannen slachten.

En noch woene de foarsten de stêd net oerjaen. De Heare soe har op it lêst noch úthelpe, krekt lyk as it bard wie yn 'e dagen fan Hizkia. Elk dy't it weage om oer to rinnen nei de fijân waerd by de poarte delhoud. En elke dei stoarren der mear minsken; de pest briek út en de deaden koene net mear bigroeven wurde.

 

It wie op in dei yn 'e fjirde moanne dat de Chaldéërs in bres yn 'e Noardermuorre sloegen. De úthongere soldaten koene har net mear keare en alles flechte nei de boppestêd, dêr't in twadde muorre wie. It koe net lang mear duorje; der wie gjin iten mear foar al dy minsken en de Chaldéërs beukten op 'e binnen-muorre. Doe woene de foarsten it dan einlings leauwe en doe tochten se oan it wurd fan Jeremia. Hja hiene de Heare forlitten: nou forliet Hy har. En sels doe hiene se noch de moed net om de stêd oer to jaen. Op in tsjustere nacht, doe't de Chaldéërs in oanfal diene op 'e muorre, flechten de kening en syn tsjinners troch de Suderpoarte. Yn dizze uterste need lieten se har folk yn 'e steek. Mar it holp har net: de fijân murk al gau hwat der geande wie en sette har út alle macht nei. Ticht by de Jordaen krigen se kening Sédekia en sloegen him yn 'e boeijen. Alhiel nei Ribla brochten se him, fier yn it Noarden, hwant dêr hie Nebukadnezar wachte op 'e fal fan 'e stêd. Mei syn soannen stie de kening fan Juda foar de grime Chaldéër. Nou woe er wol dat er noait opstien wie, dat er earder nei Jeremia harke hie, dat er net sa bang west hie foar syn eigen tsjinners. Mar nou wie it foargoed to let! Hja namen syn soannen en deaden se foar syn eagen en doe stieken se him de eagen út en fierden him sa nei it fiere Babel...

En wilens hâldden de soldaten fan Nebukadnezar rjochtdei yn Jeruzalem. Wiken oan-ien gyng it moardzjen troch en it bloed roun as wetter de skeane strjitten lâns. De timpel waerd leechhelle en alle gouden en sulveren ark waerd nei Babel brocht en ta bislút brieken se de muorren del en baernden de huzen op. Hiel de stêd waerd in púnfal en doe hellen se alle minsken dy't noch libben op en namen se mei nei Babel. Allinne de earmsten mochten yn it lân bliuwe en oer har stelde Nebukadnezar in stéhâlder oan: Gedalja, de soan fan Ahikam. Ek Jeremia mocht yn syn lân bliuwe en hoegde net mei nei Babel. De Moarman Ebed Mélech bleau ek yn libben.

Letter waerd de steedhâlder Gédalja troch

[pagina 395]
[p. 395]

in haedman formoarde en flechte elk dy't noch yn Juda oerbleaun wie, nei Egypte. Dêr binne se allegearre wei-wurden en dêr is ek Jeremia stoarn.

Sa wie der dan fan it âlde folk fan God neat mear oer bleaun yn it lân dat de Heare har âffears jown hie. It ryk fan Israël wie ûndergien en syn biwenners wiene weiwurden yn Assyrië; nou lei ek it lân fan Juda forlitten en wyld.

En dochs wie der by alle illinde noch in treast foar hwa't yn God leauden: de ballingskip fan Juda soe net foar altyd wêze. Mear as ien profeet hie der fan sprutsen dat de Heare syn folk werom bringe soe út it frjemde lân, dat de stêd Jeruzalem wer opboud wurde soe en dat der wer in nije timpel stean soe yn 'e nije stêd. Né, dizze ûndergong wie dochs de ein net; der soe ien kear in omkear komme, in nije opgong, in blide bloei. En hwa't dat nou mar leaude, hwa't him fêsthâldde oan Gods biloften, dy gyng net sûnder hope de mars nei Babel oan. Fansels, de mars waerd der net koarter fan, de skande net lichter, mar it wie dochs in treast, to tinken dat it folk fan Juda ien kear wer thús komme soe en dat har bern noch in takomst hawwe soene. En in inkelden-ien, as er weromseach nei de púnfallen fan syn stêd, koe laitsje troch syn triennen hinne. It soe dochs Gods stêd wer wurde, it âlde Jeruzalem...

Mar by al dy tûzenen dy't de reis oangyngen nei it fiere lân, wiene der net folle dy't it sa sjen koene...


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken