Hofwijck. Deel 3. Commentaar

(2008)–Constantijn Huygens– rechtenstatus

bron

Constantijn Huygens, Hofwijck. Deel 3. Commentaar (eds. Ton van Strien en Willemien B. de Vries). KNAW Press, Amsterdam 2008

codering

DBNL-TEI 1

Wijze van coderen: standaard

dbnl-nr huyg001hofw02_01

logboek

- 2019-04-08 KE colofon toegevoegd

verantwoording

gebruikt exemplaar

eigen exemplaar dbnl

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Hofwijck. Deel 3. Commentaar van Constantijn Huygens, in een editie van Ton van Strien en Willemien B. de Vries uit 2008. De complete uitgave bestaat uit drie delen, verschenen in twee banden.

redactionele ingrepen

p. 21: voetnoot ‘35’ heeft in de lopende tekst geen nootverwijzing. In deze digitale versie is de noot alsnog geplaatst.

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (60, 64, 90, 354, 370, 380) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

[pagina 1]

constantijn huygens Hofwijck

[pagina 3]

KONINKLIJKE NEDERLANDSE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN

Constantijn Huygens

Hofwijck

Historisch-kritische uitgave met commentaar

door Ton van Strien

Met een studie over de literair- en ideeënhistorische context van het gedicht

door Willemien B. de Vries

BAND 2

Deel 3 / Commentaar

KNAW Press

Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Amsterdam 2008

[pagina 371]

Inhoud

BAND I

deel 1: tekst

1	Voorwerk			3
1.1		De opdracht		3
1.2		Aenden Leser; voor de Bij-schriften		4
1.3		Aenden Drucker		8
1.4		Het lofdicht van Graswinckel		8
1.5		De gedichten van Westerbaen		9
1.5.1			Aen mijn Heer [...] van Zuylichem [...]	9
1.5.2			Prosopopoea. Spreeckende houte gebouw [...]	14
1.5.3			Kyckers antwoord [...]	18
			I. De Je-ne-scay-quoy van Hofwijck	18
			II. De schou-burg van Hofwijck	19
			III. De Kiik-in-de-pot van Voorburg	20
1.6		Het lofdicht van Boxhorn		21
1.7		Het lofdicht van Bruno		22

2	Vitaulium/Hofwyck. Facsimile van de door Huygens ingevulde proefdruk van de gravure.			24

3	Hofwijck			25

[pagina 372]

deel 2: apparaat

Woord vooraf					3

Inleiding					5
1	Beschrijving van de bronnen				5
1.1		De handschriften			5
1.1.1			Overzicht		5
1.1.2			Autograaf, apograaf en liminaria (KB 128 D 24)		5
1.1.3			Andere Hofwijck-handschriften		14
1.2		De drukken			15
1.2.1			De editio princeps, 1653 (EP)		15
1.2.2			De uitgave in de Koren-bloemen van 1658 (KA)		15
1.2.3			De uitgave in de Koren-bloemen van 1672 (KB)		15
1.2.4			Een derde druk van de Koren-bloemen?		16
1.2.5			Een afzonderlijke druk van Hofwijck r. 1525-1596		16
2	Tekstgeschiedenis				17
2.1		De autograaf			17
2.1.1			Geschreven in ‘vier der druckste maenden die hij beleeft heeft’?		17
2.1.2			De correctie van de autograaf		18
2.1.3			Geschapen ‘voor eerst te smooren’?		22
2.2		De apograaf			23
2.2.1			De kopiist aan het werk		23
2.2.2			De correctie van de apograaf		26
2.2.3			De toevoeging van de marginalia		29
2.3		De voorbereiding van de eerste druk			32
2.3.1			Het hoofdwerk		32
2.3.2			Het voorwerk		34
2.3.2.1				De inleidende teksten en de lofdichten	34
2.3.2.2				De plaat	37
2.3.2.3				Het ‘privilege’	39
2.3.3			De correctie van de drukproeven		40
Samenvatting: chronologisch overzicht van de tekstgeschiedenis tot en met de eerste druk					43
2.4		De uitgaven in de Koren-bloemen van 1658 en 1672			44
2.5		De uitgaven na 1672			47
2.5.1			Bilderdijk 1824-1825		47
2.5.2			Van Vloten 1879		48

[pagina 373]

2.5.3			Eymael 1888	48
2.5.4			Worp 1892-1899	49
2.5.5			Eymael 1920	50
2.5.6			Vermeeren 1967	50
2.5.7			Zwaan 1977	51
2.5.8			Van Strien en Van der Leer 2002	53
2.5.9			Hofwijck op internet en op cd-rom	53
3	Verantwoording van de tekstuitgave			55
3.1		Doelstelling		55
3.2		Het materiaal		55
3.3		Wijze van editeren		56
3.3.1			Het apparaat	56
3.3.2			De basistekst	58
3.3.3			De constitutie van de leestekst	59
3.4		De inrichting van het apparaat		60
3.4.1			Algemeen	60
3.4.2			Siglen	62
3.4.3			Nadere toelichting	63
3.5		Opgave van de afwijkingen in de leestekst ten opzichte van de basistekst		65
3.5.1			Algemeen	65
3.5.2			Bijzondere gevallen	65

Apparaat
1	Hofwijck, r. 1-2824: tekstgenese en varianten			69
2	Het voorwerk: tekstgenese en varianten			341
2.0		Vooraf (siglen)		341
2.1		De opdracht		341
2.2		Aenden Leser; voor de Bij-schriften		342
2.3		Aenden Drucker		345
2.4		Het lofdicht van Graswinckel		346
2.5		De gedichten van Westerbaen		347
2.5.1			Aen mijn Heer [...] van Zuylichem [...]	347
2.5.2			Prosopopoea. Spreeckende houte gebouw [...]	348
2.5.3			Kyckers antwoord [...]	350
			I. De Je-ne-scay quoy van Hofwijck	350
			II. De schou-burg van Hofwijck	350
			III. De Kiik-in-de-pot van Voorburg	351

[pagina 374]

2.6		Het lofdicht van Boxhorn		351
2.7		Het lofdicht van Bruno		351
3	De teksten op de prent: genese en varianten			353
3.0		Vooraf		353
3.1		De legenda		353
3.2		De Latijnse disticha		355
3.2.1			Op de obelisk, 28 oktober 1652	355
3.2.2			Op de uitkijktoren	356
			- van 28 oktober 1652	356
			- van 1 november 1652	356
4	De notities op de omslag van de autograaf			357
4.0		Vooraf		357
4.1		Notities op folio 1-recto		357
4.1.1			De ontwerp-titelpagina	357
4.1.2			Overige notities	358
4.2		Notitie op folio 1-verso		358
4.3		Notities op folio 2-recto		358
4.4		Notities op folio 2-verso		359
5	Overige notities in de autograaf			360
5.0		Vooraf		360
5.1		Transcriptie		360

Bijlagen

A	‘Mijn Pyramide op Hofwijck om veer.’ Hofwijck r. 779-782			363
B	Brief van Huygens aan Marcus Zuerius Boxhorn, 5 oktober 1652			363
C	Brief van Marcus Zuerius Boxhorn aan Huygens, 31 oktober 1652			364
D	Het privilege van de Momenta Desultoria, 1644			364
E	Brief van Huygens aan de Staten van Holland, 6 april 1653			366
F	Het privilege van Hofwijck, 1653			366
G	Het ‘Extract uyt het privilege’			368
		1. Tekst in de uitgave van 1653		368
		2. Tekst in de Koren-bloemen, ed. 1658		368

Facsimile's				371

[pagina 375]

BAND 2

deel 3: commentaar

Inleiding, door Willemien B. de Vries
1	Huygens en het buitengoed Hofwijck				5
1.1		Aankoop, aanleg en onderhoud			5
1.2		Huygens op Hofwijck			8
2	De literaire context van Hofwijck				10
2.1		West-Europese buitenlevenliteratuur in Huygens' bibiotheek			10
2.2		Gedichten over buitenplaatsen vóór 1653			15
3	Het gedicht Hofwijck				17
3.1		Inleiding			17
3.2		Het poëticale karakter van de titel, de opdracht en ‘Aenden Leser’			19
3.3		De presentatie en compositie van het gedicht			22
3.4		Nadere analyse van het gedicht			26
3.4.1			Exordium		26
3.4.2			Narratio		27
3.4.2.1				Methode en terminologie	28
3.4.2.2				Een andere uitgangspunt: de interpretatie van Hofwijck door Van Pelt	29
3.4.2.3				Beschrijving	31
3.4.2.4				Lering	32
3.4.2.5				Uitweidingen	34
3.4.2.6				Opinies over actuele onderwerpen	42
3.4.3			Peroratio		47
4	De literaire context (vervolg). Spel met enkele conventies van de buitenlevenliteratuur				48
5	Receptie en doorwerking van het gedicht				50
6	Plaats en functie van Hofwijck				52

Annotatie
1	Verantwoording van de annotatie				61
2	Noten bij het voorwerk				65
2.1		De opdracht			65
2.2		Aenden Leser; voor de Bij-schriften			67
2.3		Aenden Drucker			75

[pagina 376]

2.4		Het lofdicht van Graswinckel		76
2.4.1			Vertaling	76
2.4.2			Noot	76
2.5		De gedichten van Westerbaen		77
2.5.1			Aen mijn Heer [...] van Zuylichem	77
2.5.2			Prosopopoea	81
2.5.3			Kyckers antwoord en Keur van naemen	85
			I. De Je-ne-scay quoy van Hofwijck	85
			II. De schou-burg van Hofwijck	86
			III. De Kiik-in-de-pot van Voorburg	87
2.6		Het lofdicht van Boxhorn		87
2.7		Het lofdicht van Bruno		88
2.8		De Latijnse disticha op de prent		89
2.8.1			Vertaling	89
2.8.2			Noot	89
3	Noten bij Hofwijck			91
		r. 1-32: exordium		91
		r. 33-64: de bodemgesteldheid		94
		r. 65-112: het plannenmaken		96
		r. 113-136: de beschrijving geldt Hofwijck over honderd jaar		99
		r. 137-152: het bos		100
		r. 153-200: de eikenlanen		102
		r. 201-225: de sparren: hun afkomst		105
		r. 226-248: vervolg		107
		r. 249-258: hun rangschikking		109
		r. 259-320: het eikenhakhout		111
		r. 321-340: de geringe oppervlakte ervan		115
		r. 341-352: het berkenbos		116
		r. 353-400: nadenken, lezen en praten		116
		r. 401-427: zingen (Utricia)		119
		r. 428-453: onmuzikale mensen		120
		r. 454-486: mijn composities		121
		r. 487-511: het boogschieten op de berg		124
		r. 512-528: gedachten bij het boogschieten		127
		r. 529-558: het schieten op de papegaai		128
		r. 559-586: over geluk en wijsheid		129
		r. 587-592: zelfcorrectie		130
		r. 593-624: het verhaal van de berg		131
		r. 625-669: de binnenkant en de buitenkant		133

[pagina 377]

r. 670-732: de versiering van de berg: een ‘naald’	136
r. 733-792: de ondergang van de ‘naald’	139
r. 793-832: een nieuwe toren	142
r. 833-876: het nut van die toren	144
r. 877-884: het bos uit	146
r. 885-932: de Heerweg op: de abelen	146
r. 933-956: de stallen en de moestuin	148
r. 957-976: de tuin: symmetrische aanleg	149
r. 977-1012: naar het voorbeeld van de mens	150
r. 1013-1048: verspilling, zo'n tuin? Nee!	152
r. 1049-1082: de hekken	154
r. 1083-1110: de lindenlanen	156
r. 1111-1148: de elzensingels	157
r. 1149-1160: heggen van haagbeuken en beuken	159
r. 1161-1188: de hoek om	159
r. 1189-1240: de essen	161
r. 1241-1292: het plein, dat nietig lijkt	163
r. 1293-1323: onder de wijde hemel. Vervoering	166
r. 1324-1335: de esdoorns rond het plein	169
r. 1336-1352: de mastbomen	170
r. 1353-1396: de boomgaard in	171
r. 1397-1428: waarschuwing tegen over-eten	173
r. 1429-1475: vervolg	175
r. 1476-1524: onze gesprekken in de boomgaard	177
r. 1525-1572: de toon van onze gesprekken	179
r. 1573-1596: over de bijbel	181
r. 1597-1681a: en over de natuur	184
r. 1681b-1692: daar leren wij van elkaar	192
r. 1693-1716: huisjes op de vier hoeken	193
r. 1717-1844: wat ik daar hoor: ‘boerenvrijage’	194
r. 1845-1867: zo waren de mensen in het paradijs	199
r. 1868-1912: anders die Haagse jeugd van tegenwoordig	200
r. 1913-1944: de juiste verhouding tussen man en vrouw	202
r. 1945-1964: excuus voor de lange uitweiding	205
r. 1965-2004: naar de eilanden	206
r. 2005-2052: de mastbossen, gemest met rozenblaadjes	209
r. 2053-2104: de iepen langs de waterkant	212
r. 2105-2154: de kegelbaan	214
r. 2155-2179: als het avond wordt	216

[pagina 378]

		r. 2180-2209: druk scheepvaartverkeer over de Vliet			218
		r. 2210-2272: afgunst van een passerende schipper			219
		r. 2273-2304: hij vergist zich			222
		r. 2305-2356: lof van een passagier in de trekschuit			223
		r. 2357-2428: kritiek van een andere passagier			225
		r. 2429-2456: zo leer ik weer wat			228
		r. 2457-2488: bedtijd			229
		r. 2489-2504: naar het huis			230
		r. 2505-2552: de brug naar het huis			231
		r. 2553-2572: met een ophaalmechaniek			234
		r. 2573-2596: maar ik vrees niemand			235
		r. 2597-2632: en voor dieven is hier niets te halen			236
		r. 2633-2664: morgen komen mijn vijf kinderen			238
		r. 2665-2700: het plezier van een vijver: als viswater			239
		r. 2701-2740: als spiegel			240
		r. 2741-2764: en als ijsbaan			243
		r. 2765-2782: uitnodiging op het echte Hofwijck			244
		r. 2783-2804: het uitzicht uit de zolderramen			244
		r. 2805-2824: de bibliotheek. Afscheid			246
4	De citaten bij Hofwijck				249
4.1		Inleiding			249
4.2		Opgave van de geraadpleegde contemporaine edities			253
4.2.0			Vooraf		253
4.2.1			Verzamelingen en florilegia		254
4.2.2			Afzonderlijke auteurs		255
4.3		De citaten met varianten, vertalingen en noten			259
4.4		Lijst van de bij Hofwijck aangehaalde auteurs en werken			317
4.4.1			Bijbel		317
4.4.2			Klassieken		317
4.4.2.1				Anonieme werken	317
4.4.2.2				Auteurs	317
4.4.2.3				Uitspraken van historische personen	326
4.4.3			Kerkvaders		326
4.4.4			Latere auteurs en werken		328

[pagina 379]

Literatuur
1	Vaste afkortingen			329
1.1		Gedichten en brieven van Huygens		329
1.2		Uitgaven van Hofwijck		329
1.3		Overige afkortingen		329
1.3.1			Woordenboeken en naslagwerken	329
1.3.2			Bibliotheken	330
2	Overige literatuur			331

Illustratieverantwoording				355

Register van namen				357

Inhoud				371

Vorige Volgende