Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Gedichten. Deel 4: 1644-1652 (1894)

Informatie terzijde

Titelpagina van Gedichten. Deel 4: 1644-1652
Afbeelding van Gedichten. Deel 4: 1644-1652Toon afbeelding van titelpagina van Gedichten. Deel 4: 1644-1652

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (2.19 MB)

Scans (5.24 MB)

XML (1.11 MB)

tekstbestand






Editeur

J.A. Worp



Genre

poëzie

Subgenre

gedichten / dichtbundel


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Gedichten. Deel 4: 1644-1652

(1894)–Constantijn Huygens–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

[1647]

Euphrasia. Ooghen-troost aen Parthenine, bejaerde maeghd, over de verduijstering van haer een oogheGa naar voetnoot1)Ga naar voetnoot+.

 
Verdenckt den dichter niet die dese Penn' beleidt.
 
Hij heeft u vander jeughd met ydel' vrolickheid,
[pagina 84]
[p. 84]
 
Ga naar voetnoot+
 
Met jock voor jock, bericht: en 't docht hem in die jaren
 
Dat woorden sonder sout en lacchen, susters waren;
5[regelnummer]
En 't docht u even soo. Nu weten Ghij en Hij
 
Het suer en 'tsoet gesicht te stellen, naer het zij.
 
Naer 't nu is, voeght ons 'tsuer: maer tuschen 'tsuer en 'tsuere
 
Valt keurigh onderscheid. D'ellendigh' avont-ure
 
Daer God ons mede dreight vereischt een amper-soet,
10[regelnummer]
Een statigh-suer gelaet van ooghen en gemoed.
 
Als 'tkind geslagen werdt betaemt hem eens te suchten:
 
Maer knorr en kijven zijn ontydighe geruchten,
 
Die noch een' niewe Roeij verdienen van de hand
 
Die d'eerste geessel gaf aen syn geliefde pand.
15[regelnummer]
De Pottebackers will is meester van sijn' aerde,
 
Misbruyckt hy 't aerden vat tot diensten van onwaerde,
 
Wat reden heeft het vat te seggen, Waerom dus,
 
Waerom en ben ick niet soo kostelick als flus?
 
Verstaet mij, aerdigh vat, voll allerhande deughden,
20[regelnummer]
God heeft u van een' kleij die oor en oogh verheughden
 
Voordachtelick gedraeyt: nu lust hem van die kleij
 
Wat aerdighs af te doen. denckt of de Schepper zei',
 
Schoon' aerde, wordt tot aerd: wat staet u toe te seggen?
 
Waer mede meent het kind de macht te wederleggen
25[regelnummer]
Van 's vaders wijs bestier? wat reden heeft een worm
 
Te klagen, Ben ick oock gegoten in Gods vorm,
 
Waerom vertreedt hij mij? Leert suchtende belyden
 
Dat Hem de roeij toe komt, en u de schuld van 't lyden:
 
En, of 't u erger ging, 'tvat heeft geen woord in 'tvat
30[regelnummer]
Om seggen, waerom doet de Pottebacker dat?
 
Daer zijn goe' Predikers, die met gesonde monden
 
Bequame Meesters zijn tot ongevoelde wonden,
 
Stuerluijden op het strand, die vrienden inden nood
 
Gerust en sorgeloos vermanen tot de dood.
35[regelnummer]
Van dese ben ick geen: uw lyden is mijn' pijne,
[pagina 85]
[p. 85]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
 
Behalven het medoogh is uw verdriet het mijne;
 
En, spreeck ick uyt medoogh, ick schrijf met een matt oogh
 
Dat God weet of het meer of min dan 'tuwe doogh.
 
En ghij weet of 't mij raeckt myn uyt-sicht te sien mind'ren
40[regelnummer]
Daer langs het Brood in moet voor vader en voor kindren,
 
En ghij weet of ick 't voel, mijn' macht verkort te sien
 
Om mijner daghen tijd te dienen Dien ick dien.
 
Maer God, God, Parthenin, die dese lichten stichte
 
En altoos stoppen magh, God vlieght ons in 'tgesichte;
45[regelnummer]
Of seght maer, mogelick, Komt, kinderen, te bedd,
 
Ick treck een' venster toe: En wij, och Heer, die 'tlett,
 
Wy houden ons misnoeght, en stellen ons in 'tklaghen
 
Om dat wy niet en sien all wat wij geerne saghen.
 
En wie en soud die klacht niet lusten, waers' hem nutt?
50[regelnummer]
Maer wie heeft oyt daer met des Hemels loop gestutt?
 
En of den Hemel hoorde, en schonck ons niewe glasen
 
In de bouwvalligheid van ons getimmer; Dwasen,
 
Wat meenen wij te sien? Deughd en Gerechticheid?
 
Trouw, liefde, vrede-vreughd, meer dan wij door 'tbeleidt
55[regelnummer]
Van twee jongh' oogen oijt bejoeghen? Amij, neen:
 
Vel' ooghen van de Snelste, en die getwernt in een,
 
En vonden door den drangh van vuijle menschlickheden
 
Die schoone tronjen niet; en 'tschynt de Stamm is heden
 
In meeste Hoven uijt, der vruchten is niet meer
60[regelnummer]
Als Abricosen hier en Persiken wel eer.
 
Nu hebben Ghij en Ick de Wereld uytgelesen.
 
Wat dunckt u, soud 't voor ons all heel ontijdigh wesen,
 
Het Boeck eens toe te slaen, en maken op dien Text
 
Op 's menschen aller wijst, dat is op 'taller ghext,
65[regelnummer]
Ons blindeling Sermoen, ons oogheloos bedencken?
 
Soud' niet des Hemels gunst ons hebben willen krencken
[pagina 86]
[p. 86]
 
Ga naar voetnoot+
 
Om binnewaerts te sien, en, met de ramen toe,
 
Der stormen en 's geruchts der straten even moe,
 
Ons goedjen t'overslaen, en onse drooghe Lampen
70[regelnummer]
Van Olie te versien, om of de Bruijgom quamp, en
 
De middernachtsche dief ons' grendelen ontsloot,
 
En stal ons uyt ons, door de reten van de dood?
 
Twee ooghen van gelas, van zenuwen en water
 
En dienen daer niet toe: die zijn ons met den Kater
75[regelnummer]
En met de Katt gemeen; en alle beesten sien.
 
Maer God heeft onse ziel met beter licht versien,
 
Daer slaet een' ander' strael naer binnen op wat ryckers:
 
De wijze luyden zijn haer' eighen verrekijckers,
 
En die sich wel gebruyckt en hoeft geen' Brillen meer;
80[regelnummer]
En die sich soo gebruyckt magh suchten, en niet meer,
 
Om een verloren oogh: maer laet hem met syn' Reden
 
Den overighen dagh aen God en Hem besteden,
 
Hy heeft de ziel voll wercks; en, in die besigheid
 
En sal hem niet een' uer, niet een', voor d'ydelheid
85[regelnummer]
Der eewen over zijn: door d'eewen van daer boven
 
Sal syn gedachte gaen, hy sal God moeten loven
 
Voor d'ongemeene gunst, die hem den hellen dagh
 
Die hem het eewigh licht, dat ooghe noijt en sagh,
 
Noyt menschen hert begreep, met synes herten ooghen
90[regelnummer]
Bij voorraed open doet en voor de hand beooghen.
[pagina 87]
[p. 87]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
 
De lust van dat gesicht heeft blinder menschen hand
 
Haer' glasen in doen slaen; sy hebben 'tlieve pand
 
Van kycken aen haer selfs moordadelick ontstolen,
 
Sy hebben in haer selfs haer' ydelheid ontscholen,
95[regelnummer]
En in die donck're school meer wetenschaps geleert
 
Dan daer sij, met den naem van wereld-wijs vereert
 
Natuers geheimeniss geloofden te begrijpen.
 
Sy dochten, 'tmael was op; men most het mess nu slijpen
 
Tot voedsamigher spijs: sij dochten, 'tspel was uijt;
100[regelnummer]
All wierd'er weer op niews getrommelt en gefluytt,
 
'Tsou 'tselve speeltje zijn: daer wierd niet niews geboren;
 
En soo d'er noch ijet niews ontstond voor oogh of ooren,
 
Of lietent voor de jeughd, die haer verdrietigh pad
 
Door doorn en distelen noch nae te treden had.
105[regelnummer]
Sij waren moe gegaen, gelegen en geseten,
 
Gewoelt, gewrocht, gesocht, geseit, gesien, geweten,
 
Sij wilden uijt den Tyd. Noch was haer 'tpad ontkent:
 
Het naest van haer begrip was daer of daer ontrent;
 
[Sy hadden yet gesien, maer schemerings gewijse,]
110[regelnummer]
[Veel meer als niet met al, veel min als 't rechte wijse:]
 
En als 't op 'tscheiden quam, op 'tscheiden uyt dit lijf,
 
Dan karmden sij om hulp (blind bedelaers bedrijf)
 
En wisten niet tot wien. Wij weten ons waerhenen
 
Ons toe-pad en ons recht, dat, overlang verschenen,
115[regelnummer]
Gereedt staet te voldoen, ons recht ter heerlickheid
 
Van 's Vaders erffenis in eewigh' eewigheid.
 
Soo veel verschillen hier blind Heiden en blind Christen.
 
Die sonck van duysternis in donckerheid, en misten,
 
Dees rijst van licht tot licht, in 'tdoncker, en voort aen
[pagina 88]
[p. 88]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
120[regelnummer]
Tot in der Eng'len licht, daer sulcke blinden gaen;
 
Geen' and're, van den slagh die nu de wereld decken:
 
Den Hemel viel te nauw voor all de blinde gecken.
 
Want, Partheninne lief, 'tis niet de moeyte waerd
 
De blinde gae te slaen die hier en daer ter aerd
125[regelnummer]
Den kruijswegh buyten sté en binnen overkarmen:
 
De blinde rijck en eel verdringen slecht' en armen.
 
En, wilt ghij met mij gaen, en wandelen door 'tslijck
 
Van 's werelds vuijle straet, siet wat wij ongelyck
 
Meer blinden, meer en ongeneselicker blinden
130[regelnummer]
Dan wij zijn, byden wegh schier blindling sullen vinden.
 
Mij maelt een' lange lyst van blinden in het hoofd.
 
Sy moeten d'er eens uyt; en, soo ghij mij gelooft,
 
Wy sullen valcken zijn, en hebben Arents oogen,
 
En seggen, God zij danck, die ons in sijn medoogen,
135[regelnummer]
Maer een Oogh en ontnam, en beide nemen moght.
 
Dan ben ick t'enden wercks, dan hebb ick uytgedocht.
 
Sit neer. 'tviel ons te bangh, soo wij de lijst uijt stonden;
 
Mijn uerwerck is voor twee, drij uren opgewonden.
 
[Of 't met een' veer gaet, of met hangende gewicht,
140[regelnummer]
Staet u te keuren, naer mijn' reden, swaer of licht.
 
Gesonde Li'en zijn blind: sy sien maer door de weelde
 
Van haer wel-rijend bloed: sy sagen noyt wat scheelde
 
Kranck en onkranck te zijn: sy sagen noyt haer Gall
 
Ontsteken tot een' Koorts: sy sagen noyt den vall
145[regelnummer]
Van soute sinckingen op oogh, of oor, of longhen;
[pagina 89]
[p. 89]
 
Ga naar voetnoot+
 
Sy sagen noyt een' Roos op eenigh Lid ontsprongen.
 
Het stadighe geblick van haren Sonne-schijn
 
Verblindt haer' oogen soo, dat wat sy niet en zijn
 
Haer dunckt onmogelick, als andere, te werden.
150[regelnummer]
Soo sietmense door weeld' in weeld' op weeld' volherden;
 
Soo leggens' alle daegh 't hair van den hond daer op;
 
Soo vierense staegh schoot, en voeren 't in den topp:
 
Tot dats' een slinger-buy sien vallen in haer laken,
 
Die 't Schip op zijde werpt, of dat sy 't voelen kraken,
155[regelnummer]
'Tzy op een blinde klipp, (de klipp en is niet blind,
 
De Schipper is het, die sich 'tstieren onder-windt,
 
En heeft geen oog in 'tzeil, en weet van stroom noch streken)
 
'Tzy op een' brandigh strand; daer raeckt het roer aen 'tsteken,
 
De Stierman over boord. Dat heet voor uyt te sien
160[regelnummer]
Ter langhde van syn' neus: soo sien gesonde Li'en.
 
De Siecke sien noch min; te weten door de dampen
 
Van haer ontsteken bloed, door Gichten en door Krampen,
 
Door Steenen en Colijck, door groen' en swarte Gall:
 
Wat haer te voren komt, haer' pijnen verwen 't all;
165[regelnummer]
Sy sien 't huys tuymelen dat recht staet in syn' mueren;
 
Sy sien haer' vyanden voor 'tbedd, en 't zyn geburen
 
Die haer ten dienste staen: sy sien de dood in 't vat
 
Dat haer genesen moet; sy schricken voor goed natt,
 
All ofs' een dollen hond syn gift hadd' aen-gebeten,
170[regelnummer]
Sy sien noch hulp noch hoop, (soo dichte zyn de spleten
 
Daer d'onervarentheid in hooghen-nood door siet)
 
Sy sien noch licht noch locht tot uyt-komst van verdriet;
 
Sy sien de geessel wel daer me sy zijn gheslagen;
 
Maer Gods hand, diese voert, en siense door de plagen,
175[regelnummer]
Verdiende plagen, niet; (mijn' lieve Parthenin,
 
Slaet dese blindheid gae, daer steeckt voor ons wat in)
 
Sy bijten in den steen, en sien niet dat de Werper
 
De Pottebacker is: haer lijden maecktse scherper;
 
Sy werden lijdende halff moedeloos, heel gramm,
180[regelnummer]
Als of haer geld weerom, en veel gelijx toe quam.
[pagina 90]
[p. 90]
 
Ga naar voetnoot+
 
Sy pleyten tegens God; sy konnen Job van buyten:
 
Haer hert stremt tot een' key daer redenen op stuyten
 
Als ballen van den muer. Het blindste van haer zeer
 
Is meerder twijffeling: sy sien niet dat haer Heer
185[regelnummer]
Haer Heer en Meester is, en meesterlick kan salven,
 
En straftse mogelick niet wijder als ten halven,
 
Om heel erkent te zijn: sy sien haer' dorrheid aen,
 
En seggen, Menschen-kind, is 't mog'lick te verstaen
 
Dat dese beenderen noch eens aen 't leven raecken,
190[regelnummer]
En noch eens over end? sy sien niet dat hermaken
 
Veel min als maken is, en dat van yet tot yet
 
Een slecht mirakel is by 't eerste yet uyt niet.
 
Tot dat sy 't samen sien en voelen en besinnen.
 
Vriendinne, weest getroost; God kan sich selfs verwinnen,
195[regelnummer]
Hy heeft noch slijcks genoegh en speecksels inden mond,
 
Om ons te leeren sien wat sieck scheelt en gesondt.
 
Geruste Li'en sijn blind: sy sien maer door het troet'len
 
Van haer' eenparigheid. sy keuren 't all voor hoet'len
 
Dat onrust geven kan: sy sien de sorgen aen
200[regelnummer]
Voor schroeven sonder end, die door de sinnen gaen,
 
En schroeven vruchteloos; sy sien den dagh van morgen
 
Niet eer dan 't morgen is: sy wilden geerne borgen
 
Kond 't sorgeloos geschien: sy wisten geern' hoe 't gaet
 
In 's Vaderlands bestier, hoe 't met den Oorlogh staet,
205[regelnummer]
Wat Munster broeyen sal, waer 't kommerloos te lesen:
 
Sy sien haer plichten niet, of schricken voor haer wesen,
 
Als waer 't Medusas hoofd: sy sien niet dat een mann
 
Syn Lands-heer schuldigh is all wat hy weet en kan:
 
Sy sien haer huys-gesinn niet hollen, door de slaep-sucht
210[regelnummer]
Van haer onweckbaer oogh: sy sien niet of een Aep sucht,
 
Of eenigh Christi Lid: sy sorgen als de Katt,
 
Sy sagen geern' een' vriend gheholpen uyt het natt,
 
Kond 't maer drooghs-poots geschien. Sy wilden geerne stelpen
 
Des naesten woedigh vier; waer 't met een' wensch te helpen,
215[regelnummer]
Sy gingen geern in 't huys van jammer en verdriet,
[pagina 91]
[p. 91]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
 
Verstoorde maer 't gekarm haer' soete weelde niet:
 
Sy sien den roock op gaen van Engeland in kolen,
 
Van Yerland halff in d'asch, van Duytsland, van de solen
 
Ten halse toe verschroeyt: maer 'tis een schricklick sien,
220[regelnummer]
Gelijck kleinhertige staen by gequetste li'en,
 
En vreesen voor een' swijm, die haer' ghesontheid krencken,
 
Haer aensicht slencken mocht: sy keeren selfs haer dencken
 
Van den ellendigen: sy wenden 't van de ree
 
Daer 'snaesten chip op stuyt, en kiesen volle zee,
225[regelnummer]
Zee van gerustigheid; daer hoeft noch touw noch loot uyt;
 
Haer Broeder moght vergaen, sy setten niet een' Boot uyt:
 
Sy sien niet dat syn leed magh morgen zijn haer wee;
 
Sy sien niet hoe 't haer gingh als God met haer soo dee:
 
Sy sien haer niet vergaen, sy voelen haer niet slijten,
230[regelnummer]
Sy haten 't Spiegel-glas, om dat het kan verwijten
 
Hoe verr' haer aensicht van der groene jaren kust
 
In rimp'len is verzeilt, hoe naer sy zijn de rust
 
Die haer' rust stooren sal. Nochtans de jaren loopen;
 
D'onrustig' ure komt, die 'tschoon gebouw sal sloopen;
235[regelnummer]
En wee dan d'ongereed', en wel den dienaer dan
 
Die God soo doende vindt als geen gerust' en kan.
 
Wat zijn d' Onrustige? noch eens soo blind te achten:
 
Sy sien maer door de webb' van roerende gedachten,
 
Van sorgen sonder vrucht, van kommer sonder leed,
240[regelnummer]
Van tranen voor den tijd: de winter valt haer heet,
[pagina 92]
[p. 92]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
 
De somer dunckt haer suer. Dit zijn neus-wijse blinden;
 
Sy sien dat noyt en was, sy konnen knoopen vinden
 
In 't gladste van de bies. Uyt wat hoeck dat het waeyt,
 
Sy zeilen by den wind: sy wieden eermen saeyt,
245[regelnummer]
Sy hooren hoe 't gras wascht. sy sien de schoor-steen roocken,
 
Eer 'thout ontsteken is. sy sien de wereld smoocken
 
Van 't allerleste vier: sy sien God in de wolck
 
Langh voor den Dieven-nacht: sy beven voor Gods volck
 
Verr van de Roode Zee: sy konnen niet bevroeden
250[regelnummer]
Dat, Diese maken kost, kan voeden en behoeden.
 
Sy zyn altoos beroyt: haer mangelt altoos wat,
 
Haer leste droppel leckt uyt 'tniew ontsteken vat;
 
Sy trouwen spij noch slot; sy hooren allom dieven.
 
De somm van alles is, God kanse niet believen:
255[regelnummer]
Syn sonne-schijn is storm, syn weldaed is elend,
 
Syn gunst is tegenspoed: de Logenaer ontkent
 
All wat hem tegen gaet, d' ondanckbaere derft heelen
 
All wat hem mede loopt; de wel-vaert magh hem streelen,
 
Hy maeckter hell-vaert af: waerom? daer is geen' Staet
260[regelnummer]
Te maecken op den duer: soo keuren sy den staet
 
In 't uyterste ghevaer, in 't beste van syn bloeyen;
 
Soo noemen sy Gods gunst syn' boeyen en syn' roeyen,
 
Soo doemen sy de vreughd voor ondeughd, soo de rust
 
Voor onlust: soo is heil haer hell, en last haer lust:
265[regelnummer]
Soo is de wel-vaert maer een masker in haer' wijsheid:
 
Soo dunckt haer dat de wall maer op een doyend ijs leit,
 
De wall van Staet en Stadt; de muren van haer huys
 
Besittens' op genae van mier, en moll en muys.
[pagina 93]
[p. 93]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
 
Ten einde werden sy Propheten eerst tot harent;
270[regelnummer]
En valt 'er uyt de locht quaed vier, sy weder-varen't,
 
Haer droomen wordt voldaen. Hadd' Pieter min mistrouwt,
 
Hy hadde min gesackt, en hadd' hy recht gebouwt,
 
Diep maer een Mostaert-saed, hy leerde water treden.
 
Soo teer is 't onderscheid van toeversicht met reden,
275[regelnummer]
En kommer buytens tijds. God leer' ons middel-maet,
 
'Tis gins en weder mis all wat daer buyten gaet.
 
All laegh het Goud in een' en 't Lood in een' der schalen,
 
'Tis gins en weder mis, soo langh daer een kan dalen.]
 
De Gierighe zyn blind: sy sien maer door haer beurs,
280[regelnummer]
Die dick en duijster is, en geeft haer eens wat keurs
 
Van wijs en ongeleert, sy weten 't niet te scheiden;
 
Van vroom en deughdeloos, de ryckste wint van beiden;
 
Van schoon en van mismaeckt, de rijckste weeght haer meest;
 
Van bott en van beleeft, sy zijn voor 't rijckste beest.
285[regelnummer]
Van nutt en van onnut, van on-eel' en van adel,
 
Sij keuren 'tbeste paerd naer de verguldste zadel.
 
Sy kennen vriend noch maegh door 'tblicken vande winst.
 
Haer' brillen zijn van tien ten honderden, voor 'tminst.
 
Sy leenen niet, dat's scha'; sij handelen, dat's eerlijck;
290[regelnummer]
Sij stelen niet, dat's schand; sij woeckeren, dat's heerlijck.
 
Sy liegen niet, dat's sond. sy seggen rond en klaer,
[pagina 94]
[p. 94]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
 
Daer moet gewonnen zijn, God gev' op wie of waer.
 
De Quistighe zijn blind: sij sien maer door het puijlen
 
Van ooghen rood en leep, en meenen wel te schuijlen,
295[regelnummer]
Waer? onder 'tschoone dack van openherticheid,
 
En meenen, wie daer meest kan spillen, met bescheid,
 
Of onbescheid, is mild; en meenen, 'tgrove teeren
 
Is een' gewisse kunst die knechten maeckt tot Heeren;
 
En sien niet dat het kleed des Heeren opden knecht
300[regelnummer]
Iuyst als 't Goudlaken op den houten leeman hecht,
 
En sien niet: ja sij sien 't, maer door den lesten helder,
 
(Want deser blinden oogh werdt op den avond helder)
 
Dat die de maeltijd geeft, de Geck is vande feest,
 
En by de wijse heet een opgegeten beest.
305[regelnummer]
De Prachtighe zijn blind, sy sien maer door fluweelen,
 
Die dick en duijster zijn, sy konnen 't lyf niet deelen
 
Van 'tuyterlick gewaed, sij keuren haer en ons
 
Naer zyd' en wollen webb: de tyck, en niet de dons,
 
Maeckt haer het bedde waerd; de lyst, en niet de doecken,
310[regelnummer]
De schoone schilderij, de band, en niet de boecken,
 
Maeckt haer den schrijver goed, het huijs, en niet de man,
[pagina 95]
[p. 95]
 
De kapp, en niet het hoofd, is dat haer ketlen kan.
 
De Machtighe zijn blind, sy sien maer door haer' krachten,
 
Die lomp en moedigh zijn, sy pletten en verachten
315[regelnummer]
All wat haer onder light, sy trappen op de deughd,
 
De klemm den ondergang der slechten is haer vreughd:
 
Sy knellen 'tarme recht van weduwen en weesen.
 
Is reden voor haer, sy verduijvlen se met vreesen;
 
Is d'onschuld aen haer zij, sij tredens' in de schuld;
320[regelnummer]
Waer 't korte Recht haer' baet, sy terghen d'ongeduld,
 
En wringense soo lang, soo langsaem, dat sy splyten
 
En, moede pleitens, in den sueren appel byten:
 
Is ootmoed haer versett, sij loopens' over 'thert
 
En noemen haer geluck 'tontgaen van meerder smert.
325[regelnummer]
D'Eer-suchtighe zijn blind, sy sien maer door de duijgen
 
Van haer' bekuijpingen, onachtbare getuijghen
 
Van wel-geworven eer; sy draven vroegh en spae,
 
En geen' straet valt haer suer, mits dat sij opwaert gae;
 
Sy hebben geen gesicht naer onderen, sij sterren
330[regelnummer]
Gestadigh Hemelwaerts; de laegste vande sterren
 
Dunckt haer niet hoogh genoegh om by te willen staen,
 
Sij gaven niet een' duijt voor d' eere van de maen,
 
Soo lang 't de sonne wint in hooghde, glans en hitten:
 
Waer' Gods gestoelte leegh, sy sochten 't te besitten.
335[regelnummer]
Sy sien de mismaet niet van haer te kleine lijf
 
Om 'tkleed te vullen van het wichtighe bedrijf
[pagina 96]
[p. 96]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
 
Dat d'eer kan geven die sy blindeling bejagen,
 
Sy weghen niet hoe swaer de Croonen syn om dragen,
 
Haer luyster, meenen sij, past yeder even nett,
340[regelnummer]
Die maer het hert en heeft dat hij'r 'thoofd onder sett.
 
De plaetse maeckt den mann; men kan all doende leeren,
 
En onbequame knechts zijn licht bequame Heeren:
 
'Tgae met het staets bewind soo 't God en Lot belieft,
 
Mits haer all-waerdigheid ten hoogsten zij gerieft.
345[regelnummer]
In 'tende draeyt haer 'thoofd op die verheven klippen;
 
En dan voelt Phaëton den toom syn' hand ontslippen,
 
Dan komt hij, als gewipt, weer blindeling ter neer,
 
En 'tkost hem blindeling syn leven en syn' eer.
 
Het Venus-volck is blind: sy sien maer door haer lusten,
350[regelnummer]
Dat vuijle brillen zijn: all dat sy geerne kusten
 
Dunckt haer 't bekoorelixt van all dat sonn beschynt;
 
'Tvell-diepe rood en witt, dat met den dagh verdwijnt,
 
Eerbieden sy niet min als boter tot den bo'em toe;
 
Daer gaen haer' tochten heen, sy hebbender geen' toom toe,
355[regelnummer]
Sy sien geen' kreup'le knie, sy sien geen' scheeve borst,
 
Mits haer het hoofd-stuck met syn' aenhang en syn' korst,
 
Mits haer een toover-mond, mits haer twee ooghen-stralen
 
De reden uijt den hoofd, 'thert uijt den boesem halen.
[pagina 97]
[p. 97]
 
Ga naar voetnoot+
 
Haer domste blindheid is, sij sien dat noijt en was.
360[regelnummer]
Een Vrijer staet en kyckt of 't spoockte. O beeld van was,
 
O, seght hij, warm yvoor, murw silver, vochte kralen!
 
En die daer neffens staen en na de waerheid talen,
 
En vinden noch Coral, noch Silver, noch Yvoor,
 
Maer vleesch als 'thare, met bruijn gansevell daer voor.
365[regelnummer]
Dan dese blindheid, schijnt, (men soud 't haer schier benijden,)
 
Geneest in eenen nacht, in 'tuijterste verblijden,
 
In 'tdoncker krijghen sij haer' ooghen weder op,
 
En 'thert toe; en de Bruijd werdt een' versleten popp,
 
Die kinderen van niews vertoijen en verhullen,
370[regelnummer]
Maer met den ijever noijt dies' in des Cramers prullen
 
Voor de volmaecktheid der volmaecktheden aen sagh,
 
Eer 'tkermis-capital daer voor verfutselt lagh.
 
De Nydighe zyn blind, sij sien maer door de hoecken
 
Van 'teen en 'tander oogh, die beide staen en soecken
375[regelnummer]
Op zij en achter om, waer 't ijemand beter gaet;
 
Soo siens' haer selven scheel en bleeck op hoeck en straet;
 
En vindense voor-wind in ijemands ronde zeilen,
 
Sij lesen uijt haer Boeck de minste syner feilen,
 
(Want sij en hebben geen') en roepen, 'tkan niet staen,
380[regelnummer]
De wind moet keeren, daer, daer is hij schuldigh aen.
 
En vindens' yemand wel gestegen langs de trappen
 
Van vrome moeijlickheid, sij trachten met beklappen
 
De laghen van 'tgebouw te sloopen tot den grond,
[pagina 98]
[p. 98]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
 
Tot dats' hem wederom gevelt sien daer hij stond
385[regelnummer]
Eer God den arm uijt stack, en hielp hem boven water:
 
En gaet haer ghevel op een' halven somer later
 
Dan die van 's buermans huijs, syn hardsteen en syn' kalck,
 
Sijn sand light in haer wegh, syn' splinter is een balck,
 
Een balck in haer quaed oogh, en, konnen sy wat werren,
390[regelnummer]
Sy weten om een' dropp syn' arbeid te versperren;
 
En, wascht syn Coren dichtst, en, draeght syn wijngaerd best,
 
Sij schreewen, hy en quam niet eerlick aen de mest.
 
Sy tasten blindeling in Gods geheimenissen,
 
En leeren, spoedigh rijck is ondeught, sonder missen.
395[regelnummer]
In 't ende sietse God, en slaetse, voorde kunst,
 
Met haer, met syne, met een yeders weder-gunst.
 
De Toornighe zijn blind, daer hoev ick geen bewijs toe;
 
De wijnighe zijn blind, daer zijn wij bey te wijs toe,
 
De kinderen verstaen 't, en thoont'er mij een' voll,
400[regelnummer]
Die door de druijven kijck, ick thoon'er u een' doll.
 
De vrolicke zijn blind: sy sien maer door het blincken
 
Van tegenwoordigheid, als luij' die overdrincken,
 
En springen met den wijn die in haer' Glasen leeft,
 
En sien niet dat de Ghist die aenden Bodem kleeft
405[regelnummer]
De leste toogh sal zijn, en moghelick den naesten:
 
Sy sien niet hoe dat vreughd en rouw den and'ren naesten,
 
En vallen ongereedt en blindeling, als 'tkomt
[pagina 99]
[p. 99]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
 
Dat de bedrieghlickheid der dingen sich ontmomt.
 
De Treurighe zijn blind; sy sien maer door haer' tranen.
410[regelnummer]
'Tis soo, het voll gemoed ontlast sich door die Cranen;
 
Maer door die bobbelen swelt aller dingen schijn,
 
En 'twerden wijde, dat maer enghe wonden zijn.
 
En, slaend'er winden toe, sij suchtense tot baren,
 
Soo datse door den storm wel waer sy geerne waren,
415[regelnummer]
Maer niet en sien waer langs; haer predik' maeghd of mann
 
Sy sien niet hoe het weer klaer weder werden kan.
 
De besighe zijn blind: sij sien maer door de scheuren
 
Van haer all-doendlickheid: sij sien geen tyd van treuren,
 
Sy hebben 's geen voor vreughd. haer doel-witt is profijt
420[regelnummer]
En Eer, soo verr 't de loop van 'tsoete voordeel lydt.
 
Sy jagen dat Profijt met blindelingen ijver;
 
En vraeghtm' haer na vermaeck, dat's dat de Borse stijver,
 
De Casse nauwer werdt, de schure voll gewasch,
 
De Korven te benauwt voor Honigh en voor wasch,
425[regelnummer]
De Kelder voor niew natt. Maer Bors en Cass zijn blinden
 
Die nimmer dagh en sien; jae konnen 'tlicht niet vinden,
 
All klopt de nood aen 'tslot. 'Tis wonder, altyd geld
 
Te schrapen, nemmermeer te proeven wat het geldt.
 
De Luije lien zijn blind: sij sien door luije lichten,
430[regelnummer]
Die op gaen even als Blaesbalcken met gewichten
[pagina 100]
[p. 100]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
 
Die 'tOrgel spreken doen. Haer keers staet ongesnutt,
 
Haer sinnen wentelen in 'tbedd of inden dutt:
 
In 'tbedde gins en weer als deuren op haer' duijmen.
 
Sy lacchen met het volck dat hoed of Helm met pluijmen
435[regelnummer]
Haensteertelick verciert, doo' veeren leggen best,
 
En zyn der lenden over overlieve nest:
 
Soo denckens' in haer hert: 'tis wonder dat sy 'tdencken,
 
En niet en vreesen sich all denckende te krencken;
 
Want dencken is een last van sinnen, en haer grouwt
440[regelnummer]
Van alle besigheid die hert of huijt verouwt.
 
Denckt hoe haer 'tspreken lust, hoe 'tstaen, en gaen: te weten
 
Dat is de wereld met een' passer over-meten,
 
Eens ploeghers slavernij: maer, Coetsen, lieve vond,
 
Ghij zyt een soet versett. Daer gaen de wielen rond,
445[regelnummer]
Daer sitt mijn luye blind', en siet niet dat syn' leden
 
De leden niet en zijn die dat behulp met reden
 
En sonder schaemte voegh', en dat 'er neffens gaen
 
Die 't beter passen sou te sitten als te staen.
 
Dat kan luij-leckernij; sij blindt verstant en oogen,
450[regelnummer]
En maeckt sich meester beij van reden en medoogen.
 
'Ten is de slechtste slagh van alle blindheid niet,
 
Daer ijemand wat hij siet moedwillens niet en siet.
 
De Schilders (dit gaet hoogh) de Schilders, Parthenine,
 
(Noch zynse van 'tgeslacht dat ick eerbiedigh diene)
455[regelnummer]
De schilders heet ick blind. en soom'er wel op lett,
 
'Tzijn scheppers meestendeel. sy sien maer door 'tpalett,
 
En bouwen een' Natuer, die vriendlick is van wesen
 
En soet en aengenaem: maer meent ghy daer te lesen
 
Hoe grootemoer Natuer haer eighen wesen staet?
460[regelnummer]
'Tis verre vanden wegh. Een' steegh is oock een' straet,
 
Een hutt is oock een huijs, en Struijcken zijn oock boomen,
 
Maer steegh en hutt en struijck zijn schaduwen en droomen
 
Bij straet en huijs en Boom: daer hoort veel goedheids toe
 
Om Gods en menschen werck te keuren met gemoe
465[regelnummer]
Voor even en gelyck. Wat wilm' ons meenen leeren?
 
Twee droppen zijn niet eens, twee eijeren, twee Peeren,
 
Twee aengesichten min. De trotste mogentheid
 
Van d'eerste Schepper blyckt in 'teewigh onderscheid
 
Van all dat was en is en werden zal naer desen;
[pagina 101]
[p. 101]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
470[regelnummer]
En is 't laetduncken van een mensch soo hoogh geresen,
 
Dat menschen machtigh zijn, daertoe, in allen schijn,
 
Niet kunstenaers genoegh, niet Scheppers wilde zijn?
 
Siet hoe verr 'tsoete volck in dese blindheid dwalen:
 
Gaet met haer wandelen door Boom en Bergh en Dalen,
475[regelnummer]
Dat's, seggens', een Gesicht dat Schilderachtigh staet.
 
'K kan 't niet ontschuldigen, 'tis derteltjes gepraett;
 
My dunckt sy seggen, God maeckt kunstighe Copijen
 
Van ons oorspronckelick, en magh sich wel verblyen
 
In 'tmeesterlick patroon, all waer 't van onse hand,
480[regelnummer]
'Ten kon niet schooner zijn, in Zee en Locht en Land.
 
Gaet met die scheppers thuijs, en leentse 'tstrackste wesen,
 
'Tlangmoedigste gedult, om door en door te lesen
 
Hoe God uw aensicht schiep. Als 'tlang gemartelt is,
 
Daer staet ghij in 't paneel: maer, in een woord, 'tis mis.
485[regelnummer]
Sy scheppen u een ijet, een' Bloedverwant, een' Broeder:
 
Maer ghij en staet 'er niet. De Dochter is maer Moeder,
 
De Vader is maer Soon. En, soeckt ghij meer bewijss,
 
Komt tot de tweede proef: daer 's 't weer een' ander Wijz,
 
Een ander Bloedverwant, een' niewe Nicht geboren,
490[regelnummer]
En ghij in twijffeling wie wijsselixt verkoren.
 
Siet nu de menschen in haer oogeloosheid aen
 
Of 't volck is om Gods doen of misdoen aen te slaen.
 
De moedighe zijn blind: sy sien maer door het blaken
 
Van haer ontsteken hert. de slaghen die haer raken,
495[regelnummer]
Het sterven dat haer dreight, de leemt, die arger is,
 
En voor lang sterven streckt, sien beid' haer' oogen mis.
 
'Tzijn blinden diemen hoeft, en niet en kan onbeeren,
 
Vyf stuijvers blinden 's daeghs, om vyand af te weeren,
 
Om vrienden voor te staen; en sij gaen op het merck
500[regelnummer]
Van Eer en onderhout standvastelick te werck;
 
Dat 's redelick gesien: maer kan men moedigh noemen
[pagina 102]
[p. 102]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
 
Dat voort moet? Als de spuijt het water over Bloemen
 
Of over Webben drijft, is d'eer van dat geweld
 
In 'twater, of alleen van acht'ren in die 't knelt?
505[regelnummer]
De moedighe gaet aen gelijck een nucht're Tyger:
 
Ia, maer van achteren maeckt ijet den stouten krijgher,
 
Den Honger en de Eer. den Honger is niet waerd
 
Te melden: 'tis geen mann die 'tniet en is van aerd,
 
Maer om niet doot te zijn: in d'Eere will ijet blaken,
510[regelnummer]
Dat schijn heeft van een' mann recht tot een' mann te maken.
 
Iae schijn, maer Eer, en vrees van Oneer zyn soo nauw
 
Uyt een te keuren als het lichaem en de schaeuw.
 
Siet door den moijen Mist van 'tingebroken Schijn-stout,
 
Ghy vindt die vreese, die den jagher op het Swijn stout,
515[regelnummer]
Den meesten krijgher op de wall en tegen 'tlood.
 
Kort om, de pynbanck werdt ontweken door de Dood:
 
Dat 's all soo scherpen dwang als honger. Laet dat loopen;
 
Daer komt een' derde toe, die bloed uijt geeft met stoopen.
 
De moedighe werdt gramm, syn bloed koockt in syn lijf,
520[regelnummer]
Syn' Galle braeckt, syn Hert maeckt alle ad'ren stijf;
 
Nu is hij bloed-blind, nu en siet hij noch de reden
 
Waerom hij oorloght, noch 'tperijckel syner leden.
 
Nu gaet hij als een Leew die rood siet; nu is 't uijt
 
Met menschen-moedicheit en Furie voert de Schuijt,
525[regelnummer]
'T peerd en de schipper holt. Noch staens' haer en verwond'ren
 
Veel blinden die het sien, als die het hooren dond'ren,
 
En weten d'oorsaeck niet van 't vierighe gedreun:
 
Maer die het siende sien, en vechten even deun,
[pagina 103]
[p. 103]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
 
Maer met bescheidenheid, en koel, en wel gedreven
530[regelnummer]
Van ijver voor Gods saeck, daer tegen lid en leven
 
Soo rustigh werdt gewaeght als Hoij en Stroij voor Goud,
 
Die seggen, dese leew is hersseloos, en stout
 
Om dat hij 't niet en weet, en 'tis een beest met eeren,
 
Maer 'tis geen moedigh mann; hy kan slaen en verseeren,
535[regelnummer]
Maer vechten kan hij niet. Soo veel scheelt Toorn, en Maet,
 
Dat des' bescheidene, die blinde slagen slaet.
 
Nu, 't stryden heeft een end; daer is veel eers bevochten,
 
Maet en Toorn heeft verricht all wat sy beide mochten:
 
De Peck-tonn gaet aen brand, de vier-pijl en de klock,
540[regelnummer]
De Dichters mengen lof en Eer met ernst en jock:
 
Eer is de beste buijt, dat gheef ick beij gewonnen;
 
Wie deelt dien besten buyt? Sy die de Webbe sponnen,
 
En komen kreupel thuijs, of krijgen voor haer' serck
 
Het bloedigh aerdrijck? Neen. De Reeders van het werck,
545[regelnummer]
De Hoofden van de saeck, de leidsluij vande scharen
 
Gaen met de Croonen door. Wie meent ghij dat sy waren
 
Die Alexanders jeughd verhieven tot den throon,
 
Die Cesars boosen will vollvoerden? blinde doo'n,
 
Blind voor vijf stuijvers 's daeghs. hoe hieten die soldaten?
[pagina 104]
[p. 104]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
550[regelnummer]
Geen' schrijvers hebben 't oyt, myns wetens, nae gelaten.
 
Wat dunckt u, Parthenin, is ijemand dichter blind
 
Dan die sich selfs verliest en voor een ander wint?
 
Hoe dan, in 't tegendeel; zyn 't bloode lie'n die wel sien,
 
Die daer voorsichtelick na 'tbergen van haer vell sien?
555[regelnummer]
Noch blinder. bloode luij zijn blinde luij voor all,
 
Sy sien maer door een oogh dat midden voorden ball
 
Het vreese-vlies bedwelmt: sy sien geen blad bewegen,
 
Sy'n meenen, 'tis een lood; sij sien geen' blooten deghen,
 
Sij'n voelen hem in 'thert; sy sien geen kruijt aen gaen,
560[regelnummer]
Sy'n dencken, 'tijser komt recht op haer leven aen;
 
Sij bucken voor een' vliegh, sy schricken voor een vogel,
 
En, of het duijcken waer een' borstweer voor een' Cogel,
 
Sy struycklen ongequetst in 'tvlacke veld. In 'tend,
 
Sy deinsen blindeling, en die 't dan tydighst wendt
565[regelnummer]
En met de hielen schermt, en op den rugg laet waeijen,
 
Siet scherper inden wind dan die het voorhoofd draeijen
 
Van daer die blixem komt, en sien niet dat de mann
 
Die naer syn' vyand siet, kan dat sijn vyand kan,
 
Kan winnen en verslaen, en dat beghinn van loopen
570[regelnummer]
(Sett schand en eer van kant) het end is van haer hopen,
 
En dat een mann die wijckt syn lijf ten besten geeft,
 
En 'tleven dat hij berght verblindt van schaemte leeft.
 
De jonghe lien zijn blind, ('kwill van geen' liefde spreken:
[pagina 105]
[p. 105]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
 
Wy waren oock eens jongh; maer onder die gebreken
575[regelnummer]
En lagen wij noijt sieck) de jonghe luy zyn blind
 
Van eigenwaen in 'tgeen een yeder 'tsoetste vindt.
 
'Tlicht van de niewe wer'ld slaet flick'righ in haer' oogen;
 
Sy vrijen 't als de mugg: het redelick medooghen
 
Der ouden diese sien verzengen aende vlamm
580[regelnummer]
En komt haer niet te baet: haer onderwijs is lamm,
 
Haer' reden is bequijlt, sy hebbense vergeten
 
De rechte levens konst, (die dese beter weten)
 
Haer woord is tandeloos, sy suffen onder 'tpack
 
Van grijse jaren, sij zyn lusteloos en swack,
585[regelnummer]
Sy mogen inde jeughd, die lustigh is van krachten,
 
Geen' vrolick wesen sien, sy straffen en verachten
 
All wat haer niet en smaeckt: de minste vreugde is sond;
 
Sy dencken niet hoe groen wel eer haer herte stond;
 
Haer ooghen zyn soo swack sij sien door lange dagen
590[regelnummer]
Het groene wambas niet dat Grootevaer gedragen
 
En lang versleten heeft: Maer jongeli'en zyn kloeck;
 
Sy kijcken sonder brill in 's Werelds groote Boeck,
 
En lesen 't lustigh door; en vinden sy daer bladen
 
Met inckt van swarigheid en kommer overladen,
595[regelnummer]
Sy gaen niet door de sloot, sy springen s' over heen,
 
En maken witt van swart, en smelten jae tot Neen:
 
Tot dats' eens inde keers haer wiecken voelen schrempen.
 
Dan gaen haer' ooghen op, dan siense dat haer slempen,
 
Haer hollen, haer getuijsch 'tpad naer beneden is,
600[regelnummer]
En dat de rechte baen verr mis getreden is.
 
Nu d'oude zyn oock blind (ick will haer niet verwijten
 
De quelling die haer slijtt en ons begint te slyten,)
[pagina 106]
[p. 106]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
 
Kheb 't op haer' oogen niet; maer oude li'en zijn blind,
 
En werden kinderen in meest haer onderwind.
605[regelnummer]
Sy schem'ren van verr sien, sy struijckelen van vreesen
 
(Daer 's een' voorsichticheid die 'tall te seer kan wesen,
 
En die 'tCrijstallen vat te kommerlick versett
 
Ontvalt het, want daer was all bevend' op gelett)
 
Sij hoopen over een all wat sij sien en saghen
610[regelnummer]
En om een uer beraeds besteden all haer' daghen,
 
Sij weten all wat was en all wat wesen kan
 
En sien op 'tmogelick als gingh 't all aenden mann.
 
Soo valt haer Iae-woord stramm, en schiet haer van der tongen
 
Als aengebacken struijf: noch duncken haer haer' longen
615[regelnummer]
Te schielick van geblaes, en op het lest besluijt
 
Van 'tliedjen zijn sij maer ter halver wegen uijt.
 
Haer' kinders minnen zij gelyck haer Ouders minden:
 
Maer in het tweede lid zyn sy de sotste blinden
 
Van all dat niet en siet: Bij een misboren kind
620[regelnummer]
Van Dochter of van Soon, geen minnaer is soo blind.
 
Sij sien niet dat het hinckt, sy sien niet dat het scheel siet,
 
Sy sien sijn bulten vande billen tot de keel niet,
 
[Sy sien het onkruyd niet te wieden, dat in 't vett]
 
[Der niewe gronden syn' vergiften wortel sett:]
625[regelnummer]
Kinds kindje magh geen quaed: all wil 't de moer verhindren,
 
Kinds kind staet alles vrij. Sy werden selfs kinds kindren
 
En broeijen kinds kind mall, en geven 't sulcken ploij
 
Van luy, van onbeleefd, van kostelick, van moij,
 
[Van vuijl, van onbesuijst, van snoeperigh, van vraetigh,]
630[regelnummer]
[Van vreck, van stuer, van steegh, van dertel, van wanwaetigh,]
 
Dat vader qualick weet, dat moeder qualick siet
 
Waer mé den rechten bocht te krijgen in het ried.
[pagina 107]
[p. 107]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
 
Spreeckt van den ouden tyd: ghy hoeft het niet te spreken,
 
Sy spreken 't sonder end, men kend'er de gebreken
635[regelnummer]
Van dese eewen niet, gerechticheit en deughd,
 
En liefd' en zedigheid was 'tquaedste van haer jeughd.
 
Men schold syn' broeder niet, men wist van geen bedrieghen,
 
Men haette vleijerij, en achterklapp en liegen,
 
Men gingh den rechten wegh: daer was geen' overdaed,
640[regelnummer]
Geen gulsigheid in huijs, geen hoovaerdij op straet.
 
'Twas in de gulden Eew, de werld was onversleten,
 
'Tschynt Grootvaer hadd noch in den Appel niet gebeten,
 
En 'tscheelt maer vijftigh jaer van haer tot onsen tyd.
 
Siet hoe het klaer gesicht in 'tgrijse haer verslijt.
645[regelnummer]
De tyd liep als hy loopt; de boosheid gingh haer' gangen.
 
Daer was soo veel te doen met pijnigen en hangen
 
Als Banck en Beul vermocht. en, ben ick niet heel blind,
 
De soon gelyckt syn vaer, de moeder was als 'tkind.
 
De Ioffrouwen zyn blind: (hoe sal ick hier door raken,
650[regelnummer]
Wat aensicht hebb ick nu, wat bloedeloose kaken,
 
Die u met desen troost te velde komen derv?
 
Maer u en teeckenden ick noyt op desen kerf,
 
Of soo ghij 'r oijt op stond, het merck is uytgesleten.
 
Of emmers ghij en hebt u noijt ontsien te weten
655[regelnummer]
Dat uw vrouw Grootemoer Heer Adams huijsvrouw was)
 
De Ioffrouwen zyn blind, sij sien maer door het glas
 
Van spiegels die den damp van eigenwaen besoetelt,
 
En vragen aen dat Glas, als 'tlang genoegh gehoetelt,
 
Gehult is en getoijt, Hoe ben ick, schoon of niet?
660[regelnummer]
'T glas antwoordt wat het siet; maer sy en vatten 't niet.
 
Noch eens, wat ben ick, blanck van huijt, en blond van haren?
[pagina 108]
[p. 108]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
 
'T gelas soud antwoorden, maer 'tweet het niet te klaren:
 
'Tvraeght selver, Ioffertje, wat zijt ghij, dat of dit?
 
Daer sit een smeerigh rood, daer sitt een konstigh witt
665[regelnummer]
En maeckt mij twijffel-blind: het stuyft'er stof van Boomen
 
In die gekrulde lock: heel Cypers en heel Roomen
 
Staen tuschen u en mij: waer zyt ghij? Wel gevraeght:
 
Maer elders werdt haer konst geluckiger gewaeght:
 
Een jager van sulck wild ontmoetse bijder straten,
670[regelnummer]
En roept, o blanck en blond ten hemel af gelaten,
 
Wie kan u wederstaen? en sy, en siet sij niet,
 
Onnoosel oogeloos', dat hij se niet en siet?
 
Sij siet het snell en wel: dan 'tlust haer niet te weten.
 
Dit magh de soete, dit de sotte blindheid heeten.
675[regelnummer]
Maer geen' en streckt soo wijd. Van aller eewen herr
 
Was liegen vrouwen voer. Ick raeckte noijt soo verr
 
Of vrouwen-lof was lief. En soo bedrogh en liegen
 
Van 'tnaeste maegschap zijn, noodsakelick, Bedriegen
 
Hoort liegen met vermaeck; en Poeijer en Pinceel
680[regelnummer]
En vlieghe-plaesters, Hull en Krull, Kant en Fluweel,
 
Is een verbinteniss van hoffelicke logen.
 
Wie daer min aen besteedt dan 'tuyterste vermogen
 
Van lieghen, heeft het Hof maer blindeling doortast:
 
De vrouw die schoon will zijn, wil 't hooren, dat gaet vast.
685[regelnummer]
De Cakelaers zijn blind: sy sien maer door haer' woorden,
 
(Ick weet niet hoe ghij vaert) daer mé sij mij vermoorden.
 
Sij sien maer door haer' galm, niet waer, noch wat, noch wie,
 
Sy snorren u om 'thooft gelijck de rommel-bie;
 
Mits dat haer seggen klinck' soo houden sy 't gewonnen.
690[regelnummer]
Maer siet niet haest na land, sij hebben nau begonnen
[pagina 109]
[p. 109]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
 
Als wij zijn uijt gehoort. Sij slaen soo veel geschals
 
Met haer ontriemde tong, en sien soo veel gevals
 
Aen slagh en weerslagh van dien klepel van haer klockhuijs,
 
Dat ick veel liever lagh dicht byde groote klock t'huys
695[regelnummer]
Dan by haer onderhoud. haer heele hoofd is klock,
 
En wee hem diese roert. Slaet wijsheid voor of jock,
 
Sy luydend'er op in. wel spreken en veel spreken
 
Is haer de selfde konst. veel woorden, veel gebreken,
 
Sprack een wel-sprekend mann: maer sij en hebben dat
700[regelnummer]
In langhe niet gesien, of nemmermeer gevatt.
 
Vergadert endtelick all die gebraeckte toonen,
 
En smeltse tot een' klomp, de Reden sal u thoonen
 
Dat koper sonder glans, quicksilver sonder Goud
 
Drij Asen in de schael, maer geen' proef tegen houdt.
705[regelnummer]
De Swijgers zijn stock-blind: sy sien maer door haer' ooren;
 
Sy hooren en sy sien, maer sien niet wat sij hooren.
 
Sy proncken met haer' stilt, en diese swijgen siet
 
Schrickt voor haer stomm gesicht, want stilt' heeft haer bedied
 
En maeckt matroosen bang en dreight haer met tempeesten:
710[regelnummer]
Maer stomte, Parthenin', is eigenschapp van beesten;
 
En spreken heeft syn' uer; en swijgen buytens tyds
 
Beduydt veel droomens, veel onwetens, of veel spijts.
 
Daer gaense veel af groot, die geen' bequame reden
 
Haer weerwoord waerdigh sien. Mij dunckt ick siese treden
715[regelnummer]
In 't Kaets-spel, daer geen ball, hoe schoon, hoe wel beleidt,
 
[Hoe konstigh, hoe onkonstigh haer bescheit,]
 
Haer wederslagh verdient. die blinde, soude' ick seggen,
[pagina 110]
[p. 110]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
 
Gaen beter uyt de baen of in haer' pluijmen leggen,
 
En spreken in haer droom, of wandelen in 'twoud,
720[regelnummer]
En spreken blinde tael met blad'ren en met hout.
 
De singhers zyn soo blind als vincken, die 't soo leeren.
 
Sij sien maer door haer keel en door haer quinckeleeren.
 
Sij sien niet wie haer hoort, noch wien het langer lust.
 
Sij gaen traegh onder zeil, sij willen van de kust
725[regelnummer]
Geprest, gepijnight zijn; maer voerens' eens haer' winden
 
Van land te zeewaerd in, sij konnen 'thuijs niet vinden.
 
Sy krijghen lust in 'tspel, als kinderen op straet;
 
Sy sien niet wat de wett van 'tsingen is, de maet.
 
Sij sien niet wie daer geewt, en wenschtse met haer' gorgel
730[regelnummer]
Te bedd of aen een' Galgh: daer light een lood op 'tOrgel;
 
Het huylt onendelick. en diese swijgen doet
 
Heeft meer gewelds van doen, dan diese bidden moet.
 
Ick spreeck mijn selven aen: men moet het mij vergeven;
 
Daer stond voor op mijn hoofd, all inde wiegh, geschreven,
735[regelnummer]
Ick soude speel-sieck zijn, keel-blind en snaren-blind.
 
Men heeft mij opgequeeckt tot hooger onderwind:
 
Maer ingeboren aerd gaet allen dwang te boven.
 
Ick sie noch huijsbestier, noch Heeren-dienst, noch Hoven,
 
Noch Nood, noch Oorboor aen; ick sie geen' tijd te kort,
740[regelnummer]
Daer Veel, of Keel, of luijt, of fluijt versleten wordt.
 
De springhers zijn soo blind als Clavecingel-pennen,
 
Sij hipplen dien te spott die haer den hals af mennen,
 
De speelman kaetsts' om hoogh, en geesselt se weer neer.
 
Constantinopelen, noch roovers van Algeer
745[regelnummer]
En quam 't noijt inden sinn haer afgetouwde slaven
 
Soo vruchteloosen sweet ten hals uijt te doen draven.
 
'Tis Christ'nen slavernij. Sij sien niet dat de mann
 
Die haer in 'tronde ruckt niet anders leven kan;
 
Sy syn genugh'lick blind. Sij sien niet dat hij heden
750[regelnummer]
De gangen tegenspreeckt, die 'tgisteren te treden
 
De schoonste mode was. Sij sien niet dat hij taegh
 
Op niewigheden droomt, en ijet dat weer behaegh'
 
Om dat het noijt en was. (Want oft quam af te soeten
 
Dat af gesprongen is, sijn' keucken most het boeten,
[pagina 111]
[p. 111]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
755[regelnummer]
Sijn Molen-beeck liep droogh.) Heel onlanx gingmen holl
 
Gelyck de Noordzee gaet; nu ismen droomigh doll,
 
De voet kleeft aenden vloer, men maghse nau ontlijmen,
 
De man draeijt spitsgewijs, de vrouwen schijnt dat swijmen;
 
Soo deftigh is de Mode; en hoe sal 'tmerghen zijn?
760[regelnummer]
De Duyvel en syn Moer studeren op een' schijn
 
Van niew' bevallickheid; daer sal wat soets uyt broeijen,
 
Wat niews, om man en vrouw heel av'rechts te vermoeijen,
 
En, of ons' Duijvelen niet langer wisten hoe,
 
De heele Fransche Hell, die stadigh op en toe
765[regelnummer]
Niew' ydelheden braeckt, sal by den and'ren schrapen
 
Daer onse blinden sich bevallick aen vergapen.
 
Wegh met den ouden trant; daer komt een and're swier,
 
Versleten te Parijs, en vande niewste hier.
 
Soo blind en ben ick niet in menschelicke dingen,
770[regelnummer]
Ick sie wel dat de vreughd door singen, of door springhen
 
De jeughd ten hals uijt will, en, als men springen moet,
 
Is mog'lick hij minst blind, die 't minst onmatigh doet;
 
Maer 'tmoeyelicke Mall, en altyds niewe vodden
 
Gaen boven mijn geduld: men kan papier verbrodden
775[regelnummer]
(My dunckt ick 't red'lick kan) met all te dert'len int,
 
De school-strick, voor goed schrift, maeckt schrift en schrijver blind.
 
De wijste Coningh danst', (hoort, vrouwen, en hoort, Heeren)
 
Maer op sijn' eighen' snaer, en ded' het God ter eeren,
 
En mat syn' treden niet op uytheemsch onderwijs;
780[regelnummer]
Sijn heiligh herte was sijn voet-maet en sijn' wijs.
 
Ialourse lie'n zijn blind: sij sien maer door haer' droomen.
 
Sy sien dat niet en is; sy soecken dat sij schroomen;
 
Sij tasten naer haer seer en vinden 't, als een Dief
 
Dien een in 'tdoncker grijpt, all waer 't hem wel soo lief
785[regelnummer]
Daer waer geen vatten aen. haer' Liefd is overliefde:
 
Sij lijden, billick, niet dat ijemand sich geriefde
[pagina 112]
[p. 112]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
 
Van 'tgheen haer eigen is: maer liefd' en is maer haet
 
Die van 'tgeliefde niet vermoeden kan als quaed.
 
Wantrouwigh' achterdocht is een' mismaeckte schaduw
790[regelnummer]
Van liefdes eigenschapp. Ialouse mann, beraedt u,
 
Ialouse vrouw, siet om; uw' swackheid werdt bewaeckt,
 
Daer staet 'er een en loert, soo ghij 't ten bontsten maeckt,
 
Die uw' versieringhen met waerheid will bekrachten.
 
'K hebb vrouwen licht gesien, om datmen se soo achten;
795[regelnummer]
'K hebb mannen buyten 'tspoor gevonden, als uijt spijt,
 
Om d'ongerechticheit van grondeloos verwijt
 
Te wreken met der daed. dief heeten en dief wesen
 
Waer d'onderscheiding waerd, stond 't op der menschen wesen
 
Wie 't is en niet en is. maer, meenden sij, die 't hiet
800[regelnummer]
En niet en liet, waer wijs, bij die het hiet en liet.
 
'Twas redelick den naem te passen op de wercken.
 
'Ten is geen' niewe huijck, ick gaed'er met ter kercken.
 
Dat is het rechte paer daervan de waerheid sprack,
 
Twee blinde leiden d'een den and'ren inde wrack.
805[regelnummer]
De Iaghers in haer veld, de Tuijschers op haer' schijven
 
Zijn blinder dan de snepp die m' in een nett kan drijven:
 
De Iaghers sien geen' storm, geen hagel in haer' loop,
 
De Tuijschers kennen munt, noch klein' uijt grooten hoop,
 
Soo lang haer kleine hoop van winnen houdt by d'ooren:
810[regelnummer]
Haer' halsen zijn verstijft, sy sien maer recht naer voren,
 
Niet eens meer achterwaerts, daer byster' armoe staet,
 
En drijft haer' kindren met den bedel-sack langs straet.
 
De Pleiters zyn soo blind (ick derf geen' Rechters raken)
 
Als droncken schippers zijn, die malle gissing maken,
815[regelnummer]
En zeilen tegens tij, met weinigh winds in 'tschip,
 
En drijven achter uijt, en meenen dat de Klipp
 
Daer 'tschip voor over moet, van uer tot ure nadert:
 
Tot datse, moe gestreeft, geschreven en vergadert,
 
Met open' ooghen sien haer lang misleidde hoop
[pagina 113]
[p. 113]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
820[regelnummer]
Verdwijnen in een' webb van sacken over hoop.
 
Het heele Hof is blind, (hier moet ghij mij gelooven;
 
Men magh den ambachtsman syn' eere niet ontrooven,
 
Getuyghen gelden wat, maer syn' verklaring meest:
 
Ick sweer het op mijn Boeck, 'tis lang mijn stijl geweest,
825[regelnummer]
En, naer ick hoop, of vrees, hij sal 'tnoch lange blyven)
 
Den Hoveling is blind: het schoonst van syn bedrijven
 
Betrouwt hij op sijn oogh, dat door de Mode siet,
 
Den nevel die daer staegh van uyt den Zuijden vliedt
 
En ons gesicht bedwelmt gelyck de mist van 'tNoorden.
830[regelnummer]
'Tonredelixt gestell daer menschen oyt van hoorden
 
Werdt een' bevallickheid door desen waessem heen,
 
En soo oneindelick zijn die bekoorlickhe'en,
 
Dat mij de diere tyd in kruijm'len soud' ontvallen
 
Eer ick'er 'tend af sagh; 'Kmost noch eens kostlick mallen
835[regelnummer]
Als ick 't uytvoeren sou. Maer 'khebb mijn een oogh blind
 
Gekeken aende vlagg van desen warrelwind;
 
Mij lust het tweede niet daerover uijt te schrijven.
 
Daer is een' ander' schell, van geen gesicht te wrijven,
 
Dat inden Hoofschen roock syn' luijster hebb' bemorst:
840[regelnummer]
Den Hoveling en siet geen onderscheid in korst
 
En kruijmen van on-eer, in doijeren en schalen.
 
Verwijt hem onverstand, hy sal u niet behalen;
 
Verwijt hem meer gebrecks dan in een aerdigh Beest
 
Te lyden soude staen van 'tminste tot het meest,
845[regelnummer]
Hy houdt het u te goe: verwijt hem eene Logen,
 
Ghij moet'er me te veld: de deghen werdt getoghen
 
Om waer te maken dat hij mensch geen mensch en is,
 
Geen logenaer in 'tminst: all weet het syn Gewiss,
 
Dat menschen menschen zijn, dat 's Logenaers geboren,
850[regelnummer]
Hy will, hij kan, hij magh syn' menschlickheit niet hooren
 
Van eenigh even mensch; de Lemmer moet syn recht
 
Beweeren in een vuijl en twijffeligh gevecht.
 
Hoe vaert de logenaer? soo God will. Kan hij schermen,
 
Hy wint het mogelick, en siet syn's Broeders dermen
[pagina 114]
[p. 114]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
855[regelnummer]
Ten buijck uijt met een vreughd die gheen gelyck en heeft.
 
Nu is 't een moordenaer; maer, siet, die langste leeft
 
En is geen Logenaer. Hoe is 't Proces gewonnen!
 
Maer, soo de konste lieght (daer zynd'er diese konnen
 
Met poppen voor 'tgeweer, en sonder poppen niet,)
860[regelnummer]
[En soo de Dood verschijnt, daer bloed of voet ontschiet,]
 
En vindt hij gheenen tyd om seggen, God der waerheid,
 
Vergeeft mij logenaer, die nu voor 'teerste waer seit,
 
Nu is 't een Moordenaer die hem waer dencken dé',
 
En met een' lompen steeck de waerheid over stré'.
865[regelnummer]
Hoe vaert de moordenaer? Soo lang hem God doet leven
 
Betreurt hij syn geluck, en voelt syn' ziele beven
 
Voor 'tuyterste Gerecht. maer beurt hem merghen weer
 
Te hooren dat hij lieght, aen 'tdaghen, aen 'tgeweer,
 
Aen 'tschermen, aen de moord. want, hoe wij 't ons ontgeven,
870[regelnummer]
'Tis beter, duijvels zijn, dan Logenaer te leven.
 
Dat 's uyt syn oogh gesien! maer God, die alles siet
 
Vindt sulcke sienders t'huijs: wanneer, en segh ick niet.
 
Mij walght van bloed en moord: Ick gae tot andre blinden,
 
Tot blind' onnoosele, door 'theele land te vinden,
875[regelnummer]
Die 'tmeenen all te sien. De Letter-luij zijn blind,
[pagina 115]
[p. 115]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
 
En sien maer door haer Boeck: Sy struijcklen als een kind,
 
En meenen vast te gaen in all haer doen en seggen:
 
Vijf roepen, dat 's de wegh, tien konnen 't wederleggen,
 
En waerheid is maer een. daer werdt geloghen dan,
880[regelnummer]
En wel hem die sijn Penn op 'tscherpste snijden kan;
 
En woorden draghen 't wegh. Den Hemel magh niet draeijen,
 
'Tis nu de werelds beurt. flus sal de kans weer swaeijen;
 
Daer staet de wereld still, strax werdt se weer Gebraed,
 
En light gelyck aen 'tspit daer 't sonne-vier om gaet.
885[regelnummer]
En waerheid is maer een. Hier zyn ons' oogen bogen,
 
En schieten stralen uyt: daer is 't een' grove logen;
 
Daer is 'tmaer spiegel-glas, en neemt de dingen in,
 
En sendtse met bescheid naer d'allgemeenen sinn.
 
En waerheid is maer een. Hier drinckt men goud met stoopen;
890[regelnummer]
Daer is 'teen valsche toogh. hier hoeftmen 'tniet te koopen,
 
[Men spilt'er niet soo veel als Yser aen of Stael,]
 
En maeckt het van klaer Lood. Hier kan men 't alltemael;
 
Daer weet men niet als Niet. Hier kan men 't vierkant ronden,
 
En 'trond vierkanten, daer zyn 't grondeloose vonden.
[pagina 116]
[p. 116]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
895[regelnummer]
Hier heeftmen 'teewighe beweghen, daer is 'tmal.
 
Hier loopt het Bloed rondom, daer doet het niet met all.
 
Hier is de Timmerkonst een' wetenschapp met reden,
 
Daer kanse die'r maer geld en sinn will aen besteden.
 
Hier weetmen 't Lang en breed, daer weetmen 't breed alleen,
900[regelnummer]
En laght de langkonst uijt. en waerheid is maer een.
 
Hier zijn de dinghen stoff van bollekens, die werren,
 
En maken voght en droogh, en schiepen sonn en sterren,
 
Daer is 't een wack're droom en soo genoegh geseidt,
 
Dat yeder schepsel werckt naer syn' verborgentheid.
905[regelnummer]
Hier kan het pitt alleen van Kruyd en Blomm genesen;
 
Daer moetens' heel in 'tlyf, of 'tbeste werdt verwesen.
 
Hier weetmen. maer ik voel myn' penn noch soo voll ints,
 
Soo voll vertwijffelings, soo voll stryds, soo voll blinds,
 
Dat, soud ick hooger gaen en all den oorlogh melden
910[regelnummer]
Van blinden over hoop, sij vielen wel aen 't schelden;
 
De bed'laers wierdens eens, en scheiden uyt 't gekijf,
 
En tegen mij alleen met kruck en penn te lijf.
 
Noch evenwel een gang. De Letterluy zijn blinden;
 
Ick kender noch een soort die ghij van jongs beminden:
915[regelnummer]
De Dichters zijn dicht blind; sij sien maer door het Rym,
 
En geven 't op voor konst, of Kistemakers Lym,
 
Lym, die maer kleven kan, voor steken en voor schaven,
 
Voor maet en regelen, den lof van 't ambacht gaven.
 
Sij tasten blindeling de swaerste saken aen,
920[regelnummer]
En hopen, will het Rijm maer volgen, 'tsal wel gaen:
 
En will het Rijm niet voort, sij wenden 't van die wall af
[pagina 117]
[p. 117]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
 
Weer op een' niewen boegh, en rakender soo mall af,
 
En weer soo lam daeraen (want Lam is av'rechts mal)
 
Dat Reden endelick in 't rijmende gevall,
925[regelnummer]
Als in de Lijm verstickt. en siet eens waers' u slepen,
 
Sij selver wegh gesleept. en lett eens waer sy schepen,
 
En waer haer Ancker valt: sy muntent op Iapan,
 
En drijven duijsend mijl van daer in Astracan.
 
Dat zijn piloten, dat zijn verresiende luyden!
930[regelnummer]
Kan ick 't u krachtigher als met mijn self beduijden?
 
(Twas tyd ick mij beklapt' en by de blinden bracht,
 
Ghij hadt het all begost, ick voelden uw gedacht)
 
Gedenckt waer ick begon, waer ick mijn schaetsen aen bond.
 
Siet waer ick henen ben, en, soo ghij 't soo verstaen kont,
935[regelnummer]
Weet dat het lieve Rijm myn lymen heeft beleidt,
 
En, waer ick uyt gerijmt, ick waer lang uytgeseidt.
 
Noch ben ick soo soet blind als een der mede-blinden,
 
En beeld mijn' sotheid in, ghij sult myn onderwinden,
 
Mijn aller winden loop voor heel wat fraeijs aen sien.
940[regelnummer]
Wat seght ghij? ben ick nu soo blind niet als ick dien?
 
Maer 'tis Poëten slagh; sy konnen 't niet ontleggen,
 
Sij sien geen schooner ey dan dat sij selver leggen,
 
En, dreightse met de pleij, ghij pijnight'er niet uijt
 
Dat eenigh dichter oyt haer' Luyt hebb' over-luijdt.
945[regelnummer]
Daer zyn noch blinden meer. Meer blinden? ja, meer blinden.
 
Gelooft mij, Parthenin', ick wister meer te vinden
 
Dan ick 'er hebb ontdeckt: en hoe ick verder kom,
 
Hoe ick meer Blinden vind, voor, achter en rondom.
 
Maer klein' en acht ik niet, daer is mijn' penn' te fier toe,
950[regelnummer]
De lompe walgh ick van, daer is mijn int te dier toe,
 
De wijze schrick ick voor, de groote sien ick aen
 
Gelyck de kinderen het aensicht vande Maen:
 
Sy staen mij wat te hoogh; en dan, sij hebben stralen,
[pagina 118]
[p. 118]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
 
Daer geen versett op is. Ick hebber wel sien halen,
955[regelnummer]
Dien 't luste veel behaels. sij schieten diep van verr,
 
Gelyck de Sonne doet en d' allerminste Sterr.
 
Ick staeck het by die spell; hoe raeck ik nu ten ende?
 
O, die mij dwalen siet, wijst waer ick wel belende,
 
Doet hier een' minne-proef aen een' arm' blinden man,
960[regelnummer]
Die op den dool-Rijm is, en 'thuijs niet vinden kan.
 
Mij dunckt ick hadd het oogh (het is soo lang geleden
 
Dat ick het qualick heugh) op 'teene vande Leden
 
Die onse toortsen zijn, en daermen door het Glas
 
Yet vuijls, ijet onganschs, yet bekommerlix in las.
965[regelnummer]
Is dit nu 'theele pack, zijn wij's tot daer toe effen,
 
En voelden wij ons noyt een' ander' lemte treffen?
 
Wel seven. Maer een Oogh, een oogh is sulcken schatt!
 
'Tis wel waerachtigh: maer waer laet ghij 'tkelen-gat,
 
En ander' enckele voorsichtelick te melden,
970[regelnummer]
Min misbaer als een oogh? wat hebben die t'ontgelden,
 
Wat loopen die gevaers? een oogh is maer een oogh:
 
De slechtste schutter hoeft maer 't eene tot den Boogh,
 
En daer een tweeling sterft daer kan een tweelingh troosten;
 
'Tis altoos oogh om oogh. All stond de sonn in 't Oosten,
975[regelnummer]
Die t'onsent westwaert hanght, een oogh waer ruijmt van licht.
 
Nu leeft hij noch, die sprack, soo 'trechter u ontsticht,
 
Verwerpt het: en hij leeft die 't een en 'tander bouwde.
 
'Twaer wel wat ongerijmts, dien ick een' Keel betrouwde,
 
Een' Mond, een' Longh, een' Maegh, een' Lever, en een Hert,
980[regelnummer]
(Elck is my 'tLeven waerd) dat ick mistrouwigh werd
 
Om sorgheloos een oogh op sijn' sorgh te beleven.
 
Wat lightm'er op en dinght? wy hebben maer een leven,
 
Wij hebben maer een' ziel, die God behouden moet:
 
Onthaelt hy 's ons, 't is wel all wat de Schepper doet;
985[regelnummer]
'Tgoed gaet van waer het quam! mits 'teene van twee ooghen
 
Ten Hemel binnen raeck, soo blyftmen onbedrogen.
 
Maer daer en komt geen licht van oogen toe te baet,
[pagina 119]
[p. 119]
 
Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+
 
Veel sien en geldt hier niet: men siet meest allom quaed;
 
Ten minsten ydelheid; dat is het rechte teer-geld
990[regelnummer]
Tot d'hemel-reise niet; men eischt ons wat, dat meer geldt;
 
Men seght ons niet, siet uijt: maer siet'er uijt. en hoe?
 
Als Ick, geduldighe ter dood des Cruijces toe.
 
Men seght ons, Laet u sien, en laet uw weldoen blincken,
 
Soo dat Gods heerlickheid en uw' eer t'samen klincken.
995[regelnummer]
Dus, Parthenine, (want wij zijn malkandren moe
 
Geprevelt) weder nae den Pottebacker toe.
 
Hem volghen, voeght de kleij. en breeckt hij ons tot scherven,
 
Ons hopen staet in hem, all soud' hij ons doen sterven.
 
En sluijt hij ons een oogh of twee eer 't avond is,
1000[regelnummer]
'Tis om een schooner licht: 'Kweet dat ick niet en miss,
 
Ick spreeck een heiligh woord: laet ons op 'thoogste lott sien;
 
Blind en onblind is een, de vrome sullen God sien.
 
5. Ian. Quartâ, non amplius, sessione.

Sur deux peignes de iapon, envoijez à la reine regente, mere du roij tres-chrestienGa naar voetnoot1).

 
Vous vous rejouïssez, Indiens, du beau sort
 
Qui vous meine seruir à la plus belle teste
[pagina 120]
[p. 120]
 
Des Reines d'aujourdhuij, la teste que le Nort
 
Redoutte, le Midij adore, la tempeste
5[regelnummer]
Respecte, du leuant jusques dedans le lict
 
Du Soleil harassé: Mais la Fortune rit
 
Quand elle est sur le point de tromper qui s'ij fie.
 
Cognoissez vostre emploij, il ij va de la vie.
 
Vous estes bien jolis, bien polis, bien entiers;
10[regelnummer]
Mais vous allez creuer: pour une cheuelure
 
Vous scauez le mestier; mais la Couronne est dure,
 
Et vous ne valez rien à peigner des Lauriers.
 
18. Ian.

In obitum Ioannis Bevervicij senatoris et archiatri DordraceniGa naar voetnoot1).

 
Dum calamos calamo doctos doctoque pioque
 
Seria sollicitat cura Beuervicij,
 
Ambigui, fixo num constet cardine vitae
 
Terminus, an dici Mobilis ille ferat;
5[regelnummer]
In litem Libitina venit: mors sola fatetur
 
Quantula sint hominum somnia in ambiguis.
 
Terminus ambiguo lucem fatalis ademit.
 
Hei mihi, quam male non mobilis ille fuit!
 
24. Ian.

Op een doll gedicht van Ian Soet tegens mijne heilige daghenGa naar voetnoot2).

 
De snaer van een' ontsteldë veel
 
Bestaet weerom mijn oor t'ontstellen.
 
Wat komt mij dese Calckman quellen?
 
Het zijn een-galghighe gesellen,
5[regelnummer]
Het zijn doctoren sonder scheel.
[pagina 121]
[p. 121]
 
Een touw, een touw voor keel en keel.
 
Sij konnen beid' haer naem niet spellen,
 
Sy schrijven L. of E. te veel.
 
28. Ian.

Ad amicosGa naar voetnoot1).

 
Ergo quod a veris potui miserandus amicis
 
Officij, a vobis, optima turba, tuli.
 
Concussere domus nostrae suspiria vestras,
 
Agnoui gemitus vos gemuisse meos,
5[regelnummer]
Vos lachrimis voluisse meis quasi fonte lauari,
 
Cuius amicorum nec grauis unda genis.
 
Sufficit. ultrices furias, quas, sentio, nostri
 
Vexato nimius subdere tentat amor,
 
Abdico: virtutis laesae patientia plagas
10[regelnummer]
Rectius et victrix leniet ira sui.
 
Ultio, vera probi non est solatio: vera est,
 
Posse sibi innocuo dicere, non merui.
 
2. Feb.

Epitaphium ScortiGa naar voetnoot2).

 
Hic Thais resupina jacet, pro more: jacenti
 
Esto, precor, tellus quod fuit illa tibi.
 
5. Feb.

Fur e furcaGa naar voetnoot3).

 
Fregeram postes cuneis et uncis.
 
Par pari reddunt: geminis vicissim
 
Postibus frangor. Nihil est ab omni
 
Poste beatum.
 
(5.) Feb.

In F. Spanhemij rectoratum magnificumGa naar voetnoot4)Ga naar voetnoot+.

 
Quaeritur, Henricus Rectorem fecerit, anne
 
Debita virtuti gratia Spanhemium?
 
Quidquid id est: qui magna diu, qui maxima fecit,
 
Sero fauor coepit dicere magnificum.
 
5. Feb.
[pagina 122]
[p. 122]

Ioci moderamenGa naar voetnoot1).

 
Venusta multos dictio, lepor summis
 
Natans labellis vellicante pruritu
 
Vexat silentes, mordet, urit, incendit,
 
Nisi excreetur, cuius in faciem cumque.
5[regelnummer]
At incidentis, inquiunt, joci gratae
 
Vices habentur; est ferire jucundum,
 
Est et feriri. Non negamus. hoc unum
 
Monemus: absit a joco nimium veri
 
Pungentis oestrum; lude mollius. multum
10[regelnummer]
Refert, jocus sit incidens, an incîdens.
 
5. Feb.

Studia conjugumGa naar voetnoot2).

 
Moechatur et rem deserit domesticam
 
Maritus: isthaec prona negligentis est.
 
Moechatur et marita, sed quaestum facit:
 
Ni fallor, haec supina diligentia est.
 
6. Feb.

[Creauit improbum Deus pari massâ]

 
Creauit improbum Deus pari massâGa naar voetnoot3)Ga naar voetnoot+
 
Parique curâ qua probum: sed hunc laudi
 
Creauit, illum debitae malo poenae.
 
Id explicari sic potest; Deum nempe
5[regelnummer]
Probum creauisse, improbum excreauisse.
 
7. Feb.

[Ian dé met Iannetje gelyck een man]

 
Ian dé met Iannetje gelyck een man,
 
En schonck haer voorde kunst twee Ryders.
 
Sij vraechde, lust u noch yet wyders, Ian,
 
Neen seid hij Iannetje, niet wijders.
 
9. Feb. 47.

(Welgemaeckt gebouw)Ga naar voetnoot4).

 
Ian onderwindt sich 'tfeit van meesterlick te bouwen,
 
En wat Ian gist'ren bouwd' is Ian van daegh berouwen,
 
En 'tmoet gelyx de grond: 'ten baet noch moeyt noch kost,
 
Hij weet veel meer van daegh dan ijemand gistren kost.
5[regelnummer]
Wat lighter ijemand aen, syn selven wederleght hij,
 
En 'thuijs en is geen huijs, 'tmoet wel gemaeckt zijn, seght hij.
 
Nu is hy aen den grond van bors en Cass geraeckt;
 
Nu is 't het huijs ter nood: is 'tnu niet wel gemaeckt?
 
9. Feb.
[pagina 123]
[p. 123]

Ex Anglico Francisci quarli centur. 2. 1.Ga naar voetnoot1)Ga naar voetnoot+.

 
Promissus fauor est infans quem foedere justo
 
Iudicium Pater et Mater genuere voluntas.
 
Qui stat promissis parientem liberat. hisce
 
Qui non stat, necat infantem. Si gignitur ille
5[regelnummer]
Patre foris, nothus est; sed alendus utrique parenti.
 
Iudicio si diffidis, promittere noli:
 
Si promisisti, fuge non praestare: duorum
 
Rectius est, seruare nothum, quam perdere natum.
 
11. Feb.

In AgijrtamGa naar voetnoot2)Ga naar voetnoot+.

 
Creditus esse Patris, moecho patre natus Agyrta est.
 
Creditus Archiater aegros homicida necauit.
 
Creditus uxori tabulis fauisse supremis
 
Exhaeredatae transscripsit jura propinquis.
5[regelnummer]
Non vixit male qui natus moriensque fefellit?
 
13. Feb.

(Frans zijn Frans)Ga naar voetnoot3)Ga naar voetnoot+.

 
Frans spreeckt syn Frans gelijck syn Duijtsch, die eer hoor ick hem geven:
 
Maer ick ben van die gevers niet, Frans moet het mij vergeven.
 
Ick moet bekennen, Frans spreeckt Frans: maer noch en is 't geen fyn Frans.
 
Ghy moet'er by bekennen, Frans spreeckt, niet syn Fransch, maer syn Frans.
 
13. Feb.

[Die 't op een' wagen wagen sal]

 
Die 't op een' wagen wagen sal
 
Moet bidden, Heer bewaert ons all
 
Van ongevall en omgevall.
 
15. Feb.

(Aen mijn' voerman)Ga naar voetnoot4)Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+.

 
Wat quelt my dese voerman,
 
Hij heeft'er bier en voer van.
 
My dunckt, ick die je voer, man,
 
You, man en peerd, ben voer-man.
 
15. Feb.
[pagina 124]
[p. 124]

Rydende op eenen harden wegh voorbij een radGa naar voetnoot1).

 
Ghij werdt gebroken op een rad,
 
Tot loon van duijsend quaden
 
Daer om ghij in den kercker sat:
 
De Raed had 't wel geraden:
5[regelnummer]
Maer wat gerechticheid is dit?
 
En wat hebb ick gedaen, die sitt
 
Geraebraeckt op vier raden?
 
15. Feb.

Vrijers rydende naer een' vrysterGa naar voetnoot2).

 
Twaelf beenen van drij bruijne meeren
 
Vervoerden eens drij jonghe Heeren.
 
Ick sey, 'tscheelt machtigh inde keer;
 
Daer 's een gespann dat treckt haer meer:
5[regelnummer]
Twee beenen van een witte meer.
 
15. Feb.

Op den selven waghenGa naar voetnoot3)Ga naar voetnoot+.

 
Ghij hoeft het niet op 't strand te wagen,
 
Om naer Stevinens kunst te vragen:
 
Cupido kan hem over-jagen:
 
Dit 's binnen's lands de malle wagen.
 
15. Feb.

(Op en uyt)Ga naar voetnoot4).

 
De rijcke leeft van wat hy heeft;
 
Den arme leeft van wat hij weeft.
 
En als des levens daghen enden
 
Soo siet mens' op een veer belenden.
5[regelnummer]
Elck segg' den voerman grooten danck.
 
Het onderscheid is klein: Te weten
 
De rijcke hadd de beste banck,
 
De wever heeft op 't Cratt geseten.
 
15. Feb.

Ian op schaetsenGa naar voetnoot5)Ga naar voetnoot+.

 
Ghij segt Ian schaets rydt sterck en snell,
 
De Beste moeten achter leggen.
 
Magh ick nu oock de waerheid seggen?
 
Ian rydt wel, maer Ian rydt niet wel.
 
16. Feb.
[pagina 125]
[p. 125]

Een man van rouw over syn wijf gestorven. Ex Anglico distichoGa naar voetnoot1).

 
Sij stierf voor uijt: hij proefd' haer een wijl tyds te derven,
 
Maer hadd geen sinn daerin, en gingh oock leggen sterven.
 
18. Feb.

E prosa AnglicaGa naar voetnoot2).

 
Neel vloogh haer mann in 'thaer, en gaf hem schrabb op schrabben.
 
Men seid' haer, Neel, dat's quaed voor God en voorde li'en;
 
De mann is 'thoofd, de vrouw is schuldigh hem t'ontsien.
 
Myn mann myn hoofd? zei Neel; ick magh mijn hoofd wel krabben.
 
18. Feb.

[Neel heeft ons wijs gemaeckt dat noyt en wierd gelooft]

 
Neel heeft ons wijs gemaeckt dat noyt en wierd gelooftGa naar voetnoot3),
 
Dat Ian, haer goede mann, de booste is van haer beiden.
 
God heeft het self geseght; wie kan ons beter scheiden?
 
Ian moet de booste zijn, want, seghts' hij is mijn hoofd.
 
18. Feb.

Voor ioffrouw Aemilia Kinschot die mij een' citroen sondGa naar voetnoot4).

 
Doe Grootemoer Aemilia 'tmoij Boeckje was,
 
Daer menigh aengesteken oogh sijn leed in las,
 
Tot dat haer een bekoren kost, die t'onser Schade
 
Het diepe raedsel van haer hert geluckigh raedde,
5[regelnummer]
Doe gafs' ons niet een soet gesicht, doe was sy stael.
 
Nu dat de tijd gekomen is van grijs en kael,
 
Nu houdt s'er of sy d'oude wond bestond te heelen;
 
Nu geeft sij mij een Appeltjen om mé te spelen.
 
Neen, Grootemoer Aemilia, 'tis geen present
10[regelnummer]
De Gulden Appel die ghij mij maer weder sendt:
 
Het is de selven Appel noch, 'kheb 't wel onthouwen,
 
Dien ick u als de schoonste schonck van alle vrouwen.
 
19. Feb.
[pagina 126]
[p. 126]

Ad electorem BrandeburgicumGa naar voetnoot1)Ga naar voetnoot+.

 
Praedestinatum nempe Barlaeo fuit
 
Ducalis Auri munus augustissimum,
 
Quantumque pondus aureis verbis fuit
 
Auro rependi maximus Septemvirûm
5[regelnummer]
Pro more jussit, pro decoro censuit.
 
At illud aurum quo sinu pressum latet,
 
Qua nube tectum nescit aureum diem?
 
Evanuisse fertur, ut fumi solent
 
Fallentis aulae: Mercurj, non Solis hoc
10[regelnummer]
Fuit metallum. Vindica nigrum nefas
 
Offense Princeps: quisquis infidâ manu,
 
Manu rapace vindicauit hunc sibi
 
Torquem scelestus, torque se dignissimum
 
Fecit nefando: pendat, hoc est, pendeat;
15[regelnummer]
Et literatum quando delusit virum,
 
Sublimis una longa fiat litera.
 
Si poena pendet, nec Poetae fit satis,
 
Nec ille torques torque pensatur nouo;
 
Caue poetam. plumbeas iras gerunt
20[regelnummer]
Pindi clientes, ferreis instant stylis:
 
Nec ira Sueci, nec rebellis Cliuiae
 
Magis timenda est: digna res Epigrammate
 
Lacesset ultrices manus. Caue canes:
 
Latrant diserte: si furunt, mordent quoque.
25[regelnummer]
Quae liberales Musa Principes colit,
 
Condonat ingratis nihil. Quid pluribus?
 
Caput rei est, non respicit, non suspicit
 
Praedestinantes illa, sed dantes deos.
 
20. Feb.

Aulici etijmonGa naar voetnoot2)Ga naar voetnoot+.

 
Originem τοῦ Aulicus caecutiens
 
Definit orbis perperam. Palatium
 
Aulam vocari disserunt, hinc aulicos.
 
Mendosa, critici, lectio: Palatia
5[regelnummer]
Fatemur ultro Principum dici domos:
 
Negamus Aululariam palatio
[pagina 127]
[p. 127]
 
Debere nomen; debet haec aulae tamen,
 
Nec debet Aulae; debet, et non, Aulicus.
 
Ut judices, si debeat, cui debeat,
10[regelnummer]
Quid Aula possit, aula quid possit vide.
 
Quando Aula poscit, aula pascit aulicos.
 
22. Feb.

In EufrasiamGa naar voetnoot1)Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot+.

 
Ne lege me, cui mensa nitet meliore salino,
 
Nec cibus assueto mollior ore sapit.
 
Ne lege me, moneo: non est quo lumen utrumque,
 
Non est alterutrum quo doluisse velis.
5[regelnummer]
Imploranda fuit quae se vernacula virgo
 
Virgini, et huic durum Musa probaret epos.
 
Talis danda fuit tali Medicina palato,
 
Exegit Batauos aegra Bataua modos.
 
Si tamen haec aliquis vultu dignare sereno,
10[regelnummer]
Cui patriae non sit patria lingua meae;
 
Est ubi diuertas; est quae delectet euntem,
 
Si piget ignoto flumine, ripa decens.
 
Inuenies illic lapides Oriente petitos,
 
Liliaque Argiuis Itala mista rosis.
15[regelnummer]
Gustabis subducta sacris, extorta profanis
 
Non noua consensu fercula grata nouo:
 
Ut male consutae pretium det fimbria vesti,
 
Ut, si displiceant ἔργα, πάρεργον ames.
 
3. Mart.

(Ad Barlaeum)Ga naar voetnoot2).

 
Ergo domi es, Barlaee pater: gratamur amici,
 
Quod noua progenies morbo surrexeris alto,
 
Quod postliminio tuus es. Per sacra poetis
 
Numina, non aliâ poteras me voce beare
5[regelnummer]
Largius. ingemino, ingemino, gratamur amici.
 
(4. Dec.)
[pagina 128]
[p. 128]

In nebulas Amstelodamenses, ad nob.m d. Constantinum Hugenium. eq. Zulechemi et Zeelhemi dominum etc.Ga naar voetnoot1)

 
Dum nebulis coecaque diem caligine mergit
 
Juppiter et purum non sinit esse iubar,
 
Et Sol ipse suos abscondit tristior ignes,
 
Quoque micat cerni fumeus ore cupit:
5[regelnummer]
A magno Jove et a Phoebo discernor, et ater
 
Totus ab occultis expedior nebulis.
 
Discutit invisas illustris epistola nubes,
 
Dissimilemque istis vult radiare Diis.
 
Fumus eram tenebraeque et lurida noctis imago,
10[regelnummer]
Nunc sensim videor cernere posse meos.
 
Sic alius coelo genius nobisque; diesque
 
Dum latet, exoritur verior ille mihi.
 
 
 
14. Dec. Tuus C. Barlaeus.

(Ioncker Floris)Ga naar voetnoot2).

 
Als Ioncker Floris sitt bij Pijp en Kann
 
Soo is hij dobbel een goed Edelman,
 
En wee hun die het snuijven uytstaen moeten.
 
Maer, komt hij thuijs, hij trapt syn wijf met voeten,
5[regelnummer]
En smijt syn kindren wat hij smijten kan.
 
Is Ioncker Floris een goed Edelman?
 
14. Dec.

(Schaeckspel quijt)Ga naar voetnoot3).

 
Pier scheidde midden uijt het schaken
 
En seid', hij was het spelen satt:
 
Maer 'twas de minste van twee saken,
 
Hij was het spelen moe, en mat.
 
15. Dec.

Ad Barlaeum de nebulis epigrammata scribentemGa naar voetnoot4).

 
O qui per mentis nebulas, nebulose poeta,
 
Carmina de nebulis non nebulosa facis,
 
Qui Mercatorem nebulâ perstringis et ipsum
 
Cum testudinea pace Monasterium;
5[regelnummer]
Si mea do, prudens, facundus, amabilis autor,
 
Si tua reddo tibi verba, dicax nebulo es.
 
17. Dec.
voetnoot1)
K.b.., I, 257. Zie over de uitgaven de Inleiding, blz. XXIII. Van het gedicht bestaat slechts een klad, door H. zelf aangeduid als ‘Minute defectueux’. In dat HS. is de volgorde der versregels aldus: vs. 1-139, 279-293, 305-401, 805-945, 957- einde (daar vindt men den datum). Op een ander blad: vs. 293-305, 401-649, 685-720, 649-685; verder vs. 721-805, en vs. 945-958. Gemist worden dus, behalve enkele versregels, vs. 139-279, die naar de oudste uitgave zijn afgedrukt. Bij het HS. staan maar enkele citaten in marg.
H.'s gedicht werd geschreven voor Lucretia van Trello (vgl. dl. I, 166), de vriendin uit zijne jongelingsjaren. Toen Lucretia gestorven was, zong H. dan ook:
 
Lucretia light hier die 'ck om een Ooghe troosten,
 
Met Leeringen gesooght uijt al het mergh van Oosten.
Zie op 11 Juli 1664.
De Ooghen-troost zag waarschijnlijk in het najaar van 1647 het licht; den 23sten Nov. spreekt Barlaeus van de ‘Eufrasia tua recens nata’ (vgl. Hooft's Brieven, IV, 325).
voetnoot+
[krit] vs. 1 dese Penn' uitg. 1647: desen Rijm
voetnoot+
[krit] Bij vs. 11 in marg.: Μεταβαλλονένου δαίμονος, ἀνέχου. Eurip. Antig. - vs. 15: Rom. 9.21. - vs. 17: Job 10.3. - vs. 23: Ps. 91.3. - vs. 27: Σὺ δ᾽ εἶκ᾽ ἀνάγκῃ, καὶ ϑεοῖσι μὴ μάχου. Eurip. Optimum est pati quod emendare non possis, et Deum, quo auctore cuncta proueniunt, sine murmuratione comitari. Sen. Ep. 107. Unum est levamentum malorum ingentium, pati et necessitatibus suis obsequi. Id. 3. de Ir. 16. Ἀργαλέος γάρ τ᾽ ἐστὶ ϑεὸς βροτῷ ἀνδρὶ δαμῆναι. Ἀλλὰ τί μοι τὰ περισσὰ νόμους ϑεότητι τίϑεσϑαι; Tantum aliquis sibi posse videtur, Fata quoque ut superet? Ovid. Met. 9. Potius vero, si id nolumus quod Ille vult, nos culpandi sumus, quam Ille non recte aliquid facere existimandus est. Aug. Ep. 793. - vs 31: Οὐ χαλεπὸν δ᾽ ἐστὶ τὸ κακῶς διακειμένῳ Εἰπεῖν τιν᾽ ἐσϑίοντα, μὴ κακῶς ἔχε. Πυκτῇ τ᾽ ἐπιτιμᾷν οὐδὲν ἔργον μαχομένῳ, Αὐτὸν δὲ μάχεσϑαι οὐκ ἔτ᾽ ἐστὶ ῥᾴδιον. Ἕτερόν τι τοῦ λέγειν ἐστὶ τὸ πεπονϑέναι. Philip. ap. Stob. Ῥᾷον παραινεῖν ἢ παϑόντα καρτερεῖν. Inc. Ἅπαντές ἐσμεν εἰς τὸ νουϑετεῖν σοϕοί. Facile omnes cum valemus, etc. Ter. And. 21. Heu mihi quam facile est, quamvis hoc contigit, omnes Alterius luctu fortia verba loqui! Ovid. ad Liv.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 37 in marg.: Εἰς ἀσϑενοῦντος ἀσϑενὴς ἐλήλυϑα. - Ut si Coecus iter monstrare velit: tamen aspice si quid Et nos quod cures proprium fecisse, loquamur. Horat. l. Ep. 17. - vs. 49: Εἰ τὰ δάκρυα ἡμῶν τῶν κακῶν ἦν ϕάρμακον, Ἀεὶ ϑ᾽ ὁ κλαύσας τοῦ πονεῖν ἐπαύετο. Philem. ap. Stob. - vs. 58: Οὐ γὰρ ἀληθείης ϕυτόν ἐστιν νῦν ἐπὶ γαίης. - vs. 62: Πολλὰ δύσκολα Ἐν τοῖς πᾶσιν εὕροις πράγμασ᾽, ἀλλ᾽ εἰ πλείονα Τὰ συμϕέροντ᾽ ἔνεστι, τοῦτο δεῖ σκοπεῖν. Menand. - vs. 66: Animo multis modis varijsque delectari licet, etiamsi non adhibeatur adspectus. Cic. 5. Tusc. Hoc est spectacuculum, quod videtur etiam luminibus amissis. Cypr. de Spect. Appius est auctor, Pyrrho qui pace negatâ Multum animo vidit, lumine captus erat. Ov. Fast. VI. Illud autem imperitos in vexatione corporis male habet; non assueuerunt animo esse contenti, multum illis cum corpore fuit. Sen. Ep. 78. An forsan vecordes oculati corporaliter, judicio credentur coeco anteire sapientes? Claud. Mamerc. lib. 3. de Stat. an. Quid ergo non misericorditer praestatur hominibus a Domino Deo, a quo etiam tribulatio beneficium est. Aug. Ep. 87.
voetnoot+
[krit] vs. 46 och Heer uitg. 1647: als recht - vs. 63 maken uitg. 1647: maecten K.a. als boven - dien uitg. 1647: den
voetnoot+
[krit] Bij vs. 69 in marg.: Math. 25. - vs. 71: 1. Thess. 5.2. - vs. 74: Si magis pollerent oculorum quam animi judicia, profecto de sapientia foret Aquilae concedendum. Apul. - vs. 76: Νοῦς ὁρᾷ καὶ νοῦς ἀκούει τὰ δὲ ἄλλα κωϕὰ καὶ τυϕλά. Plut. de Sol. anim. - vs. 78: Οὗτος μὲν πανάριστος, ὃς αὑτῷ πάντα νοήσει. Quamcunque partem rerum humanarum divinarumque comprehendens, ingenti copiâ quaerendorum ac discendorum fatigaberis. Sen. Ep. 88. - vs. 83: Videt ergo animus absque corpore, non corpulentum aliquid, aut coloratum aut per loca distentum: sed ipsam veritatem (quae summe incorporea deus est) incorporeo contemplatur obtutu. Mamert. loc. cit. Jam hinc, altius aliquid sublimiusque meditare. - Discutietur ista caligo, et lux undique clara percutiet. - Tunc in tenebris vixisse dices, cum totam lucem totus aspexeris, quam nunc per angustissimas oculorum vias obscure intueris, et tamen admiraris tam procul. Quid tibi videbitur divina lux, cum illam suo loco videris? Sen. Epist. 102. Profecto lux illa Deus ipse est: quoniam Deus lux est, et tenebrae in eo non sunt ullae, sed lux mentium purgatarum, non istorum corporis oculorum. Erit ergo tunc mens idonea, quae illam lucem videat, quod nunc nondum est. Hoc autem oculus videre corporis neque nunc potest neque tunc poterit. Aug. Ep. 6. Nec doleas, si hoc non habeas, quod formiculae et muscae et serpentes habent, id est carnis oculos: sed illum te oculum habere laetare, de quo in Cantico dicitur Canticorum: Vulnerasti me Soror mea sponsa, uno de oculis tuis, quo Deus videtur. Hieron. Epist. ad Abigaum. Ex quo pervides quod multo melius sit spiritu videre quam carne: et illos oculos possidere in quos peccati festuca non possit incidere. Id. Ep. ad Castrut. - vs. 86: 1. Cor. 2.9. - vs. 88: Θυμὲ βλέψον ἄνω, χθονίων δ᾽ ἐπιλήϑεο πάντων.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 91 in marg.: Quosdam etiam mundi Philosophos legimus, ut totam cogitationem ad mentis cogerent puritatem, oculos sibi eruisse. Hieron. Epist. ad Castrut. Sine varietate colorum licebat Democrito viuere beate, sine notione rerum non licebat. Cic. 5. Tusc. - vs. 100: Τί γὰρ παρ᾽ ἦμαρ ἡμέρα τέρπειν ἔχει προσϑεῖσα; Soph. Aja. - Eccl. 1.9.10. - Πάντ᾽ ἐσϑ᾽ ὅμοια, καὶ Ῥοδῶπις ἡ καλή. Πάλιν χρόνῳ τ᾽ ἀρχαῖα καινὰ γίγνεται. - vs. 103: Praesentem vitam, quasi viam subigendo transimus. Greg. in Mor. Vita haec est vita dubia, vita coeca. August. Omnia ista in longa vita sunt, quomodo in longa via et pulvis, et lutum et pluvia. Sen. Epist. 96. Ecce quam malos dies, et nemo vult finire dies malos. Aug. de verb. Dom. - Jam nemo fessus saturusque videndi Suspicere in Coeli dignatur lucida templa. Lucr. 2. - vs. 105: Κόρος δὲ πάντων, καὶ καλῶν καὶ χειρόνων. - vs. 112: Τυϕλοῦ τὸ ἐρώτημα. Arist. - vs. 113: Ghy lieden aenbidt dat ghy niet en weet; wy aenbidden dat wy weten. Joan. 4.22. - 2. Tim. 4.8. - vs. 118: Bij welcken dese dinghen niet en zijn, die is blind, van verre niet siende. 2. Pet. 1.9. - vs. 119: De Heere opent de oogen der blinden. Psal. 146.8. In dien daghe sullen de ooghen der Blinden sien. Es. 29.18. en 35.5.
voetnoot+
[krit] vs. 103 Of uitg. 1647: Sy - vs. 109 en 110 niet in het HS., maar eerst in K.a. - vs. 111 'tscheiden uitg. 1651: scheyden - vs. 116 in uitg. 1651: en
voetnoot+
[krit] Bij vs. 120 in marg.: Vita bona non est, nisi beata. Vita beata esse non potest, nisi aeterna, ubi sunt dies boni, non multi, sed unus. Aug. de verb. Dom. - vs. 121: - Tantum mortalia pectora caecae Noctis habent. Virg. - vs. 126: Maxima pars hominum morbo jactatur eodem. Horat. L. 2. Sat. 3. Omnes quodammodo coeci sumus. Apul. - vs. 129: Πάμπαν δ᾽ἄμωμος οὔτις οὐδ᾽ ἀκήριος. Videtur mihi rerum Natura, quod gravissimum fecit, commune fecisse, ut crudelitatem fati solaretur aequalitas. Sen. de Cons. ad. Polyb. Levius communia tangunt. Claud. Rapt. - Huic ego vulgus Errori similem cunctum iusanire docebo. Hor. 2. Serm. 3. - Glomerantur in unum Innumerae pestes. Claud. Τυϕλὸν δὲ καὶ δύστηνον ἀνϑρώποις βίος. - vs. 133: Γίγνωσκε τ᾽ ἀνϑρώπεια, μηδ᾽ ὑπερμέτρως Ἄλγει, κακοῖς γὰρ οὐ σὺ πρόσκεισαι μόνη. Eurip. Ion. Εἰ τὰ παρὰ τοῖς ἄλλοισιν εἰδείης κακὰ, ἄσμενος ἔχοις ἂν ἃ νῦν ἔχεις. Phil. ap. Stob. - Si cuncta vides simili fora plena querelâ, Te nunc delicias extra communia censes Ponendum? Juv. 13. Humani generis mores tibi nosse volenti Sufficit una domus, paucos consume dies, et Dicere te miserum, postquam illinc veneris, aude. Juv. 13. Respice quod non es. Pers. 1. Dulce lamentis resonare gentes. - Dolor ipse magnus Gaudet in multos sua fata mitti, Seque non solum patuisse poenae. Sen. Tro. Mitte mortalium incommoda tanquam propria deflere. Val. Max. 7. - vs. 134: Habe gratiam, velut usus alienis. Sen. Hoc habet inter reliqua mala dolor, quod non supervacuus tantum, sed ingratus est. Sen. Epist. 99. Acquiescamus his, quae jam hausimus: si modo non perforato animo hauriebamus, et transmittente quicquid acceperat. Ibid. - vs. 137: Licet hic considere: non est Cantandum, res vera agitur. Juv. 4.
voetnoot+
[krit] vs. 139-279 niet in het HS.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 147 in marg.: Ferme fit, ut res secundae negligentiam creent. Liv. 21. - vs. 150: Οὐδ᾽ ὑγιείας τῆς κατὰ σῶμ᾽ ἀμέλειαν ἔχειν χρὴ, Ἀλλὰ ποτοῦ τε μέτρον καὶ σίτου γυμνασίων τε Ποιεῖσϑαι. Script. aur. Carm. Νοσοὶ δὲ ϑνητῶν, αἱ μέν εἰσ᾽ αὐϑαίρετοι, Αἱ δ᾽ ἐκ ϑεῶν πάρεισιν. Eurip. Beller. - vs. 153: Nemo celerius opprimitur, quam qui nihil timet. Vell. 2. - frequentissimum initium calamitatis, securitas. Ibid. - vs. 174: Δοκεῖς τὰ ϑεῶν σὺ ξυνετὰ κινῆσαί ποτε, Καὶ τὴν δίκην που μακρ᾽ ἀποκεῖσϑαι βροτῶν; Ἥ δ᾽ ἐγγύς ἐστιν οὐχ ὁρωμένη δ᾽ ὁρᾷ. Inc. - vs. 177: Αἱ συμϕοραὶ ἦλϑον βροτοῖς ϑεήλατοι. - vs. 179: Λύπη γὰρ ὀργὴ τ᾽ εἰς ἕνα ψυχῆς τόπον Ἐλϑόντα μανία τοῖς ἔχουσι γίνεται. Cleaen. ap. Stob. Nemo nocens sibi ipse poenas irrogat. Sen. Her. Oet. Ἀνδρῶν τὰ δ᾽ ἐστὶν ἐνδίκων τε καὶ σοϕῶν Κᾆν τοῖσι δεινοῖς μὴ τεϑυμῶσϑαι ϑεοῖς. Eurip. Μὴ ϑεομάχει μηδὲ προσάγου τῷ πράγματι Χειμῶνας ἑτέρους, τοὺς ἀναγκαίους ϕέρε. Men.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 187 in marg.: Hy en gelooft niet uyt de duysternisse weder te keeren. Job 15.22. - vs. 188: Ezech. 37.7. - vs. 194: Hinc omne principium: huc refer exitum. Hor. 3. Carm. 6. - Ὥστε μηδεὶς πρὸς ϑεῶν Πράττων κακῶς λίαν ἀϑυμήσῃ ποτέ. Ἴσως γὰρ ἀγαϑοῦ τοῦτο πρόϕασις γίνεται. Men. - vs. 195: Ζεὺς πάντων αὐτὸς ϕάρμακα μοῦνος ἔχει. Inc. - Ioan. 9.6. - vs. 198: Abunde ratus, si praesentibus fruatur, nec in longius consultans. Tac. 2. Hist. - vs. 203: Καλὸν δέ γ᾽ ἔξω πραγμάτων ἔχειν πόδα Εὐβουλίας τυχόντα τῆς ἀμείνονος. Eurip. - vs. 207: Πάλαι ποτ᾽ ἐστὶ τοῦτό μοι δεδογμένον. Ὁμὲν δίκαιος τοῖς πέλας πέϕυκ᾽ ἀνήρ. Eurip. - vs. 209: Die sich slap aenstelt in sijn werck, die is een broeder van een Doorbrenger. Proverb. 18.9. Ὁ δ᾽ ἡδὺς αἰὼν, ἡ κακή τ᾽ ἀνανδρία Οὔτ᾽ οἶκον, οὔτε πόλιν ἂν ὀρϑώσειεν εὖ. Eurip.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 223 in marg.: Μὴ σκυϑρωπὸς ἴσϑ᾽ ἄγαν πρὸς τοὺς κακῶς Πράσσοντας ἄνϑρωπος γεγὼς. Eurip. - vs. 226: Μὴ ϕεῦγ᾽ ἑταῖρον ἐν κακοῖσι κείμενον. - vs. 227: Ne crastino quidem dominamur. Sen. Epist. 101. Ἄλλοτε γάρ τε ϕίλη πέλει ἠὼς, ἄλλοτε ἐχϑρή. Φεῦ, τὰ τῶν εὐδαιμονούντων ὡς τάχιστα στρέϕει ϑεός. Ὡς εὐκόλως πίπτουσιν αἱ λαμπραὶ τύχαι. Nemo securus est in his bonis, quae potest invitus amittere. Aug. de lib. Arbit. 2. Causa mortalium incerta, quantoque plus adeptus sis, tanto te magis in lubrico puta. Tac. 1. Ann. Nil sibi quisquam spondere potest firmum et stabile. Sen. Oet. - Omnia verti Cernimus atque alias assumere pondera gentes, Concidere has. Ovid. Metam. Ὁ δ᾽ ὄλβιος οὐ βέβαιος, ἀλλ᾽ ἐϕήμερος. Ζεὺς μὲν γὰρ τὸ τάλαντον ἐπιῤῥέπει ἄλλῳ, Ἄλλοτε μὲν πλουτεῖν, ἄλλοτε μηδὲν ἔχειν. Theogn. Καϑ᾽ ἡσυχίαν δὲ κεῖσαι μόνος. Lucian. Dial. Mort. Uni nimirum tibi recte semper erunt res? Hor. 2. Sat. 2. Ὅτ᾽ εὐπλοεῖς, μάλιστα μέμνησο ζάλης. Οὐ χρὴ τυχόντας εὖ δοκεῖν, πράξειν ἀεί. Χρὴ δ᾽ ἐκτὸς ὄντι πημάτων, τὰ δεῖν᾽ ὁρᾷν, Ὁ οὐ πονήσας αὖϑις ὄλλυται κακῶς. Si in secundis rebus bonam quoque mentem darent Dii, non ea solum quae evenissent, sed etiam quae evenire possent reputaremus. Liv. 30. - vs. 229: Τυϕλὸς ὁρῶν, ὃς ἑῆς κακίης οὐκ ὄσσετ᾽ όλεϑρον. - Secura quies illum, similisque sopori Detinet. Ovid. 1. de Arte. - vs. 234: Saepe mens, dum virtutis suae securitate resolvitur, insidiante adversario inopinatae culpae telo perforatur. Greg. in Mor. - vs. 236: Matth. 24.46. - vs. 239: Pelle timorem, Nec dolor adsit: Nubila mens est Haec ubi regnant. Boëth. de Cons.
voetnoot+
[krit] vs. 219 schricklick K.a.: schrickigh
voetnoot+
[krit] Bij vs. 246 in marg.: Malus interpres rerum metus, omne trahebat Augurium pejore via. Claud. de Bell. Get. Nemo beatus, qui in metu est, qui suspectam habet vitam. Inc. - Quid prodest mala accersere et praesens tempus futuri metu perdere? Sen. Quid dementius autem, quam angi futuris, nec se tormento reservare, sed accersere sibi miserias et admovere? Sen. Ep. 74. Si vero aliquod timetur malum, eo perinde, dum expectatur, quasi venisset, urgetur; et quidquid ne patiatur timet, jam metu patitur. Quemadmodum in corporibus futuri languoris signa praecurrunt: quaedam enim segnitia nervis inest, et sine labore ullo lassitudo, et oscitatio, et horror membra percurrens: sicque firmus animus, multo antequam opprimatur malis, quatitur: praesumit illa, et ante tempus cadit. Ibid. - vs. 248: Matth. 24.43. 1 Th. 5.2. 2 Petr. 3.10. Apoc. 3.3 en 16.5 - vs. 251: Nunquam dives agit qui trepidus gemens Sese credit egentem. Boëth. de Cons. - vs. 253: Inter suspecta male vivitur. Sen. Meticulosi ad deteriora credenda proni. Curt. 4. - vs. 257: Τίς ἂν κορέσειεν ἅπαντας; Κέρδεά τοι ϑνητοῖς ὤπασαν ἀϑάνατοι. Ἄτη δ᾽ ἐξ αὐτῶν ἀναϕαίνεται, ἣν ὁπόταν Ζεὺς Πέμψῃ τισομένην, ἄλλοτε τ᾽ ἄλλος ἔχει. Sol. ap. Stob. - vs. 268: Κἂν μῦς δάκοι ἄνδρα πονηρόν.
voetnoot+
[krit] vs. 250 kan uitg. 1653: kon K.a.: kan
voetnoot+
[krit] Bij vs. 269 in marg.: Effugere mortem, quisquis contempserit: timidissimum quemque eam consequi. Curt. - vs. 275: Μὴ σϕόδρα ϑαῤῥεῖν, μηδ᾽ἀπελπίζειν ἄγαν. In vitium ducit culpae fuga. Hor. de Art. Virtus est medium vitiorum. Id. 1. Ep. 18. Μέτρον δ᾽ἐπὶ πᾶσιν ἄριστον. Script. aur. Car. ap. Stob. Σώϕρονος δ᾽ ἀπιστίας οὐδ᾽ ἐστὶν χρησιμώτερον. Ut nihil timendi, sic nihil contemnendi autor sim. Liv. 6. Sunt enim qui dum nimis timent, ne quasi in dexteram rapti extollantur, in sinistram lapsi demerguntur, et sunt rursus, qui, dum nimis se auferunt a sinistra, ne torpidâ vocationis mollicie sorbeantur, ex altera parte jactantiae fastu corrupti atque consumpti in favillam fumumque vanescunt. Aug. Ep. 81. - vs. 279: Caecos reddit cupiditas, avaritia et audacia. Cic. Avarus coecus est. August. de Doctr. Chr. Auri coecus amor. Virg. Ae. 2. Praedae tam caeca cupido est. Ovid. Met. 3. Impius lucri furor. Sen. Hippol. Ὁ δὲ πλοῦτος ἡμᾶς, καϑάπερ ἰατρὸς κακὸς, Τυϕλοὺς, βλέποντας παραλαβὼν, ποιεῖ. Inc. Ὁ δὲ πλοῦτος τυϕλὸν. Τυϕλοὺς δ᾽ ἐς αὐτὸν βλέποντας δεικνύει. Men. - vs. 281: Tanti quantum habeas sis. Hor. Serm. lib. 1. Sat 1. Protinus ad censum, de moribus ultima fiet Quaestio. Juv. 3. Πλοῦτος δὲ πολλῶν ἐπικάλυμμ᾽ ἐστὶν κακῶν. Men. Divitiis parent; quas qui construxerit, ille Clarus sit, fortis, justus, sapiens etiam, et rex, Et quidquid volet. Hor. 2. Serm. 3. Τοῦτο μόνον ἐπισκοτεῖ, Καὶ δυσγένειαν, καὶ τρόπου π.νηρίαν, Καὶ πᾶσιν, οἷς ἔσχηκεν ἀνϑρώποις κακοῖς, Τὸ πολλὰ κεκτῆσϑαι τὰ δ᾽ἄλλ᾽ ἐλέγχεται. Theog. ap. Stob. - ut quisque Fortunâ utitur, Ita praecellet, atque proinde sapere eum omnes dicimus. Plaut Pseud. Inscitia veri caecum agit. Hor. 2. Serm. 3. Μόνον ἄργυρον βλέπουσι. Anacr. Sanctissima divitiarum Majestas. Juv. 1. Τὸν γὰρ κάκιστον πλοῦτον εἰς πρώτους ἄγει. - vs. 287: Φιλαργυρία τοῦτ᾽ ἔστιν, ὅταν ἀϕεὶς σκοπεῖν Τὰ δίκαια, κέρδους διὰ παντὸς δοῦλος ᾖς. Diph. Criminibus debent hortos, pomaria, mensas. Juv. Τὸ κέρδος ἡδὺ, κᾂν ἀπὸ ψευδῶν ἔῃ.
voetnoot+
[krit] vs. 289 dat's de s staat niet in het HS.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 292 in marg.: Ἐά με κερδαίνοντα κεκλῆσϑαι κακόν. Rem facias; rem, Si possis recte: si non, quocunque modo rem. Hor. 1. Ep. 4. Ὅταν τι δρᾷς ἐς κέρδος οὐκ ὀκνεῖν πρέπει. Quis metus aut pudor est unquam properantis avari? Juv. 14. Mercedem aut nummos, unde unde, extricat. Hor. 1. Serm. 3. Κακοῖς τὸ κέρδος τῆς δίκης ὑπέρτερον. Eurip. Hyps. - vs. 293: Nunc age, luxuriam et Nomentanum accipe mecum, Vincet enim stultos ratio insanire nepotes. Hor. 2. Ser. 3. superfluâ carne distenti. Leg. 1.6. Quibus in solo viuendi causa palato est. Juv. Sat. 11. Stupet hic vitio, fibris increvit opimum Pingue. Pers. 3. - rarum et memorabile magni Gutturis exemplum, conducendusque magister. Juv. 2. - Hic bona dente Grandia magnanimus peragit puer. Pers. 6. - vs. 295: Fallit enim vitium specie virtutis et umbrâ. Juv. Sat. 14. - vs. 296: Divitiarum et pecuniae non alium fructum putant quam profusionem. Suet. - vs. 297: Τοὺς τὸν ἴδιον δαπανῶντας ἀλογίστως βίον Καλῶς ἀκούειν ταχὺ ποιεῖ πᾶσι κακῶς. Men. Ὁ δ᾽ ὑπερβάλλων καὶ βάναυσος τῷ παρὰ τὸ δέον ἀναλίσκειν ὑπερβάλλει. ἐν γὰρ τοῖς μικροῖς τῶν δαπανημάτων πολλὰ ἀναλίσκει καὶ λαμπρύνεται παρὰ μέλος. Arist. Eth. Nic. 3.6. - vs. 299: - beatus enim jam Cum pulchris tunicis sumet nova consilia. Hor. 1. Ep. 18. - vs. 301: - ad imum Thrax erit, aut olitoris aget mercede caballum. Hor. 1. Ep. 18. - vs. 307: - Purpura vendit Causidicum, vendunt amethystina. Juv. 7. Mirantur opes et nulla exempla beati Pauperis esse putant. Juv. Sat. 14. Quis unquam vestimenta aestimavit arculâ, nec bonum, nec malum gladium vagina facit. Sen. 14. Ep. 93. - οἱ δ᾽ εὐδαίμονες Ἐν πᾶσι κλεινοὶ καὶ περίβλεπτοι βροτοῖς. Eurip. Iphig. - vs. 311: Neque enim solum ipsa Fortuna coeca est, sed eos etiam plerumque efficit coecos, quos complexa est. Itaque illi efferuntur fastidio fere et contumaciâ: neque quicquam insipiente fortunato intolerabilius fieri potest. Cic. de Amic. Felicitas malo ingenio avaritiam, superbiam, caeteraque occulta mala patefacit. Tacit. 3. - Virtus et summa potestas Non coëunt. Luc. De groote doen een jegelick verdriet aen. Prov. 26. 10. Κακοὶ γὰρ εὖ πράσσοντες ἀνάσχετοι. Aesch. Quod non potest, vult posse, qui nimium potest. Sen. Hippol. Θρασὺς δὲ δυνατός, καὶ λέγειν οἷός τ᾽ἀνὴρ Κακὸς πολίτης γίνεται νοῦν οὐκ ἔχων. Eurip. Magnitudinem fortunae suae peccandi licentia metiuntur. Vell. Pat. Sine injuria potentiam levem atque inopem esse arbitrantur. Cic. Οὐ τὸν κρατοῦντα χρὴ κρατεῖν ἃ μὴ χρεῶν. Τὸν εὐτυχοῦντα χρὴ σοϕὸν πεϕυκέναι. Πλοῦτος ἀλόγιστος προσλαβὼν ἐξουσίαν Καὶ τοὺς ϕρονεῖν δοκοῦντας ἀνοήτους ποιεῖ. Men. ϓπερηϕανόν που γίνεϑ᾽ ἡ λίαν τρυϕή Ὅ τε πλοῦτος ἐξώκειλε τὸ κεκτημένον, Εἰς ἕτερον ἦθος οὐκ ἐν ᾧ τὸ πρόσϑεν ἦν. Id. - vs. 317: Quasi injuriam facere, id demum esset imperio uti. Sal. Male vim suam potestas aliorum contumeliis experitur. Plin. Sec. Ep. lib. 8. - vs. 324: - libertas pauperis haec est, Pulsatus rogat, et pugnis concisus adorat, Ut liceat paucis cum dentibus inde reverti. Juv. - vs. 327: Habet hoc vitium omnis ambitio; non respicit. Sen. Vetus ac pridem insita mortalibus potentiae cupido. Tac. 2. Hist. Natura mortalium auida est imperij, et praeceps ad implendam animi cupidatem. Sall. Jug. Τῶν ὕβρις τε βίη τεσιδήρεον οὐρανὸν ἤκει. Ambitio non patitur quenquam in ea mensura honorum conquiescere, quae quondam ejus fuit impudens votum. Nemo agit de Tribunatu gratias: sed queritur, quod non est ad Praeturam usque perductus, nec haec grata est, si deest Consulatus, ne hic quidem satiat, si unus est, ultra se cupiditas porrigit, et felicitatem suam non intelligit: quia non unde venerit, respicit, sed quo tendat. Sen. 2. de Ben. c. VI. - vs. 329: - animorum Impulsu, et coecâ magnâque cupidine ducti. Juv. 10. - vs. 334: Θεῶν δὲ ϑνητοὺς κόσμον οὐ πρέπει ϕέρειν. Eurip. - vs. 335: De weelde en staet eenen Sot niet wel: hoe veel min eenen knecht te heerschen over Vorsten. Prov. 19.10. Λυπεῖ με δοῦλος δεσπότου μεῖζον ϕρονῶν.
voetnoot+
[krit] vs. 306 dick en duijster K.b..: ondoorsichtbaer
voetnoot+
[krit] Bij vs. 345 in marg.: Rarus enim ferme sensus communis in illa Fortuna. Juv. 8. quasi ista inter se contraria, bona fortuna, et mens bona. Sen. Ep. 94. Non enim solum ipsa Fortuna caeca est, sed eos etiam plerumque efficit caecos, quos complexa est. Cic. Lael. Βροτοῖς τὰ μείζω τῶν μέσων τίκτει νόσους. Eurip. Ostendat ex constitutione vulgi beatos, in isto invidioso fastigio suo trementes et attonitos, longeque aliam de se opinionem habentes, quam ab aliis habetur. Nam quae aliis videntur excelsa, ipsis praerupta sunt. Itaque exanimantur et trepidant, quoties despexerunt in illud magnitudinis suae praeceps. Cogitant enim varios casus, et in sublimi maxime lubricos: tunc appetita formidant. Sen. Ep. 94. Est qui stultus apparuit, postquam elevatus in sublime est. Eccles. 30.32. - vs. 347: Ἐπαίρεται γὰρ μεῖζον ἵνα μεῖζον πέσῃ. Men. Summum ad gradum cum claritatis veneris, Consistis aegre, et quam descendas, decides. Laber. Excelsae turris tabulata, unde altior esset Casus, et impulsae praeceps immane ruinae. - vs. 348: Ὁ Ζεὺς κολαστής τῶν ἄγαν ὑπερϕρόνων. - vs. 349: Quae sunt dicta in stultum: Caudex, stipes, asinus, plumbeus, In illum nihil potest: exsuperat ejus stultitia haec omnia. Terent Heaut. 5.1. - τὸ ἐρᾷν ἐπισκοτεῖ Ἅπασιν, ὡς ἔοικε, καὶ τοῖς εὐλόγως Καὶ τοῖς καλῶς ἔχουσιν. Men. - haec tibi Non abstulit modo, sed in amorem conjecit fortius. Quo te consiliumque tuum atque mentem perdit funditus, Atque oculorum tibi praestringit aciem. Plaut. Merc. 5.3. - vs. 352: - Vultus ad nostra incendia nati Quique subest niveo laevis in ore rubor. Ovid. Her. 19. - vs. 354: Τοῖος γὰρ ϕιλότητος ἔρως ὑπὸ κραδίην ἐλυσϑεὶς Πολλὴν κατ᾽ ἀχλὺν ὀμμάτων ἔχευε, Κλέψας ἐκ στηϑέων ἁπαλὰς ϕρένας. Archil. - vs. 355: - mens omnis aberrat, In vultus, quos finxit amor. Claud. de nupt. Hon. - vs. 358: - misero quod omnes Eripit sensus mihi. Nam simul te, Lesbia, adspexi, nihil est super mi, Quod loquar amens. - gemina teguntur lumina nocte. Catul.
voetnoot+
[krit] vs. 349 Het Venus-volck is K.a.: Verliefde Li'en zijn - vs. 353 als uitg. 1647: dan
voetnoot+
[krit] Bij vs. 359 in marg.: Τυϕλοῦται γὰρ τὸ ϕιλοῦν τὸ ϕιλούμενον. Plut. - Ἐκ δυοῖν τρία βλέπουσι. - vs. 361: - non labra rosae, non colla pruinae, Non crines aequant violae, non lumina flammae. Claud. de Nupt. Hon. - vs. 362: - Velut aegri somnia, vanae Finguntur species. Juv. - vs. 366: Nempe oculos nox una dedit. Ego in Sat. Misog. - vs. 368: Eripitur persona, manet res. Juv. - vs 373: Gedenckt dat een nijdigh oogh een quaet dingh is. Isser yet geschapen booser dan sulcken ooghe? Eccles. 3.1. Ὦ τῆς μεγίστης τοῦ ϕϑόνου πονηρίας! - vs. 374: Ὁ ϕϑονερὸς αὑτῷ πολέμιος καϑίσταται. Αὐθαιρέταις γὰρ συνέχεται λύπαις ἀεί. Men. - vs. 376: Ὁ ϕϑόνος ἐστὶ κάκιστον, ἔχει δέ τι καλὸν ἐν αὐτῷ, Τήκει γὰρ ϕϑονερῶν ὄμματα καὶ κραδίην. Incert. Aegris oculis alienam felicitatem intuentur. Tac. 2. Hist. Invidus alterius rebus macrescit opimis. Hor. Obliquo livore macet, foetusque veneno Aestuat, atque aliena oculis bona limat acutis. Ang. Pol. Rust. - vs. 377: Πρὸς γὰρ τὸν ἔχονθ᾽ ὁ ϕϑόνος ἕρπει. Soph. - etsi adeo omnes Ditescant orti pejoribus, usque recusem Curvus ob id minui senio. Pers. 6. Μὴ ϕϑόνει τοῖς δὲ τυχοῦσι, μὴ δοκῇς εἶναι κακός. Ὄλοιθ᾽ ὁ τοῖς ἔχουσι τ᾽ ἀγαϑὰ ϕϑονῶν. - vs. 379: Ἀγαϑοὶ δὲ τὸ κακόν ἐσμεν ἐϕ᾽ ἑτέροις ἰδεῖν, Αὐτοὶ δ᾽ ὅταν ποιῶμεν οὐ γινώσκομεν. Men. ap. Stob. - quid tu? Nullane habes vitia? immo alia, haud fortasse minora. Hor. 1. Serm. 3. - Eheu, Quam temere in nosmet legem sancimus iniquam. Ibid. Non soles respicere cum dicas injuste alteri? Plaut. Pseud. 2.2. Φϑονοῦσιν αὐτοὶ χείρονες πεϕυκότες. Eurip. - vs. 381: Εἰς τἀπίσημα δ᾽ ὁ ϕϑόνος πηδᾷν ϕιλεῖ. Ib. Quosdam praecipitat subjecta potentia magnae Invidiae, mergit longa atque insignis honorum Pagina. Juv. 10. - Opportunus iniqui Judicio vulgi, aut celsa conspectus in arce Degeneri patet invidiae. Ang. Pol. Rust.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 384 in marg.: Τὸν εὐτυχῆ μισεῖ τις, ὃν ϑεὸς ϕιλεῖ. Pallad. ap. Stob. Hi sunt invidiae nimirum, Regulae, mores. Mart. Nec sibi felix pauper habetur, Nisi felices cecidisse videt. Sen. Herc. Oet. Invidentiam dicunt esse aegritudinem susceptam propter alterius res secundas, quae nihil noceant invidenti. Cicero. Tusc. quaest. 4. - vs. 386: Festinanti semper locupletior obstat. Hor. 1 Serm. 1. Insitum naturâ mortalibus, recentem aliorum felicitatem aegris oculis introspicere. Tac. Histor. 2. Nihil denique tam vile, tam vulgare est, cuius participes malignis aemulationis stimulis vacent. Claud. Mamert. Genethl. Maxim. Aug. - vs. 391: Quamvis multum possideas, tamen quia aliquis plus habet, tanto tibi videberis deficere, quanto vinceris. Sen. 18. Ep. 105. - Angulus ille Vicini nostri quia pinguior. Pers. 6. Quodque aliena capella gerat distentius uber Tabescunt. Hor. 1. Serm. 1. - vs. 392: - Virtutes ipsas divertimus atque Sincerum cupimus vas incrustare. Hor. 1. Serm. 3. Γλῶσσα γὰρ ἀνϑρώπων ϕιλοκέρτομος. Mus. Χρηστοῦ παρ᾽ ἀνδρὸς μηδὲν ὑπονόει κακόν. Incert. - vs. 394: Οὐδεὶς ἐπλούτησε ταχέως δίκαιος ὤν. Men. Novi ego hoc seculum, moribus quibus sit: malus bonum malum Esse vult, ut sit sui similis. Plaut. Trin. 2. 2. - vs. 395: Culpam poena premit comes. Hor. 4. Carm. 5. Οὐ δεινὰ, πάσχειν δεινὰ τοὺς εἰργασμένους. - vs. 397: Ὀργῇ παραλογισμός ποτ᾽ οὐδεὶς ϕαίνεται. Λύπη κρατεῖ νῦν. ἢν δὲ μικρὸν παρακμάσῃ, Κατόψεαί τι μᾶλλον εἰς τὸ συμϕέρον. Men. - vs. 398: Ἀνϑρώπων ἀκρήτῳ ἀμαλδύνονται ὀπωπαί - πᾶς γὰρ οἰνωθεὶς ἀνὴρ Ἥσσων μὲν τῆς ὀργῆς ἐστι, τοῦ δὲ νοῦ κενός. Soph. Τὸ πρὶν ἐὼν σώϕρων, τό τε νήπιος. Theogn. Ἢ πάροινος ὢν Ἢ καὶ μεμηνώς. Scler. ap. Stob. - vs. 406: Ὁρῶ δὲ τοῖς πολλοῖσινἀνϑρώποις ἐγὼ Τίκτουσαν ὕβριν τὴν πάροιϑ᾽ εὐπραξίαν. Eurip. Hippol. Φεῦ τὰ τῶν εὐδαιμονούντων ὡς τάχα στρέϕει Θεός! Id. Med. Τὰ μεγάλα δῶρα τῆς τύχης ἔχει ϕόβον, Καὶ τὸ πάνυ λαμπρὸν οὐκ ἀκίνδυνον κυρεῖ. Inc.
voetnoot+
[krit] vs. 390 om uitg. 1647: op - vs. 400 kijck uitg. 1647: kijc kt
voetnoot+
[krit] Bij vs. 409 in marg.: Per lachrymas spectant. Ovid. Her. 6. - vs. 411: Ἀγαϑὴ γὰρ ἡ λύπη καθ᾽ αὑτῆς ἀναπλάσαι Ἀτεχνῶς διπλάσια τῆς ἀληθείας κακά. Phil. ap. Stob. - vs. 413: His se stimulis dolor ipse lacessit. Lucr. - Flagrantior aequo Non debet dolor esse viri nec vulnere major. Juv. - vs. 415: Λύπη μανίας ὁμότοιχος εἶναί μοι δοκεῖ. Antiph. ap. Stob. - vs. 417: Ὁ πλεῖστα πράσσων πλεῖσϑ᾽ ἁμαρτάνει βροτῶν. Eurip. Omnia non properanti clara certaque sunt; festinatio improvida est et caeca. Liv. 22. - vs. 419: - Locum virtutis deseruit, qui Semper in augenda festinat et obruitur re. Hor. 1. Ep. 16. - vs. 421: - Πλοῦτον, παντόϑεν ϑηρώμενοι Συμμικτὰ μὴ δίκαια, καὶ δίκαι᾽ ὁμοῦ. Eurip. - Ἐπισκοτεῖ γὰρ τῷ ϕρονεῖν τὸ λαμβάνειν. Antiph. ap. Stob. - vs. 422: Nimirum quia non bene norunt quae sit habendi Finis et omnino quoad crescat vera voluptas. Lucr. 5. Amas pecuniam, o coece, quam nunquam videbis; coecus possides, coecus moriturus es. Aug. de Doctr. Christ. Non propter vitam faciunt patrimonia quidam, Sed vitio coeci propter patrimonia vivunt. Juv. Sat. 12. Avaro tam deest quod habet, quam quod non habet. Hieron. ad Paul. Πλοῦτον μετὰ πλουτοῦντος ἔχεις, ψυχὴν δὲ πένητος. Pallad. ap. Stob. Ἐγὼ μὲν οὔποτ᾽ αὐτὸν ὄλβιον καλῶ, Φύλακα δὲ μᾶλλον χρημάτων εὐδαίμονα. Eurip. Ant. Οὐπώποτ᾽ ἐζήλωσα πλουτοῦντα σϕόδρα Ἄνϑρωπον, ἀπολαύοντα μηδὲν ὧν ἔχει. Antiph. Sed quo divitias haec per tormenta coactas? Cum furor haud dubie, cum sit manifesta phrenesis, Ut locuples moriaris egenti vivere fato? Juv. 14. Divitiarum nomen invasit occupata paupertas. Sen. Ep. 119. - vs. 429: Qui vigilans stertit. - Mortua cui vita est prope jam vivo atque videnti. Lucr. Nimis homo nihil est qui piger est, Nimisque id genus odi ego male. Plaut. Rud. Mihi enim, qui nihil agit, esse omnino non videtur. Cic. de nat. Deor. 2. - Letho junxere soporem. Claud. in Eutrop. 2.
voetnoot+
[krit] vs. 410 'T is uitg. 1651: Is 't uitg. 1653 als boven. - vs. 429: luije uitg. 1647: taeye
voetnoot+
[krit] Bij vs. 445 in marg.: Gestatio nescio an et contra naturam sit; quae pedes dedit, ut per nos ambularemus. Sen. Ep. 55. - vs. 466: Οὐκ ἔστιν οὐδὲν τῶν ἐν ἀνϑρώποις ἴσον. - vs. 467: Quid inter ipsos homines, nonne et simillimis formis dispares mores, et moribus figura dissimilis? Cic. l. 1. de Nat. Deor. -
voetnoot+
[krit] vs. 443 Eens uitg. 1647: Een'
voetnoot+
[krit] Bij vs. 473 in marg.: Multa vident pictores in umbris et eminentia, quae nos non videmus. Cic. 4. Acad. - vs. 475: Ἡ γραϕικὴ καὶ ὅλως ἡ μιμητικὴ πόῤῥω μὲν τῆς ἀληθείας οὖσα τὸ αὑτῆς ἔργον ἀσπάζεται, πόῤῥω δ᾽ αὖ ϕρονήσεως όντι τῷ ἐν ἡμῖν προσομιλεῖ τε καὶ ἑταίρα καὶ ϕίλη ἐστὶν ἐπ᾽ οὐδενὶ ὑγιεῖ οὐδ᾽ ἀληϑεῖ. Plat. Dial. 10. de Rep. - vs. 493: - Caeco praeceps audacia vultu. Claud. in Ruf. 1. Φεῦ τῆς ἀνοίας, ὡς ἀπαίδευτον ϑράσος. - vs. 495: - Quos ille timorum Maximus haud urget lethi metus: inde ruendi In ferrum mens prona, viris animaeque capaces Mortis. Lucan. 1. Haec gens hominum fertur rapidis Obvia fatis, incerta sui, Stygias ultro quaerimus undas. Nimium, Alcide, pectore forti Properas moestos visere Manes. Sen. Herc. Fur. - Cupiuntque suum reperire periclum. Ovid. Met. 8. Coeca ambitione et in gladios ruente. Sen. 7. Benef. 26. - vs. 496: - Mercedibus emptae Ac viles animae. Petron. Scire sat est quantâ fuerint mercede nocentes. Luc. Quanti sua funera vendant. Juv. - Caput in mortem vendunt. Man. - vs. 501: Τὰ πόλλ᾽ ἀνάγκη διαϕέρει τολμήματα. Ἡ δὲ ἀνάγκη κοὐτιδανὸν πρὸς Ἄρηα ἐγείρει.
voetnoot+
[krit] vs. 471 machtigh zijn, daertoe uitg. 1647: konnen, daer toe God
voetnoot+
[krit] Bij vs. 507 in marg.: Ὁσία δ᾽ ἀνάγκη πολεμικωτάτη ϑεός. Δεῖ δ᾽ οὐ δι᾽ ἀνάγκην ἀνδρεῖον εἶναι ἀλλ᾽ ὅτι καλόν. Ib. Τίς δ᾽ οὐχὶ ϑανάτῳ μισϑοϕόρος, ὦ ϕιλτάτη, Ὃς ἕνεκα τοῦ ζῇν ἔρχετ᾽ ἀποϑανούμενος. Antiph. ap. Stob. Mortis timor etiam inertissimos excitavit in praelium. Sen. de Ir. 1.13. Οὕτω γε κᾃν οἱ ὄνοι ἀνδρεῖοι εἶεν πεινῶντες. Arist. Eth. Nic. 3.11. Desperatione in audaciam accinguntur. Tac. 3. Hist. Ignaviam quoque necessitas acuit. Curt. 5. Gravissimi sunt morsus irritatae necessitatis. Porc. Lat. in Declam. - vs. 511: Τὸ μὲν σϕαγῆναι δεινόν, εὔκλειαν δ᾽ ἔχει. Eurip. Herc. Verecundia dum prohibet fugere, facit esse victorem. Veg. 1.7. Nonne mori satius quam vitae ferre pudorem? Claud. - vs. 516: Οὐχ ὅτι καλὸν ὑπομένει, ἀλλὰ ϕεύγων κακόν. Ar. Eth. Nic. 3.11. - vs. 519: - et accensae non fortiter imperat irae. Ovid. Met. 9. - Maternis saevus in armis Aeneas acuit Martem et se suscitat irâ. Virg. Aeneid. 12. - vs. 521: Ἡ καὶ ϕρενοπλὴξ ἰσχύειν σοι ϕαίνεται; Ira in adjutorium virtutis non venit, sed in vicem. Sen. 1. de Ir. 13. - notum quid caede calentibus armis, Quantum irae liceat, motusque quid audeat ensis. Sil. 1. - χόλος δέ τε καὶ τὰ κελεύει. Il. υ. Acrior ad pugnam redit, et vim suscitat irâ. Virg. Aen. 5. - et rabie jecur incendente feruntur Praecipites ut saxa jugis praerupta, quibus mons Subtrahitur, clivoque latus pendente recedit. Juv. 7. Vide, ne fortitudo minime sit rabiosa, sitque iracundia tota levitatis: neque enim est illa fortitudo, quae rationis expers est. Cic. Tusc. quaest. 4. - vs. 525: Primi in omnibus praeliis oculi vincuntur. Veg. 3.26. Τὸ δ᾽ ἐμπλήκτως ὀξὺ ἀνδρὸς μοίρᾳ προσετέϑη. Thuc. lib. 3.
voetnoot+
[krit] vs. 503 dat uitg. 1647: het - vs. 518 toe uitg. 1647: roe K.a. als boven.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 529 in marg.: Πρὸς σοϕίᾳ μὲν ἔχειν τόλμαν μάλα σύμϕορόν ἐστι. Euen. ap. Stob. - Contemnendae sunt humanae res: negligenda mors est: patibiles et dolores, et labores putandi. Haec cum constituta sint judicio atque sententiâ, tum est robusta illa et stabilis fortitudo: nisi forte quae vehementer, acriter, animose fiunt, iracunde fieri suspicamur. Cic. Tusc. quaest. 4. Ὁ μὲν οὖν ἀνδρεῖος ἃ δεῖ, καὶ οὗ ἕνεκα, ὑπομένων καὶ ϕοβούμενος, καὶ ὡς δεῖ καὶ ὅτε. Arist. Eth. Nic. 3.10. Sunt et belli, sicut pacis jura: justeque ea, non minus quam fortiter debet gerere. Liv. 5. Causa jubet superos melior sperare secundos. Lucan 7. Frangit et attollit vires in milite causa; Quae nisi justa subest, excutit arma pudor. Prop. 4. Eleg. 6. - pulchrumque mori succurrit in armis. Virg. Id solum refert, novissimum spiritum per ludibrium et contumelias effundant, an per virtutem. Tac. 3. Hist. - τόλμᾳ μὲν ἐοικὼς Θυμὸν ἐριβρεμετᾶν ϑηρᾶν λεόντων. Pind. Isth. - vs. 532: Isto modo dic et phrenesin atque insaniam viribus necessariam; quia saepe validiorem furor reddit. Sen. 16. Nemo irascendo fit fortior, nisi qui fortis sine ira non fuisset. Id. Et canibus blandis rabies venit. Virg. 3. Georg. - Minor admiratio summis Debetur monstris, quoties facit ira nocentes. Juv. 7. Καὶ τὸν ϑυμὸν δὲ ἐπὶ τὴν ἀνδρίαν ἐπιϕέρουσιν. ἀνδρεῖοι γὰρ εἶναι δοκοῦσι καὶ οἱ διὰ ϑυμὸν ὥσπερ τὰ ϑηρία ἐπὶ τοὺς τρώσαντας ϕερόμενοι, ὅτι καὶ οἱ ἀνδρεῖοι ϑυμοειδεῖς. Οἱ δὲ διὰ ταῦτα μάχιμοι μὲν, οὐκ ἀνδρεῖοι δέ. οὐ γὰρ διὰ τὸ καλὸν, οὔδ᾽ ὡς ὁ λόγος, ἀλλὰ διὰ τὸ πάϑος. Arist. Eth. Nic. 3.31. quid igitur huc adhibetis iram? an fortitudo, nisi insanire coeperit, impetus suos non habet? Cic. Tusc. quaest. - vs. 536: Ὁ ϑυμὸς ἀλγῶν ἀσϕάλειαν ἔχει. Furor iraque mentem praecipitant. Virg. Aeneid. 2. - acri potior prudentia dextrâ. Val. Flac. 14 Argon. Προπέτειά γε μὲν καὶ ϑρασύτης καὶ ϑυμὸς ἄλογος, ἔτι δὲ καὶ κενοδοξία καὶ τῦϕος. Polyb. 3. - male cuncta ministrat Impetus. Lucan. Temere in acie versari et manu cum hoste confligere, immane quiddam et belluarum simile est. Cic. de Offic. - vs. 544:Νίκης στρατηγὸς τὴν δίκησιν ἄρνυται. Illud quidem ingens fama, hoc nulla circumfert. Plin. Sec. ep. l. 3.
voetnoot+
[krit] vs. 529 Maer K.a.: Doch - vs. 547 jeughd uitg. 1647: deughd
voetnoot+
[krit] Bij vs. 551 in marg.: Ὦ κενεοῦ καμάτοιο, καὶ ἀπρήκτου πολέμοιο. Pantel. ap. Stob. Ἐν δ᾽ ἰῇ τιμῇ, ἠμὲν κακὸς, ἠδὲ καὶ ἐσϑλός. - vs. 553: Πότερα γενέσϑαι δῆτα χρησιμώτερον Συνετὸν ἄτολμον, ἢ ϑρασύν τε κᾀμαϑῆ; Eurip. Oedip. - vs. 555: Timor abstulit omnem sensum animumque. Ovid. Met. 14. Est genus unum Stultitiae nihilum metuenda timentis. Hor. 2. Serm. 3. Nunquam fidele consilium daturus timor. Senec. 7. Benef. 26. - vs. 557: Ἅπαντα γάρ τοι τῷ ϕοβουμένῳ ψοϕεἷ. Soph. Aja. Hi sunt qui trepidant, et ad omnia fulgura pallent Cum tonat, exanimes primo quoque murmure Coeli. Juv. 13. - veluti pueri trepidant, atque omnia coecis In tenebris metuunt. Lucr. 2. - vs. 566: Ὀξυδερκὴς τότε πως καὶ ἀρτίπους γίγνομαι πρὸς μόνον τὸν καιρὸν τῆς ϕυγῆς. Lucian. Tim. - vs. 569: Ὁ δὲ αὖ ϑάνατος ἔϕικε καὶ τὸν ϕυγόμαχον. Ἐπὶ τῶν πολέμων ϕρίττοντες τὸν ϑάνατον, οἱ δὲ ϕεύγουσι, καὶ ϕεύγοντές τε πίπτουσιν, ἤπερ οἱ ἱστάμενοι, καταϕρονοῦντες ϑανάτου, δεινὴ γὰρ μάχη νώτων πρὸς χεῖρας. Imp. Man. c. 46. - Multos in summa pericula misit Venturi timor ipse mali. Luc. Multis ipsum Timuisse nocet, multi ad fatum Venere suum, dum fata timent. Sen. Oedip. ϕευγόντων δ᾽ οὔτ᾽ ἂρ᾽ κλέος ὄρνυται, οὔτε τις ἀλκή. Hom. Iliad. έ. Magna est stultitia id ipsum quod verearis, ita cavere, ut cum vitare fortasse potueris, ultro accersas et attrahas. Cic. Brut. Semper in praelio iis maximum est periculum, qui maxime timent; audacia pro muro habetur. Sal. Catil. Mors et fugacem persequitur virum, Nec parcit imbellis juventae Poplitibus timidoque tergo. Hor. - vs. 573: Τὸ νέον ἅπαν ὑψηλόν ἐστι καὶ ϑρασύ. Metr. ap. Stob.
voetnoot+
[krit] vs. 553 uitg. 1647: Hoe ist? zyn 't bloode dan - vs. 556 voorden uitg. 1651: door den - vs. 558 Sy'n uitg. 1647: Sy - vs. 567 die uitg. 1647: de - vs. 570 van kant uitg. 1647: op zij - vs. 572 dat hij uitg. 1647: soo hy 't
voetnoot+
[krit] Bij vs. 576 in marg.: Propter adolescentiam Minus videtis, magis impense cupitis, consulitis parum. - vs. 578: Cereus in vitium flecti, monitoribus asper, Utilium tardus provisor, prodigus aeris, Sublimis cupidusque et amata relinquere pernix. - vs. 580: Denique jam fabulae sumus senex atque anus. Ter. Hec. Ὀχληρὸς ἀνήρ ἐστιν ἐν νέοις γέρων. Ὦ γέρον, ἦ μάλα δή σε νέοι τείρουσι μαϑηταί. Tum etiam in senecta hoc deputo miserrimum, Sentire eâ aetate esse odiosum se alteri. Caecil. ap. Cic. de Senect. - vs. 583: Multa ferunt anni venientes commoda secum, Multa recedentes adimunt. Hor. de Art. - vs. 587: A pueris illico volunt nasci senes. Ter. Heaut. Nobis maligni judices, aequi sibi. Sen. Agam. - vs. 588: Ex sua libidine moderantur quae nunc est, non quae olim fuit. Ter. - vs. 591: Quotusquisque vel aetati alterius, vel autoritati, ut minor cedit? statim sapiunt, statim sciunt omnia, neminem verentur, imitantur neminem, atque ipsi sibi exempla sunt. Plin. Sec. ep. l. 8. - vs. 596: Nullum vitium est sine patrocinio. Sen. 21. Ep. 117. - vs. 597: Sy sullen wandelen als blinden, omdat sy den Heere gesondight hebben. Soph. 1.17. - vs. 598: Daer is een wegh, die yemand recht schijnt: maer het laetste van dien zijn wegen des Doods. Prov. 16.25. Ὡς πολλὰ διὰ τὰς ἡδονὰς λυπούμεϑα.
voetnoot+
[krit] vs. 601 Nu uitg. 1647: Dan
voetnoot+
[krit] Bij vs. 605 in marg.: Frangere dum metuis, frangis crystallina; peccant Securae nimium sollicitaeque manus. Mart. - vs. 607: - Res omnes timide gelideque ministrat Dilator, spe longus, iners, avidusque futuri. Hor. de Art. - vs. 611: Quae neque futura, neque facta sunt, tamen ii sciunt. Plaut. Norunt quid toto fiat in orbe, Quid Seres, quid Thraces agant. Juv. - vs. 615: Deficit auditor, non deficit ipse loquendo: O sola fortes garrulitate senes! Corn. Gall. - vs. 619: Δεινόν τι τέκνων ϕίλτρον ἀνθρώποις ϑεὸς Ἔϑηκε. Eurip. Ὦ παῖδες οἷον ϕίλτρον ἀνθρώποις ϕρενός. ut amice Turpia decipiunt coecum vitia. Strabonem Appellat poetum pater: et pullum male parvus Si cui filius est. Hor. Serm. 1. Sat. 3. - vs. 626: Πάλιν γὰρ αὖϑις παῖς ὁ γηράσκων ἀνήρ. Men. Ὡς ἡδὺ πρᾷος καὶ νεάζων τῷ τρόπῳ Πατήρ: Men. Τῷ ὄντι γὰρ νήπιος ἔοικεν εἶναι πᾶς ἄνθρωπος, καὶ ὁ πάνυ γέρων. Lucian. Halc.
voetnoot+
[krit] vs. 617 gelyck uitg. 1647: soo haer - vs. 618 sotste uitg. 1647: soetste - vs. 623 en 624 niet in het HS., wel in de uitg. van 1647. - vs. 625 't niet in het HS. - vs. 629 en 630 niet in het HS., maar eerst in K.a.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 633 in marg.: Difficilis, querulus, laudator temporis acti Se puero: censor castigatorque minorum. Hor. de Art. Hoc Majores nostri questi sunt, hoc nos querimur, hoc posteri nostri querentur, eversos esse mores, regnare nequitiam, in deterius res humanas et in in omne nefas labi. Sen. 1. de Benef. 10. - quasi non plurimum Malefacta mea essent solida in adolescentia. Plaut. Epid. 3. Improbitas illo fuit admirabilis aevo. Juv. 13. Super omnibus negotiis melius atque rectius olim provisum: et quae convertuntur, in deterius mutari. Val. Max. lib. 2. - vs. 641: Quippe aliter tunc orbe novo, coeloque recenti Vivebant homines. Juv. Sat 6. - vs. 644: Profecto deliramus interdum senes. Plaut. Epid. 3.3. - vs. 645: Idem semper de nobis pronunciare debebimus, malos esse nos, malos fuisse: invitus adjiciam, et futuros esse. Sen. 1. de Benef. 10. - vs. 656: Καὶ γὰρ ἐπ᾽ ἀγλαίῃ ζηλήμονες εἰσὶ γυναῖκες. Mus. Multa sunt mulierum vitia: sed hoc e multis maximum est, Cum sibi nimis placent, nimisque operam dant ut placeant viris. Plaut. Poen. 5.4. - Ita est ingenium muliebre, Bene cum lauta est, tersa, ornata, ficta est, infecta est tamen. Id. Stich. 5.5. Jam dudum vera rerum vocabula amisimus. Cat. ap. Sall.
voetnoot+
[krit] vs. 633 Spreeckt uitg. 1647: Swijght
voetnoot+
[krit] Bij vs. 662 in marg.: Τίς γὰρ κατόπτρῳ καὶ τυϕλῷ κοινωνία; Epich. ap. Stob. Seque reformidat speculo damnante. Claud. in Eutrop. 1. - vs. 664: Fucari pigmentis, quo vel rubicundior, vel candidior appareat, adulterina fallacia est, quâ non dubito etiam ipsos maritos se nolle decipi, quibus solis permittendae sunt foeminae ornari, secundum veniam, non secundum imperium. Aug. Ep. 73. - vs. 670: Κύπρι ϕίλη μετὰ Κύπριν, Ἀϑηναίη μετ᾽ ᾽Γϑηνῆν Οὐ γὰρ ἐπιχθονίῃσιν ἴσην καλέω σε γυναιξίν. Mus. Illum turbat amor, vultumque in virgine figit. Virg. 12. Aeneid. Spectat, et in vultu veluti tum denique viso Lumina fixa tenet, nec se mortalia demens Ora videre putat. - vs. 679: Et finxit vultum, et meruit formosa videri. Ovid. Met. 4. - vs. 685: Quorum omnis vis virtusque in lingua sita est. Sall. - vs. 686: Παρασείσαντα δὲ χρὴ τοὺς τοιούτους τῶν ἀνθρώπων καὶ διαράμενον ἀπαλλάττεσϑαι ὅστις ἀπύρετος βούλεται εἶναι. Theophrast. Ἀνὴρ γὰρ ὅστις ἤδεται λέγων ἀεὶ Λέληϑεν αὑτὸν τοῖς ξυνοῦσιν ὢν βαρύς. Soph. - vs. 687: Ἀνθρώποισιν οὐκ ἐχρῆν ποτε Τῶν πραγμάτων τὴν γλῶσσαν ἰσχύειν πλέον. Eurip. Hec. - vs. 690: Γλώσσης περίπατός ἐστιν ἡ ἀδολεσχία. Κωτίλῳ ἀνθρώπῳ σιγᾷν χαλεπώτατον ἄχϑος.
voetnoot+
[krit] vs. 662 'T gelas soud antwoorden, maer 'tweet uitg. 1647: 'T glas soud wel antwoorden, maer weet - vs. 671 sy, en siet sij uitg. 1647: sy en siet het - vs. 690 niet uitg. 1647: met K.a. als boven.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 691 in marg.: - Verborum tanta cadit vis; Tot pariter pelves et tintinnabula dicas Pulsari. Juv. 6. Καὶ οὗτος κρατεῖν ἔδοξεν, ὡς ἂν μεγαλοϕωνότερος αὐτῶν ἢ ϑρασύτερος. Lucian. Bis accus. - vs. 692: Χαλεπὸν τῷ λάλῳ ἐστὶ σιωπᾷν, καὶ ὡς ἐν ὑγρῷ ἐστιν ἡ γλώττη. Theophr. - vs. 698: Πολλὰ ϕέρειν εἴωϑε λόγος ϑνητοῖσι βροτοῖσι Πταίσματα. Theog. Loquentiae multum, sapientiae parum. Sen. - vs. 699: Prov. 19.11. - vs. 701: Σὺ δ᾽ εὔτροχον μὲν γλῶσσαν ὡς ϕρονῷν ἔχεις, Ἐν τοῖς λόγοισι δ᾽ οὐκ ἔνεισί σοι ϕρένες. Eurip. Ἀχαλίνων στομάτων τὸ τέλος δυστυχία. Eurip. Ἐν σοϕοῖς ϕαῦλοι, παρ᾽ ὄχλῳ μουσικώτεροι λέγειν. - vs. 795: Χωρὶς τὸ τ᾽ εἰπεῖν πολλὰ καὶ τὰ καίρια. Καὶ τῆς ἄγαν γάρ ἐστί που σιγῆς βάρος. Est huic diversum vitio vitium prope majus Asperitas agrestis, et inconcinna gravisque. Hor. 1. Ep. 18. Parvus sermo illis, et magna libido tacendi, Atque supercilio brevior coma. Juv. 2. - nec labra movet, cum mittere vocem Debuerat vel marmoreus vel aheneus. Juv. 13. - vs. 708: Saepe tacens odü semina vultus habet. Ovid. de Art. 3. - vs. 710: Vitam silentio transigunt veluti pecora. Sall. - vs. 711: Οὐ δεῖ σιωπᾷν, καὶ λαλεῖν ὅπου χρεών. Σιγᾷς; σιωπὴ δ᾽ ἄπορος ἑρμηνεὺς λόγων. Quis non illum sapientem fuisse putasset, si pro necessitate temporis locutus esset? Val. Max. 4. - vs. 712: Quodque saevae cogitationis indicium est, secreto suo satiantur. Tac. Agr.
voetnoot+
[krit] vs. 694 ick veel liever lagh uitg. 1647: ghy veel beter light - groote uitg. 1647: grootste uitg. 1651 als boven. - vs. 716 niet in het HS. uitg. 1647: als boven. uitg. 1651: Hoe konstighlick, of hoe onkonstigh, haer bescheit, - vs. 717 die K.a.: de
voetnoot+
[krit] Bij vs. 724 in marg.: Omnibus hoc vitium est. Hor. 1. Serm. 3. - vs. 731: Non obtinebis ut desinant, si incipere permiseris. Sen. 21. Ep. 117. - Caesar, qui cogere posset, Si peteret per amicitiam patris atque suam, non Quicquam proficeret. Hor. 1. Serm. 3. Δραχμῆς μὲν αὐλεῖ, τεττάρων δὲ παύεται, ἐπὶ ϕαύλῳ καὶ γυναικείῳ πράγματι μεγάλην σπουδὴν ποιούμενος. Lucian. de Salt. - vs. 749: Idem eadem possunt horam durare probantes! Hor. 1 Ep. 1.
voetnoot+
[krit] vs. 730 daer light een lood op 'tOrgel K.b..: een lood light op haer Orgel - vs. 743 kaetsts' uitg. 1647: haelts' K.a.: drijfts'
voetnoot+
[krit] Bij vs. 756 in marg.: Ut mare, quod suâ naturâ tranquillum est, ventorum vi agitur. Cic. pro Cl. Καὶ ταῦτα πάντα ὑπὸ κρούμασι καὶ τερετίσμασι καὶ ποδῶν κτύπῳ καταγέλαστα ὡς ἀληϑῶς πράγματα, καὶ ἤκιστα ἐλευϑέρῳ ἀνδρὶ πρέποντα. Lucian. de Salt. Γίγνεται δὲ ὥσπερ ἐν λόγοις, οὕτως καὶ ἐν ὀρχήσει ἡ πρὸς τῶν πολλῶν λεγομένη κακοζηλία. Ibid. - vs. 766: O imitatores, servum pecus, ut mihi saepe Bilem, saepe jocum vestri movere tumultus. Hor. 1. Ep. 19. - vs. 770: Οὐκ ἐμοῦ κινοῦντος αὐτὼ τὼ σκέλη χορεύετον. Insanire paro certâ ratione modoque. Hor. 2. Serm. 3. Τὸ γὰρ κατὰ μουσικῆς καὶ ῥυθμοῦ ταῦτα πάντα ποιεῖν τὴν ὄρχησιν, οὐ ψόγος ἂν αὐτῆς, ἀλλ᾽ ἔπαινος ἄν εἴη. Lucian. de Salt. Ἐπαινετέον τοὶς ἐννόμως καὶ κατὰ ῥυθμὸν τῆς τέχνης ἱκανῶς ἕκαστα δρῶντας. Ibid. Unumquodque animal naturâ salire consuevit. Homo autem, cum numeri sensum acceperit, saltationem generavit et peperit. Cantus item numerum excitat; quae ambo invicem copulata choream et ludum pepererunt. Plat. 1. de leg. - vs. 779: Matth. 14.15. - vs. 781: Οὐ γάρ τοι ζήλοιο πέλει στυγερώτερον ἄλλο.
voetnoot+
[krit] vs. 784 Dien uitg. 1647: Die
voetnoot+
[krit] Bij vs. 794 in marg.: Desine (crede mihi) vitia irritare vetando Ovid. 3. Am. 4. - ipsaque furem Cura facit. Ibid. Multi fallere docuerunt, dum timent falli. Sen. Ep. 3. - vs. 803: Matth. 14.15. - vs. 807: - sub Jove frigido Venator, tenerae conjugis immemor. Hor. - vs. 808: - Neque enim loculis comitantibus itur Ad casum tabulae, positâ sed luditur arcâ. Juv. 1. - vs. 811: Infelix humili egressu comitatur egestas. Claud.
voetnoot+
[krit] Achter vs. 804 wilde H. misschien 4 regels inlasschen, die op het voorlaatste blad van het HS. staan met de aanwijzing: Aende wederzijde van 'teerste blad. Die regels luiden:
 
Twee blinde leiden d'een den and'ren inde gracht:
 
'Tis uijt Gods mond gegaen; men magh 't niet wederspreken.
 
Maer, Heer, vergeeff mij 't woord met alle myn' gebreken,
 
Twee blinden sien door U, oock inden middernacht.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 821 in marg.: Neque quicquam hic vile nunc est, nisi mores mali. Plaut. Trin. 1.1. - Τοσοῦτον οἶδα καὶ παρὼν ἐτύγχανον. - vs. 832: Quo teneam vultus mutantem Protea nodo? Hor. 1. Ep. 1. Quod petiit, spernit; repetit quod nuper omisit. Ibid. - vs. 845: Die eenen mensche schuldigh maken om een woord, en leggen dien stricken, die haer bestraft in de poorte. Esa. 29.21. Κὴρ πρόσεστ᾽ ἐλευϑέρῳ ψευδεῖ καλεῖσϑαι οὐ καλή. - horum praecordia nullis Interdum aut levibus videas flagrantia causis, Quantulacumque adeo est occasio, sufficit irae. Juv. 13. - vs. 846: Φάρυγξ δὲ πικρὸς ἐξερεύγεται μάχας. - vs. 850: Σὲ γὰρ ἄλλος οὐ βλάψει, ἄν μὴ σὺ ϑέλῃς, τότε δὲ ἔσῃ βεβλαμμένος, ὅταν ὑπολάβῃς βλάπτεσϑαι. Epict. 37.
voetnoot+
[krit] vs. 832 die uitg. 1647: de - vs. 843 dan K.b..: als - vs. 832 Beweeren uitg. 1647: Verweeren - vuijl K.a.: wilt
voetnoot+
[krit] Bij vs. 855 in marg.: Ἔχει γὰρ ἐχϑρὸς ἡδονὰς ϑνήσκων ἀνήρ. - corpore trunco Invidiosa dabit minimus solatia sanguis. Juv. 13. - vs. 856: - Miseri, quorum gaudia crimen habent. Corn. Gall. - prosperum et felix scelus Virtus vocatur. Sen. Herc. Fur. Hic ubi aut perire necesse est, aut, quod aeque apud bonos miserum est, occidere. Tac. 1. Hist. - vs. 863: Νίκην γε μέντοι καὶ κακὴν τιμᾷ Θεὸς. - vs. 865: Nec habet victoria laudem. Virg. Exigit a meritis tristes victoria poenas. Luc. - Jam poena est totum quod vivimus. Corn. Gall. Quod quisque fecit, patitur, autorem scelus Repetit. Sen. Herc. Fur. Neque enim patiuntur saeva quietem Crimina. Claud. 2. in Ruff. Perfecto demum scelere magnitudo ejus intelligitur. Tac. 14. Ann. - Cur tamen hos tu Evasisse putes, quos diri conscia fati Mens habet attonitos, et surdo verbere caedit Occultum quatiente animo tortore flagellum? Juv. 13. Ὅν ϑυμὸν κατέδων, πάτον ἀνϑρώπων ἀλεείνων. Hom. Il. Infixa nobis ejus rei aversatio est, quam natura damnavit. Sen. Ep. 98. Deprendas animi tormenta latentis. Juv. 9. Poenamque luit formidine poenae. Claud. - vs. 868: Quisquam hominum est, quem tu contentum videtis uno flagitio? Ib. De hond is weder-gekeert tot sijn eigen uytbraecksel. 2. Pet. 2.32. - redit in faciem scelerumque immane resumit Ingenium. Claud. in Ruff. 2. Cum scelus admittunt, superest constantia. Neque enim ullum finitur vitium ibi ubi oritur. Val. Max. 9. Illum indulgentem tenebris imaeque recessu Sedis, inaspectos Coelo radiisque penates Servantem, tamen assiduis circumvolat alis Saeva dies animi, scelerumque in pectore dirae. Stat. Theb. 1. Sceleris in scelere supplicium est. Sen. Ep. 97. - Mortis habet vices Lente cum trahitur vita gementibus. Sen. Her. Oet. Poena praesens, consciae mentis pavor Animusque culpâ plenus et semet timens. Id. Hippol. - vs. 875: Hebt ghy een' man gesien die wijs is in sijne oogen? van eenen sott is meer te verwachten dan van hem. Prov. 16.12. - Οἱ τὰς τέχνας ἔχοντες ἀϑλιώτατοι. Eurip. Φεῦ, ϕεῦ τὸ μὴ τὰ πράγματ᾽ ἀνϑρώποις ἔχειν Φωνὴν, ἵν᾽ ὦσι μηδὲν οἱ δεινοὶ λόγοι. Νῦν δ᾽ εὐρύθμοις πιστώμασι τἀληϑέστατα Κλέπτουσιν, ὥστε μὴ δοκεῖν ἅ χρὴ δοκεῖν. Eurip. Hipp.
voetnoot+
[krit] vs. 859 sonder poppen uitg. 1647: met de punten - vs. 860 niet in het HS.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 876 in marg.: Ioh. 9.41. - vs. 878: Omnium rerum, sic literarum intemperantiâ quoque laboramus. Sen. Ep. 107. Nihil tam absurde dici potest, quod non dicatur ab aliquo Philosophorum. Inc. Velle suum cuique est. Pers. 4. Οὔτε μίη πάντεσσιν ὁμῶς ϕίλων ἔπλετ᾽ ἐδωδή. - quoniam variant animi, variabimus artes. Ovid. 2. de Rem. Si quid authoritatis in ipsis est, crebris contradictionibus detrahunt. Tac. 25. Annal. Quotidianum istud ac sine effectu jurgium. Sen. Nat. quaest. 4. Ex opinione multa, ex veritate pauca judicant. Cic. pro Rosc. Ut aliquid sui videantur adferre, etiam recta commutant. Quint. 3. Inst. Vult sibi quisque credi. Liv. 22. Καὶ τὸ πάντων δεινῶν ἀτοπώτατον, ὅτι περὶ τῶν ἐναντιωτάτων ἕκαστος αὐτῶν λέγων σϕόδρα νικῶντας καὶ πιϑανοὺς λόγους ἐπορίζετο, ὥστε μήτε τῷ ϑερμὸν τὸ αὐτὸ πρᾶγμα λέγοντι μήτε τῷ ψυχρὸν ἀντιλέγειν ἔχειν. Lucian. Necyom. Καὶ τοῦτο μὲν ὡς ἀληϑῶς γελοῖον, τὸ ϕιλοσοϕοῦντας δικάζεσϑαι πρὸς ἀλλήλους. Id. Eun. - vs. 878-915: In coetu turbulento variae sententiae. Apul. - vs. 879: Τὸ ἀληϑὲς ἕν, τὸ δὲ ψεῦδος πολυσχεδές. Ὀρϑὸν ἡ ἀλήθεια ἀεί. Soph. Ὁ δὲ δὴ μάλιστα εἰς ἀπορίαν με καϑίστησιν, ἐκεῖνό ἐστι, τὸ εἰδέναι ὅτι πᾶσα ἀνάγκη μίαν εἶναι τὴν ἀληϑῆ ὁδόν. Luc. Hermot. Ὤστε ἢ πᾶσι πιστεύειν χρή, ὅπερ γελοιότατον, ἢ ἀπιστεῖν ὁμοίως. μακρῷ γὰρ ἀσϕαλέστατον τὸ τοιοῦτον. Ibid. Ἑνί τε λόγῳ ξυνελών ϕημι, ἄχρις ἂν ἄδηλον ᾖ τίς ἀληϑής ἐστι προαίρεσις ἐν ϕιλοσοϕίᾳ, μηδεμίαν αἱρεῖσϑαι. Ibid. Fer ergo judex sententiam, et pronuncia, quis tibi verisimillimum videatur dicere, non quis verum dicat. Id enim tam supra nos est quam ipsa veritas. Sen. Ep. 65. Verum autem scire, divinae sapientiae est. Lactant. Quid dubitas, quin omne sit hoc rationis egestas? Omnis cum in tenebris praesertim vita laboret? Lucr. 2. Inter caetera mortalitatis incommoda et hoc est, caligo mentium; nec tantum necessitas errandi, sed errorum amor. Sen. Epist. 65. Animus autem noster ad vera perspicienda caligat. Sen. Tantaque nox animi est. Ovid. Met. 6. Ἄνϑρωποι δὲ μάταια νομὶσομεν, εἰδότες οὐδὲν. Heu quam praecipiti mersa profundo mens hebet! Boeth. de Cens. Τό τοι νομισϑὲν τῆς ἀληθείας κρατεῖ.
voetnoot+
[krit] vs. 879-885 komen in geene enkele uitgave voor. In plaats daarvan luiden vs. 879 en 880 in K.a.
 
En Waerheit is maer een'. Hier loopt de Sont in 't ront
 
Daer is 't de Werelts werck by nieuwer fixer vont,
voetnoot+
[krit] Sont K.b..: Son - vs. 891 niet in het HS. - vs. 892 En uitg. 1647: Men
voetnoot+
[krit] Bij vs. 907 in marg.: Οὐκοῦν ὁ τέχνην οἰόμενος ἐν γράμμασι καταλιπεῖν, καὶ αὖ ὁ παραδεχόμενος, ὥς τι σαϕὲς καὶ βέβαιον ἐκ γραμμάτων ἐσόμενον, πολλῆς ἂν εὐηϑείας γέμοι. Plat. Phaedr. Τό τε τοίνυν τὸ πλῆϑος τῶν ὁδῶν καὶ τὸ ἀνόμοιον αὐτῶν οὐ μετρίως ταράττει με καὶ ἀπορεῖν ποιεῖ, καὶ μάλιστα οἱ ἡγεμόνες ὑπερδιατεινάμενοι καὶ τὰ ἑαυτῶν ἕκαστοι ἐπαινοῦντες. Luc. Herm. Facilius inter Philosophos, quam inter horologia conveniet. Sen. Apocol. Denique non omnes eadem mirantur amantque. Tres mihi convivae prope dissentire videntur, Poscentes vario multum diversa palato. Hor. 2. Ep. 2. Ἐοίκαμεν ἡμεῖς τῶν δυνατῶν τε καὶ ἀδυνάτων ἀμβλυωποί τινες εἶναι κριταὶ παντελῶς, δοκιμάζομεν γὰρ δὴ κατὰ δύναμιν ἀνϑρωπίνην ἄγνωστον οὖσαν καὶ ἄπιστον καὶ ἀόρατον. Lucian. Halc. Τί δ᾽ ἂν οἱ ἀγνοοῦντες τὰς τῶν ϑεῶν καὶ δαιμονίων δυνάμεις ἔχοιεν ἂν εἰπεῖν, πότερον δυνατὸν ἢ ἀδύνατόν τι τῶν τοιούτων; Idem. - vs. 910: - Increscunt animis discordibus irae. Virg. Aeneid. 9. - vs. 919: Ubi animus errat optimum est casum sequi. Sen. Agam. - vs. 921: Καὶ μάλιστα ὅταν ἀπορῶσι πρὸς τὰ μέτρα· τότε γὰρ αὐτοῖς, ὦ Ζεῦ, πολυώνυμος γενόμενος, ὑπερείδεις τὸ πίπτον τοῦ μέτρου, καὶ ἀναπληροῖς τὸ κεχηνὸς τοῦ ῥυθμοῦ - ἅπαντα γὰρ ταῦτα λῆρος ἢδη ἀναπέϕηνε, καὶ καπνὸς ποιητικός. Lucian. Tim. Οὐ γὰρ οἶμαι χρὴ παρὰ τῶν ποιητῶν ἐς τὸ λεπτότατον ἀκριβολογουμένους ἀπαιτεῖν κατὰ τὴν συλλαβὴν ἑκάστην ἐντελῆ πάντως τὰ εἰρημένα, κἂν εἴ τι ἐν τῷ τῆς ποιήσεως δρόμῳ παραῤῥυὲν λάϑῃ, πικρῶς τοῦτο ἐξετάζειν, ἀλλ᾽ εἰδέναι ὅτι πολλὰ ἡμεῖς καὶ τῶν μέτρων ἕνεκα καὶ τῆς εὐϕωνίας ἐπεμβάλλομεν. Luc. Diss. cum Hesiod.
voetnoot+
[krit] vs. 899 breed uitg. 1647: 't Breed - vs. 902 schiepen uitg. 1647: scheppen - vs. 911 bed'laers uitg. 1647: blinde - uyt K.a.: van - vs. 918 van uitg. 1647: aen
voetnoot+
[krit] Bij vs. 925 in marg.: Dixit adhuc aliquid? Nil sane. Hor. - vs. 926: Nec audit currus habenas. Virg. - vs. 945: Quos nequeo monstrare, et sentio tantum. - Quid reliquum est? reliquum? Pers. 6. Haud centesimam Partem dixi, atque, otium rei si sit, possim expromere. Plaut. Mil. 3.1. - vs. 946: - neque quam multae species et nomina quae sint, Est numerus. Virg. 2. Georg. - nunquam adeo foedis, adeoque pudendis Utimur exemplis, ut non pejora supersint. Juv. 8. Caetera de genere hoc longum est, si dicere coner. Lucr. 4. Qui te circumagas, quae prima aut ultima ponas? Juv. 9. Multum Caeci post terga relictum. Ante oculos plus est. Ovid. Met. 2. - Pauci dignoscere possunt Vera bona, atque illis multum diversa remotâ Erroris nebulâ. Juv. 10. Talibus in tenebris vitae, tantisque periclis Degitur hoc aevi quodcunque est. Lucr. 2. Respicio et quae sit me circum copia lustro. Virg. Aen. 2. - centumque oculos nox occupat una. Ovid. Met. 1. Omnibus iidem oculi. Ped. Alb. Quam multi indigni luce sunt, et tamen dies oritur. Sen. 1. de Ben 1. - vs. 953: Nemo potentes aggredi tutus potest. Sen. Med.
voetnoot+
[krit] vs. 923 want uitg. 1647: en - vs. 939 heel wat fraeijs K.a.: lijdelick
voetnoot+
[krit] Bij vs. 954 in marg.: - ponere foris, si quid tentaveris unquam Hiscere. - plurima sunt quae Non audent homines pertusâ dicere laenâ. Juv. 5. - vs. 957: Φϑέγξομαι, ὅσσ᾽ ἐπέοικεν, ἅ δ᾽ οὐ ϑέμις, οὐδὲ νοήσω. - vs. 958: Depunge ubi sistam. Pers. 6. - vs. 967: Oculi profecto lucis usu vitam ab tenebris et morte mihi discernere videntur. Coel. 3.82. Τὸ ϕῶς τὸ δ᾽ ἀνϑρώποισιν ἤδιστον βλέπειν. Ἄμαχόν τι ἔοικεν εἶναι ἡ δὲ ὄψεως ἡδονή. Luc. de Dom. - vs. 975: Ἤδη γὰρ ὁ βίος οὑμὸς ἑσπέραν ἄγει. Alex. ap. Stob. - vs. 976: Matth. 5.29. Prov. 20.12. Exod. 4.21. - vs. 984: Μὴ ζήτει τὰ γινόμενα γίνεσϑαι ὡς ϑέλεις, ἀλλὰ ϑέλε τὰ γινόμενα ὡς γίνεται, καὶ εὖ ποιήσεις. Epict. 13. Animus aequus optimum est aerumnae condimentum. Plaut. Rud. 2.3. Quod Dii dant fero. Plaut. Aul. 1.2. Εἰ ἑτέρως ἐϑέλουσι ϑεοὶ, καὶ τοῦτο τετύχϑω. Ἀλγεινὰ ταῦτα· δῆλον· ἀλλ᾽ ὅμως χρεὼν Τὰ ϑεῖα, ϑνητοὺς ὄντας, εὐπετῶς ϕέρειν. Soph. Πάντ᾽ εὐχαρίστως δεῖ δέχεσϑαι τἂκ ϑεοῦ. Ξὺν τῷ ϑεῷ πᾶς καὶ γελᾷ κᾠδύρεται.
voetnoot+
[krit] vs. 957 komt 2 maal in het HS. voor. nu ten 1 HS: aen mijn - vs. 965 wij's uitg. 1647: wy
voetnoot+
[krit] Bij vs. 988 in marg.: Non intelligis partem innocentiae esse coecitatem? Quint. Πλείη μὲν γὰρ γαῖα κακῶν. - vs. 993: Matt. 11.22. - vs. 994: Ephes. 5.1. Matt. 11.29. en 5.16. Job. 15.13. Psal. 27.1. Job. 29. vs. 25.26. Matt. 5.8. - vs. 995: Meque sub his tenebris nimium vidisse quereris. Ovid. Met. 3. Contigimus portum, quo mihi cursus erat. Ovid. 2. de Remed. Πλεῖ κατὰ δαίμονα. Eurip. Magna quidem sacris quae dat praecepta libellis Victrix fortunae sapientia. - Dicimus autem Hos quoque felices, qui ferre incommoda vitae Nec jactare jugum vitâ didicere magistrâ. Juv. 13. Τάδ᾽ αὖ Διὶ πάντα μελήσει. Hom. Il. ψ. Μοχθεῖν ἀνάγκη· τὰς δὲ δαιμόνων τύχας Ὅστε ϕέρει κάλλιστ᾽ ἀνὴρ οὗτος σοϕός. Eurip. Aeol. Ὅς κε ϑεοῖς ἐπιπείϑηται, μάλα τ᾽ ἔκλυον αὐτοῦ. Quid est viri boni? praebere se fato. Sen. de Provid. - Vires pepulit Pondusque mali, casus animo qui tulit aequo. Sen. Herc. Oet. - vs. 1000: Tunc animus noster habebit quod gratuletur sibi, cum emissus his tenebris in quibus volutatur, non tenui visu clara perspexerit, sed totum diem admiserit, et redditus Coelo suo fuerit. Sen. Ep. 79. Quid tenebras et nomina vana timemus? Morte carent animae. Ovid. Met. 15. Da, Pater, augustam menti conscendere sedem, Da fontem lustrare boni, da luce repertâ In te conspicuos animi defigere visus. Boëth. de Cons. Μὴ σκοπούντων ἡμῶν τὰ βλεπόμενα, ἀλλὰ τὰ μὴ βλεπόμενα· τὰ γὰρ βλεπόμενα πρόσκαιρα, τὰ δὲ μὴ βλεπόμενα αἰώνια. 2. Cor. 4.18. Quod si, purgatis oculis, res illis ut sunt sese ostenderent, tum cernerent, quam nihil sint illa, quae caecutienti videntur ingentia. Erasm. paraphr. ad 8. Marc. - vs. 1002: Cum legis: Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt, intellige, impios non visuros: neque enim beati et mundo corde sunt impii. Aug. Epist. 6.
voetnoot+
[krit] vs. 990 hemel- uitg. 1647: Hemels - vs. 995 In plaats van Parthenine, stond er eerst: lieve Trello, doch het werd doorgeschrapt.

voetnoot1)
Anna van Oostenrijk (1602-1662), dochter van Philips II van Spanje, was na den dood van haren echtgenoot Lodewijk XIII (1643) regentes voor haren zoon Lodewijk XIV (geb. 1638).

voetnoot1)
M.D. 359.
Johan van Beverwyck (zie dl. III, 43) was den 19den Jan. 1647 gestorven. Hij had een werkje geschreven: de termino vitae fatali an mobili, 1634.

voetnoot2)
Jan Zoet schreef tegen H.'s werkje: Geestelikke Door-zichten op Constantyn Huygens, .... Hailige Dagen. Beneeven een Kars-dagh Aan den Zelfden. Er is daarvan geen andere druk bekend dan die van 1648, 'tAmsterdam, Gedruckt by Tymen Houthaeck, Voor Dirck Cornelisz. Houthaeck, Boekverkooper, toen het boekje te gelijk met de derde uitgave van H. Heilighe Daghen het licht zag. Zoet schijnt zijn protest eerst afzonderlijk in 1646 of 1647 in het licht te hebben gezonden.
Jan Zoet († 1674) was een herbergier te Amsterdam, die eenige tooneelstukken en gedichten heeft geschreven.
vs. 3. Jan Jansz. Calckman had tegen H.'s werkje, Ghebruyk en onghebruyk van 't orgel (1641), een boekje geschreven, dat tot titel had: Antidotvm, Tegen-gift van 't gebruyck of on-gebruyck vant Orgel in de Kercken der Vereenighde Nederlanden. In 's Gravenhage. By Aert Meuris, Boeckvercooper, enz. 1641. De hoogbejaarde man werd om die vermetelheid duchtig onder handen genomen door den Haagschen kerkeraad (zie Dr. Krul in De Tijdspiegel, 1893, III, 77, 78).

voetnoot1)
M.D., 358.
Boven het gedicht staat in marg.: Οἴμοι. τὸ μὲν νοσοῦντι ϑυμοῦσϑαι, κακόν. - Onder het vers: Facit indignatio versum Iusque datum sceleri. - Ἔστι καὶ παρὰ δάκρυσι κείμενον Ἡδὺ βροτοῖς, ὅταν ἄνδρα ϕίλον Στενάχῃ τις ἐν οἴκτῳ. Eurip. Archel.

voetnoot2)
M.D., 358.

voetnoot3)
M.D., 359. Het versje is gedateerd: 6 Febr., maar staat in het HS. tusschen twee gedichtjes van den 5den.

voetnoot4)
M.D., 359. In het HS. zijn een paar woorden aan het versje toegevoegd, door Spanheim geluk te wenschen.
Spanheim was in 1647 Rector magnificus der Leidsche Hoogeschool.
voetnoot+
[krit] vs. 3 Quidquid id est: M.D.: Hunc certe,
voetnoot1)
M.D., 359.

voetnoot2)
M.D., 360.

voetnoot3)
Ook in afschrift van andere hand.
voetnoot+
[krit] vs. 5 improbum afschr.: at malum

voetnoot4)
K.b.., II, 192. Het HS. heeft geen titel.
voetnoot1)
M.D., 396. Zie op 13 Jan. 1652. Het oorspronkelijke luidt:
A Promise is a childe of the Vnderstanding and the Will: the Vnderstanding begets it, the Will brings it forth: He that performes it, delivers the Mother. He that breaketh it, murthers the Childe. If it be gotten in absence of the Vnderstanding, it is a Bastard, but the child must be kept. If thou mistrust the Vnderstanding, promise not; If thou hast promised, breake it not. It is better to maintaine a Bastard, then to murther a childe
voetnoot+
[krit] vs. 1 justo M.D.: facto - vs. 5 foris M.D.: procul

voetnoot2)
M.D., 359.
voetnoot+
[krit] bij vs. 5 in marg.: Hor. 1. Ep. 17.

voetnoot3)
K.b.., II, 193. Het HS. heeft geen titel.
voetnoot+
[krit] vs. 4 'er by K.a.: 'et my

voetnoot4)
K.b.., II, 195. Het HS. heeft geen titel.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 3 in marg. in K.a.: voeder.
voetnoot+
[krit] vs 3 ick die je K.a.: ick dien K.b..: dat ick, die - vs. 4 You K.a.: U
voetnoot1)
K.b.., II, 195.

voetnoot2)
K.b.., II, 195.

voetnoot3)
K.b.., II, 195.
voetnoot+
[krit] vs. 2 Stevinens K.a.: Stevin sijn' - vs 4 's lands K.a.: lands

voetnoot4)
K.b.., II, 192. Het HS. heeft geen titel.

voetnoot5)
K.b.., II, 192. In K.a. is de titel: Onfatsoenelijck Schaetsrijder.
voetnoot+
[krit] vs. 1 K.a.: Jan rijdt op schaetsen sterck en snel; - sterck K.b..: plomp - vs. 3 nu oock K.a.: hier op
voetnoot1)
K.b.., II, 530. In K.a. staat in plaats van, Ex Anglico, in den titel: uyt het Engelsch. She dyed first. Vgl. dl. II, 216.
Het Engelsche versje heeft tot titel: A gentleman, that having buried his Wife, through griefe died soone after, en wordt gevonden in A banquet of Jests and merry Tales, blz. 209. Zie over dat werk op 28 Dec. 1649.

voetnoot2)
Naar A banquet of Jests, blz. 168. Het versje door H. vertaald, heeft tot titel: A Woman beating her Husband.

voetnoot3)
K.b.., II, 82.

voetnoot4)
Aemilia van Kinschot, dochter van Caspar van Kinschot (1552-1620), raadsheer in het Hof van Brabant, raad en thesaurier-generaal van Prins Maurits, en van zijne eerste vrouw, Justina Pyl, werd in 1593 geboren en huwde in 1617 Willem Schade (zie Navorscher, 1877, blz. 28). Den 27sten Dec. 1658 stierf zij als weduwe in den Haag (Dagb., 62).
voetnoot1)
M.D., 360, waar aan den titel nog de woorden: pro Barlaeo, zijn toegevoegd.
Frederik Willem I, Keurvorst van Brandenburg, was den 7den Dec. 1646 getrouwd met Louise Henriette, de oudste dochter van Frederik Hendrik. Barlaeus had het huwelijk bezongen (vgl. Epist., 948); de verwachte belooning bleef echter uit.
voetnoot+
[krit] vs. 21 rebellis M.D.: strepentis

voetnoot2)
M.D., 361.
voetnoot+
[krit] vs. 4 Palatia M.D.: Palatium

voetnoot1)
M.D., 357, en K.b.., I, 255. Het versje behoort bij de Ooghen-troost en werd vóór dat gedicht gedrukt.
voetnoot+
[krit] Bij vs. 15 in marg.: Si quae vera Philosophi dixerunt, ab eis sunt, tanquam ab injustis possessoribus vindicanda in usum nostrum. August. 2. de doctr. Chr.
voetnoot+
[krit] vs. 2 uitg. 1647 van Ooghen-troost: Nec sapit antiquis mollior esca cibis. als in K.a. en K.b.. - M.D. als boven.

voetnoot2)
Het versje komt voor in een brief, den 4den Dec. aan Barlaeus geschreven (Epist. Lat.).
Den 23sten Nov. schreef Barlaeus aan H., dat hij lang ziek was geweest, maar nu herstelde (Hooft's Brieven, IV, 325). H. wenscht hem geluk met zijn herstel.
voetnoot1)
Hooft's Brieven, IV, 327. Naar het HS. op de Leidsche Bibliotheek.

voetnoot2)
K.b.., II, 193. Het HS. heeft geen titel.

voetnoot3)
K.b.., II, 193. Het HS. heeft geen titel.

voetnoot4)
M.D., 361.

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken

Over het gehele werk

plaatsen

  • Den Haag


Over dit hoofdstuk/artikel

titels

  • Eufrasia, Ooghentroost. Aen Parthenine, bejaerde maecht, over de verduysteringh van haer een ooghe


auteurs

  • over Johan van Beverwijck

  • over Jan Zoet

  • over Friedrich Spanheim

  • over C. Barlaeus

  • over Sibylle van Griethuysen

  • over R. Descartes

  • over Anna Maria van Schurman


plaatsen

  • Dordrecht

  • Groningen

  • Utrecht


datums

  • 5 januari 1647

  • 18 januari 1647

  • 24 januari 1647

  • 28 januari 1647

  • 2 februari 1647

  • 5 februari 1647

  • 6 februari 1647

  • 7 februari 1647

  • 9 februari 1647

  • 11 februari 1647

  • 13 februari 1647

  • 15 februari 1647

  • 16 februari 1647

  • 18 februari 1647

  • 19 februari 1647

  • 20 februari 1647

  • 22 februari 1647

  • 3 maart 1647

  • 4 december 1647

  • 14 december 1647

  • 15 december 1647

  • 17 december 1647