Gedichten. Deel 6: 1656-1661

[1657 vervolg]

[Puis que vous reprenez]

Puis que vous reprenez

Tous les petits presens que jamais vous me fistes,
Reprenez les Baisers que vous m'auez donnez,

Philis, nous serons quittes.

Maestricht ult. (30) Iun.

[Tu donnes des baisers et soudain t'en repens]

Tu donnes des baisers et soudain t'en repens,
Et si je ne les rende, Badine, tu m'en pries;
Par tant de repentirs saches qu' auec le temps
Tu te verras reduitte aux Filles repenties.

Ibid. eod.

A mad.^e Hendersson⁶⁾.

Adieu, noz Dame Nelle,
Bonne, discrete et belle,
L'Eternel soit tousiours
Vostre aijde, et le secours
De tout ce qui vous touche.
Ie vous deuois de bouche
Ce mauuais compliment,
Mais comme apparemment

6) Een kolonel Henderson wordt in 1645 genoemd in de Mémoires de Frédéric Henri, 346.

[p. 222]

 

Vous n'estes pas bien aijse

10

Qu' autre qu'un seul vous baise

 

Couchée entre deux draps,

 

De peur que vos appas

 

Ne luij donnent enuie

 

D'une ou d'autre folie,

15

Quoy que vous m'aijez dit,

 

Que, comme il est escrit

 

En ce certain Chapitre

 

Dont vous sçauez le titre,

 

Amour, froid et perclus,

20

Ne vous trouble non plus

 

De son vieux tintamare

 

Que feu noz Dame Sare,

 

I'aijme mieux sans vous veoir

 

Vous rendre ce deuoir,

25

Et vous chanter en Rime

 

La tres-parfaicte estime

 

Que tant que je seray

 

De Nelle je feraij.

 

I'attens une influence,

30

Pour finir en cadence,

 

Mais il ne m'en vient point

 

Qui s'ajuste à mon point,

 

Si vous n'acceptez celle

 

d'Adieu, noz Dame Nelle.

35

Faict de fort grand matin

 

Par l'ami Constantin,

 

Qui vous promet un liure

 

A vous faire reuiure,

 

Ou du moins rajeusnir:

40

Vous le verrez venir

 

Dans fort peu de sepmaines,

 

Si promesses non vaines

 

Vienent de l'Imprimeur

 

A

 

Vostre seruiteur.

 

 

45

A Maestricht, Garnison

 

Belle en toute saison,

 

Tandis que je m'endosse

 

Pour monter en carosse,

 

Ce 13.^e Iuillet,

50

De l'An cinquante et 7.

 

Inter Maestricht et Hasselt. Scripsi

 

Zeelhemij 14. Iul.

[p. 223]

Waerschouwing aen des heeren van Brantwijcks leser¹⁾.

Dit's Brantwijcks vollen Hof, daer uijt sij zijn genomen
De Bloemkens daer 't na rieckt door alle Stadt en straet:
Pluckt, leser; dan siet toe; daer is goet in te komen,
Maer, gaet het u als mij, tot uijt en is geen raet.

1. Aug.

1) In 2 HSS., één achter een brief van 2 Aug. aan Westerbaen (Epist. Lat.).
Gedrukt in Westerbaen's Gedichten, 1657.

Op de gulde spreucken van Ioseph Hall, verduytscht door v. Ab Oosterwijck²⁾.

Dit 's Gout van over zee, door een' groot' handelaer
In 't Vaderlandt gesleept; een handelaer met eeren,
Van die in 't Heilighe der Heiligen verkeeren,
En steken 'tsaligh licht op Sions Kandelaer.

De zee is nauw en slecht en licht om overloopen

Voor die noch van dat Gout wou soecken daer het groeijt,
En 'twaer een' eerlicke, maer een' onnutte moeijt,
Nu 'tfijnst hier is gemunt, en 'tpackhuijs vol, en open.

Iae, leser, neemt uw' Schael en weeght rijck tegen rijck:

Hier is Gout voor de ziel, daer is Gout voorden Hamer:
Spreeckt uijt die ziel, en seght, welck is de rijckste Kamer,
Die van Oost Indien, of die van Oosterwijck?

eod.

2) Gedrukt in De Christelycke Seneca, Ofte Joseph Halls Drie Hondert Gulde Spreucken, uyt de Engelsche Tale op rijm ghestelt door V. v. Oosterwyck, Bedienaer des Goddelijcken Woorts tot Delft. Den tweeden Druk, By den autheur verbetert. 't Amsterdam, Voor Willem van Beaumont Boeckverkooper, enz., 1659.
De eerste uitgave van het boek is mij niet ter hand gekomen.
Zie over Joseph Hall, dl. II, 185.

Geluck-wensch aenden heere van Berghen, op sijn' vijftigh-jaerighe bruijloft, door N. ende N. Rijckaert³⁾⁺.

Een' halve Tonne schats van jaeren zijt ghij rijck:

God will' u d'ander helft met allen voorspoet geven.
Ghij hebt meer Tonnetjens van 't geel Guineesche slijck;
Maer waer toe zijns' u nut, mooght ghijse niet beleven?

Beleeftse, lieve vrient, beleeftse in volle vreught,

Beleeftse met uw' Bruijt: die sal der jae toe seggen,
Mits datgh' op niews begint, en doet haer soo veel deught
Als doe ghijs' allereerst in 'tBruyloft-bed vondt leggen.

Dit wenscht u Man en Vrouw: veracht haer maecksel niet;

'T zijn lieden vande Konst, de konst van alle konsten;

3) Ook in klad.
De Heer van Berghen was blijkbaar familie van de Ryckaert's (zie blz. 70).

+ [krit] vs. 6 die klad: sij

[p. 224]

 

Sij passen dicht op een, soogh' aen dit Dichten siet,

 

En zijn noch schier soo rap als doe sij 't eerst begonsten.

 

Wij seggen, schier soo rap, met voorbedachten sin;

 

Want, ofmen 't seght, of swijght, tijt doet de krachten mind'ren:

15

'T blijckt oock aen onse vrucht; die gelt nu soo veel min;

 

Eerst was 't schoon Vleesch en Bloet, nu zijn 't papiere kind'ren.

 

3.^en Aug.

['KGae voor een Meester uijt, wat sal ons hier gebeuren]

'KGae voor een Meester uijt, wat sal ons hier gebeuren?
Sprack een quacksalver of een syns gelijcke guijt:
Een Meester? (seid' ick hem, en stiet hem uyt mijn' deuren)

Kom, gaeter dan voor uijt.

16. Aug.

[Ie suis peu liberal des baisers de ma bouche]

Ie suis peu liberal des baisers de ma bouche;

Si j'en preste, c'est tout, car je ne donne rien.

En auez vous d'emprunt? c'est chose qui me touche;

Soyez juste, Philis, et rendez moij mon bien.

Zulichemi 4. Sept.

De l'Italien de Guarino. Sospir che dal bel Petto¹⁾⁺.

Soupir qui sors du beau sein de Madame,

Di moij, que faict cest' Ame?

Maintient elle tousiours

Nos ancienes amours,

Ou viens tu messager d'une nouuelle flame?
Ha, que non; ains plus tost vueille mon triste sort
Luy faire souspirer le soupir de ma mort!

Zuylichem Sept²⁾.

1) H. schijnt zich hier vergist te hebben; het versje komt onder de Rime van Guarini niet voor.

+ [krit] vs. 7 soupir eerst: moment

2) H. was van 20 Aug. tot 8 Sept. te Zuylichem (Dagb., 61); het versje is dus in de eerste dagen van Sept. geschreven.

De l'Italien du mesme. Donò Licori à Batto³⁾.

Dorinde fit present

A Thijrsis son amant

D'une Rose de prix,

Cueillie à mon aduis

Dans quelque Paradis:

3) Zie Il Pastor Fido et Le Rime del M. Illvstre Signor Cavalier Battista Guarini. Et in questa nuoua impressione aggiuntoui varie Poesie in morte dell' Autore Con Licenza de Superiori et Priuilegio. In Venetia, MDCXXVII. Apresso Nicolo Misserini, pag. 54 verso van het 2de gedeelte. Het versje (Madrigale 88), dat door H. ook in het Nederlandsch vertaald is (zie dl. V, 160, en op 22 Mei 1686), luidt aldus:

Donò Licori à Batto

Una rosa, cred' io di paradiso,

E si vermiglia in viso

Donandola si fece, e si vezzosa,
Che parea rosa, che donasse rosa.

Allor disse il pastore,

Con un' sospir dolcissimo d'amore,

Perche degno non sono

D'haver la rosa donatrice in dono?

[p. 225]

 

Et en la luij donnant le teint de la Pucelle

 

S'enflamma d'une ardeur si vermeille et si belle

 

Qu'il sembloit qu'une Rose eust faict don d'une fleur

 

De sa propre couleur.

10

Alors dit le berger, en tirant de son coeur

 

Un souspir amoureux,

 

Pourquoy ne suis-je heureux

 

Iusques à meriter ma fortune si bonne,

 

Qu'elle me fasse un don de la Rose qui donne.

 

Ibid.

Reigles de composition en musique¹⁾.

Sachez, Compositeurs, qu'on vous demande au moins,

Pour plaire et reussir ces deux-fois quatre points:

(1.) Beau chant, (2.) Chant inouij, sur (3.) Fugues bien conduittes,
(4.) Les meilleurs Contrepoints, et (5.) Mouuemens, et (6.) Suittes,
(7.) Cadence menagée, et, soit Air ou Motet,
(8.) Le plus juste rapport de la Note au Sujet.

S'il en manque un des huict, la piece que peut estre

L'ignorant louëra ne sera point de Maistre.

(Hag. 14. Sept.).

1) Het versje staat boven een blad met proza, den 14den Sept. geschreven, dat eene nadere uitlegging bevat; het versje is echter eerst later veranderd, zooals hier de tekst luidt. Zie ook dl. IV, 152, en op 9 Jan. 1680.

Sur le portraict de la duchesse de Lorraine²⁾.

Ce Soleil que l'on voit briller de toutes parts,
De toutes parts se trouue en brouillarts et nuages:
Quel sera son esclat, quand sorti des orages
Il aura dissipé nuages et brouillarts!

Hofwyck 15. Sept.

2) Zie dl. V, 33.

[p. 226]

Over 's Heeren Avontmael¹⁾.

Wat doen ick in dijn' Kerck, en aen dijn heiligh mael,
Miltdadigh voesterheer voor mij om laegh gesonden,
Voor mij hantdadighe aen vele van die sonden

Die ick hier melden hoor in 't droevighe verhael?

Wat icker doe, o God? wat doenw'er altemael

Die yeder een van ons verstrickt zijn en gebonden
Van dit hier en daer dat; en, waeren wij ontbonden,

Noch hadden wij dit Broot te soecken en die Schael.

De dank-schael voor die gunst? neen, Heer, ghij vindt ons wijser,
Weer wijser door dijn gunst. wegh met sich selvens prijser;

Wij steken een voor een door een in all' de schult,

En pleiten hier alleen om deernis en gedult:

Dat vonnis, Heer, staet vast, ghij hebt het self gewesen,
'Twas beter Tollenaer als Pharisee te wesen.

Hofwyck 17. Sept. febricitans²⁾.

1) vs. 11 steken? Het woord is zeer onduidelijk geschreven.

2) Den 15den Sept. werd H. ernstig ziek; hij moest twee maanden het bed houden en eerst den 16den Dec. kon hij weer uitgaan (Dagb., 61).

[Hij vaer' in zee]

Hij vaer' in zee,
De Pharisee,
Hy dient niet in Gods kercken,
Indien hij op sijn' wercken
Sijn heil grondt en syn' rust:
Een weinigh vande Kust
Sal hem het ysigh baeren
Van winden en van baeren,
Soo 'tschoon weer over gaet,
Doen voelen hoe hij staet.
En kan hij 'tniet gelooven
En preeck ick tot den dooven,
Hy vaer' in zee,
De Pharisee.

Ibid. eod.

Aen mevrouw Hendersson, om met mijn' boeck te senden³⁾.

Hier hebt ghij 't al, schoon' ouw' vriendin:
Ick schick het u naer uwen sin;
Naer mijnen soudt ghij 't licht niet lesen:
Maer dat een' vrouw gebiedt, moet wesen.
Soo heeftmen 't op dit Plein gesien,
En meest tot alle Haegsche lien.

3) Zie blz 221.

[p. 227]

 

⁺

 

Komt u een spae berouw te voren,

 

Daer ick wel haest of schick te hooren,

 

En, gaet het te Maestricht als hier,

10

Men weet 'er raet met quaet papier.

 

Eod. ibid.

+ [krit] Bij vs. 8 in marg.: Naerder ontlediging vanden Text. - Eene anecdote van den Admiraal Houthain is aan het versje toegevoegd.

Aen ioff. Schurmans.

Nu segg ick, Schurmans, nu hersegg ick,
Daer steeckt de spaed' in gras, daer legg ick,
En slae geen' vinger meer aen 'twerck;
Doet vrijlick schrijven op mijn' serck,
Den hoveling die dese steenen
Koos voorde nachtkist van sijn' beenen
Beloofde in 'tende en stout en stijf,
In 'tjaer van vijftich twee en vijf,
Hij sou de Rijmpen niet meer roeren,
En voerd' een' tael die kinders voeren
In 'tsmerten vande leste roe'n,
Ick sal 'tmijn leven niet meer doen.

Of ick dit woort eens quam te breken,

Dewijl doo beend'ren niet en spreken,
Soo segg ick, die noch spreken kan,
Ick stae 't u toe nu voor alsdan,
Ghij hoeft noch goet noch quaet te seggen,
Schrijft nietmetal en laet mij leggen.

Febricitans nocte inter 18. et 19. Sept.

Aen mevrouw Stein Callenfels¹⁾⁺.

Schoon' trouwe vrouw van Mon cher Coeur,
(Op datmen mij niet weer bekeur')

Maer uw' beleeftheit sprack soo wel
Dat ick die spraeck nam voor bevel.
Ontfangt het dan met koelen sinne
Van die met onbesproken minne
Soo waer uw trouwe dienaer is
Als ghij 'twijf daer geen sien naer is.

Nocte inter 18. et 19. Sept. febricitans.

1) Stein Callenfels was Over-ambtman van het graafschap Vianden. H. had hem en zijne vrouw op zijn reisje langs Maas en Moezel in 1654 meermalen ontmoet (Dagb., 56, 57). Hij had haar vroeger al eens geplaagd met haar ‘mon cher Coeur’; zij had dat toen kwalijk genomen en hij had zich verontschuldigd in een brief, den 13den Oct. 1654 geschreven (Lettres françaises).

+ [krit] Achter vs. 2 is eene ruimte voor eenige regels open gelaten.

[p. 228]

Aende Rhijngravinne¹⁾⁺.

Drij vodden in een Garnisoen!
Daer isser niet een' half van doen.
Doorluchte vrouw, ick hoor 't u seggen
En weet het niet te wederleggen.
Maer wilt ghij mé naar Spagnen toe,
En zijt ghij 't Engelsch noch niet moe,
Hier langs weet icker u te voeren:
'T een is het land vol schoone hoeren,
Die ghij gehaet hebt van der jeught,
Maer 'tis oock 'tlant vol wijse deught,
De staeltjens sullen 't u doen mercken,
Die ick gepluijst hebb uyt haer' wercken.
Van 'tSpaensche Reuck-werck isser mé,
Daer ick wel eer mijn best in dé
Om het.........

En voerent door mijn' slechte pen
Tot daer ick landsman heet en ben.
Daer 's noch ijet uijt de hooge landen
Daer hij die uw koel hert vermanden
Syn Huijs ter eer den eersten dagh
Van sijn doorluchtigh leven sagh.
En noch yet heb ick derven uijten
Dat niet gehaelt en is van buijten,
Maer in het binnenst van mijn hert
Dus dagelix geboren werdt.
Verdraeght ghij dat met medelijden,
Soo hebb ick mij seer te verblijden

ootmoedigh dienaer Zuylichem.

1) Het HS. is niet gedateerd. Aan den kant staat: Niet gesonden, alsoo de Rijngraaf seide syn Vrouw niet goet lesens te wesen.
Zie over Frederik Magnus, Rhijngraaf, dl. III, 188. Hij was gehuwd met Margaretha barones de Tournebeuf (vgl. De Navorscher, 1886, blz. 508).

+ [krit] vs. 15 de stippeltjes staan in het HS. Achter vs. 15 en vs. 27 is plaats open gelaten voor eenige versregels.

In effigiem meam a filio Christiano delineatam²⁾.

Vitam a Parente Filius leuem, breuem,
Fluxam, caducam cepit et fumo parem.

2) Het versje is door Dr. J.C.G. Boot afgedrukt in de Versl. en Meded. der Kon. Akad. v. Wetensch. Afd. Letterk., 3de Reeks, dl. II, 1884, blz. 106; ook komt het voor in de Oeuvres complètes, II, 77.
Een ander HS. van het versje komt voor in een exemplaar der Korenbloemen (1658), dat in het bezit is van Dr. H.J. Polak te Groningen; het is geschreven onder het portret van H., maar mist titel en datum.

[p. 229]

 

Vitam Parenti Filius non reddidit,

 

Sed cum papijro perpetem artifici manu

5

Ipsique fecit saeculo conterminam.

 

Male sunt repensae, Lector, alternae vices?

 

Octob. aeger.

Aen ioff.^r Ziepestein met mijn boeck*¹⁾.

Zijn inde Vrouw noch de gedachten
Die 'ck inde Weduw' heb bemint,
Kan sij noch slapeloose nachten
Aen soeten rijm bij haer versint
Besteden, en die laten dolen
Als 't Vaderloose Moeders kint
Haer selven bij haer self ontstolen
En uijtgesonden aenden wint,
Soo heb ick mij niet veel te vreesen
Hoe dat dit grouwelicke pack
Tot haerent willecom sal wesen.
'Kversoeck nochtans, met haer gemack,
Dat sij 't mij self wil kondigh maken
In sulck een' spraeck en sulck een' stijl
Als wij wel eer te samen spraken
Tot korting vande lange wijl.

27. Octob. noct. aeger.

1) De nu volgende verzen staan op 1 blad en zijn in afschrift van andere hand; zij worden hier aangewezen door het teeken*. II. schreef boven het blad: Copijen uyt het ghene ick Henrick ten deele gedicteert, ten deele met mijne siecke hant, veeltyts onleesbaer hadde geschreven. - De datums zijn door H. zelf geschreven en ook bracht hij hier en daar veranderingen in de versjes aan.
Misschien is het versje gericht aan Geertruyd van Sypestein, weduwe van Mr. Cornelis Snels.

Aen mevrouw Rijckaert*²⁾⁺.

Hier is het al dat ick tot heden

In Rijm en (soo mij docht) in reden

De werelt hebbe toegebracht.

Lang is het Boeck u toegedacht,

Eens most het uijt der handen komen:

Aenvaert en leest het sonder schroomen

Van hinderlaeg of van gewelt,

De halve Tonne schats en wort 'er niet gemelt.

eâdem nocte.

2) Zie blz. 70.

+ [krit] vs. 8 vgl. blz. 223.

[p. 230]

Aen mevrouw van Merode*¹⁾.

Veel hebt ghij u beklaeght, bescheilixte der Vrouwen,
Dat ick u onversocht mijn selven heb onthouwen:
'Tis waer, ick kende mij en mijn' onwaerdicheit.
Hoe ick geoordeelt heb, en alles overleidt,
Sal u dit Boeck doen sien, en uijt de borst doen seggen,
Wat socht ick oock mijn tijt aen sulcken klap te leggen!

Eâdem.

1) Zie dl. V, 133.

Aen mevrouw Iongstal*²⁾⁺.

Daer woont een man in Nederlandt,
In Hollandt aenden suijder kant,
Constanter heeft hij veel geschreven
Op lappen bij hem uijtgegeven,
Noch schrijft hij 't, noch is hij de man,
God hebbe lof, die 't schrijven kan,
Al was hij schier in 'tgraf gesloten.
Is 't segwoort u noch niet ontschoten,
'Tbrengt u wel in gedachtenis
Van wat lang niet bedacht en is,
Licht sal 't u helpen aen 't bepeisen
Hoe menighe beleefde reisen
Syn danckbaer hert wel is verplicht
Soo lang daer levens lieve licht,
Soo lang daer Ziel en Geest in woonen,
V syn' erkentenis te thoonen.
Hier is een brocksken van dat hert
Daer med' u overdrongen wert
Een groven hoop van losse blad'ren
Die ghij meught scheiden of vergad'ren
Naer uwen lesens lust of geen'.
Bij mij komt alles over een,
Mits dat ghij den Constanter-schrijver
Uw' gunst gunt naer den selven yver,
En naer uw oude welgeval,
Daer hij altoos na trachten sal.

Posterâ nocte. (28 Oct.)

2) Margaretha van Haren was in 1639 gehuwd met Allart Pieter Jongestall (1612-1676), Raad in het Hof van Friesland, curator der Franeker Hoogeschool en meermalen gezant. Hij was een vurig aanhanger van het Huis van Oranje.

+ [krit] vs. 5-9 zijn eerst later voor andere in de plaats gekomen.

[p. 231]

Aen mevrouw Glinstra *¹⁾.

Het glinstren, Glinstra, van uw' deugden,
Dat mij tot Leewaerden verheugden,
En daer mij de gedachtenis
Soo soet af aenbekleven is,
Brengt mij allengskens in mijn' sinnen
Dat het hoogh tijt is om beginnen
Te thoonen hoe verr ickse ken.
Soo ick u wat te lastigh ben,
En dat ick u daertoe derf nad'ren
Met all te vele dorre bladren;
Denckt dat ghij 't niet alleen en zijt
En datm' allom in dese tijt
En meest op de beplantste wallen
Met Bladeren werdt overvallen
En dat ick 't achter dit saisoen
Mijn leven hoop niet meer te doen.

Eâdem.

1) Waarschijnlijk Jeepkje Lycklama a Nyeholt, die gehuwd was met Johannes van Glinstra († 1678), Raad in het Hof van Friesland en afgevaardigde ter Staten-Generaal

Aen Sibylle van Griethuysen, ten Dam*²⁾.

Sibylle is 't heck wat vanden Dam
En hebt ghij tijt om dichten, lam
En tam en clam en stram te lesen:
Gedenckt hoe datt'r u lang voor desen
Toesegginge van is gedaen.
Is 't wat te veel, troost u daer aen
Dat die sich haest met al te geven
Eens schijnt te geven voor sijn leven.

2) Het HS. heeft geen datum.
Zie dl. IV, 139.

Aen ioffrouw van Osmael*³⁾.

Ick braeck het seffens uijt al wat ick oyt bedacht;
Ontfanght het vrijelick al t'saem en denckt aen mij,
Als aenden siecken man van braecken overbracht;
Daer, seid' hij, hebt ghij 't al, en gaf sijn hert daerbij.

3) Het versje is niet gedateerd.

Aende vrouw van Vlooswijck*⁴⁾.

Soet wijf, uw' groote Stads wel sprekens en wel levens
En weldoens Meesterin, zijt ghij moe' lessen gevens

4) Het versje heeft geen datum.
Cornelis van Vlooswyck, die in de jaren 1656-1672 zeven malen burgemeester van Amsterdam is geweest, was gehuwd met Anna van Hoorn, die in Dec. 1669 overleed. (Zie Unger's Vondel, 1657-1660, blz. 270.) Vondel heeft haar in eenige gedichten bezongen en zijn Jephtha (1659) aan haar opgedragen.

[p. 232]

 

Aen dien ghij gheern uw' deught soudt planten inde borst,

 

Schept aessem, en gedenckt hoe 't bij quam dat ick dorst

5

Beloven, u dit pack ter handen te doen komen:

 

Denckt dat ghij 't hebt begeert, en mij alsoo ontnomen

 

Deur vriendelick bevel, en neemt het noch soo aen,

 

Of ongerechticheit hebt ghij daer aen begaen.

Aen ioff.^re van Hoogenhuijse*¹⁾.

Uw' schoone schaduwe besit ick door uw' gunst:
Hier is de mijn' in Rijm; 'tgaet schier als kunst om kunst.
Vergeeft mij niettemin, voldoen ick niet geheelick.
Schoon kan schoon schaduwen, van leelick komt maer leelick.

30. Oct. noct. aeger.

1) Juffrouw van Hoogenhuijze was eene vriendin van Margaretha van Osmael. Zij deed veel aan muziek en woonde waarschijnlijk te Delft. Er zijn een paar briefjes van H. aan haar bij de Lettres françaises.

Aen ioffr. Schilders*²⁾.

Verschrickt niet, soete Vrouw, ghij onderwindt u 'tkind'ren,
Ick send u een grof Boeck, maer 'tis licht om vermind'ren;
'Tis geen Hofwijcker web, noch taeyen Oogentroost,
Daer schier een son aen gaet van uijt haer somersch Oost
Tot daer sij steilste steeckt: 'tzijn groote en kleine brocken,
Daeraen sich niemant hoeft, als willens, te verslocken.
Soo haest als 'twalgen komt, schey uijt, en schuijft de pan
Met groot en klein gebeent soo verr sij schuijven kan;
Wie weet of binnen 's jaers en om de negen Maenden
Een niewe viese lust uw' quapse maegh vermaenden
Tot sulcken vijsen spijs. Houdts' in, of maeckts' u quijt,
Ghij zijter meester af, en vanden Cock altijt.

eâdem.

2) Waarschijnlijk is het versje gericht aan Elizabeth de Schildere, eene dochter van Pieter de Schildere, president van den Raad van Brabant, en van Maria Beljaerts. Zij was gehuwd met Mr. Samuel Zuerius, ontvanger der domeinen van den Prins en van 1664-1672 schepen van Breda (vgl. De Navorscher, 1881, blz. 172). Hij was een neef van H. Elizabeth de Schildere stierf den 30sten Aug. 1680 (Dagb., 84).

Aen ioff.^r Casembroot*.

Hier 's Peper, Sout, Azijn, Hier 's Gengber, Nagel, Noten,
Anchoves, Caveyaer, door Aloë gestooten:
Hier 's soetemelck, hier 's Room, hier 's Honigh, Mee en Most,
Hier 's Suijcker, Boter, versch van Melck en wey verlost.
Doet wat soet Caes en Broots bij al dit Mengelmoesje;
Tien tegen een, uw mondt noch hier of daer een kroesje.

eâdem.

[p. 233]

Op de print van m^r. Lieven van Coppenolle¹⁾.

De tijt lieght, of mijn oogh, of die dit ijser dreef,
De man die meer bedrijft dan hij oyt jongh bedreef
Vindt in dit afbeeldt yet van sijn ontjongert weten
En schijnt het seste Cruijs ten naesten bij te weten:
Maer lett ick op de drift van sijn verstaelde pen,
Is 't kloecker jongeling dan ick geboren ben.
Eij, Snijder, scheiter uijt; ghij sult noyt eer beerven
Aen Coppenols gesicht; sijn' hant sal steets bederven
Watgh' aen sijn hooft verdient. 'Tis waer in dit gelaet
Is ijet dat op den aert van sijn vergrijsen slaet:
Maer siet weer op sijn' Veers onwedergaelick swieren,
'T is jonger zen'wen werck en onbejaerder spieren.
Eij, Snijder, scheiter uijt, blijft hij doen wat hij kan,
't Is binnen jaer en dagh een heel nieuw ander man.

Nocte aeger. 4.9ber (Nov.)²⁾

1) Zie over Coppenol, dl. V, 213.
H. heeft ook een Latijnsch vers gemaakt op het portret van Coppenol; het werd dezen den 16den Nov. door Christiaan toegezonden. (Zie Oeuvres complètes, II, 84.) Dit vers schijnt verloren te zijn. Het portret van den beroemden schoonschrijver werd door C. Visscher (gest. in Jan. 1658), drie dagen vóór zijn dood, gemaakt. (Zie Unger's Vondel, 1657-1660, blz 347.)

2) De datum is niet volkomen duidelijk geschreven.

Op de selve³⁾.

Dit's Coppenol; wie kent den naem niet?
De veeren diemen aende faem siet
Zyn uyt deselve wieck gelicht
Daer syn' uyt is, daer 't al voor swicht.
'T was eene vlucht daeruijt sij quamen,
En daerom vliegens' altoos t'samen.

eod.

3) Het versje komt voor onder het portret van Coppenol. Het is ook afgedrukt in De Rotterdamsche Librye van 1 Febr. 1892, blz. 80.

Op deselve.

De Schilder had gelyck, die de gesonde kaecken
Van Coppenol aenviel, en liet de rest ondaen:
Hy wist wel, het geleeck geen menschelick bestaen,
Die wond're rechter hant met eeren naer te maecken.

eod.

Aen ioff.^r Trello*⁴⁾.

Eens was 't een Almanach van weinigh' bladren Dichts
Die u der Oogen troost in kleine lettren leerde;

4) Zie dl. I, 166.

[p. 234]

 

Nu is 't een Bibel schier bij 'tghene ick u vereerde,

 

Soo niet van meerder nut, altoos van meer gewichts.

5

Maer noch is 't Oogentroost, dat sult ghij mij gedoogen,

 

Soo gh' op mijn druxel lett en op ons' oude oogen.

 

Noct. aeger 10. Nou.

De dissidio inter dd. Stratenium et Liebergium, me convalescente novembri¹⁾.

Est qui longa mihi Medicus medicamina suadet,

Est qui cum solo rem velit esse coquo.

In medio distractus utri parebo duorum?

Praestabit sorti fidere, quae Deus est.

1) Het HS. is bij de Korenbloemen; het versje heeft geen datum.
Willem Verstraten (1593-1681), geboren te Utrecht, studeerde in de medicijnen, werd in 1636 professor aan de nieuw opgerichte Hoogeschool in zijne geboortestad, maar in 1646 lijfarts van den Prins van Oranje. Later is hij burgemeester van Utrecht geweest.
Willem Liebergen was in 1637 stadsdoctor in den Haag. (Zie Dr. R. Krul, Haagsche doctoren, chirurgen en apothekers in den ouden tijd. 's Gravenhage ... 1891, blz. 79.)
Beiden behandelden dus H. gedurende zijne ziekte.

Genesing²⁾⁺.

De doot en is niet als een snick,
En hoeveel schillen snick en hick?
Ick overlang waerd om te snicken
Was over-deerlick vast aen 'thicken,
En dieder hand aen souden slaen
En saghen niet waer langs bestaen.
Nature, hoopten sij, soud 't winnen
En de gereedste uytkomst vinnen.
Daer lagh ick op de wacht, arm ick,
Of hick eens wisselden in snick.
Nature wou 't en die haer stierde,
Den derden aenval of de vierde
Verdween dat hicken onverwacht,
'T is niet te weten door wat kracht.
Is 't niet te weten, hert van ijser?
Ten minsten werdt door tijden wijser
En weest gedachtigh aen wiens boord
Ghij roerde doe ghij wierdt verhoort.
Was 't niet deselve die u raeckte,
D'Almogentheit die Salve maeckte

2) Ook in afschrift van andere hand Het gedicht heeft alleen het jaartal.

+ [krit] Bij vs. 17 in het afschr. in marg.: Math. 9.20.

[p. 235]

 

⁺⁺

 

Van slyck en speecksel en sey, Siet,

 

En maeckte weer een niet tot yet,

 

En schiep nog eens twee niewe ooghen,

 

Daer syder twee had laten droogen?

25

Iae, machtigste, soo 's mij gebeurt,

 

Myn' zeilen vlogen lang gescheurt,

 

'T roer was ick quijt en van dijn' golven

 

Was ick schier levendigh bedolven,

 

Als ghij ontwaeckte en spraeckt een woort

30

Van weder en van windt gehoort.

 

Still was mijn hicken en mijn karmen,

 

Want, Heer, ick voelde m'in dijn' armen

 

En een geluijt van oor tot oor,

 

Klein van geloof waer vreest ghij voor?

35

Heer, seid ick, kont ghij soo leegh af sien,

 

En naer schier uytgewande Kaf sien,

 

Kont gh'u bekomm'ren of een worm,

 

Worm, jae gegoten in dyn' vorm,

 

Maer die die vorm al lang versaeckt heeft

40

En noyt kastyding voor gesmaeckt heeft,

 

Beweeght het u of sulck een worm

 

Vrij raecken sal uijt desen storm,

 

Of inden afgront blijven leggen?

 

Heer, zeid ick, en ick blijv' het seggen,

45

Wie zyn wij dat ghij aen ons denckt.

 

Nu gij mij 'tlaete leven schenckt,

 

Heb ick'r een Bé bij te verwerven,

 

Wilt mij die gunnen voor myn sterven.

 

Myn' beenen hangen niet aen mij,

50

Daer is noch nacht noch geesten bij.

 

Ick segg mij alsser staet geschreven

 

Sal dit gebeente konnen leven,

 

Segt, Soon des menschen, maer o Hant

 

Die dit te samen heeft geplant,

55

'T sal dij niet kosten 'thandverdraeyen,

 

Om alles weder te verfraeyen,

 

Verfraeyt het all tot dyn' voll' eer,

 

Maer doet het met een Maer, o Heer,

 

Soo lang als ziel en lichaem kleven,

60

En des' herboorne beend'ren leven,

 

Dat nemmermeer dit swaer gelagh

 

Noch die noch des' ontschieten magh,

+ [krit] vs. 21: Ioan. 9.6. - vs. 29: Math. 8.26. - vs. 34: Ibid. - vs. 36: Luc. 3.17. - vs. 45: Ps. 8.5. - vs. 53: Ezech. 37.3.

+ [krit] vs. 54 heeft afschr.: hebt

[p. 236]

 

⁺

 

Laet beide voor haer' ooghen sweven

 

Die halve doot, dit heele leven,

65

En laetse beide (dat ben ick)

 

Gedencken aen Hic, hic, op hick,

 

En hoe ick langs het padt van hicken

 

Spoedt maeckte naer het end van snicken,

 

Hadt ghij mij niet als bij den Haer

70

Getrocken uijt des lijfs gevaer

 

Op dat ick de verlengde daghen

 

Die ghy mij leenswijs opgedragen

 

En als van niews hebt aenbesteedt

 

Bestede soo als die wel weet,

75

Hoe ickse dij heb weer te geven

 

Met rekenschap van 't tweede leven,

 

Op dat ick, als mij 'tlaest gesnick

 

Voor dij sal brengen, sonder schrick

 

'T goet woordt magh hooren, Knecht van trouwen,

80

In 'tweinigh hebt gh'u wel gehouwen,

 

In 't meerder sult gh'u sien gestelt

 

En met mijn' kinderen getelt.

 

Aeger nocte matutina.

+ [krit] vs. 68: ἠσϑένησα παραπλήσιον ϑανάτῳ. Philip. 2.27. - vs. 80: Math. 25.21.

Ad Iacob. Aug. Thuanum, legatum Galliae¹⁾.

Si per te licet uniculum tot mille Thuane

In Batauis addi posse voluminibus;

Accipe ab Hugenio magni leue pignus amoris,

Altera, summe virûm, Bibliotheca patris.

26. Dec.

1) Bij het versje teekende H. aan: non exhibitum.
Jacques Auguste de Thou, zoon van den beroemden historicus (1553-1617), die denzelfden naam droeg, en broeder van François Auguste (zie dl. III, 235), die den 12den Sept. 1642 te Lyon was onthoofd, kwam in April 1657 als Fransch gezant in ons land en bleef tot 1662, toen hij door d'Estrades werd vervangen. De vader van De Thou had eene zeer beroemde bibliotheek.

Ad eundem²⁾.

Si maxima est quam possides, vir maxime,
Strues librorum, quos paterna, quos Avi
Dudum tibi congessit eruditio;
En a Bataua, qualecumque sit, manu
Unum volumen adde; major maximâ est.

eod.

2) vs. 3 Dudum eerst: Soli

[p. 237]

Aenden heer Hans van Wijckel¹⁾.

'Kvoldoe een' oude schult: Is 't u noch niet berouwen,
Beleeft man, soo veel tijts u recht te sien onthouwen,
Aenvaert dit dicke beest, met 6. pont Rijms gemest,
Dat's 5. voor Capitael en 1. voor Interest.

26. Dec.

1) Hans van Wyckel (1617-1659) was sedert 1651 afgevaardigde voor Friesland ter Staten-Generaal.

Aenden h^r. van Wimmenum²⁾.

Is 't haegmunt daer ick u met soecke te betalen,
Vergeeft het slecht gehalt, de menighte sal 't halen.
Is 't niet wat redelyx, het is wat ongemeens.
Hier 's by de 6. ℔. Ryms; magh 't soo bestaen voor eens?

27. Dec.

2) Amelis van den Bouckhorst, heer van Wimmenum († 1669), was lid der Staten-Generaal, houtvester van Holland en curator der Leidsche Hoogeschool. In 1646 was hij gedeputeerde te velde, in 1660 voorzitter der Gecommitteerde Raden.

Aen ioff.^w Schurmans.

'Kgaf u 'twoort in Latijn en heb het wel gehouwen,
Myn leste Boeck was 'tlest, en 'tis mij niet berouwen:
Nu geef ick 't u in Duytsch en 'tsal gehouden zijn
In Haegsche Moeder-tael als in uytheemsch Latijn.
Schoon ick 't u niet en gaf, het sou sijn selven geven;
Wie souw naer sulcken kraem meer lusten in sijn leven.

28. Dec.

Aenden predicant v. van Oosterwijck³⁾.

Dunckt u niet, Oosterwijck, dat dese schrijver mal is,
Die u met 6. ℔. rijms in een block overvalt?
Wilt hem genadigh zijn; hiermed' is 't uijtgemalt,
En leet is geen groot leet als 't maer leet eens voor al is.

30. Dec.

3) Zie dl. V, 47.

Aenden heere van Maersseveen⁴⁾⁺.

Dit 's Ballast, Marsseveen, soo gh' op 'tgewicht wilt letten
Van 6. ℔. dichts ontrent: maer laedt het inde schuijt
Die u tot Goudestein aen 'tlieve lant sal setten,
Soo ghev' ick 't niet voor last, maer voor ontlasting uyt.

31. Dec.

4) Zie blz. 63.

+ [krit] vs. 4 't niet in het HS.