Gedichten. Deel 8: 1671-1687

[p. 122]

[1675]

Op een boeck¹⁾.

Ick weet niet wie dit boeck gespogen of gerijmt heit,
Maer 'tis voor seker een gerijmde ongerijmtheit.

6. Ian.

1) Ook in afschr. van andere hand; H. schreef er als titel boven: Op ijemands dichten.

24. ian. 1675. A m.^le de Brederode²⁾⁺.

Ne vous effraijez pas de ce monstre de Liure,
Quoij que plus gros et lourd qu'un Registre d'Estat:
Il ne debite point ma folie à la livre,
Ce n'est qu'au petit grain, ou, peut estre, au carat.

Aussi n'estce qu'un plat de viande si creuse,
Un hachis si menu, si souuent decouppé,
Que si vous en tastez sur le soir, fort doubteuse,
Vous ne scaurez, la nuict, si vous auez souppé.

Mais, si vous m'en croijez, n'endurez pas la peine
D'un si pauure entretien, pour faire beaucoup mieux.
Renuoijez moij mon monstre, et soijez bien certaine,
Qu'il n'est rien de si peu digne de vos beaux yeux.

Que si vous n'aijmez pas que l'auteur vous en priue,
A vous, Belle, le choix: gardez l'en son entier,
Ou mettez l'en morceaux, pour quand parfois arriue
Qu'on cerche moins du bon que du mauuais papier.

16. Ian.

2) Hedwig Agnes gravin van Brederode was eene dochter van Johan Wolphert († 1655) en van zijne tweede vrouw, Louisa Christina gravin van Solms. Na den dood van haren broeder Walraven († 1679) kwam zij in het bezit der heerlijke goederen van haren vader. Zij is den 7den Dec. 1684 ongehnwd gestorven (Dagb. 87); haar neef Carel Emilius, graaf van Dohna, was haar ‘Erfgenaem, onder Beneficie van Inventaris’. (Vgl. Meulman, Catalogus van Tractaten, Pamfletten, enz., N^o. 6128.) H. noemde haar ‘Genere, Formà et Ingenio Clarissima Batavarum’ (Dagb., t.a. p.).
De datum in den titel is zeker die van het zenden van het boek.

+ [krit] Onder couplet 3 stond: 4. Ian., maar dit is doorgeschrapt.

Aen Ian.

Wat light ghe en vraegt naer reden, Ian?
Ghij vraeght toch na geen' reden, Man.

19. Ian.

Vrouwen voordeel³⁾.

De loos' almogentheit van Vrouwtjens op ons Mans
Bestaet in reden, en goe reden naer mijn oordeel:

3) vs. 1 almogentheit eerst: hooghmogentheit - vs. 2 eerst: En schijnt niet vreemd maer seer natuerlijck in mijn oordeel

[p. 123]

 

⁺

 

Van jongs aen hebben sij te deel de beste kans:

 

Lett op het goedjen eens, 'tsitt altyd op sijn voordeel.

 

23. Ian.

+ [krit] vs. 3 te deel eerst: voor haer

Ian uyt den rouw¹⁾.

Ian is ten einde van sijn' rouw,
Die 't nu een jaer is dat hij draeght.
Waerom vraeght Ian weer na geen vrouw?
Om dat hij na geen' vrouw en vraeght.

1. Feb.

1) Boven een afschr. van andere hand schreef H.: Koele Weduwenaer.

In rectoratum magnificum d.I. Freder. Bökelmanni. Ad principem²⁾.

De Rectore Bokelmanno, invictissime Rector

Belgarum, quanta est gratia, tota tua est:

Nil supra debere potest Academia; fecit

Nempe Virum virtus propria Magnificum.

8. Feb.

2) Johannes Fredericus Böckelmann († 1681) kwam in 1670 van Heidelberg, waar hij professor in de rechten was, naar Leiden.

Vrouwen verdriet³⁾⁺.

De Mans zijn meesters van 's Lands opperste gebied:
Het vrouvolck isser af, en staeter op en siet.
Wat magh de reden zijn? 'tis om sijn sin te missen;
Om dat juijst man en vrouw niet eveneens en pissen.

12. Feb.

3) Boven een afschr. van andere hand schreef H.: Vrouwen klacht.

+ [krit] vs. 3 Wat magh de reden zijn? 2 afschr.: Waerom toch, seit Agniet?

Trijns gebed.

Trijn doet 's mergens in haer bed
Dit voorsichtighe gebed:
Wilt mij, Heer, een' man verleenen,
Is 't mij saligh, en, met eenen.
Trouwens, Heer, ghij zijt de Man
Die 't mij saligh maken kan.

19. Febr.

Alleen te vreen⁴⁾.

Met velerleij genaden
Heeft God mij overladen:

4) Ook in afschr. van andere hand; H. schreef er den boven staanden titel bij.

[p. 124]

 

Ick danck hem sonderling voor een,

 

Ick ben noyt moeyelick, alleen.

 

eod.

Aen Dirck¹⁾.

Hebtgh' een zeer beentje, Dirck, en lost ghij nu een steentje?
Het schijnt, uw tydverdrijf is niet als Steentje beentje.

21. Feb.

1) Ook in afschr. van andere hand met den boven staanden titel, door H. geschreven.

Van neel²⁾.

Neel sprack mij van een paer, ick wist niet wiens, moy' memme,
Met zeise m' op sijn Hoofs, je parle de moij mesme.

eod.

2) Ook in afschr. van andere hand; H. schreef er den titel boven.

Kloecke Dirck³⁾.

Quae tongen soecken Dirck sijn goeden naem te schenden,
Als waer hij in 'tgevecht wat spoedighjes in 'twenden:
Soo nauw en neem ick 'tniet, maer dus spreeck ick 'er van,
Wanneer Dirck niet en slaept, is Dirck een wacker man.

26. Feb.

3) Ook in 2 afschriften van andere hand; boven het eene schreef H. den boven staanden titel, boven het andere: Dirck.

Serenissimo Gulielmo Henrico victori Ἐπινίκιον⁴⁾⁺.

Caesareas Aquilas, et conspirantis Iberi
Et Batavûm sub te socios pugnasse Leones,
Nulli Nassauidum est, nulli, dum saecula currunt,
Auriaco delatus honos. At celsior illo,
Victrices Adolescenti cessisse cohortes,
Ter profligatas duplices per caerula Classes,
Infando deturbatum conamine Gallum,
Et Patriae procul extortos a faucibus hostes.
Quid viridi pulchre spretum Diadema juuentae,
Supplicibusque dari Princeps fugisse Sicambris,
Et populi praelata quies, et publica rebus
Commoda privatis? Certe, ter maximus iste est,
Iste triumphorum, de te, Gulielme, triumphus.
Scilicet, invictum late Terrâque Marique
Solus eras qui, te major, te vincere posses.

6. Mart.

4) Ook in klad, dat den datum heeft.

+ [krit] vs. 6 profligatas klad: profligatae - vs. 7 deturbatum klad: deturbatus - Gallum klad: Gallus - vs. 8 extortos klad: extorti

[p. 125]

Ongelijck paer¹⁾⁺.

Een Seven voor een Een met een Een naer een Seven!
Soo averechtsen Trouw kan geen goed Hijlick geven.

1) Alleen in 2 afschriften van andere hand. Het versje heeft geen datum.

+ [krit] In marg.: 71. 17.

Aen mijne kinderen²⁾.

Mijn' allerliefste, in allen staet
Gedenckt aen dese leer;
Geluckigh is dien niemand haet,
Die niemand haet, noch meer.

2) Alleen in 2 afschriften van andere hand. Het versje heeft geen datum.

Neels vuijl³⁾.

Neel speelt de Hoer, dat elck een weet:

Soo is 't dan geen secreet.

Ick weet niet hoe men 'theet:

Dit weet ick wel, 't stinckt als 't Secreet.

26. Mart.

3) vs. 4 't stinckt het HS. heeft: het stinckt

Dircks overlegh⁴⁾.

Dirck, vrolick en vrijpostigh Reiser,
Randt Coningen en Vorsten aen;
En seght, hoe soud' ick 't niet bestaen,
Een Cat siet toch wel op een Keiser;
En sien sij weer op mij, wat's dat?
Een Keiser siet wel op een' Cat.

30. Mart.

4) Ook in afschr. van andere hand, waarboven H. als titel schreef: Dirck.

Grafschrift in voorraed⁵⁾.

't luweeltje dat hier leght,
Hiet, en hiet wel te recht,
Marie Alleentie Pergens,
Want sulck en vond men nergens.

1. Apr.

5) Zie blz. 99.

Mens ipsa⁶⁾.

Een ding van Vleesch en Been en is bij mij geen Mens;
'Khebt in Latijn geleert, de rechte Mens is Mens.

eod.

6) Ook in afschr. van andere hand, waarboven H. als titel schreef: Mens.

[p. 126]

Ad ser.^mum principem ut in morbo sui nostrique memoriam habeat¹⁾.

Dia Deûm soboles, Patriae spes una superstes;
Parce tibi Patriaeque: hac tecum tota laborat
Totâ affecta lue est. votis concurrere nostris
Ipse velis, quam sollicitis ad sidera palmis
Poscimus, ut per te liceat sperare salutem.
Conspireat Medicina, tui custodia, focus
Perpes, et ingrati prudens patientia lecti.
Praesta quam debes operam Populoque tibique:
Fac Medicas tibi posse manus nobisque mederi;
Ut quod agunt bis agant. Quid enim iuuat addere verbis
Verba? tuus non es, noster, Respublica, nos es.

1) Het HS. heeft alleen het jaartal.
In April kreeg Willem III de kinderpokken; den 19den van die maand kon hij echter weer uitgaan.

Straf na waerde²⁾.

Pier maeckt syn werck van handigh nemen,
Maer huijsbraeck, seght hij, breeckt den kop,
En, soo wij by de keel vernemen,
Op breecken breeckt te leelick op.

10. Apr.

2) Ook in afschr. van andere hand, waarboven H. als titel schreef: Pier Gaudief.

Hoogduijtsche beleeftheit.

Daer wordt geen danck verdient van armen of van krancken,
Indien 't Hooghduytschen zijn, die gh' inden nood bedenckt.
Wat vriendschap ghij haer doet, wat gifte ghij haer schenckt,
Sy keeren 'tblad recht om, en doen sich seer bedancken.

1. May.

Claessie geschildert.

Men gaet Claes schilderen van 'thaer af tot den schoen;
En 'tis een Reus ontrent ter hoogde van een Kannetje.
't Moet wel gelijcken: want wat valter aen te doen,
Als kinder-schooltjens werck, van Mannetje na Mannetje?

4. Maij.

Slechte Mathijs³⁾.

Het volck bedrieght mij, seght onnoosele Mathijs,

En maecken mij wat wijs.

Klaeght daer niet over, Bloed, 't en zijn geen' kleine saecken,

Een geck wat wijs te maecken.

3) Alleen in 2 afschriften van andere hand. Het versje heeft geen datum.

[p. 127]

Dircks over-roem¹⁾.

Dirck pocht veel van 't goed chier
Dat hij sijn' vrienden aen dé:
Maer, naer men 't mij vermaende,
En was het maer goed schier.

1) Alleen in 2 afschriften van andere hand. Het versje heeft geen datum.

Suum cuique²⁾.

Trijn is voor Wijn,
Pier voor goed Bier:
Schenckt elck het sijn:
Keur maeckt goed chier.

2) Alleen in 2 afschriften van andere hand. Het versje heeft geen datum.

Oude onbeleeftheit³⁾.

Die onbeschofte vent, die oude Adriaen
Maeckt mij twee dingen kond die 'k noijt en heb gelesen,
En die 'k noch qualick weet hoe t'samen konnen gaen,
Dat een heel onbeleeft en heel beleeft kan wesen.

3) Alleen in 2 afschriften van andere hand. Het versje heeft geen datum.

Op een uytnement geschrift⁴⁾⁺.

Hier in is niet een woord of 'tkon uytstekend wesen,
'T en waer het onder syns gelijcken wierdt gelesen.

3. Iun.

4) Ook in afschrift van andere hand.

+ [krit] Bij vs. 2 in marg. van het afschr.: Sen.

Gicht⁵⁾⁺.

Men seght mij datter bij Doctoren staet geschreven,
Dat Gicht een teecken is van 's menschen langer leven.
Vraeght ijemand na bewijs, ick maeck een regel klaer,
En krijgh de Gicht aen boord ontrent mijn tachtich jaer.

5. Iun.

5) Ook in afschr. van andere hand.

+ [krit] vs. 3 een afschr.: den

Aenden h.^e van Maesdam, op eenighe verstellingen bij mij gedaen in sijne dichten⁶⁾.

'k Hebb hier en daer wat aengetast,
Maer 'tgaet niet dieper als de bast:
Aen 't heiligh binnenste der saken
Vervoorder ick mij niet te raken;

6) Ook in afschr. van andere hand, waarboven H. schreef: Aen een Heer, op eenighe herstellingen bij mij 'tsyner begeerte gedaen in sijne Dichten.
Zie over Frederik van Dorp, dl. IV, 131. In 1670 is hij baljuw en dijkgraaf van Rijnland geworden. In 1675 en 1679 heeft hij een bundel gedichten uitgegeven.

[p. 128]

 

⁺

5

Ick eer en lov' het in mijn hert,

 

Soo als 'tdoor u gepredickt werdt.

 

Doen ick u nu en dan gedencken

 

Aen onse Moer-tael niet te krencken,

 

Ghij siet, al 'tgeen ick mij bemoe,

10

En raeckt niet, wat ghij seght, maer hoe.

 

Laet icker mij te veel in voorstaen,

 

'K houd' altoos Reden aen mijn Oor staen,

 

Die seght, 'tis winst, vermaeck en eer,

 

Als ick van leeren beter leer.

 

22. Iun. te bedde.

+ [krit] vs. 9 'tgeen afschr.: wat
Onder het versje staat: Caedimus, inque vicem praebemus crura sagittis.

Bloo Ian.

Ian wil sijn ongemack wel weten

En bloode looper heeten.

Hij seght, hy houdt het met den Bijbel, daer men leest,
Geluckigh is de man die altyd is bevreest.

23. Iun.

Clavicymbalo inscribendum.

Tacebo dum loquere; dum loquor tace.

25. Iun.

[Abite, qui praepostero voto mihi]

Abite, qui praepostero voto mihi,
Vitae, quod aiunt, longioris augures,
Podagrae dolores, vel joco, imprecamini:
Arbitrij si sit mihi, certe dies
Longis malisque praeferam breues bonos.

27. Iun.

Claes getrouwt¹⁾.

Neel komt met kind ter kerck, en 'tis in alle monden.
Claes kent den Vader niet, en trouwts' al even wel,
Of om haer' dicke Beurs, of om haer gladde vel.
Soo heefter Claes geen been, maer beenen in gevonden.

1. Iul.

1) Ook in 2 afschriften van andere hand; boven het eene schreef H. den boven staanden titel, boven het andere: Van Neel en Claes.

[Parva sub Auriaco, socijs animata Batauis]

Parva sub Auriaco, socijs animata Batauis²⁾,

Magnam Gallorum fudit Ibera manum.

Creditur ad Galli cantum tremuisse Leonem;

Sed Batavus vel Iber non fuit ille Leo.

4. Iul.

2) Waarschijnlijk doelt het versje op de schermutselingen der Spaansche troepen met de Franschen in de buurt van St. Truyen, waarbij de vijand veel volk verloor. (Vgl. Hollandtze Mercurius, voor 1675, blz. 134, 135.)

[p. 129]

Grafschrift van .... Huijssens ten derden weduwe¹⁾.

Hier light een drijmael Vrouw met all' haer' Mans begraven;
Den eersten, Heer alleen, de laeste twee, bey Graven.

Colinsplate 18. Iul.

1) De stippeltjes in den titel staan in het HS. Het versje is doorgeschrapt; H. schreef er bij: falsum.

Grafschrift²⁾.

Dit's 't Graf van Louw de logenaer.
En schroomt het niet te naken,
Uijt vreese van sijn kaken;
Hij lieght hier niet, hij light 'er maer.

Ib. eod.

2) vs. 1 't niet in het HS.

Noch Huijssens³⁾⁺.

Hier liggh ick met drij Mans, die m'elck haer trouwe gaven:
Twee hebben mij beGraeft, ick hebber drij begraven.

Ib. eod.

3) Het versje is doorgeschrapt.

+ [krit] vs. 1 haer trouwe eerst: niew' namen

Eiusdem⁴⁾.

Hussia hoc tumulo est, non uni juncta Marito:

Viva duos habuit, mortua tres comites.

Ib. eod.

4) Het HS. is bij de Korenbloemen; het versje is doorgeschrapt.

Martialis l.i. ep. 29⁵⁾.

't En is geen Gistren-wijn daer droncke Dirck na stinckt:
Hij sit van 's avonds af tot aenden dagh en drinckt.

nau(igans) prope Goesiam. 19. Iul.

5) Lees 28. Boven een afschrift van andere hand schreef H.: Van Dirck. Boven een ander afschr. staat: Droncke Dirck.

In I. Swammerdammij Ephemeri vitam⁶⁾.

Si bene miramur de magnis magna docentes,

Pluris hic esto, ducens maxima de minimis.

13. Aug.

6) De beroemde natuuronderzoeker (1637-1680) gaf in 1675 te Amsterdam uit Ephemeri vita Of afbeeldingh van 's menschen leven, Vertoont in de Wonderbaarelijke en nooijt gehoorde Historie van het vliegent ende een-dagh-levent haft of oever-aas.... t' Amsterdam, By Abraham Wolfgang, Boeckverkooper..... 1675.
H.'s versje is daarin niet opgenomen.

[p. 130]

Den aendachtighen leser saluijt¹⁾.

Hier woont in 'topen Huijs een open Hert, voor Vrinden;
Die sullender noijt een van twee gegrendelt vinden.
Maer, soo se met haer drij, of vieren, zijn op 'tmeest,
En soo s'er een, twee, drij, vier daghen zijn geweest,
Ick bidd haer (met verlof,) mijn landrust niet te stooren,
Maer dats' een yeder gaen vernachten daer sij hooren,
En wachten mijn besoeck ten hoogsten met mijn tween.
Dit had ick allerliefst dats' oock tot mijnent de'en.

I.V.B.V.H. Soest 26. Aug.

1) Het versje doelt op Jacoba Victoria Bartolotti van den Heuvel (vgl. dl. VII, 278).

Van Agniet en haer dochter²⁾.

Bijslapen, riep Agniet (en streedt haer' dochter aen)
You vuijle lichtekoij, hoe dorst je 't stick bestaen?
Ye doolt al, en ije bent verabbeseert, seij 't Hoertje;
't Was gien bijslapens werck, bijwaeckens was het, Moertje.

Naerden 26. Aug.

2) In het HS. heeft het versje geen titel; boven een afschrift van andere hand schreef H. het boven staande opschrift.

Ad amicum³⁾.

En regulas, amice, Grammatices novae;
Qui Matris est Frater tuae, male Avunculum
Nepos vocabis: rectius voces Avum;
Quia, scilicet, colossicae molis virum.
Matris Parentem, perpusillulum senem,
Docte loqueris, si voces Avunculum.

26. Oct.

3) vs. 1 novae eerst: novas

Ad amiculum.

Avus vocari postulas nepotuli,
Homuncionum homuncio pusillime;
At tu puelli es non Avus, sed Avunculus.

27. Oct.

Op het stille weder vanden biddagh 6.^en nov. 1675. Naer veler dagen storm⁴⁾.

De Donder, Blixem, Storm van winden allerhand
Zijn grouwelick geweest in Oogen en in Ooren:
Van daegh is 't schielijck still: Bidt neerstigh, Vaderland;
'tSchijnt dat den Hemel swijght, om uw gebed te hooren.

6. Nou.

4) Ook in afschr. van andere hand, waarboven H. schreef: Op een' Biddagh.
Een hevige storm, die den 4den en 5den Nov. woedde, vernietigde verscheidene dijken en veroorzaakte geweldige overstroomingen in Noord-Holland en Overijsel. (Vgl. De Hollandtze Mercurius voor 1675, blz. 228-230.)

[p. 131]

In malaciam ab ingenti tempestate subortam die precum publicarum. Ex vernaculo meo¹⁾⁺.

Tonitruorum, fulminum et furentium,
Aquiloniorum lurida vi turbinum,
Oculos et aures perculit dirus fragor.
Hodie suborta est blanda Coelorum quies:
Propera precari, Patria, en silet deus,
Quasi sic tuas attentus audiat preces.

7. Nou.

1) Zie het vorige versje.

+ [krit] vs. 2 lurida (het woord is onduidelijk) eerst: maximâ dan: grandinis and. lez.: flammea - vs. 4 suborta eerst: repente - vs. 6 Quasi and. lez.: Ut

Tegen Pieter²⁾⁺.

De konstigste Musieck heet Pieter, lollen,
En maeckt maer blaetingen van 'tsoetste lied.
'k Geev 't sijn' onkunde toe; die doet hem hollen:
Wist Pieter wat hij segt, hij seij soo niet.

7. Nou.

2) In het HS. zonder titel. Boven een afschr. van andere hand schreef H. den boven staanden titel, boven een ander afschr.: Op Adam.

+ [krit] vs. 1 en 4 Pieter 1 afschr.: Adam

Hollandiae solatium, gravi tempestate circa plenilunium novemb. CIƆIƆCLXXV passim inundatae³⁾.

Iniquitate Gentis infestae diu
Dureque pressa, et quidquid invadentium
Rabies nefanda militum victrix potest
Experta, tristis Terra; jam clade alterâ
Concussa luges: Gallicae quod relliquum
Fecere flammae, fluctuum irruentium
Vorat vorago: arsisse ceu parum foret,
Hodie natandum est in, tuis quae lachrimis
Increscit, unda: mergitur Salo Solum
Super furente; novalium spes occidit;
Potu salito, fluctuat siccâ siti
Pecus peremptum. O Patria, o quo caederis,
Quo non flagello! Parcius luge tamen.
Fons ipse cladis prima consolatio est
Grauiora passae: nempe, quae nos hactenus
Exercuerunt flagra, sanguineae manus
Mortalium inflixere: nunc Coelum tonat,
Venti loquuntur, fulminum vis, grandinum
Procella cogunt velle tranquillum Mare,

3) Bij vs. 26 in marg.: Dixitque Dauid ad Prophetam; Incidamus, obsecro, in manum domini, quia multae miserationes eius, in manum hominis ne incidam. 2. Sam. 24. 14. 1. Chron. 21. 13.

[p. 132]

20

Quod, absque Fatorum impetu, nollet magis.

 

His acquiesce, si sapis, Ciuis meus;

 

Nil terreum intercessit, humanum nihil:

 

Tactus superne, de tribus gaude malis

 

Minimo feriri, et hac spei fiduciâ

25

Submitte supplex colla, dum, quae vulnerat,

 

Sanet miserta: Incidimus in manum Dei.

 

16. Nou.

[Disce nihil modo non sperare, Batavia; quâ nunc]

Disce nihil modo non sperare, Batavia; quâ nunc¹⁾

Plecteris, infelix Terra, Dei manus est.

1) Het versje is niet gedateerd, maar staat onder het vorige.

Ians rechtsgeleertheit²⁾.

Siet waer op lichte Ian sijn' ontucht weet te bouwen:
'k Heb, seght hij, oock somtyds van Rechten wat gehoort,
Van misdaed en van straf; maer, naer ick heb onthouwen,
Doot steken is verboôn; maer levend, is geen' moord.

28. Dec.

2) Zonder titel in het HS. Boven een afschrift van andere hand schreef H. den boven staanden titel, boven een ander afschr.: Ians verschoon.