Syntaktische konstrukties in gesproken taal

verantwoording

gebruikt exemplaar

eigen exemplaar dbnl

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Syntaktische konstrukties in gesproken taal van Frank Jansen uit 1981.

 

redactionele ingrepen

p. 47: vooropplaatsings egels → vooropplaatsingsregels: ‘Paragraaf 4.4. gaat over de resultaten van het onderzoek naar de korrelationele eigenschappen van de vooropplaatsingsregels.’

p. 250, 251, 254, 261, 271: de tabellen op deze pagina's zijn voor de duidelijkheid weergegeven als illustratie én als tekst.

p. 273: 000 → 44: ‘Als antwoord daarop kan ik slechts naar het model dat op blz. 44 werd geschetst, verwijzen.’

p. 277: een accolade verspreid over meerdere regels kan in deze digitale versie niet weergegeven worden. De accolade is hier op beide regels herhaald.

 

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (p. II, X en 298) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

 

[pagina ongenummerd (p. I)]

SYNTAKTISCHE KONSTRUKTIES IN GESPROKEN TAAL

 

[pagina ongenummerd (p. III)]

SYNTAKTISCHE KONSTRUKTIES IN GESPROKEN TAAL

FRANK JANSEN

HUIS AAN DE DRIE GRACHTEN, AMSTERDAM 1981

 

[pagina ongenummerd (p. IV)]

De tekening op de omslag is van de hand van Mw Trille Bedarrides, eerder verschenen in Hollands Maandblad nr. 381-382 (1979).

 

© ‘Huis aan de drie Grachten’ 1981

Printed in the Netherlands

ISBN: 90-6388-221-1

 

[pagina ongenummerd (p. V)]

INHOUDSOPGAVE

1.	INLEIDING			1
2.	PROBLEEMSTELLING			5
	2.0.	Inleiding		5
	2.1.	Het voorkomen van zinsvormen		5
		2.1.1.	Wanneer is iets een konstruktie van het Nederlands?	5
		2.1.2.	De relatie tussen akseptabiliteit en voorkomen in de spreektaal	7
		2.1.3.	Konkrete problemen bij het onderzoek naar het voorkomen van een konstruktie	8
	2.2.	De frekwentie van zinsvormen		9
		2.2.0.	Inleiding	9
		2.2.1.	Frekwentiemetingen van syntaktische vormen	9
		2.2.2.	De frekwentiemethode die hier gevolgd is	11
		2.2.3.	Problemen bij de toepassing van de potentieel-gerealiseerd-methode op syntaktische variatie	13
		2.2.4.	Een oplossing van de moeilijkheden bij het onderzoek naar syntaktische variatie	16
	2.3.	De sociolinguïstische bepaaldheid van syntaktische varianten		18
3.	OPZET EN UITVOERING VAN HET ONDERZOEK			21
	3.0.	Inleiding		21
	3.1.	Konstanten in het materiaal		21
		3.1.0.	Inleiding	21
		3.1.1.	De eigenschappen van de sprekers	21
		3.1.2.	Eigenschappen van de toegesprokene	25
		3.1.3.	Eigenschappen van het gesprek	26
	3.2.	Onafhankelijke variabelen		27
		3.2.0.	Inleiding	27
		3.2.1.	Spreeksituatie	27
		3.2.2.	Socioëkonomische klasse van de spreker	31
		3.2.3.	De sekse van de spreker	33
	3.3.	Afhankelijke variabelen		35
		3.3.0.	Inleiding	35
		3.3.1.	Aan welke voorwaarden moet een syntaktische variant voldoen?	35
		3.3.2.	Het theoretische kader van de beschrijving	38
		3.3.3.	Werkwijze bij het onderzoek	45
4.	VOOROPPLAATSING			47
	4.0.	Inleiding		47
	4.1.	De neutrale volgorde		47
		4.1.0.	Inleiding	47
		4.1.1.	Pronominale zinsdelen na de persoonsvorm	48
		4.1.2.	Nominale zinsdelen na de persoonsvorm	50
		4.1.3.	De bezetting van de eerste plaats	52

 

 

[pagina ongenummerd (p. VI)]

	4.2.	Grammatische konditionerende faktoren van vooropplaatsing			55
		4.2.0.	Inleiding		55
		4.2.1.	De nieuwswaarde		56
		4.2.2.	De bepaaldheid		58
		4.2.3.	De woordsoort		59
		4.2.4.	De syntaktische funktie		63
		4.2.5.	Andere zinsdelen in de zin		67
	4.3.	De syntaktische beschrijving van vooropplaatsing			69
		4.3.0.	Inleiding		69
		4.3.1.	De basisoplossing		69
			4.3.1.0.	Inleiding	69
			4.3.1.1.	Vooropplaatsing in traditionele grammatika's	69
			4.3.1.2.	Vooropplaatsing bij Paardekooper	70
			4.3.1.3.	Vooropplaatsing in de funktionele grammatika	71
			4.3.1.4.	Kritiek op de basisoplossing van vooropplaatsing	72
		4.3.2.	Afleiding van LD-strukturen		73
		4.3.3.	Vooropplaatsing door een verplaatstransformatie		75
			4.3.3.0.	Inleiding	75
			4.3.3.1.	De traditionele vooropplaatsingsregels	76
			4.3.3.2.	Kritiek op de vooropplaatsingsregel	76
			4.3.3.3.	Vooropplaatsing, voorplaatsing en achterplaatsing	78
		4.3.4.	Heeft een spreker de keus uit vooropplaatsingsregels?		83
	4.4.	Korrelationele aspekten van vooropplaatsing			84
		4.4.0.	Inleiding		84
		4.4.1.	Opzet en hypothesen		84
		4.4.2.	Vooropplaatsing van aanwijzende voornaamwoorden		85
		4.4.3.	Vooropplaatsing van persoonlijke voornaamwoorden		85
		4.4.4.	Vooropplaatsing van aanwijzende bijwoorden		87
		4.4.5.	Vooropplaatsing van nominale groepen		88
		4.4.6.	Vooropplaatsing van bijwoorden		89
		4.4.7.	Andere berekeningswijzen		90
		4.4.8.	Konklusies		91
	4.5.	Vooropplaatsing van het objekt van een prepositie			92
		4.5.0.	Inleiding		92
		4.5.1.	De eigenschappen van de strandingskonstrukties in gesproken taal		93
			4.5.1.0.	Inleiding	93
			4.5.1.1.	De eigenschappen van het objekt van de prepositie	93
			4.5.1.2.	De eigenschappen van de prepositie in de strandingskonstruktie	95
		4.5.2.	De syntaktische beschrijving van de strandingskonstruktie		97
			4.5.2.0.	Inleiding	97
			4.5.2.1.	Traditionele syntaktische beschrijvingen van stranding	97
			4.5.2.2.	De transformationele beschrijving van stranding	98
			4.5.2.3.	De afleiding van strandingskonstrukties van LD-strukturen	102
		4.5.3.	De korrelationele eigenschappen van de strandingskonstruktie		105
5.	DE DELETIE VAN HET EERSTE ZINSDEEL				109
	5.0.	Inleiding			109
	5.1.	Afbakening van de EZD-konstruktie			109
		5.1.0.	Inleiding		109

 

 

[pagina ongenummerd (p. VII)]

		5.1.1.	Samentrekking		110
		5.1.2.	Dubbele binding		111
		5.1.3.	Ellips		111
	5.2.	Linguistische konditionerende faktoren van EZD			112
		5.2.0.	Inleiding		112
		5.2.1.	De vorm van het afwezige element		113
			5.2.1.0.	Inleiding	113
			5.2.1.1.	EZD's van persoonlijke voornaamwoorden	113
			5.2.1.2.	EZD's van aanwijzende voornaamwoorden	114
			5.2.1.3.	Deletie van een gesplitst voornaamwoordelijk bijwoord	115
			5.2.1.4.	Deletie van een deiktisch adverbium van tijd	115
			5.2.1.5.	EZD's van aanwijzende bijwoorden van plaats	115
			5.2.1.6.	EZD's van het plaatsonderwerp	116
			5.2.1.7.	Overzicht	117
		5.2.2.	De funktie van het weggelaten element		118
		5.2.3.	Gesprekssoort als konditionerende faktor		120
			5.2.3.0.	Inleiding	120
			5.2.3.1.	Dialoog versus monoloog als konditionerende faktor	121
			5.2.3.2.	EZD in monoloogzinnen	122
			5.2.3.3.	EZD in dialogen	124
		5.2.4.	Konklusies		125
	5.3.	Syntaktische beschrijving van de EZD-konstruktie			125
		5.3.0.	Inleiding		125
		5.3.1.	EZD-zinnen verantwoord door aparte basisregels en een verb-first struktuur		126
		5.3.2.	Optionele leksikalisatie		128
		5.3.3.	De reduktie-analyse		133
		5.3.4.	Een syntaktische deletietransformatie voor EZD		136
	5.4.	Korrelationele aspekten van EZD			139
		5.4.0.	Inleiding		139
		5.4.1.	Deletie van aanwijzende voornaamwoorden als subjekt		139
		5.4.2.	Deletie van aanwijzende voornaamwoorden als objekt		140
		5.4.3.	Deletie van adverbia van tijd		142
6.	LINKSDISLOKATIES				145
	6.0.	Inleiding			145
	6.1.	Afbakening van LD			145
		6.1.0.	Inleiding		145
		6.1.1.	Afgescheiden LD-elementen		146
		6.1.2.	Afwijkende vorm van het LD-element		146
		6.1.3.	Geen pronominaal element maar een NP		147
		6.1.4.	Geen kongruentie tussen LD-element en PRO-vorm		147
	6.2.	Grammatische faktoren die het voorkomen van LD konditioneren			150
		6.2.0.	Inleiding		150
		6.2.1.	De pauze tussen de LD-NP en de rest van de zin		150
		6.2.2.	De vorm van het gedislokeerde element		153
			6.2.2.0.	Inleiding	153
			6.2.2.1.	NPLD	153
			6.2.2.2.	BijzinLD	154
			6.2.2.3.	PPLD	156
			6.2.2.4.	ADVLD	158
			6.2.2.5.	Overzicht van de resultaten van deze sektie	159

 

 

[pagina ongenummerd (p. VIII)]

		6.2.3.	De kompleksiteit van het gedislokeerde zinsdeel		160
		6.2.4.	De nieuwswaarde van het gedislokeerde zinsdeel		162
		6.2.5.	De bepaaldheid van de gedislokeerde konstituent		164
		6.2.6.	Syntaktische funktie van de NP		166
		6.2.7.	Linguistische kondities van LD; overzicht van de resultaten		167
	6.3.	De syntaktische beschrijving van LD			168
		6.3.0.	Inleiding		168
		6.3.1.	Linksdislokatie in het Engels (LDE) en de Romaanse talen		168
			6.3.1.0.	Inleiding	168
			6.3.1.1.	De transformationele afleiding van LDE	168
			6.3.1.2.	Kritiek op de transformationele afleiding van LDE; alternatieve voorstellen	170
			6.3.1.3.	LD in Romaanse talen	174
		6.3.2.	Hanging topic en LD in het Nederlands		176
		6.3.3.	Een transformationele oplossing voor LD		185
	6.4.	Korrelatieve eigenschappen			188
		6.4.0.	Inleiding		188
		6.4.1.	NPLD		188
		6.4.2.	CNPLD		189
		6.4.3.	BijzinLD		190
		6.4.4.	PPLD		192
		6.4.5.	ADVLD		193
		6.4.6.	Nabeschouwing		193
7.	HERHALINGSKONSTRUKTIES				198
	7.0.	Inleiding			198
	7.1.	Afbakening van de herhalingskonstruktie			198
		7.1.0.	Inleiding		198
		7.1.1.	Hervattingen		199
		7.1.2.	Apokoinoe-konstrukties		202
			7.1.2.0.	Inleiding	202
			7.1.2.1.	Wijziging in de argumenten bij het werkwoord	202
			7.1.2.2.	Verandering in de herhaalde persoonsvorm	203
			7.1.2.3.	Leksikale variatie bij de herhaling van het werkwoord	204
			7.1.2.4.	Zuivere apokoinoegevallen	205
	7.2.	Grammatische konditionerende faktoren			206
		7.2.0.	Inleiding		206
		7.2.1.	De eigenschappen van het overloopdeel als konditionerende faktor		207
			7.2.1.0.	Inleiding	207
			7.2.1.1.	De vorm van het overloopdeel als absolute negatieve konditie	207
			7.2.1.2.	De vorm van het overloopdeel als relatieve negatieve konditie	208
			7.2.1.3.	De woordsoort van de kern van het overloopdeel als konditionerende faktor	209
			7.2.1.4.	De uitgebreidheid en kompleksiteit van het overloopdeel als konditionerende faktor	210
			7.2.1.5.	De hoeveelheid zinsdelen in het overloopdeel	211
			7.2.1.6.	De funktie van het overloopdeel als konditionerende faktor	213

 

 

[pagina ongenummerd (p. IX)]

		7.2.2.	Syntaktische eigenschappen van het B-deel als konditionerende faktor		214
			7.2.2.0.	Inleiding	214
			7.2.2.1.	De welgevormdheid van het B-deel van de zin	214
			7.2.2.2.	De aanwezigheid van andere zinsdelen in B als konditionerende faktor	215
		7.2.3.	Planningsmoeilijkheden als konditionerende faktor		218
	7.3.	Syntaktische beschrijving van de herhalingskonstruktie			220
		7.3.0.	Inleiding		220
		7.3.1.	Beschrijving van HK door middel van kopiëring of deletie		220
		7.3.2.	Beschrijving van HK als zinsverstrengeling		224
		7.3.3.	De verklaring van HK: kommunikatiestrategie of spraakproduktieproces?		228
	7.4.	Korrelationele eigenschappen van herhalingskonstruktie			231
		7.4.0.	Inleiding		231
		7.4.1.	De relatie tussen spreeksituatie en HK		232
		7.4.2.	De klasse van de spreker en de frekwentie van HK		235
		7.4.3.	De sekse van de spreker en de frekwentie van HK		236
	7.5.	Linksdislokatie van het overloopdeel			240
8.	DE AKSEPTABILITEIT VAN SPREEKTAALKONSTRUKTIES				242
	8.0.	Inleiding			242
	8.1.	Opzet en werkwijze			242
		8.1.0.	Inleiding		242
		8.1.1.	Akseptabiliteitstests		243
		8.1.2.	Opdrachttests		245
	8.2.	De EZD-tests			246
		8.2.0.	Inleiding		246
		8.2.1.	Akseptabiliteitstests		246
		8.2.2.	Opdrachttest		255
	8.3.	Linksdislokaties			259
		8.3.0.	Inleiding		259
		8.3.1.	Akseptabiliteitstest		259
		8.3.2.	Opdrachttest		262
	8.4.	Herhalingskonstrukties			270
9.	KONKLUDERENDE BESCHOUWINGEN				273
BIBLIOGRAFIE					279
BIJLAGE I					287
BIJLAGE II					289
SUMMARY					291