Frank van Wezels roemruchte jaren & Notities van een landstormman

LIII

Er was eens...

Ja, lezer, ik ga u vandaag eens een sprookje vertellen. Een heel knus, militair sprookje. In sprookjes komen gewoonlijk kabouters en elfen voor, waarvan het heel genoeglijk is, te horen vertellen, maar die we allemaal weten, dat niet bestaan. In dit sprookje komt alleen maar voor een kompagnieskommandant, die een veel hoger personage is dan een sterveloze kabouter, maar waarvan het niet genoeglijk is te horen vertellen, en die, driedubbel helaas! wel bestaat.

Er was dan eens een kompagnieskommandant met een paardennaam. In een kleine garnizoensstad, waar veel soldaten lagen. Deze onbeschrijflijk hoge en machtige dignitaris was geen kapitein, zoals dat eigenlijk behoort. Zijn manchetachtige halskraag droeg slechts twee sterren aan iedere kant en een zodanig wezen noemt men in dienst: een luitenant. En eigenlijk was deze dus nogal erg subalterne officier nog niet eens een echte luitenant, maar een reserve-luitenant. Vis noch vlees. Vroeger was hij een zich noemende meneer geweest, een zich noemende artiest zelfs, die hier en daar bouwsels neerfantaseerde onder voorwendsel, dat hij architekt was. Af en toe herinnerde hij zich z'n vroeger gedoe nog wel eens en eenmaal was die herinnering zelfs zo sterk, dat hij een militair bouwwerk in mekaar peuterde, dat berekend was op zeshonderd gulden, niet meer dan tweehonderd gulden waarde haalde, maar dertienhonderd kostte. Want het was een militair bouwwerk.

Deze reserve-officier had veelvuldige bewijzen gegeven nogal onbruikbaar te zijn en daarom had de hogere militaire ‘men’ hem gemaakt tot... kompagnieskommandant. En wel van zo'n kompagnie van enkel gestudeerde mensen, die opgeleid zouden worden tot net zulke geweldig veelbetekenende wezens als hij zelf was, tot officieren. Daar waren bij advokaten, leraren, onderwijzers, studenten, letterkundigen, doktoren in de letteren, toneelspelers schilders, musici, beurslui, journalisten en meer van dergelijk minderwaardig materiaal. En het ongeluk wilde, dat ze bijna dertig jaar waren,

[p. 417]

want ze behoorden tot de landstorm van 1908... Herinner u, lezer, dat ik een sprookje vertel...

Deze kompagnie nu, voelde zich bezwaard door een of andere drastische militaire maatregel en - wonderlijk gebeuren - ze vroeg in haar geheel de kommandant te spreken. En - het is een sprookje - de kommandant stond dat toe en verscheen in volle glorie te midden van z'n inferieuren, nieuwe handschoenen aan (prachthandschoenen!) en een abnormaal grote sabel. En toen vroeg hij niet, wat de mensen te zeggen hadden, maar begon plotseling een eindeloze speech te houden, op deze merkwaardige manier: ‘Jullie staan me niet aan. Jullie zijn geen soldaten en ik twijfel of je het ooit worden zult. De schuld ligt hoogstwaarschijnlijk niet bij jullie, maar dat zal ik je wel vertellen, de tucht en de discipline onder jullie zijn treurig. Dat komt omdat jullie je te veel meneer voelt en denkt, dat je ver verheven bent boven sergeants en luitenants, maar dat is bier niet het geval. Jullie vragen altijd maar verlof en dat doe je om je burgerbelangen te behartigen. Maar daar is het verlof niet voor. Want die belangen hebben opgehouden te bestaan. Het kan mij niks schelen of jullie na de mobilisatie zo arm geworden bent, dat je achter een wagen moet lopen duwen. Daar maal ik niks om en daar maalt de maatschappij ook niks om. Dat kan de maatschappij niks schelen, want als er welvaart of intellekt of allebei verloren gaan, dan trekt de maatschappij zich daar niks van aan, dat hindert niemendal, want daar komt wel weer andere welvaart of andere geleerdheid voor in de plaats. Jullie moeten je daar niks ongerust over maken, want ik doe het ook niet en de maatschappij ook niet. Nu moet je niet mompelen, want dan zal ik anders optreden, want aan kracht ontbreekt het mij niet...’

Zo ging hij voort, stapelde de ene grofheid op de andere, de ene stommiteit op de andere. Eén voelde neiging, hem te vragen, z'n burgerpak aan te trekken en dan eens met hem te debatteren, maar hij liet dit na, omdat in de buurt provoostarrestanten aan 't schreeuwen waren. En toen de kommandant buiten adem was, ging hij heen en liet z'n ondergeschikten danig in hun wiek geschoten achter. Dat noemt men in dienst: optreden.

Lezer, verheug u niet te zeer met de gedachte, dat dit lugubere verhaal maar een sprookje is; dat een dergelijke ziekelijke militairistische aberratie ondenkbaar en onbestaanbaar is. Want alles welbeschouwd zou het toch wel eens waar kunnen zijn...