Frank van Wezels roemruchte jaren & Notities van een landstormman

LXVI

Het is maar de kwestie om de juiste remedie te vinden. En als je een juist iets wilt hebben, moet je in het militaire erg hoog zijn. Hoe hoger, hoe juister. Maar het woordje ‘juist’ heeft een ietwat moeilijke betekenis. Er zit zo iets in van ‘logika’ en ‘redelijkheid’. En hoe hoger je nu komt, lezer, hoe zuiverder militair alles wordt. En hoe zuiverder in het militaire iets wordt, hoe minder jullie het willen aanvaarden als logisch en redelijk. Dat zal wel aan jullie liggen, denk ik, want er móet toch een verborgen logika zijn, die de militaire bedoelingen en gedragingen volgens zijn eigen speciale eigenaardige wetten beheerst en beïnvloedt. Aangezien een mens nu eenmaal een oneindige behoefte heeft aan logika en redelijkheid, een onweerstaanbare, dwingende behoefte. En ten slotte, alles welbeschouwd, is een militair toch in zekere zin, óók een mens, een beetje raar, een beetje onvolledig en verminkt, maar dan toch: een mens.

Dus moet er aan zo'n voor een burger onbegrijpelijke maatregel een zekere gedachte, een zekere beweegreden ten grondslag liggen. Zo'n generaal moet iets bedacht en overwogen hebben, voor en aleer hij deze maatregel nam. En het is alleen zijn militaire gesteldheid, die het besluit zo zonderling deed uitvallen. Een militair redeneert o.a. zo: ‘ondergeschiktheid is de ziel van de militaire dienst’, dat staat in het reglement van krijgstucht. De militaire dienst heeft wel een benepen zieltje, maar enfin, beter nog dan helemaal geen ziel, wat jij? De bedoeling van deze grondwetachtige uitspraak is: de ondergeschikte heeft blindelings te gehoorzamen. En: de meerdere moet liefst zo hard dwingen als ie kan. Dwingen, dat is een heerlijk woord en een heerlijk ding. Ik dwingt, hij dwingt, wij dwingen - en de ondergeschikte wordt gedwongen... Hij wordt o.a. gedwongen om opgeleid te worden tot sergeant of tot officier. Hij wil niet? Mallepraat, hij hééft niet te willen. Wij willen, wij-

[p. 433]

dwingen. Maar... de man werkt stilletjes tegen, studeert niet, zakt voor z'n examens. Dan kan je, om 'em te pesten, 'em toch bevorderen natuurlijk. Maar dat is het laatste middel, want als dat toegepast werd als regel...

Een verstandig burger zou zeggen: ‘laten we die mensen dan het leven een beetje aangenaam maken, laten we een beetje meewerken met verlof en zo, met alle andere kleinigheden... hen laten voelen: we willen wat van jou gedaan hebben, maar we hebben voor jou ook wat over...’

‘Stakker!’ zegt de generaal. ‘Nee, we moeten ze dwingen, we moeten ze pesten. Als je iemand pest, dan wil ie van je af. Dus: de opleidingen krijgen per maand éénmaal verlof van zaterdagmiddag tot maandagavond. We stoppen zo'n opleiding ergens in een uithoek van het land, in Groningen bijvoorbeeld, zodat ze een halve dag in de trein moeten zitten en zowat helemaal niet thuis zijn. Verder geven we ze flinke douwen voor allerlei kleinigheidjes, werken ze krachtig tegen als ze zakenverlof willen hebben, enz. enz. enz. Ze hebben minder rechten en gunsten dan de gewoonste boerenrekruut, of ze nou dertig zijn of niet en - nou zal de goeie geest wel komen! Nou zullen ze hard gaan werken en met plezier officier worden...’

Het moet er toch vreemd uitzien in zo'n generaalshoofd! Zo'n man is oud geworden onder de mensen en weet nog niet, dat elke aktie een reaktie verwekt, dat elke klap uitlokt tot een hardere tegenklap, dat het zaaien van verbittering nog nooit anders deed dan alles bederven en verknoeien.

Maar een generaal heeft altijd gelijk. En de inspekteur van de infanterie, die deze geestige maatregel bedacht, is een generaal, een echte, onvervalste. Maar je moet de opleidingen horen kankeren en zien, hoe ze saboteren.