Trude

[p. 63]

IX

Ein augustus barste ek it ûnwaar yn it Westen los dat mids Europa al teistere.

Hartman wenne doe as boerefeint yn 'e Boalserter omkriten, mar hy hie him noch net foargoed op syn nij plak ynstallearre. 't Wie mar krekt as wie er der wat huverich foar om him dêr nei bliuwen te setten. Syn kastke, it iennichste oantinken oan syn memme húshâldinkje, stie by syn efternift oan 'e Lytse Dylakker op 'e souder. Dat adres hied er útfûn.

En no wie 't al sa.

Oarloch oan 'e grinzen.

Men hie it ferwachte. It soe d'r fan komme moatte.

En dochs...

Swier woech dizze nijstiding op hiel it folk.

Fjirtsjin-achttsjin noch goed yn 't ûnthâld; mar hoe soe it no gean?

It leger waard mobilisearre en Hartman moast mei opkomme; mar d'r sille wol net folle west hawwe dy't der minder tsjin oanseagen as hy.

Hoe't hy it, nei it trelit by Kuperus, him sa gau yn 'e holle helle hie om nei syn efternift yn Boalsert te tsjen, wist er letter nea goed foarinoar te krijen; mar by Simen en Botsje hied er, ek om 'e minsken sels as buorlju fan Kuperus, net bliuwe wollen.

Twa dagen hat er mar by de lju op 'e Dylakker yn west. Lang soed 'r it der ek net úthâlden hawwe kinne. Syn efternift wie in guodlik sloofke; har man wie immen wa't it noch nea slagge wie om syn húshâldinkje wat fatsoenlik te ûnderhâlden, hoewol er boppe de skouders altyd frijwat mânsk miende te wêzen. De lêste tiden hied 'r him by de N.S.B, oansletten en wa't him dêr, as it te praat kaam, net folmûnich gelyk yn joech, wie noch net fan him ôf. En doe krekt kòe Hartman sok praat net hearre!

Lokkich foar him trof er de sneontejûns fuort al in boer dy't om in feint ferlegen siet, sadat er dêr de moandeis hinne teach, en hja akkordearren.

Mar och heden. Nee, de minsken wiene tige bêst foar him. It wurk wie ek it gewoane boerewurk, dat er maklik oan koe.

[p. 64]

Mar... Eke, Trude, de pleats en... ek de boer!

Wêre soe er dat ferjitte?

Nearne. Hjirre ek ûnder 'e Gysbertstêd nea!

Dan mar fuort. Fuort sa fier as er komme koe.

Súd Amearika - Argentinië -. Unbestimde bylden begûnen foar syn eagen te skimerjen...

Mei har trijen sieten hja fol ynspanning nei de radio te harkjen. De boer wie belutsen. Elts fernaam wol dat it spul op boarsten stie. Hy biet op 'e kiezzen en it fel siet strak om syn troanje. De frou harke, betiisd yn noed en soarch. Hartman wachte ôf. ‘Ik haw 't al heard,’ en hy stoep oerein.

‘Wachtsje,’ gebea de boer. ‘Ik wol earst witte...’

‘Ik wit it al. Mobilisaasje, boer,’ en hy rekte him út.

‘Och, leave jonge!’ krite de frou ynienen en skriemde: ‘Moatsto no opkomme? Wy hawwe dochs gjin oarloch?’

‘Nee frou, mar dat ik opkomme moat, is wis.’

Op 'e Dylakker woed 'r leafst sa min mooglik prate en dêrom fytste er dyselde jûns hookstrooks hinne en wer om syn soldatespullen op te heljen.

De oare jûns stiek er fuort nei melken yn unifoarm ôf.

‘Jonge, wêrom,’ aksele de frou tsjin. ‘Bliuw no tenacht dochs noch by ús.’

‘Frou, bêst bedoeld’ en hy joech har in hân. ‘Mar ik moat fan myn âlde waskfrou en har man ôfskie nimme, en dan fannacht noch nei Ljouwert. Ik rêd my siker wol, frou. Farwol!’

‘Farwol Hartman en ast...’ Mar hy ried al en hearde net wat hja him efternei rôp. Tankber dàt er it net hearde.

Hy jage troch de stêd. Hy wòe hurd. Diskear de Grutte Dylakker lâns. It hûs fan syn nift oan 'e oare kant seach er. Mear net. Hy woe ek net mear sjen.

‘Kyk in huzaar!’ rôpen in pear bern him efternei, doe't er oer 'e brêge by de Sint Janspoarte jage.

De jûn wie kostlik moai.

Glêd en effen lei de âlde Ljouwerter feart te glinsterjen ûnder it hege blau, in inkeld ljocht wolkjen wjerspegele der yn. Hy seach it. En hy hearde in fleanmasine heech yn 'e loft, iensum en allinne fan east nei west. Ferbiten sette er noch mear ta. Hurd woed 'r.

[p. 65]

Nearne om tinke...

Hichtum...

Wommels...

Hoe hjir? It koartste paad nei Ljouwert? Nee, hy moast, hy woe by Simen en Botsje oan.

By Simen en Botsje?...

En Eke dan...?

Gysten jage er oer 'e wei, it each strak. Hy wist it. Aanst soe er de pleats, de fos... Eke... mûlk Eke sjen. Of...? Alles rûn ommers altyd hiel oars as men tocht?

Net tinke. Oanjeie.

Yn 'e buorren waard him wat neiroppen. Hy hearde neat.

No dizze buorren ek al foarby hied 'r mar ièn winsk. Wrantelich kaam dy op: Dat nimmen, nimmen him sjen soe op 'e pleats.

Moarn hearden se it wol fan Simen en Botsje. - Hartman justerjûne noch effen by ús oan west - soe Botsje, goewyfke, wol op 'e pleats fernije. Hy rydboske.

Soe it, soe it barre kinne dat er hjir foar 't lêst...

Effen kaam er yn twastriid, hoe't er aanst soe.

Hy wie safier dat er de pleats wol sjen koe.

Hurd jage er oan.

Noch ien bocht...

Twa froulju kuieren ticht by de pleats op 'e wei.

Eke en har mem!

Stadich trapen se op hûs ta. De frou midden op 'e wei, Eke deun oan it grien fan 'e berm, de holle eat fansiden fan har mem ôf, de blanke fingerkes fan efteren yninoar stringele. Hartman rette, wêr't it praat oer gien wie.

Wat moast er?

Trochjeie?

Nee... dat, dat nea!

Mei de hiele lea sette er him teskoar en remde út 'e fûle flecht wei, dat de bannen oer 'e wei skuorren.

Kjel stapten de beide froulju fansiden en seagen om.

Hy sprong fan 'e fyts.

‘Hartman!’ krite Eke en har fûsten knypten gear.

Ien tel stie er ferslein. Doe fielde er de waarme triennen, dy't har sêfte wang oan sines wreau.

[p. 66]

‘Eke,’ flústere er heas.

Doe't hja har mem har stimme tsjin Hartman hearde, liet hja him los en skriemend hâlde hja de holle foardel.

‘Wêrom moatsto hjir noch lâns komme!’ frege de frou en stimme en eagen seine Hartman, dat hja him dit net maklik ferjaan soe.

Mar wa hie hy rekkenskip te jaan?

Wie er immen oars as himsels rekkenskip ferskuldige? En skerper as er wol woe, klonk it: ‘As ik ôfskie fan Simen en Botsje nimme wol, dan hoech ik jo noch in oar dêr nei te freegjen. Wy hàwwe foarinoar bestien.’

Dêr! Mar hy trille op syn skonken en wylst er frou Kuperus oanseach om syn sizzen krêft te jaan, mette er twa eagen dy't er lang net oan koe. Rêstich en kalm seach hja him oan, mar sà, dat er dit nea, nea wer ferjitte soe. Hja sei mar ien wurd, mar it snijde him troch de siele. Hiel sêft, mar dochs mei safolle yn dat iene wurd, sei hja:

‘... Hartman...’

Hy fersette him, krankyl; want doe't hja it sei, ferstie er wat hja dêrby ferswijde.

Mar stroef stiek er har in hân ta.

‘Frou,’ kaam er ynhâlden.

‘Hartman...’ Hy koe der neat út opmeitsje.

‘Eke.’

Hja naam de tastutsen hân oan, mar koe neat sizze.

‘Farwol,’ en hy siet wer op 'e fyts.

As er omsjoen hie, hied 'r sjen kinnen dat mem en dochter no deun njonkeninoar rûnen; de dochter mei har bûsdoek foar eagen, de mem ien hân fan har dochter oanienwei streakjend...

Doe't frou Kuperus en Eke op it efterhúshiem kamen, wrinzge de jonge Trude de beide froulju oer 'e hiemshikke ta.

Dat wie tefolle foar Eke.

Hja fleach nei de daam, sloech har earms om Trude' hals en yn in wylde oerstjoerens snokkere de moaie en libbenslustige jongfaam har leed út oan 'e trouwe kop fan har djoere Trude...