Tot lering en vermaak

Betekenissen van Hollandse genrevoorstellingen uit de zeventiende eeuw

[p. 164]

[p. 165]

39 Gabriël Metsu
Leiden 1629-1667 Amsterdam

Brief lezende vrouw
Paneel, 51,3 × 40 cm. Gesigneerd
Blessington (Ierland), verzameling Sir Alfred Beit

Metsu's brief lezende vrouw kan, wat onderwerp betreft, in één groep worden samengebracht met de vrouwen met brief die door onder anderen Dirck Hals en Johannes Vermeer zijn geschilderd (zie cat. nr. 71).¹ Het bewuste epistel heeft met liefde te maken. Deze bijzonderheid wordt aangeduid door middel van het schilderij in het schilderij, dat een schip op zee voorstelt. Terwijl de hoofdpersoon verdiept is in het lezen, schuift een dienstbode die kennelijk de brief zojuist heeft overhandigd, het gordijn opzij dat ter bescherming vóór het forse zeegezicht hangt. Met dit gebaar wordt extra nadruk gelegd op de relatie tussen de brief en het varende schip, een relatie die we ook op de thematisch verwante werken van Dirck Hals en Vermeer aantreffen.

Metsu's schilderij heeft een pendant, waarop een deftig geklede jongeman is uitgebeeld die in een Hollandse kamer voor een open venster een brief zit te schrijven (afb. 39a). De situering van de man wijst er op dat het zeegezicht, waarvoor zo nadrukkelijk de aandacht wordt gevraagd, niet letterlijk mag worden opgevat, in de zin van: de afzender van de brief bevindt zich op zee, op weg naar verre landen. Schip en zee zijn hier figuurlijk gebruikt, als metaforen van respectievelijk minnaar en liefde, waarmee de schilder een in zijn tijd gangbare, poëtische beeldspraak omzette in een sprekend beeld.²

39a Gabriël Metsu, Brief schrijvende man. Blessington, verz. Sir Alfred Beit

1 Zie verder cat. nr. 25 (Dirck Hals).

2 Idem, voor het schip als beeld van de vrouwelijke geliefde. Voor de links op de voorgrond liggende schoen, zie cat. nr. 68 (z.g. Van de Venne).