Letterkundig woordenboek voor Noord en Zuid

[Nil volentibus arduum]

Nil volentibus arduum (L. = niets is moeilijk voor die willen), kunstgenootschap te Amsterdam, 1669 opgericht door Lodewijk Meyer; zie daar. Kwam 2 maal in de week samen, sedert 1676 ten huize van Lairesse. De stichting was een herhaling van Costers Academie, maar trad daarbij als wetgever en kunstrechter op. De wijsbegeerte werd mede beoefend, voordrachten werden gehouden; Pels sprak b.v. over 't Misbruyk van de Mode. Maar hoofdzaak werd het toneel en de dichtkunst. In het werk van Pels Horatius Dichtkunst, op onze tyden én zéden gepast, werden de regels en wetten vastgesteld, 1677. Gladheid en zoetvloeiendheid werden de wachtwoorden; daarvoor moesten de dichters aldoor ‘verschaven’ en ‘hersmeden’. Aan pamfletten tegen Nil en Lodewijk Meyer geen gebrek, zo in 1677 Horrel in de Wacht. Het genootschap beleefde 10 jaren van bloei; toen werden Pels, Meyer en Bouwmeester door de Schouwburg te veel in beslag genomen. Pels † 1681. Het genootschap werd ook fel bestreden, omdat sommige leiders aanhangers van Spinoza waren. Zo wordt Dr. Bouwmeester voor atheïst uitgescholden in De Koeckoecxzangh van de Nachtuylen, 1677. Zie ook Koerbagh. Verder kwam er verzet tegen de ‘poëtische inquisitie’. Joan Dullaert vergeleek de mannen van Nil bij ‘een partij rasende leeuwen’. Veel lomper is het pamflet Dorsch-vlegel van 1677. Het beste stuk uit die poëtenstrijd is de satire Marsyas van Antonides. Deze was namelijk met zijn medeleden in strijd geraakt. De mannen van Nil waren in 1669 begonnen met een boekje Onderwys in de Tooneel Poezy, over de eisen van het drama. Hun doel is verbetering der zeden, gelijk nader wordt uitgewerkt in Gebruik en Misbruik des Tooneels van Pels, 1681. Hun streven is navolging van het idealistische nieuw-klassieke Franse toneel, strijd tegen het realisme als van Jan Vos. Zij achten vertalingen beter dan eigen werk. Maar zij ‘verbeterden’ al vertalende hun voorbeeld. Zo verbeterden zij de Menaechmi van Plautus, toen zij het stuk overbrachten als De Gelyke Twelingen. Ook Andries Pels heeft Sicilien ou l'amour peintre van Molière ‘merkelyk verbetert’. Sommige stukken werden door Nil uitgegeven zonder naam van de schrijver, als De Vryer in de kist, 1678; De Gelukte List of Bedrooge Mof, 1689, een waarschuwing aan schrijvers van toneelstukken, om eerst grondig de taal en de eisen van een drama te bestuderen. In 1684 verscheen De Verwaande Hollandsche Franschman, grotendeels het werk van Pels. Volgens de beginselen van N.V.A. was de stof voor een treurspel enkel te vinden in een ongemene geschiedenis onder koningen, vorsten of andere aanzienlijken. Daardoor werd het gewone maatschappelijke leven uitgesloten van de tragedie. De klucht alleen putte uit het leven van de kleine burgerij en van de arbeiders. Het drama moest zich voegen naar de voorschriften der klassieken; voor de klucht kwam dat er niet op aan. Wel drong N.V.A. er op aan, dat de kleding der spelers in overeenstemming was met hun rol. Een voorbeeld van de toenmalige kritiek is Dichtkundig Onderzoek en Oordeel over het Treurspel van Orondates en Statira van Blasius, waarin de mannen van Nil gebreken en fouten aanwijzen. Het genootschap bestond nog in 1713; zie De Huybert. Nil Volentibus werd het allerfelst bestreden in het zinnespel De muitery en nederlaag van Midas van Govert Bidlo, ter verdediging van zijn bewerking van Vondels Faëton en Salmoneus met zang en dans en vertoningen, 1685; zie Vondel, slot.

Van 1702-'19 werden 26 kluchtspelen van Nil uitgegeven bij J. Lescailje te Amsterdam, maar dat was geen nieuw werk, nl. De vrijer in de kist, kluchtspel. - De wanhebbelijke liefde, kluchtspel. - (Lingelbach, D.,), De bekeerde alchemist. - (Vincent, J.), Pefroen met het schaapshoofd. - Idem. Loon naar werk. - Id. De be-

[p. 372]

lachelijke serenade. - Id. De levendige doode - De dichtkunst en de schouwburg. - Fielebout of de dokter tegen dank. - (Molière), Het gedwongene huwelijk. - (Pels, D.A.), De schilder door liefde. - List, De bedrooge Mof. - (Rijndorp, J. van), De geschaakte bruid. - (Vincent, J.), De listige vrijster of de verschalkte voogd. - Quimault, Agrippa of de gewaande Tibertinus. - (Lingelbach, L.), Het huwelijk van Orondates en Statira. - Racine, Andromaché. U.h. Fr. vertaald. - Id., Ifigenia in Aulis. - Corneille, P., Cinna of goedertierenheid van Augustus. - (Pels, A.,) De tyranny van eigenbaat. - (Meyer, L.), Het spookend weeuwtje. Blijspel. - Plautus, De gelijke tweelingen. - De malle wedding of gierige Geeraard. - (Pels, A.), De verwaande Hollandsche Franschman.

Het blazoen van Nil stelde een man voor, die tegen een rots opklimt; boven op de rots een laurier. Over N.V.A. het proefschrift van Dr. A.J. Kronenberg, 1875. De regels van Nil betekenden de dood van het klassieke treurspel in de stijl van Hooft en Vondel, maar veel meer nog de dood van het romantisch drama van Jan Vos en Blasius.