Letterkundig woordenboek voor Noord en Zuid

[verhandeling]

verhandeling, uitgewerkt artikel over een wetenschappelijk of zedekundig onderwerp, zeer in trek in de 18e en het begin der 19e eeuw; vaak in antwoord op een prijsvraag. W. de Clercq, 1824: Invloed der vreemde letterkunde op de Nederlandsche. Bilderdijk, Het Treurspel. Nog bij de Genestet, Over Kinderpoëzie; Prudens van Duyse, Over den Versbouw, bekroond 1851. Rhijnvis Feith schreef een verhandeling over de Invloed van het Burgerlijk Bestuur op Zaken van Godsdienst, met zilver bekroond door Teylers Genootschap. Dit gaf de gouden erepenning aan Feiths andere verhandeling: Godsdienstige begrippen noodig voor Deugd en Goede Zeden. Bekend zijn ook die van David van Lennep over het belangrijke in Hollands grond voor de verbeelding, 1826; die van Thorbecke ‘over het hedendaagsche Staatsburgerschap’, 1844.

Zie ook Geel. Over letterkunde o.a. A. Sieuwerts van Reesema, Het eigen karakter der Ned. letterkunde, 1817; J.H. v.d. Palm, Zelfkennis, 1828; P. v. Limburg Brouwer, Een nationaal tooneel; N.G. v. Kampen, Klassische en romantische poëzij.

Verder waren bekend: Over de vereischten in een levensbeschrijving der dichteren, van J.J. Vereul, 1790 te Leiden bekroond.

[p. 554]

Over den Schouwburg van Ds. Van Engelen, † 1793, in zijn Spectatoriale Schouwburg, 1775. Over de nationale of Vaderlandsche gedichten, van O.Z. v. Haren, 1778. De voortreffelijkheid der oude en hedendaagsche poëten, 1764, door J.D. Macquet. Digtkundige Verhandelingen van Van Alphen, 1782; n.l. De middelen ter verbetering der Ned. poëzy en Over het aangeboorne in de poëzy. Deze verdedigde daarin o.a. het rijmloze vers tegen een verhandeling van Cornelis van Engelen over De Algemeene Oogmerken van een dichter, 1775 bekroond. Joannes Lublink de Jonge gaf 21 verhandelingen uit, 1783-'94. In Z. Ned. o.a. Verloo: Verh. op d'onacht der moederlijcke tael, 1788.

Van der Palm leverde er 30, b.v. Over de welsprekendheid van Cicero.

Het Instituut gaf van 1817-'36 vijf delen Verhandelingen uit; de Kon. Akademie van Wetenschappen volgde sedert 1858 met een lange reeks studies onder dezelfde naam. De Mij. v. Letterkunde gaf 1806-'24 drie delen uit. In 1823 verscheen van onbekende hand een Proeve van Hekelschriften, in 't bijzonder tegen de verhandelingen.