|
| |
Het X. Hooftstuck.
Veelderley gedenckwaerdige saecken, van tijt tot tijt alhier voorgevallen: als van Waters-noden, Sterfte, Dieren-tijt, Vervolgingen des Hervormden Godts-Dienst, en meer andere.
DEwyl ons voornemen streckt in dit Hooftstuck te verhandelen de gedenckwaerdigste saecken van tijt tot tijdt binnen dese Stadt voorgevallen, sullen wy deselve orderwys, by vervolg van jaeren, gelijck deselve inde Stads Archives en elders gedacht en aengeteyckent syn, kortelijck by brengen: en vindt men
Dat in den jaere 1467. de Stadt in groot gevaer was door hoogen Waeter-Vloet, die een gat maeckte | |
| |
door de Wallen of Mueren ter Stadt in by d' Assche-Poorte, omtrent daer nu het Bolwerck vande groote Molen is, dan wierd door den yver der Inwoonders spoedig gestuyt en gekeert.
In 't volgende Jaer 1468. was de Stadt wederom door onweer en hogen Vloet in groot gevaer, als wanneer den Haven-Dijck doorbrack, ende den Ouden Polder of Dullaert overstroomde, doch de Stadts Cingels, nu geseyt Contre-scharpen, wierden op de laegste plaetsen met Puyn, Steenen en ander tegenweer voorsien, en het Waeter alsoo noch uyt de Stadt gehouden.
1486. Inde Maent van Juny heeft Maximiliaen, Roomsch Coninck, dese Stadt met sijn tegenwoordigheyt vereert, en sig eenige daegen daer in opgehouden, tot voortsetting vande onderhanden sijnde fortificatien.
1487. Als deselve Fortificatien soo goet als voltrocken waeren, heeft den hoogstgedagten Roomsch | |
| |
Koninck die komen besigtigen met gevolg van veele voornaeme Princen, Graven en treffelijcke Edelluyden, en onder die de Marck-Gravẹn van Brandenburg en Baden, twee Graven van Nassouw, de Graef van Pollem en meer andere.
1498. Heeft den Aerts-Hertog Philips als Graef van Vlaenderen alhier sijn blyde inkomst gedaen, waer over die vande Stadt uytnemende vreugde teeckenen bedreven, blyvende den Aerts-Hertog om en omtrent de Stadt eenige daegen 't vermaeck van de Jaght oeffenen, en was gehuysvest in 't Hof of Refugie van Baudeloo.
1511. Den 14. December was de Stadt en Hulster-Ambagt door onweer en ongemeene vloeden in groote Waeters-noot; maer wat de Stadt aengaet, vinden wy dat deselve door d'uyterste vlyt vande Inwoonders beschermt en het Waeter daer buyten gehouden wiert: doch dat in tegendeel de Parochie van Hontenisse en meest alle de Polder- | |
| |
Landen in 't voornoemde Ambagt overstroomden.
1516. Den 13. Maert dede Maximiliaen Roomsch-Keyser met sijn Neef den Aerts-Hertog Carel, naemels mede Keyser, de vyfde van die naem, als Graef van Vlaenderen, in seer praghtige toestel hun blyde inkomst binnen dese Stadt onder gevolg van veele Hertogen, Princen en hooge Staets-Persoonen werdende beneffens die vande Stadt ontfangen en ingehaelt door Afgesanten van Heer Philips van Bourgoignen, Bisschop van Uytrecht, (waer onder dese Stadt in 't Geestelijck als dan behoorde.)
1528. Was de Stadt seer swaer besogt vande besmettelijcke Sieckte, die veel tijt geduyrde, en groote sterfte veroorsaeckte.
1530. (Doch in welck Saisoen van 't jaer wert niet gemelt) vinden wy dat de Stadt in Waters-noot is geweest, sonder daer van eenige bysonderheden te konnen achterhaelen , als alleen dat verscheyde | |
| |
Polders van Hulster-Ambaght aen 't selve ongeval onderworpen waeren, en die van de Grouwe als dan inbrack.
1532. Den 2. November ontstondt hier wederom groote Waetersnoot, waer in de Stadt geweldig wierd aengetast, en in 't uytterste gevaer gestelt van overstroomt te werden, 't geen echter door de onvermoeyde dapperheyt der Stedelingen oudt en jong noch wierd gestut en voorgekomen: maer wert daer by gevonden, dat den voornoemden Ouden Polder of Dullaert als dan oock inbrack.
1549. Wanneer in 't selve jaer den Prince Philips, naemaels Koning van Spangien, de tweede van die Naem, als toekomende Graef van Vlaenderen gehuldigt was, heeft den selven onder het geleyde of geselschap van sijn Vaeder Keyser Carel de vyfde, met heerlijcke plegtigheden en groote Hof-Stoet sijn blyde inkomst alhier gedaen, en by die vande Stadt met allerley vreug- | |
| |
deteeckenen ontfangen en onthaelt geweest.
1556. Gants Nederlandt ontroert sijnde door de Beelt-stormingen al om gedaen, vindtmen dat de Magistraet deser Stadt 't selve hier oock voorsiende, wel in tijts de meeste Beelden en Kerck-cieraeden had doen afnemen en elders opsluyten: maer dat echter terwijl men daer mede besig was, een t'samenrotting en oproer ontstondt, sodanig dat noch verscheyde Beelden, soo in de groote Kerck, als die van het Klooster der Recolletten, aen stucken wierden geslaegen, en de noch overige Altaren, tot de grondt toe afgebroocken en verwoest.
Men siet oock uyt d' Archives, dat al eenigen tijdt voor dese beroerte de Predicatien van d'hervormde Godts-dienst, binnen dese Stadt sijn ingevoert en geoeffent geworden, en dattet getal der gene daer toe geneygt, van dag tot dag meer en meer toenam, waer in boven al yverde den Predikant Casparus Heydanus
| |
| |
(namaels gepresideert hebbende in het Synode der Nederlantsche Gereformeerde Kercken tot Embden) die sig omtrent dees tijt ophield binnen Axel, en verscheyde reysen by die van dese Stadt daer toe versogt, en van de selve gewaependerhandt ingehaelt werdende, soo in Huysen als in 't publycq op de Straten het Woort des H. Evangeliums vrymoedig heeft verkondigt.
Onder andere wert daer van gevonden, dat den gemelten Heydanus even voor de gedagte Beeldtstorming, op de hoeck vande grote Marckt, voor het Huys het Gulden-Hooft genaemt (alwaer een verheven plaets was toegereght) in 't openbaer onder grooten toeloop van menschen heeft gepredickt.
Hier tegen dorst sig in 't eerst niemant stellen, doch den Griffier deser Stadt Nicolaes Loot, die meer anderen immiddels had opgemaeckt, heeft met de selve onder de menigte geslagen, sulcx dat daer over groot oproer ontstont, en 't | |
| |
vervolg der gemelte Predicatie belet wierd: maer echter die van de Hervormde Godts-dienst d'overhandt krygende, hoewel geweken sijnde tot by de Gendtsche-Poort, wiert deselve aldaer hervat en voleyndigt, ende den gemelten Predikant onder goet geleyde naer Axel voornoemt te rug gebracht.
Twee a drie daegen daer nae wierd de voornoemde Kerck- en Beeldt-storing onderstaen, ende de Predicatien noch langen tijdt daer nae in meerder vryheyt onderhouden, tot dat de saecken van Staet anderen loop begonden te nemen, en de strengheyt der Placcaten daer tegen in 't werck wierd gestelt: weshalven de gemelte Archives verscheyde Vonnissen des doodts en andere lijfstraffen aen die van de meergeseyde hervormde Godtsdienst mede brengen.
De gedruckte Historien der Martelaren getuygen ons, dat al twee jaren te vooren, namentlijck 1564. Jan de Grave, Molenaer van Lams-
| |
| |
weerde, in Hulster-Ambacht, by vonnisse van de Wet van den selven Ambachte, om de belijdenis vande meergedachte hervormde Gods-dienst binnen dese Stadt verbrant is, welck Vonnis wy noch hebben gesien onder d'Archives van den voornoemden Ambachte.
Insgelijckx wert onder de gemelte Historien gevonden, dat ten voornoemden jaere 1566. om de selve oorsaeck by vonnis van de Wet deser Stadt onthalst is François Soete, doch hier van is het gewijsde ons noyt voorgekomen.
Maer nu ons begevende tot de gedachte Archives deser Stadt, blijckt daer uyt:
Dat by vonnis van de Wet op den 13. December 1567. naer indaginge (als vluchtigh zijnde) en gewesen versteck, op straffe des doods voor den tijdt van vijftigh jaeren gebannen zijn met verbeurtenis van al hun goet de volgende personen: Jacob de Vlaming, Mr. Jan Vogels, Mr. Cornelis de Vos, Martijn
| |
| |
ende Jacob Lempsen, Jan van Orselare, Jacob vanden Berghe, Pieter en Cornelis de Blieck, Wouter Vossaert, Martijn Loot, Laureys de Wever, Dirck Nuyt, Jan Geertsen, Govaert van Raveschot, Aert Rabat, Adriaen Verheyl, Cornelis de Keyser d'Oude en Jonge, ter oorsaeck dat sy gewapender-handt, met meer andere hier binnen hadden gebragt den meergenoemden Predikant Heydanus, desselfs Predikatien bygewoont, ende de Beelden alhier gestoort.
Ten voornoemden daege wierden oock ter selver oorsaeck geschavotteert en gegeesselt met de strop om den hals, en verbeurtenis van al hun Goet, mitsgaders bannissement voor 50. Jaren, op poene van de Galg, Cornelis Matthyssen ende Cathalina Tray, Weduwe van Jan Boxstale.
Soo wierd oock om de selve oorsaeck op den 2. Feb: 1568. tot gelijcke straf gedoemt Anthony van Dale.
En by Vonnis (namentlijck vande Wet) vanden 19 July 1568. Jan Houweman, verwesen onthalst te werden, | |
| |
om dat hy tot Axel ter Predikatie was geweest, de Beelden aldaer had helpen stooren, 't gewyde mishandelt, en naederhant den Predikant hier binnen gebragt en helpen beschermen.
Dien selven dag wierden hier mede op voor-geweesen Vonnis van den Hertog van Alba, ofte den Bloet-Raedt, ten by-wesen van Commissarissen uyt den selven Raedt als Ketters, (soo men die noemde) en voorstanders van de hervormde Godtsdienst, onthalst Pieter de Keersschieter, Jan Vlugge, Pieter Janssen, Jan ende Daniel de Heuter, Marinus Neve, Jacob Wiege met noch een, wiens naem niet leesbaer is.
Den 18. September van 't selve jaer wierd Joos Corynssen by Vonnis vande Wet gecondemneert gegeesselt te werden van de Gendtsche-Poort tot voor de Herberg de Swaen, sijnde tegen over de groote Kerckdeur, om dat hy twee jaeren te vooren, naementlijck 1566. vande voornoemde Poort af mede | |
| |
had ingehaelt den voorn: Predicant Heydanus, en die helpen geleyden tot inde voorseyde Herberge.
Den 13. Marty 1570. wiert by de Wet terGalg gedoemt en gehangen Joris Wils, geseyt Pottebacker, om dat hy binnen de Vryheyt deser Stadt gevonden en in handen gekregen was, en alsoo te buyten had gegaen den Ban ofte straffe des Doots, by den Bloet-Raedt tegen hem gewesen den 1. September 1568, alwaer hy (gevlugt sijnde) was aengeklaegt over hulp te hebben gedaen aen Predikanten, en gewapent ter Predikatien was geweest.
Tot besluyt van dit Treur-Tonneel vindt men noch dat op den 24. May 1570. by Vonnis van de Wet onthalst is Jan Willemets, om dat hy ten bywesen van eenige vande Wet van Hulster-Ambaght heftig had voor-gesproocken de saeck van den voornoemden Jan de Grave, ses jaeren te vooren alhier verbrandt, en oock ter Predicatien vande hervormde Godts-dienst was geweest.
| |
| |
1584. Wanneer de Landen van de Clinge met andere om en aenleggende by doorsteecking ter saeck des Oorlogs aende Zee gemeen laegen, is omtrent Baemis van 't selve jaer een geweldig onweer en hoogen vloedt opgeresen, dat dese Stadt in geen minder gevaer als oyt te vooren heeft gestelt, werdende rontom vande Zee bestreeden; maer even moedig door de Inwoonders alle bedenckelijck tegenweer gedaen, sulkx het meerder onheyl wierd afgekeert, en het waeter noch buyten gehouden.
Op dese tijt was hier oock opgereght het Royael of Konincklijck Hospitael, beschickt inde Refugie van Baudeloo, alwaer daegelijkx aenquamen veel Spaensche, Italiaense en andere siecken of gequetsten, hooge en mindere Krygs-Bevelhebbers.
1585. Inde Maent November ontstondt een schrickelijck onwêer en hoogen Vloedt, waer door de voornoemde Landen vande Clinge
| |
| |
(die voor een groot deel herdijckt waeren) wederom beneffens de Polders van Absdale, Hulster-Nieuwlandt ende de Baronnye van St. Janssteen overstroomden, en de Stadt aen alle zijden van het Zeewaeter omset wierd, doch soo kloeckmoedig beschermt, dattet selve Waeter geen vat kreegh om ergens door te breecken: maer dewyl, als vooren gesegt, de voornoemde Polders Clinge, Absdale, ende Hulster-Nieuwlandt, alle om en tegen de Stadt palende, en by door-braeck vander selver Dijcken nu gemeen leggende, van de Zee waeren ingenoomen in 't begin van het Winter-saisoen, en oversulkx buyten hoop van herstel en bedycking voor in de volgende Somer, bleven de Gendtsche ende Assche-Poorte die geheele Winter gesloten en toegedamt; oock de Stads-Cingels of Contre-scharpen, tot tegen-weer van de aenspoelende Zee verhoogt en gesterckt: maer by gevolg de Stadt vande gemeynschap | |
| |
met het Landt van Waes ontset en afgesneden.
Dees elendige en bedruckte toestandt geduyrde tot op het Voorjaer 1586., wanneer noch moeyte noch kosten gespaert wierden om de saeck te herstellen, 't geen oock wel geluckte.
Ten selven jaere 1586. was hier, soo by middel vande voorseyde invloeden, als dat Hulster-Ambaght door het overgaen van de Stadt Axel ende de uytlopen van daer gedaen werdende, en by nae t'eenemael ontvolckt en onbewoont was, soodaenigen schaersheyt van Graenen, en by gevolg groote dierte, dat de Magistraet deser Stadt, ter hulp van de Gemeynte, tot hoogh in Vlaenderen, jae selfs Artoys, veel voorraet van Graenen deede opkopen, de Tarwe tot twintig, ende den Rogge veertien guldens de Sack.
1606. Wanneer de voornoemde Clinge al eenige jaeren wederom by doorsteecking had bevloeyt gelegen, ontstondt ор den tweeden | |
| |
Paesch-Dag van 't selve jaer een verschrickelijck onwêer en hoogen vloet, waer door de Stadt soo veel als oyt van het Zee-waeter, niet alleen uyt de voornoemde Clinge, maer oock den Polder van Absdale, die mede by doorsteecking met de Zee gemeen lag, wierd aengetast, sodanig dat ongeacht de Cingels of Contre scharpen in maenier van Zee-dijcken waeren uytgerust, het waeter omtrent de Gentsche-Poort daer over liep, ende de Stadts-graghten vervult hebbende, ter selver poort inquam, vloeyende tot omtrent halver-weegen de Gendtsche-straet, dan van d'ander zyde was de Stadt in geen minder gevaer, ter plaets daer nu het Bolwerck van de groote Moolen leyt, alwaer oock het waeter sodaenig d'overhandt kreeg, dat het selve mede ter Stadt invloeyde, eensdeels tot op de Hout-Marckt, ende anderdeels door de straete den Langen-Belck tot by de groote Marckt; en vindtmen dat dese Vloet haer | |
| |
heeft uytgstreckt tot aen het hooge Landt van Waes.
1609. Heeft de Stadt diergelijck ongeval, en by nae op de selve wijs onderstaen, dewijl de voornoemde Polders Clinge en Absdale, daer onder oock Hulster-Nieuwlandt, als dan oock bevloeyt lagen, ende alsoo verbleven; tot dat de eerste ten Jare 1616., en de twee laetste in 't volgende Jaer 1617. wederom herdyckt wierden, in welcke staet die gebleven sijn tot op onse tijt, ten Jare 1672.
In 't selve Jaer 1672. wanneer den Oorlog was ontstaen tusschen den Koninck van Vranckrijck en deses Staets Republijcq, en dat de Fransche de Stadt Aerdenburg geattacqueert hebbende, 't selve nootlot over dese Stadt (die van weynig Krijghs-volck voorsien was) oock gevreest wierd, sag men eerst op den 26. Juny 1672. voornoemt den Zee-dijck van Absdale, waer van Hulster-Nieuwlandt deel maeckt, omtrent 17. of 18. roeden van de | |
| |
Sluys, en by het Fort Nassouw doorsnyden, sulckx het Zee-waeter niet alleen ondersette de gemelte Polder van Absdale, en korts daer nae Hulster-Nieuwlandt, maer oock (vloeyende langhs de Buyten- of Contre-scharps-Gracht nae de Begijne-Poort, en door de Moervaert) den Polder van de Clinge, die tegen de voorseyde Buyten-Gracht en Moervaert geen ander voorsiening had als een Tragel-dijck, welck geen standt konde houden.
1673. In de maendt van Mey wierd oock door gesteecken Ferdinandus-Polder ten Westen van Absdale, op de Kreecke by St. Andries, als mede noch een doorsnyding gedaen in den ouden Dijck van Absdale op de Kreecke van Papale, geseyt Quaet Peerts-gat, mitsgaders de Tragel-dijcken vande Gendtsche-Vaert, d'eene tegens den voornoemden Polder van Absdale, en d'andere aen de Clingse zyde, en eyndeling den Zee-dijck van den Polder van Kieldrecht.
| |
| |
Hier uyt is dan seer ligt af te nemen, en gebleken, dat de Stadt by dit toeval menigmaelen (sonderling by Winter-tijt en Spring-Vloeden) in 't uytterste gevaer is geweest, sulcx men oock gesien heeft dat by Spring-vloet op den eersten October van 't voornoemde Jaer 1673. de Polder van den Langendam is ingebroocken, dogh door den grooten yver en menigte van menschen, het tweede Getij of Vloedt daer nae wederom beverscht.
1674. Wierdt d'herdycking van de voornoemde Clinge wel ondernomen, maer door tegenspoet niet te weeg gebragt, en voor die tijt misluckt, blyvende alsoo tot in 't volgende Jaer 1675. wanneer men deselve in vorige staet heeft gesien.
Inmiddels sijn de voornoemde Polders Absdale en Hulster-Nieuwlandt, aen de Zee gemeen gebleven, en staen wy nu te komen tot een saeck, welckers herdencken ons ende allen anderen oog-getuy- | |
| |
gen daer van geweest sijnde, tot schrick en vrees voor diergelijck ongeval moet bewegen: nademael uyt alle het voor-verhaelde niet en kan bespeurt werden, dat dese Stadt in meerder swaericheyt oyt is geweest.
1682. 's Maendags den 26. January, naer dattet eenige daegen uyt den Zuyden heftig had gestormt, was de Windt Noord-West geloopen, indervoegen het wêer even ongestuymig geduyrende het Zee-water langs het Helle-gat herwaerts aen seer geweldig wierd gedreven.
Dien selven dag was het sesde of laeste Gier of Spring-getye naer de volle Maen, en moest 's avondts ten ses uyren hoog Waeter sijn.
's Naermiddags al van te klock omtrent drye uyren of half vier, stondt het Waeter, dat als Bergen quam aengeschooten, seer hoog op de Stadts-Contrescharpen, waer uyt dan by een yder genoeg voorsien wierd dat deselve Contre- | |
| |
scharpen of overloopen, of door souden breecken, ende het Waeter inde Stadt komen, waer van het eerste op verscheyde plaetsen met uytnemendt geweldt, omtrent half vyf uyren gebeurde, stortende ter Stadts-Grachten of Vesten in.
Hier tegens was dan geen andere voorsiening te doen als mettet sluyten en toedammen van de Poorten en Ry-hoolen het waeter buyten te houden, doch de verbaestheyt en ontsteltenis was soo groot, dat de middelen daer toe dienende, te laet by der handt waeren ofte in 't werck wierden gestelt.
Ondertusschen de Stadts-Grachten seer haest vervult sijnde, quam het Waeter ter Gendtsche-Poort en Straet met een gedruys, dat onbeschryvelijck is, ingevallen: doch in 't eerst niet verder als tot aende straet vande Beestemarckt, alwaer het selve eenigen tijt soo veel als staende bleef, waer uyt dan beslooten wierd dat de Polder-landen van de Clinge en andere middeler-tijt | |
| |
onderliepen, gelijck die vande Clinge (soo vooren noch gesegt is) genoegsaem met de Stadts-gragten gemeen lag.
Daer nae wierd het Waeter veel heviger als te vooren de Gendsche-Straet ingedreven, vervolgende sijn loop eensdeels regt uyt tot by het hoeck-huys van de groote Marckt het Gulde Hooft genaemt, en anderdeels langs de laegte van de West-zyde der selve marckt naer de Straete den Langen-Belck.
Soo oock het selve Waeter van de Gentsche Poort of Corps de Garde, met noch een Huys daer aen en nevens staende tot de Grond toe omver geworpen hebbende, sijn loop heeft genomen langs de Thuynen of Hoven van het Huys van den Heer Gouverneur en andere naer de Rosmolen.
Langs de Begyne-Poort quam het Water met geen minder geweldt in-vallen, nemende sijn loop ten deele regt uyt tot aen het kleyn Krepelstraetje, voorby het hoeck- | |
| |
huys den Haspel genaemt, en voorts met het om-werpen van een muyr ter linckerhant over de laege Thuynen of Hoven, streckende naer den gemelten Rosmolen.
By den selven Rosmolen (alwaer de Stadt seer laeg is) quam door de Ry-hool aldaer leggende, mede groot gevolg van waeter, 't geen sig vereenigde met dat van de voornoemde Begyne en Gendtsche-Poorten, en oversulckx ter selver plaets seer hoogh staende, is van daer geloopen regt uyt, soo door de straete den Langen-Belck, tot op de groote Marckt, als de Erven van Refugie van Baudeloo en andere, en ter rechterhandt over de oude en nieuwe Hout-Marckt mede tot op de groote Marckt, ten deele reght uyt nevens de Kerck-hofsmuyr, tot by het voornoemde hoeck-huys het Gulde-Hooft, en voorts langhs de Oost-zyde van de selve groote Marckt, tot voor het Stadthuys, sig daer weer vereenigende met dat vande Gendt-
| |
| |
sche Straet en Langen-Belck.
Sulcx de groote Marckt in 't ronde seer nae en tot op een kleyn begrip ten halven van de selve, mits de hooghte van dien, onder waeter stondt.
Maer staet hier te letten dat gaende vande Gendtsche-Poort regt uyt tot aende Begyne, het geheel Noorder-gedeelte vande Stadt (daer onder de Dobbel-Poort,) veel hooger leyt als wel het Zuyder-gedeelte, daer van wy tot noch toe hebben gesproocken, waer door het eerste van het laetste is bevryt geweest.
En streckt nu ons oogmerck, al eer te komen tot het gemelte Noorder gedeelte en Dobbel-Poort, den Leser aen te wysen ter wat hooghte het Waeter in 't Zuyder-deel heeft gestaen, daer van dese aenteyckeningen werden gevonden.
Voor het Stadt-huys (welckers beneden-deur spoedig wierd afgedamt) heeft men 't selve gesien meer dan een voet hoogh.
| |
| |
In verscheyde Huysen op de Hout-Marckt tusschen de twee en drye voeten.
Aende Ros-Molen ses a seven voeten.
En aende Gentsche-Poort seven a acht voeten.
Langs de Dobbel-Poort quam mede het water geweldig ingevallen, en stont op de Brug van de selve Poort tot aen de opperste Baillie of Leuning, ter hooghte van drie a vier voeten, hoewel van die kant door het klimmen van de Straet de Bierkaey, niet verder geweest zijnde als omtrent halver weg de selve straet.
Door de Stadts Ry-hool leggende aen het H. Geest-huys, stondt de Potter-straet halver wegh onder waeter, en voorts ter lincker handt van de selve straet de huysen en laege erven, palende van achter aen het straetje den Gulden-bergh.
Inmiddels, de vloedt of getye ten eynd' zijnde, viel het Waeter seer langhsaem, eensdeels mits de engten van de doortogten, en ander- | |
| |
deels dat het selve van buyten soo hoogh stondt, en van de Windt als opgehouden wierdt.
En dewijl men naderhandt gesien heeft dat den Polder van de Clinge langs de Stadts-grachten en Contre-scharpen was ingelopen, hebbende desselfs Zee-dyck tegen Absdale sonder doorbraeck standt gehouden, heeft men echter oock bespeurt dattet Waeter verre over den selven Zee-dyck is heen gelopen.
Hier uyt volgt dan, wanneer men aght geeft dat den voornoemden Clingsen Zee-dyck, merckelijck hooger is, als wel het Waeter op het hoogste aen de Gendtsche-Poort heeft gestaen, en by naeder besluyt dat de Waeter-boesem van buyten veel hooger als die van binnen is geweest, ongetwijffelt de gantsche Stadt had moeten overstroomen, indien het selve door de nauwe doortogten niet en was opgehouden en belet geweest.
Waer by dan veroorsaeckt is, ge- | |
| |
lijck men naederhandt sag, het onbedenckelijck gewelt, sonderling aen de Gendtsche-Poort te weeg gebracht, sodanig, dat het eerste Metsel-werck van de selve Poort binnen de Stadt, sijnde van geweldige dickte en swaerte, en van boven met een boog gesloten, d'een helft van dien omtrent twee Voeten en een half gesoncken, en by na anderhalven Voet met sijn Fundament of Grondt-slag overgeweecken is, gelijck uyt d'ander helft op haer oudt Fundament en forme staende, noch wort gesien.
Verder sag men de Stadt aen alle zijden van de Zee omvangen, en alle de aenpalende Polders (die wy in 't vervolg sullen noemen) daer van overheert.
De Stadts Contre-scharpen op veel plaetsen door gebroocken.
De Wallen rontom seer beschaedigt en met groote bressen afgestort, van welcke het Bol-werck achter het Huys en Hof van den Heer Gouverneur (dat naderhandt | |
| |
door d'aenspoelende Golven t' eenemael en tot de grondt toe verliep) gescheurt en voor een groot deel was weggenomen.
Het Ravelijn voor de Gendtsche-Poort en Bruggen, aldaer mede gantsch weg, soo oock de Bruggen van de Begijne-Poort, en was van de Dobbel-Poort niet beter te wagten geweest, indien desselfs Bruggen niet korts te voren waeren vernieuwt.
Des anderen daegs den Noordwesten Windt noch al even onstuymig geduyrende, en daer door het Waeter sonder veel af te loopen in de gaten voor en rontom de Stadt blyvende, al eer de noodige voorsiening was te weeg gebracht, is het selve wederom ver in de Gendtsche-Straet geweest, en noch verder de volgende Woensdag.
Hier tegen wierd dan met alle mogelijcke vlijt gearbeyt, en sulcx de Gendtsche- en Bagijne-Poorten, mitsgaders de Ry-hoole aen den Ros-molen, Kraegs-wijse afgedamt.
| |
| |
Maer boven al was de bekommering ter plaets van 't voornoemde Bol-werck achter het Hof van den Heer Gouverneur, dat handt voor handt meer en meer af nam, waer door bedugt wierd dat het Waeter de overhandt krygende, daer langs door gemelten Hof, en alsoo regt naer het Stadthuys, een diepe kreeck of waetering stondt te vallen, en by gevolg het gedeelte van de Stadt Zuydt-waert op afgesneden te werden.
Doch hier was den yver van yder een oock even vlytig en onvermoeyt, om het gemelte Bolwerck mede af te Dammen, 't geen men in korte spoet sag te weeg gebragt.
In allen desen (God sy Lof) sijn geen menschen verongeluckt, hoewel sommige by de Gendtsche-Poort in 't uytterste gevaer sijn geweest, die hun door de daecken van de huysen moesten redden, en alsoo noch ontquamen.
De schaede by d'Inwoonders onderstaen, is wel on naespeurlijck, | |
| |
maer echter seer groot geweest, sijnde oock veel Koe-beesten verdroncken, en sagmen in tegendeel veelderley soort van Visch, inde Stadt en Huysen gevangen, te koop veylen.
Den ouden Polder of Dullaert was in korten tijt herstelt, maer aen de zyde vande Gendtsche-Poort bleef de Stadt met de Zee gemeen en in veel-vuldig gevaer tot in het jaer 1683., wanneer inde Maent van Mey d'herdycking vande Clinge wierdt ondernomen, en nae veel tegenspoet daer in geleden te hebben, eyndeling te weegh gebragt, waer nae metter tijt de verdere herstelling voor het meeste deel gevolgt is, en noch daegelykx wert voortgeset.
Dese vloet heeft haer uytgestreckt, soo te Lande-waert als door de Gendtsche-Vaert tot op de Parochie van Stekene, in 't Landt van Waes, en sijn de Landen en Polders, soo onder dese Stadt als verder in Hulster-Ambaght, als dan ingeloopen de volgende:
| |
| |
De Baronnye van St. Jans steen.
De Polders
|
| Clinge, |
| Kieldregt, |
| Dullaert, |
| Lamsweerde, uytgenomen de Oost-Vogel. |
| Langendam, |
| Nieuwe-Grouwe, |
| Namen, |
| Kruys-Polder, |
| Wilhelmus-Polder, |
| De Parochie van Hontenisse, |
| De Parochie van Heynsdijck voor een groot deel. |
Alle wel bewoonde Landen, sulcx in verscheyde derselver veel Menschen en Vee sijn omgekomen, edoch deselve Landen (weynige uytgesondert) nu wederom herstelt.
|
|
Auteursrechtvrij