|
| |
| |
| |
Het XI. Hooftstuck.
Verscheyde Belegeringen en innemingen der Stadt tot op de laetste Reductie Anno 1645.
IN 't voorgaende Hooftstuck hebben wy aengeteyckent, dat de Fortificatien der Stadt ten jaere 1487. soo goet als voltrocken sijnde, den Rooms Coninck Maximiliaen die quam besigtigen; en melden oock d' Archives dat ter selver tijt daer in tot Gouverneur wierd gestelt, Jonckheer Philips Graef van Nassouw, met een goede besetting van Krygs-volck.
In 't volgende jaer 1488, als welgedachte Graef van Nassouw, was geworden Gouverneur en Stadthouder Generael van Vlaenderen, is hem in dit Gouvernement gevolgt M'Her Aelbrecht van Dackenhuysen, een dapper Krygs-man, die met sijn onderhebbende Guarni- | |
| |
soen, wel tot twaelf-hondert Walen en Hoogh-duytschen die van Gendt doen ter tijt oproerig tegen Koninck Maximiliaen) sodaenig bedwong, dat deselve tot brandtschat over de gebouwen en Molens buyten de Stadt staende, alle maenden vier duysent Goude Schilden moesten opbrengen.
Sulcx dese Stadt seer in 't oog was van die van Gendt, welcke om hun te wreecken met die van hun aenhang, in 't eynde van't voornoemde jaer 1488. toeleg maeckten om de Stadt schielijck te overvallen: doch die op hun hoede sijnde, moesten d'andere vrugteloos afwycken.
Dit voornemen hebben sy hervat in 't volgende jaer 1489. wanneer sy de Stadt heftig hebben besprongen, en eenige dagen beslooten gehouden; maer siende het dapper en onvermoeyt tegenweer van die van binnen, syn onverrichter saeck wederom afgetrocken.
Weynig tijdt daer nae sijn sy onverhoets en seer behendig in Hul-
| |
| |
ster-Ambaght geraeckt, in meening om dat geheel Landt af te loopen: maer d'Inwoonders, in groote meenigte naer de Stadt gevlugt, sijn spoedig daer op met de Hulstenaers die van Gendt tegen getrocken, en hebben malkanderen op Hontenisse even moedig van d'een en d'ander zyde bejegent, moetende die van Gendt de wijck nemen, met achterlaeting van veel volck en voor-raet.
Dit heeft de Gentenaers al meer verbittert, en hun van tijt tot tijt op middel doen dencken om dese Stadt te vermeesteren; sulcker-wys dat sy ten jaere 1491. veel stercker als te vooren sijn afgekomen, de Stadt hebben belegert, en eyndeling op den 10. July stormenderhandt ingenomen.
Vervolgens wierd alles tot buyt gemaeckt, en daer nae de Stadt met afbranding gedreygt, om welck voor te komen aen die van Gendt wierd belooft een somme van seven hondert ponden vlaems, d'een helft gereet voldaen werdende in Silver- | |
| |
werck, soo uyt de groote Kerck als die van het Clooster der Observanten, en d'ander helft eenigen tijt daer nae, tot verseeckering van 't welcke sy mede voerden het meeste deel der voornaemste Borgers.
Maer die van de Stadt al dit onheyl onderstaen hebbende om hun getrouwicheyt, aen der selver wettig Prins, verkregen op den 8. November 1491. van den Roomsch Koninck Maximiliaen, en den Aerts-Hertog Philips seecker Octroy, waer by soo aen de Stadt in 't gemeyn, als d'Inwoonders in 't bysonder, quyt-scheldinge wierd gedaen van al dat sy schuldig waeren, aen die van Gendt, Sluys en andere van hun aenhang, soo oock aen de Stadt wierden gegeven alle roerende en onroerende goederen, die de selve sou konnen achterhaelen inde Landen vande vier Ambagten, en mede toebehoorende aende gemelte van Gendt, Sluys en andere, om die goederen in vollen eygendom aen te slaen, ende de pennin- | |
| |
gen daer van komende gebruyckt te werden tot herstel vande Stadt en desselfs Fortificatien.
Dit middel was van groot gevolg, en heeft de Stadt en Inwoonders sodaenig verquickt, dat men in korte tijt de vervallen saecken voor 't meeste deel sag herstelt, sonderling als in 't jaer 1492. daer op oock volgde den Vrede of versoening, tussen de wel-gedachte Roomsch Koninck en Aerts-Hertog met die van Gendt, wanneer de Stadt ontlast wierd vande resterende helft des beloofden Brandt-schats, en daer op hun ontvoerde Borgers te rug kregen.
De voornoemde Vrede of versoening wert doorgaens inde Historien genoemt de Pays van Cadsant, doch uyt wat oorsaeck kan niet wel achterhaelt werden: maer vindtmen in tegendeel, dat de selve binnen Mechelen te weeg gebragt, en in Augusto des voornoemden jaers hier ter Stadt geslooten is.
Naer desen bleef de Stadt in rust | |
| |
en bevrydt van Belegeringen, of Vyandtlijcke aenvallen: tot dat de Nederlandtsche beroerten (daer van in 't voorgaende Hooftstuck al gehandelt is) sijn ontstaen.
By 't selve voorgaende Hooftstuk is dan aengewesen, hoedaenig dese Stadt tenjaere 1566. door de Kerckstooringen en Predikatien van den hervormden Godts-dienst mede ontroert was, en wat daer op, om sulcx tegen te gaen, is gevolgt.
Immers blijckt daer uyt: dat de saecken van Staet verandert sijnde, de Graeffelijcke mogentheyt, onder den Koninck van Spangien, binnen dese Stadt als van te voren de overhandt weer heeft gekregen: 't geen geduyrde tot aen het jaer 1577.
Wanneer die van Gendt, op voorwenden van geen herstel te bekomen in der selver Privilegien, onderstonden de Regeering aldaer te veranderen, den hervormden Godts-dienst weer in te voeren, en in die staet deselve Stadt te verseeckeren.
| |
| |
Boven 't welcke sy oock inkregen, niet alleen de Hooft-Stede van Brugge en Yperen: maer oock Dendermonde, Audenaerde, Aelst en dese Stadt.
En of wel by de Historien van die tijt niet gevonden wert, hoe sy de laetste, naementlijck dese Stadt vermeestert hebben, sietmen in d' Archives, dat sulcx is voorgevallen ten jaere 1578., en ongetwyffelt door heymelijck verstandt met eenige van binnen, sonder daer toe eenig beleg of Krygs-geweldt te hebben gedaen, dewyl de gemelte Archives oock getuygen, dat al eenige tijt te vooren, de Predicatien van den hervormden Godts-dienst van nieuws binnen dese Stadt met groote toeloop en meerder aenwasch, van dag tot dag waeren gepleegt, en onderhouden, soo ver, dat de Overicheyt, voor een tweede Kerck of Beeldt-stooring bedugt sijnde, al voor het gemelte innemen der Stadt door die van Gendt, de beelden en Kerck-cieraeden had doen | |
| |
afnemen, en op andere plaetsen verseeckeren.
Hier op hebben die van Gendt dese Stadt met sterck Guarnisoen beset, niet alleen van Soldaten, maer selfs haer eygen Borgers onder het gesag en bestier van eenen Jonckr. Bernardt van Deynse, daer toe voegende allerley voor-raet van Krygsbehoeften.
Maer alsoo de Stadt van weynig geschut voorsien was, vindtmen oock, dat alle de Klocken van hier wierden geligt en nae Gendt gevoert, in plaets van welck eenig geschut te rug quam.
In dese toestandt bleef de Stadt tot in het jaer 1583., als wanneer den Prince van Parma, nae de verovering van Yperen, een goet deel van sijn Leger gedetacheert hebbende onder den Marquis de Roubaix, door de selve het Zas Gendt wierd bemagtigt, en oversulcx bekomen de vrye toeganck in 't Landt van Waes.
Door dit middel en voorts by on- | |
| |
derhandeling met den Hooch Bailliuw van 't selve Landt van Waes, (die sig gedroeg als getrouw aende zyde van die van Gendt, en daerom veel vermogen had binnen dese Stadt,) heeft gedachten Marquis de Roubaix seer onverhoets, en derhalven met weynig tegen-standt, dese Stadt oock ingekregen.
Sulkx die vande hervormde Godts-dienst,, genoeg als vlugtende, en soo veel sy konden, de Stadt en al wat sy hadden moesten verlaeten, hun begevende naer Hollandt, Zeelandt en andere plaetsen, voor hun vry zynde.
Ten jaere 1586., nae de verovering vande Stadt Axel, by syn Excellentie Prins Maurits, onsterffelijcker gedachtenis, heeft deselve syn Exellentie door Philips Sidney, Gouverneur van Vlissingen, met een goedt deel Krygs-volck schielijck doen overvallen en in-neemen verscheyde Forten, gelegen in Hulster Ambagt, en by de Spaensche opgeworpen tegen d'uyt- | |
| |
loopen, die dagelijcx van Ter Neuse wierden gedaen, en alsoo voet hebbende in 't selve Ambaght, heeft gemelten Sidney, met goetvinden van welgedagte sijn Exellentie, dese Stadt verscheyde reysen doen sommeren of opeysschen.
Doch de Stadt immiddels en op het spoedigste van meerder Krygsvolck voorsien werdende, wierd aen de selve voor die tijt geen beleg onderstaen, en eyndelijck de voorschreve Forten geslegt en verlaeten.
Maer in den jaere 1591. is hoogh gedachte sijn Exellentie uyt Zeelandt, en alsoo te Scheep met 4000. Voet-knegten herwaert aengekomen, en aen Calfsstaert, in Hulster-Ambagt gelandt, nae bevorens seven Cornetten Paerden door Brabant gedetacheert te hebben, die te gelijck ter voorseyde Plaets en bestelde tijt aenquamen, voornemens om deseStadt daer mede te belegeren, die oock op den 19. September wierd op-geeyscht, en daegs daer aen beschooten.
| |
| |
In de Stadt was voor Gouverneur Don Hieronimo Stribany, doch even te voren met eenig volck des Guarnisoens nae Antwerpen getrocken, commanderende in desselfs plaets seecker Capitain Castillo genaemt, die dit beleg gantsch onverwacht voorquam; te meer dewyl het overig Guarnisoen seer swack was en veel Voor-raet ontbrack.
Sulcx gemelte Capitain nae drije a vier daegen tegenstandt, geen verwachting van hulp of ontset siende, tot de overgaef resolveerde, en met sijn Exellentie overquam van met sijn volk alleen met der selver Bagagie te mogen uyt-trecken.
De Borgers bedongen, dat men haer handelen soude gelijck andere in Hollandt en Zeelandt, maer de Geestelijckheyt vertrock elders onder het Spaensch gebiedt.
Tot Gouverneur der Stadt en onderhoorige Forten heeft sijn Exellentie aengestelt den Grave van Zolms, Colonel vande Zeeuwsche Compagnien, aen wie tot besetting | |
| |
een sterck Guarnisoen, met allerley Voor-raet in gelijcken behoorende, wiert toegevoegt.
Nae dese verovering hebben de Spaensche, tot bevryding van het Landt van Waes, veel Schansen doen opwerpen, waer uyt, als mede vande Stadt, veel uytvallen wierden gedaen.
Ten jaere 1596. heeft den Aerts-Hertog Albertus een groot Leger by een geruckt, en is daer mede in Brabant getrocken, laetende al om gerugt gaen van Bergen op Zoom, of Breda (daer op welgedachte sijn Exellentie gestaedig een wakend' oog hield) te willen belegeren, hoewel sulcx op dese Stadt gemunt was, soo by 't vervolg bleeck.
Want in tegendeel heeft gemelten Aerts-Hertog sijn Leger schielijck en onverwagt door Antwerpen over de Scheld' in Vlaenderen gesonden onder het beleyt van den Marechal de Rhosne en veel andere beroemde Krygs Oversten, en vervolgens op dese Stadt die | |
| |
den 4. July wierdt op-geeyscht.
Op dees tijt lagen de Polders Absdale, Clinge en Kieldregt van de Zee bevloeyt, en konde geen andere attacque ondernomen worden als langs den Dijck, tusschen de twee laetste, naementlijck Clinge en Kieldregt.
By gevolg is de Vyant van die kant aengekomen, logerende in 't eerst op en om de Waesche Cling, en deed immiddels de vervalle Bloeme-Schans in besetting nemen ende verstercken.
De Stadt was nu maer redelijck van Guarnisoen voorsien, dat, op condtschap van dit voorval, in aller spoet van dag tot dag wierd versterckt, en daer toe gevoegt alle soorten van Voor-raet, die tot weder-standt van een langduyrig en heftig beleg van nooden waeren; door dien men genoeg verseeckert wierd, dat den Aerts-Hertog (als wesende sijn eerste aenslag tegen de Vereenigde Nederlanden) aende winst der Stadt sijn gantse magt wilde waegen.
| |
| |
Den 9. July wierd het beleg begonnen, en alsoo den Vyandt kennis kreeg, dat tusschen de Moer-Schans ende de groote Raep (als dan oock Spitsenburg genaemt, en Sandtberg) op de Redout de kleyne Raep, weynig besetting was, heeft by laeg waeter daer omtrent eenig volck doen landen, en deselve Redout bemagticht.
Doch al eer deselve daer versterckt was, sijn die van de Stadt, Moer-Schans en groote Raap daer daer op uytgevallen, alwaer dan een harde schermutsel voorviel, en van d'een en d'ander zyde veel volck doodt bleef; echter heeft de Vyant standt gehouden en moesten d'andere wijcken.
Den 10. dito op den avondt, quamen recht voor by 's Vyandts geschut, aende Moer-Schans, elf Chaloupen met Ammunitie geladen, tot verstercking van de Belegerde, ongeacht het dapper cannonneeren van de Beleggers, waer tegens die van gedachte Moer-Schans en | |
| |
groote Raap niet minder haer best deden.
Den selven dag arriveerden aen 't Fort Nassouw, onder den Admirael van Zeelandt, vyftien hondert Soldaeten tot vermeerdering van 't Guarnisoen der Stadt, alwaer oock sijn Prinselijcke Exellentie met nog meer volck kort daer op wierd verwacht.
Des anderen daegs quam welgedachte sijn Exellentie personelijck inde Stadt, om op alles ordre te stellen, en de Krygs-lieden te meer aen te moedigen, laetende hier mede binnen Graef Ernst van Nassouw, en vertrock syn Exellentie nae 't Landt van ter Goes, daer deselve sich eenigen tijt ophielt, om by der handt te sijn.
De vyandt, gelijck geseyt is, ingekregen hebbende de kleyne Raep, heeft geduyrigh meer en meer volk overgebracht, doch niet sonder merkelijck verlies der selve, en voor al in de toevoer van Ammunitie en Vivres door het geweldig cannon- | |
| |
neeren soo uyt de Moer-Schans als groote Raep, sulcx dat veele Chaloupen en andere vaer-tuygen daer toe gebruyckt werdende, inde gront wierden geschooten.
Hier tegens deed Labourlot, Colonel onder de Beleggers, om den pas soo veel mogelijck te veyligen, op een hoochte een Halve Maen opwerpen, van waer hy de voorsz Schanssen konde beschieten.
Die vande Stadt lieten haer meeste sorg gaen, eensdeels voor de Meer-Schans, en anderdeels om de Linie van Communicatie tusschen deselve Schans en de Stadt gelegen, te mainteneren, welcke Linie sy geduyrich beset hielden met seven a acht stercke Compagnien.
'S nachts den 12. July deed' den Vyandt een heftigh aenval op de voorseyde Linie, waer in ten wederzyden veel volck doodt bleef, doch de Vyande moest afwijcken.
Des anderen daegs wierd sulcx hervat, en de vyandt doen veel stercker zynde, is den Gouverneur | |
| |
den Grave van Zolms in Persoon met veel uytgelesen Volck van de Stadt oock uytgevallen, en wierd de Vyandt met grooter verlies als te voren wederom afgewesen: doch de gedagte Graef van Zolms in sijn beên gequetst.
Den 14, 15 en 16. dito, heeft de Vyandt van de gedagte halve Maen seer heftig geschooten op de Moer-schans en groote Raep, onder welck faveur den Mareschal van Rhosne, tusschen den voorsz 15 en 16 Juny met meer dan ses duysent man is over geraeckt, beneffens de Colonellen Don Anthonio Zuninga, Don Alonso de Mendosa, de la Coquelle, Don Loüis de Velasco, de Marquis de Trevicho, de Graeven van Zults, van Zolre, de Bye en van Bossu.
Dese overtogt wierd van de Beleggers, soo door het cannonneeren uyt de Schansen, als met verscheyde uytvallen van die van de Stadt, niet min dapper gedisputeert, als van de Vyandt ge-eyscht, soo | |
| |
dat wel negen Bevel-hebbers en een groot aental gemeene Soldaten, aen de zijde der Beleggers sijn gesneuvelt.
Echter de Vyandt d'overhandt krygende, heeft al onderwijlen onder het beleyt van den Graef van Varax, Generael van de Artillerye, veel tros van Paerden en Ammunitie overgebracht.
Nu was het dessein om de Moer-schans in manier van Belegering aen te tasten, waer over den Aertshertog, (die op den voorsz 16. July in 't Leger was aengekomen, en sijn Hooft-quartier op de Schans de Blom had) de Krijgs-hoofden heeft doen vergaderen.
Maer alsoo de gedachte Moer-schans langs de Trenchée of Linie van Communicatie, uyt de Stadt geduyrige toevoer en ververssing van Volck bequam, welcke Linie oock wel beset en met een Faussebrée gesterckt was, en soo voorseyt is, al tweemael besprongen, viel het besluyt de selve Fausse-brée
| |
| |
en Linie nochmaels t'attaqueeren.
Dit wiert onder 't beleyt des Mareschals van Rhosne, met uytnemende dapperheyt en alle mogelijck geweldt, soo van grof-geschut als anders, en menigte van volck ondernomen: doch van de Belegerde met d'uyterste couragie tegengestaen.
Maer eyndeling, dewijl door het grof geschut een groote Bres was gemaeckt in de meer-gedachte Fausse-brée, is den Colonel Labourlot met veel versch Volck, alle Musquettiers, langs deselve Bres ingevallen, en alsoo de Fausse-brée verovert, van waer de noch overige besettelingen achter de voornoemde Linie sijn geweecken.
Vervolgens wierd des anderen daegs de selve Linie soo heftig besprongen, dat de besettelingen, ongeacht het dapperste tegenweer, geen langer standt konden houden; maer de selve aen den Vyandt moesten inruymen, en hun op de vlugt begeven, meest alle nae de Stadt, | |
| |
en eenige nae de Moer Schans.
In dese voorvallen is aen d'een en d'ander zyde seer veel volck gebleven en gequetst, immers meer dan twee hondert man vande belegerde en veel gequetste.
Naer dese verovering wierd op den 18. dito, onder het beleyt vande Mareschal van Rhosne, en de Graef van Varax, de Moer-Schans geweldig aengetast, en met elf stucken geschut onophoudelijck beschooten, sulcx dien selven dag daer op meer als ses hondert schooten wierden gedaen.
Deselve Schans was sterck beset, en van alles wel voorsien, doch het verlies vande voorschreve Linie, en dat sy daer mede vande Stadt waren afgesneden, had onder het Krygs-volck groote verslagentheyt veroorsaeckt, in dier voegen dat veele der selver begonden te mutineeren, te meer, dewijl de Bres door het grof geschut daer op gemaeckt, seer nae in staet was om bestormt te konnen werden.
| |
| |
Den Commandeur Bievry, die als noch tot geen overgaef wilde verstaen, wiert van de meeste Officieren overstemt, en daer op een Tamboer uytgesonden om te parlementeren, sijnde geaccordeert dat sy souden uyt-trecken met vliegende Vaendels onder gevolg van al hun bagagie, sonder meer, en oversulcx, achterlaetende veel Voor-raet van Vivres en Ammunitie, gebeurde de uyt-togt op den 20. dito.
Dit gaf oock een groote verslagentheyt in de Stadt, en quam sijn Princelijcke Excellentie, mitsgaders de Graef van Hohenlo en andere Krygs-Oversten seer onverwacht te voor, die al beraetslaegden om den Vyant op te slaen, en de gedachte Linie van Communicatie weer te veroveren.
Maer de vyandt, nu al om vrye toegank hebbende, is met het geheel Leger vervolgens overgetrocken, daer op de Bateryen en Aproches wierden vervaerdigt, en de Stadt met 29. a 30. stucken geschut geduyrig beschooten.
| |
| |
In 't eerst was de hevigste attacque aende Begijne-Poort, op welckers Ravelyn wel seven geweldige Stormen wierden gedaen, soo van Spangiaerden, Italianen, Walen als andere Natien, van 't uytgelesenste volck, waer van de geene die de voor-togt hadden, meest alle gewaepent waeren tegen een Musquet-Kogel.
Ter selver plaets wierd oock sterck gemineert, daer die van de Stadt tegen mineerden, en ongeacht al de voorseyde stormen, 't voornoemde Ravelyn maintineerden, doch met verlies van veel volk en moedige Krygs-lieden, onder welcke geweest sijn de Kapitainen Egger, Balfourt en Barels, en onder de gequetsten den Colonel Pieron en Capitain Rave, alle Mannen van groot bedryf.
Hier waeren de vyanden oock niet minder gehavent: maer bleef daer het puyk van sijn volck en seer veel gequetsten, daer onder veel Edel-lieden en extraordinaire gegagieerde.
| |
| |
D'ander attacque was ter plaets daer nu het Bolwerck van de kleyne Molen leyt, alwaer van d'een en d'ander zyde oock even moedig wierd gevogten.
Op de selve attacque wierd den 25 July een dappere uytval gedaen, sulcx dat van de Belegeraers een groote menigte gequest en wel drie hondert Man doodt bleven, en by de Belegerde drie Vaendels wierden verovert.
In 't begin van Augustus waeren d'Aproches niet ver vande Stadtsgrachten genadert, en wierden van dag tot dag door het geweldig schieten van verscheyde Batteryen meer en meer voortgeset en versterckt.
Den 12. Augusti was een Corps Ruyterye, by syn Princelijcke Excellentie van Bergen op Zoom gedetacheert en doen inschepen, aen Hulster-Ambagt gelandt, die des nachts tusschen den 13. en 14. dito schielijck en gantsch onverwacht van achter op den Vyandt sijn ingeval- | |
| |
len, waer op die vande Stadt oock uytvielen, en wederzydts seer hevig gevogten wierd, doch bleef de Vyandt sijn wercken maintineren.
Hier op wierden d' Aproches al meer voortgeset en het schieten onophoudelijck gecontinueert, sulcx het Krygs-volck van d'overgaef begon te mompelen, dewyl deselve soo door het aenheelen der bressen, mineren, als gestadig vegten, dag en nacht op de been sijnde, gantsch afgemat, en geen hoop van ontset voor oogen sijnde, hun yver en moet t'eenemael verflaeuden.
Al te meer door dien nauwlijkx meer stof was om tot herstel der bressen gebruyckt te werden, sijnde van het begin des belegs tot hier toe over de drye hondert roeden Wals van nieuws gemaeckt, waer toe dag aen dag wel ses hondert Man geduyrich in 't werck waeren, en de Vyandt nu al tot de Voet van de Wal met sijn Aproches genadert, oock het Waeter uyt de Vesten afgeleyt, en alsoo geen andere | |
| |
uytkomst als door een algemeyne storm overvallen te werden.
Niet te min heeft sig tegen dit gemompel en bekommering Heldenmoedig gekant den Capitain Heldt, die oock tot gevolg kreeg den Sergeant Majoor Prince, mitsgaeders de Capitainen Langevelt en Steenhuysen, aenbiedende met ses hondert man uyt te vallen, in vaste hoop van den Vyandt te doen delogeren, of andersints waeren van advys datmen eerst een storm sou afwachten.
Maer hun dapperheyt wierd van de meeste Capitainen tegen gesproocken, die by den Gouverneur den Graef van Zolms sterck aendrongen om tot de overgaef te resolveren, en tot dien eynde met den Vyandt in onderhandeling te treden.
Sulcx wierd op den 17. Augusti teycken gedaen om te parlementeren, en van die van binnen voor Ostagiers of Gyselaers uytgesonden Graef Ernst van Nasouw met den Colonel Egmont; waer tegens in | |
| |
de Stadt quamen de Graef van Zolre en den Marquis de Trevicho.
Des anderen daegs wierd de Capitulatie geslooten op de volgende conditien:
DEn Grave van Zolms met de Colonels, Capitainen, Officieren en Soldaeten, binnen de Stadt Hulst op gisteren versogt hebbende te komen in onderhandeling, om ingeval van redelijcke Conditien, de voorseyde Stadt wederom te laeten aen den Koninck Sijn Hoocheyt derhalven genegen sijnde te favoriseeren die geene, welcke in den Krygs-handel haer schuldich devoir hebben gedaen, heeft geconsenteert en belooft op het Woort van een Prins, aen den voorsz Grave van Zolms ende generalyck aen de voorseyde Krygs-lieden, ende aen alle andere persoonen, van wat qualiteyt, conditie, ofte Natie sy souden mogen wesen, haer jegenwoordich onthoudende binnen de voorseyde Stadt, niemant uytgesondert, de poincten en articulen alhier geinsereert.
| |
| |
Den Grave van Zolms te saemen met alle de voorseyde Krygs-luyden, sullen mogen vertrecken liber ende vry, te Waeter, ofte te Lande, waer het haer goetduncken sal, met vliegende Vaendelen, slaende Trommelen, brandende Lonten, Cogels in de Mondt, Wapenen, Bagagie, Paerden, Wagens, Wapentuyg, Schepen ende Chaloupen, ende generalyck alle het geene haer toebehoort, en willende te saemen ofte in Partyen vertrecken te Lande, sullen geleyt werden in alle verseeckering, en soo sy daer toe eenige Wagens van nooden hebben, sullen haer die gegeven werden, mits deselve verseeckert weder te rug sendende.
Behoudens dat den voorsz Grave van Zolms sal gehouden wesen, de Stadt weder te geven aen den Koninck, met het Fort Nassouw, ende te vertrecken uyt de voorschreve Stadt ende Fort Nassouw, soo ras de Schepen sullen arriveren, belovende den voorseyden Grave op sijn trouwe deselve te sullen doen komen ten aller
| |
| |
eersten, en met sulcke naerstigheyt als hy sal konnen, ende dat midlerwyle sullen logeren op de Bressen, het volck van den Marquis de Trevicho, aen de welcke ordre sal werden gegeven, van niet te doen eenigen overlast, nochte niet voorder te trecken; en tot verseeckering van alle 't selve den voorseyden Grave voor Ostagiers werden gegeven, den Graeve van Zolre, ende den voorseyden Marquis de Trevicho.
Alle Prisonniers bekomen geduyrende het beleg soo van d' een als d' ander zyde, van wat qualiteyt sy souden mogen sijn, niet gemaeckt hebbende haer rantsoen, sullen daer van vry sijn, mits betalende alleenlijck haere kosten.
Alle Borgers en Inwoonders, niemandt uytgesondert, vermogen oock vryelyck ende onbelast te vertrecken, met haere Meubelen en goederen te Waeter ofte te Lande, en sullen daer en boven genieten den termyn van een jaer om te verkopen, veraliëneren, of transporteren haere voorschreve goederen, ende t' eynde den selven ter-
| |
| |
myn, sullen die vermogen te doen administreren door eenigen Ontfanger, indien sy haer verblyf, ofte Woonplaets sullen houden in neutrale Plaetsen of Steden, en die geene, welcke sullen willen vertrecken, sullen dat vryelijck vermogen te doen, sonder daer over ontrust te werden, en sullen oock vermogen te gebruycken van alle haere goederen, soo de geene wesende in de Stadt als daer buyten, in alle plaetsen, onder de gehoorsaemheyt van sijne Majesteyt, met vergevinge, abolitie ende vergetentheyt van alles voor altijt, dat tot nu toe is geschiet, sonder dat sy ander bewys van nooden hebben, dan dit jegenwoordich accoort, op dat sy haer gedragen als goede Onderdanen van sijne Majesteyt, soo sy oock gemaintineert sullen werden in haere oude Privilegien ende gecostumeerde Vryheden, ende in 't reguarde van de Borgeren en Inwoonderen, die haer hebben geretireert geduyrende 't beleg, vermogen vryelyck weder te keeren met haere Vrouwen, Kinderen, goederen, mitsgaeders
| |
| |
volkomentlijck gebruycken van den inhoude van dit voorschreve accoord. Gedaen op het Fort van Fuentes den 18. van Ougst 1596. Geteeckent Albert Carel en wat lager stont. By Ordonnantie van sijn Hoogheyt; geteeckent F. le Vasseur.
Hier op wierd alles vervaerdight wat tot d'uyttogt des Guarnisoens (dat noch bestondt uyt een en veertig Vaendelen) en gevolg van dien, noodig was, alle welcke ingescheept en nae Zeelandt en elders wierden gevoert.
Dit beleg, dat omtrent ses weecken had geduyrt, heeft ten wederzyden veel bloet gekost, en is een der voornaemste geweest van die tijden; dewyl men aengeteyckent vindt dat aen de zyde van de Beleggers meer als hondert Capitainen en volck van Namen sijn gesneuvelt, en by deselve de meergedagte Mareschal de Rhosne, die in 't begin van Augustus het Hooft wierd afgeschooten, en was den selven | |
| |
een vande Ligue in Vranckrijck geweest, Lieutenant sijnde van den Hertog van Mayenne, om sijn dapperheyt hooch beroemt geweest, en nu beklaegt.
Vande belegerde sijn daer in ook gesneuvelt veel brave Capitainen en andere Officieren, by de acht hondert gemeyne Soldaeten en seer veel Gequetsten.
De Stadt dan ingeruymt sijnde, heeft den Aerts-Hertog deselve met sterck Guarnisoen beset, en daer over tot Gouverneur gestelt M'her Nicolaes de la Biche, Ridder, Heer van Leancourt; doch was de selve in dese harde belegeringe by nae als een Puyn-hoop geworden, sonderling aen de Begyne en Dobbel-Poorten, in dier voegen dat in de Begyne-Straet tot aen de groote Marckt, en voorts op de Bierkay en Overdam, meest alle Huysen om verr' laegen.
Hier mede staen wy te komen tot de Belegering en glorieuse Reductie deser Stadt ten jaere 1645. doch | |
| |
alvoorens kortelijck aen te raecken 't geen daer toe vyf jaeren te vooren (hoewel vrugtloos) was ondernomen.
Wanneer sijn Hoocheyt Fredrick Hendrick, Prins van Orangie, hooch loffelijcker gedagtenis, ten jaere 1640. voornemens was geworden een Legertogt in Vlaenderen te doen, en kondtschap bequam dat dese Stadt seer swack van Guarnisoen was, heeft deselve (of wel elders oogmerck hadd') sijn dessein verandert, en yligh voor af gesonden met een detachement van 't beste Krygs-volck sijn Excellentie Hendrick Casimir, Gouverneur en Stadthouder van Vrieslandt.
Dese te Scheep aen de Polder van Namen gelandt sijnde, heeft welgedachte sijn Excellentie voorgenomen den selven nacht van sijn aenkomst de Moer-Schans en Fort Nassouw onverhoets te overvallen.
By gevolg heeft sijn Excellentie, 't gros in twêen verdeelt hebbende, d'een helft onder den Colonel Hau-
| |
| |
terive op het Fort Nassouw gesonden, 't geen by de selve, nae eenige weder-standt geluckig volvoert wierd', en heeft sig aldaer soo veel mogelijck gesterckt.
Maer aen d'ander zyde viel het voornemen van sijn Excellentie tegen de Moer-Schans qualijck uyt, door dien die van de Stadt, immiddels daer van verwittigt, door eenig uytgesonden volck, met Trompetten en ander Krygs-geschal tusschen de Stadt en gedachte Moer-Schans veel gerugt deden maecken, tot teyken van op hun hoede te sijn, en voorts (dewyl het nagt was) om stercker te schynen als se waeren.
Uyt dit bedencken resolveerde sijn Excellentie van opset te veranderen, en sig nae gedachte Colonel Hauterive te begeven, te meer dewyl desselfs volck door de spoedige Marsch in gestadige regen en langs slibberige dijcken seer gematteert was.
Onderwylen was sijn Hoocheyt mettet Leger aen de Polder van | |
| |
Namen mede geland, sulx sijn Excell: op de tijding daer van bekomen soo wegens de verovering van het Fort Nassouw, als verder onderneming, met Syn Hoogheyt ging raet plegen, en viel het besluyt, dat sijn Excellentie met noch meer volck gesterckt, langs de passagie van het Fort Nassouw een ander Fort of beschanste Redout St. Anna genaemt en hooger op gelegen sou aentasten.
Dit Fort of Redout was sterck van gelegentheyt op den dijck van Absdale, van d'een zyde het Zee-waeter, en van d'ander zyde een diepe Kreeck tot hulp hebbende, in dier voegen dat deselve niet anders konde geattacqueert werden als door de Passagie van gemelten Dijck.
Boven dien waeren tot besetting en defensie vande selve twee Regimenten, een Spaensch en een Italiaens, die ten deele daer binnen en verder van buyten aen d'overzyde waeren beschickt.
Uyt al het welcke genoeg af te nemen staet, dat het voorn: Fort by | |
| |
nae als onwinlijck te houden was.
Echter dewyl de Belegering der Stadt van die kant moest ondernomen, en oversulkx d'inneming van 't meergenoemde Fort en Redout, tot bevryding vande Pas betracht worden, is meergedagte sijn Excellentie daer op aengetrocken, en heeft deselve mettet uytterste geweldt geattacqueert.
Maer des ongeacht, dewyl de Besettelingen van de overzyde geduyrich wierden ververscht, en aengestyft, was d'attacque van weynigh vrugt, en d'overwinning soo goet als hoopeloos.
Waer by noch quam dat in 't hevigst van den laetsten aenval twee stercke Compagnien Spaense Ruyterye langs bedeckte wegen door Absdale, en hun bedienende van de donckerheyt des avondt-stonts, uyt de Stadt gesonden, en sodaenig geleyt wierden, dat deselve onverhoets en buyten alle verwachting van achteren op de Beleggers sijn ingevallen, daer die van 't | |
| |
Fort oock hevig op uytvielen.
Sulcx dat sijn Excellentie met de sijne in dese toestandt tuslchen beyden geslooten zynde, en geen retrait hebbende, daer uyt een geweldig gevegt ontstont, en wierd deselve sijn Excellentie van een kogel by sijn Riem de Rug-graet in nae boven gaende sodaenig getroffen, dat van sijn Paerdt quam te vallen en jammerlijck over-reden wierd.
Dit gebeurde oock op 't laetste van 't gevegt wanneer de gedagte twee Compagnien Ruyterye seer nae waeren verslagen, en de weg tot Retrait soo goet als ge-opent was.
Welgedachte sijn Excellentie opstondt vermist werdende, deed' men alle devoir om deselve uyt de dooden en gequetsten (die in groot getal waeren) te vinden, en wierd eyndeling, de Ziel nog by sig hebbende, van een sijner Capitainen onderkent, en vervolgens afgedraegen werdende, is sijn noch overige magt mede te rug geweken.
Kort daer op wierd het Fort Nas-
| |
| |
souw oock verlaeten, en is Sijn Hoogheyt met het Leger elders heen getrocken.
Doch onder het verlies van dees misluckten aenslag, wierd boven al oock gereeckent, dat meergedagte sijn Excellentie den sevenden dag naer sijn ontfangen wonde quam t'overlyden, werdende by yder een om sijn uytmuntend beleyt en dapperheyt hooghlijck beklaegt.
Wanneer hooghst-gedachte Sijn Hoogheyt Fredrick Hendrick in 't voornoemde Jaer 1645. mettet Leger tot Oost-Eeckelo lag, in verwachting van het Fransch hulp-Leger onder den Mareschal Gassion, wierd deselve sijn Hoogheyt op den 26. September verwittigt, dattet gedachte hulp-Leger als dan genaedert was tot aen de Rivier de Leye.
Op dees tyding heeft sijn Hoogheyt derwaerts gesonden met vier hondert Ruyters sijn Excellentie den Heer van Beverweert, die aldaer midder-nacht aenquam, en met gedagten Mareschal Gassion om- | |
| |
trent drye uyren gesproocken hebbende, is sijn Excellentie in aller yl nae sijn Hoogheyt te rug getrocken.
Waer op ordre wierd gegeven, dat yder sig moest vervaerdigen om den 28. dito mettet aenkomen van den dag op te breecken, en voor vyf dagen van leeftogt te voorsien.
Dus wierd de marsch begonnen in regenagtig weer door het Dorp Sledingen, en van daer op Evergem, tot groote ontsteltenis van de Landtsaten daer rontom, die hun met Vrouw, Kinderen en al wat sy hadden of vervoeren konden ter vlugt begaven, doch de meeste in de Kercken, en op de Kerck-hoven.
Omtrent de Rivier de Lieve, daer het Landt seer laeg was, stonden de meeste Wegen onder Waeter, 't geen veel moeyte gaf voor de Wagens en Artillerye, sulcx dat op verscheyde Plaetsen over de hooge Landen nieuwe Wegen wierden gemaeckt, en door dit be- | |
| |
let d'Arriere-guarde ter bestelde plaets niet voor middernacht aenquam , daer d'Avant-guarde 'snaemiddags ten twee a drie uyren al was geweest.
En dewijl Syn Hoogheyt kondtschap kreeg, dat het Fort van Maria-Kercke van de Spaensche verlaten was, heeft belast dattet selve door eenige Soldaeten van de Guarde sou werden beset.
Den 29. dito 's morgens vroeg wierd de marsch weer aengevangen by overtogt van de gedachte Rivier de Lieve, en vervolgens op Lovendigem, waer omtrent noch eenige verlaten Forten by die van de Guarde wierden beset.
Midlerwijl heeft Syn Hoogheyt, die even te voren vermaecks-halven op den weg van Gendt tot dight onder de selve Stadt was geweest, in sijn Hooft-quartier ontfangen de Mareschals Gassion en Rantzou, die verseeckering gaven, dat der selver hulp-Leger met dat van Syn Hoogheyt binnen drije daegen | |
| |
daer nae sou konnen ver-eenen.
Tot Lovendigem voornoemt had Syn Hoogheyt de brug aldaer liggende, en bevoorens by de Lotteringers in Spaensche dienst afgebrandt, door de Timmerluyden van 't Leger doen herstellen, waer langs de marsch op den 1. October wierd voortgeset na het Dorp Meerendre, en van daer op St. Jans Leerne, alwaer halte wierd gehouden.
Hier bequam Sijn Hoogheyt kondtschap, dat de Stadt Deynse by de Fransche was ingenoomen, waer op deselve, met gevolg van veel Grooten derwaerts is gereden, om met de gedagte Mareschals verder overleg te maecken, over het employ van beyde de Legers, die nu soo goet als ver-eent waeren.
Sulx aldaer mede bestemt wierd des anderen daegs den 2. dito met Sonnen-opganck de Rivier de Leye te passeeren, waer toe een Pontbrug gereet en yder een vaerdig was.
De optogt gebeurde in regen- | |
| |
achtig en seer buyich wêer, meest door berg-achtige wegen en Bosschen, nae het Dorp Zevergem aende Schelde, marcherende het Fransch Leger omtrent een half uyr van dat van Syn Hoogheyt nae het Dorp Heurne mede aende Schelde.
Omtrent de middag is syn Hoogheyt met d'Avant-guarde tot Zevergem aengekomen, en sijn Excell: den Heere van Brederode met deselve Avant-guarde, sonder halte te houden, de Scheld' gepasseert; ter wyl des naermiddags de Mareschal Gassion wederom langen tijt met sijn Hoogheyt was komen raet-plegen.
Den 3. dito 's nagts ten een uyr trock Syn Hoogheyt in heldere Mane-schijn mede over de Schelde, gevolgt van het verder gros van 't Leger, settende de marsch door het Dorp Selderode, nae dat van Melle aen de Neder-Schelde, waer omtrent soo door den geduyrigen regen als laegte der Landen d'Infan- | |
| |
terye en Artillerye traeg by quamen.
De gedachte Rivier de Neder-Schelde aen d'over-zyde beset sijnde met acht a negen-hondert Ruyters, en eenig voet-volck onder den Generael Beck, hebben de selve op Syn Hoocheyts voor-troupes datelijck gechargeert, niet alleen met Musquetten en Karabyns, maer ook met grof geschut, hoewel geen of weynig schaede doende.
Maer heeft sijn Hoogheyt tot Melle gekomen en het Leger nu by een sijnde, door de Pionniers op den Oever van genoemde Rivier (welcke aende zyde van 't Leger redelijck hoog, en alsoo voordeeliger was als aen d'overzyde) haestig een Retrenchement doen maecken, en daer achter den Colonel van de Guarde met sijn Regiment, beneffens de Vier-roers marcheeren, welke verscheyde reysen op den Vyand hebben gelost, sulckerwys dat noch eenig volck door sijn Excellentie, van Beverweert geleydt, daer by | |
| |
komende, en onder het faveur van eenig grof geschut, de Vyandt de wijck nam en sijn Posten verliet.
Echter Sijn Hoogheyt vermoedens sijnde, dat mogelijk de Vyandt (die op verscheyde plaetsen verdeylt lag) alleen mogt geweecken sijn om sijn volck by een te trecken, en een Corps te maecken tot belet van den overtogt der meergemelte Rivier, heeft den Heer Ingenieur en Quartier Meester Generael de Perceval belast sig nae d'overzyde re begeven, en promtelijck een werck te maecken, sodaenig als Sijn Hoogheyt op den Oever staende, met een stock in d'aerde selfs afteekende.
Her op is sijn Excellentie van Beverweert met gemelten Heer de Perceval en gevolgh van een goet getal Vier-roers en Pionniers de Rivier over gevaeren, aen welcke kort daer op en onvoorsiens eenige Ruyters sijn ontmoet die men voor Vyanden aensag.
Uyt dese meening wierden de | |
| |
Vier roers, die achter de wercken lagen, belast daer op te lossen, gelijck oock gebeurde, doch datelijck ophielt, door dien geseyde Ruyters teycken gaven en in 't Fransch riepen wy sijn van d' Armée van den Marechal de Gassion.
In dese actie waeren echter verscheyde gequest geworden, waer onder een Fransch Colonel, die de roem droeg van een dapper Soldaet, 't geen ten wederzyden een groot leetwesen gaf.
Immiddels was een Pont-brugh over de Rivier in staet gebracht om de selve met het Leger te passeeren, sonder dat de Vyandt sig meer opdeed', en wierd de marsch alsoo weer aengevangen.
Soo drae Sijn Hoogheyt over was, wierd deselve van de Mareschal de Gassion, welck omtrent een uyr van daer met meergedagte Ruyters en sijn verdere Troupes was overgekomen, ontmoet, en wederom raadt gehouden
Waer op (het Leger by een sijn- | |
| |
de) de marsch wierd aengeleyt door het Dorp Laerne nae Beervelts-Capel, alwaer d'Arrier-Guarde savonts omtrent negen uyren aenquam, en met het Leger halte wierd gehouden.
Hier wiert Sijn Hoogheyt bericht door een lopend gerugt, dat den Vyandt redelijck sterck in aentogt was, om de passagie over de Rivier de Durme te verhinderen, 't geen hoogh gemelte Sijne Hoogheyt dede resolveren de marsch al spoediger voort te setten, en sig van de Brug over de voornoemde Rivier tot Lokeren te verseeckeren.
Weshalven den 4. October 'smorgens metten dageraet het Leger opbrack, en op Lokeren voornoemt marcheerde, daer d'Avant-guarde ten negen uyren ende d'Arrierguarde naemiddach te vier uyren aenquamen, continueerende van daer de marsch sonder halte naer het Dorp Stekene.
Van daer is Sijn Hoogheyt des anderen daegs vroeg in den Mor- | |
| |
genstondt opgebroocken nae St. Jans steen, alwaer het gros van 't Leger ten tien a elf uyren by een was.
Dese Leger-tocht, waer van wy tot hier toe hebben gesproocken, moet yder een tot verwonderingh strecken, dewyl deselve begonnen en volvoert is door 't hardt van 's Vyandts Landen, en in 't aensien van desselfs voornaemste Steden; en ongetwijffelt alsoo beleyt, eensdeels om met het Fransch Hulp-Leger te conjungeren, en anderdeels om den Vyandt in gestadige achterdogt te houden, niet wetende waer het gelden souw, 't geene nu dese Stad te beurt viel.
Sulkx wierden de Circum-vallatien afgesteecken, en met alle vlijt daer aen gearbeyt, geduyrende welke besigheyt sijn Excellentie van Brederode met eenige Regimenten soo te Voet als te Paerd immiddels gedetacheerd wierd, om de Forten ten Westen van de Stad gelegen, en onder die voornaementlijk St. An-
| |
| |
na en Nassouw t'attacqueren, daer van het eerste noch dien selven dag of 5. October, en het laetste des anderen daegs wierden verovert.
Diergelijck detachement wierd oock gedaen onder het beleyt van sijn Excellentie van Beverweert op het Fort Spinola, en onder den Colonel van de Guarde tegen dat van de Moer-Schans.
Syn Excellentie van Beverweert het gemelte Fort Spinola op-eyssende, gaf den Commandeur van de Werve tot antwoordt, wel bereyt te sijn het Fort aen sijn Hoogheyt over te geven, doch versogt dat tot sijn beter verantwoording 't selve alvoorens met Kanon mogt beschoten werden, 't geen datelijck in't werck gestelt en van de besettelingen met gelijcke munt wierd betaelt..
En of wel sijn gedagte Excellentie d'overgaef daer op verwachte, deed' den Commandeur in tegendeel seggen, dat hy immiddels secours van volck bekomen hebben- | |
| |
de, voornemens was de plaets ten uyttersten te defenderen, soo in't vervolg oock bleek.
Doch de Moer-Schans wierd door gedachte Colonel van de Guarde nae eenige tegen-standt den 5 October voornoemt mede verovert, waer nae de besettelingen van den Sandberg dien volgenden nacht het Fort verlieten.
Binnen de Stadt was tot Gouverneur M'her Jaecques de Haynin met een Guarnisoen van omtrent ses hondert Man, waer by ter spoet op het gerugt van dit belech, of wel alle toegangen seer naeuw waeren beset, noch waeren binnen geraeckt drie Regimenten, als dat van de Graeven de la Motterie, en van Mouscron, mitsgaeders den Colonel Geraldingh, en heeft de Magistraet der Stadt datelijck ordre gestelt op de verkoopinge van alle Levensmiddelen, by acte van publicatie hier volgende.
| |
| |
OMme by Heere ende Weth deser Stede te voorsiene inde ongeregeltheden die men verstaet te geschieden by de Winckeliers, en andere Persoonen hem lieden generende metten inkoop en verkoopinge van alderhande dranck ende eetwaeren, daer inne excederende het geoorloft gewin tot verdruckinge van het gemeente deser Stede, daer uyt een groote dierte in alle waren ende koopmanschappen soude mogen oprysen.
Soo is by Bailliu, Burgemeester ende Schepenen deser Stede, geordonneert ende gestatueert, by vorme van Provisionele Ordonnantie Politicque, ende tot dat daer inne anders sal worden gedisponeert, dat egeene Winkeliers ofte andere Persoonen van wat qualiteyt sy souden mogen wesen, hun van nu voorts en sal vervorderen het Bier, Broot, Kaes, Vleesch ofte eenige andere eet ofte drinckelijcke Waren ende Koopmanschappen te verkoopen, ten hoogeren pryse, als 't selve veertien dagen voor date deser by hem lieden
| |
| |
verkocht is geweest, op poene van dadelijck te verbeuren de Waren en Koopmanschappen, die sy ten hoogeren prijse bevonden sullen werden te verkopen, en t' elcker reyse 's Heeren profijte te incurreren eene boete van thien schellingen grooten voor d'eerste reyse, en de tweede reyse dobbele boete.
Ende naementlijck elck pondt Hollandtschen Kaes tot vier stuyvers den besten.
Elck pondt Speck tot ses stuyvers.
Elck pondt Boter tot seven stuyvers, de beste.
Elcken pot Zout twee stuyvers.
Elcken pot Asyn twee stuyvers.
Elcke pinte Oly van de Lyve thien stuyvers.
Elcke pondt Keerssen ses stuyvers.
Een once Peper een stuyver ende halven.
De pinte Gebrande-Wijn vijf stuyvers.
Het pondt Taback twaelf stuyvers.
Het pondt Poeyer-suycker elf stuyvers.
| |
| |
Elck pondt Hamelen-Vleesch vier stuyvers.
Het versch Rent-Vlees drie stuyvers.
Ende voorts alle andere Waren, Speceryen, en diergelijcke Winckel-Waren als te voren.
Het broot, soo het selve ten prijse gestelt is, ofte by de Broot-wegers deser Stede gestelt sal worden.
Het groot ende kleyn Bier, soo ende tot sulcken prijse, als 't selve by Heere ende Weth gekeurt ende gestelt sal worden.
Aldus afgelesen ende gepubliceert ten Bretesque van den Stadthuyse desen 5. October 1645.
Den 7. dito wierd het Fort Spinola heftig geattacqueert en geduyrig beschooten, waer onder den Oversten Erentruyter, die 't beleg vervolgde in plaets van sijn Exellentie van Beverweert (nu elders post hebbende) door de windt van een Canon-Kogel ter neêr en in swijm viel, doch kort daer nae weer bequam, doende het beleg al verder voortsetten.
| |
| |
Den 8. dito, liep een gerugt, dat de Vyandt redelijck sterck in marsch was, om het ontset der Stadt te betrachten; waer op sijn Hoogheyt de Circum-vallatien noch meer heeft doen verstercken, en desselfs Gragt verwijen en dieper maecken.
Den selven dito wierden d'Aproches nae de Stadt begonnen, een voor sijn Hoogheyt aen seeckere kromte van den Dijck der Gendtsche-vaert, en een tweede onder 't beleyt van sijn Excellentie van Brederode aen den Zout-dijck, en daer mede den 9, 10, en 11. dito vlytig en onvermoeyt voortgevaren, soo oock aen 't maecken der batteryen.
Den 12. dito, kreeg sijn Excellentie van Brederode een Batterye vaerdig, van welcke de Stadt aen de Noord-west zijde heftig wierd beschooten, sodanig dat welgedachte sijn Excellentie in korte spoet met sijn Aproches wel hondert en twintig passen quam te naerderen.
| |
| |
Tusschen beyden deed' den Gouverneur Haynin aen sijn Hoogheyt versoecken, dat sijn Eds. Huysvrouw uyt de Stadt mogt vertrecken, 't geen sijn Hoogheyt toestondt, waer op deselve met haer gevolg en drie Wagens Bagagie door 't Leger passeerde.
Den 14. dito, wierd onder het beleyt van gemelten Oversten Erentruyter het Fort Spinola wederom met alle dapperheyt aengevallen, en de Belegerde sodanig benauwt, dat sy daer op versogten te Parlementeren, werdende hun, noch twee hondert man sterck sijnde, geaccordeert uyt te trecken met vliegende Vaendels, en een stuck Geschut.
Den 15. dito, had sijn Hoogheyt in desselfs Aproches twee Batteryen gereet, d'eene met drie, en d'andere met vier halve Cartouwen, gelijck mede sijn Excellentie van Brederode den selven dag noch een Batterye in staet kreeg.
Des avonts wierd uyt 't Quartier | |
| |
van gemelte sijne Excellentie, een Travers op het Contre-scharp bemagtigt, daer de Belegerde geweldig op canonneerden, en door dat middel te weeg brachten, dat het selve Travers wierd verlaten, doch de saeck by de Beleggers hervat zijnde, hebben het selve weêr ingekregen en behouden.
Den 16. dito, wierd van alle de Batteryen onophoudelijck gecanonneert, waer aen die van de Stadt niet verschuldt bleven.
Des nachts tusschen den 16. en 17. dito, deden de Belegerde op de Werck-luyden van sijn Excellentie van Brederode, met halve Piecken en Zijd-geweer een dappere Uytval, waer in ten wederzijden met alle moedigheyt wierd gevogten, doch eyndeling d'uytgevallene te rug gedreven.
Daegs daer aen hebben die van de Stadt tegen d'Aproches, soo van sijn Hoogheyt als sijn Excellentie van Brederode, langs het Contre-scharp noch eenige Traversen en Afsny- | |
| |
dingen opgeworpen, ongeacht de geweldige tegenstandt van de Belegeraers.
Den 18 dito, wierd aen de Kat met alle vlijt gearbeyt, om de selve in staet te brengen voor het grof Geschut, 't geen vervolgens daer op gevoert, en tegens de voorseyde Aproches van sijn Excellentie van Brederode gestadig gebruyckt wierd.
Den selven dag deed' sijn gemelte Excellentie noch twee Batteryen nader aen de Stadt opwerpen, van welcke twee Bolwercken konden bereyckt worden, om onder faveur van 't selve een Galderye te verhaesten.
Den 19 dito, is mette Wercken weynig gevordert, soo door geduyrigen regen als het werpen van Handt-granaden uyt de Traversen en Afsnydingen van de Contre-scharp.
Den 20 dito, wierden de Mortieren in d'een en d'ander Aproches te werck gestelt, wanneer oock omtrent de geene van sijn Hoogheyt | |
| |
een harde schermutsel voorviel, om de Belegerde uyt'et Contre-scharp te krygen, sulcker-wijs dat de selve daer uyt wierden geslaegen, en de Beleggers twee tonnen met Handt-granaden, oock eenige Musquetten en Piecken veroverden, doch al eer daer gesterckt waeren, moesten het selve weer verlaten.
Den 21. dito, heeft sijn Excellentie van Brederode een gedeelte van het Contre-scharp verovert, en ingehouden: waer op de Galderye uyt desselfs Quartier tegen het Bolwerck van de Kat, nu Brederode genaemt, wierd besteedt, die binnen dertien dagen moest voltrocken sijn, en waer van des anderen daegs d'eerste gebinten wierden geset.
Den 23. dito, was sijn Hoogheyt in desselfs Aproches in groot gevaer door 't springen van een Handt-granaedt, maer tot verwondering geluckig behouden en niet verzeert.
Den 24 dito, wierd andermael uyt'et Quartier van sijn Hoogheyt | |
| |
de Contre-scharp seer heftig besprongen, en daer over wel twee uyren lang geschermutseert, doch ten laetsten by de Beleggers verovert en ingehouden.
Hier op wierd uyt'et selve Quartier van sijn Hoogheyt tegen het Bolwerck, nu Orange genaemt, de Galderye oock begonnen en vlytig voortgeset.
Maer dewijl de Galderye van sijn Excellentie van Brederode verr' begon te naederen, hebben de Belegerde daer tegen (hoewel met geen of weynig vrugt) niet alleen doen mineren, maer oock in 't gemelte Bolwerck drie afsnydingen gemaeckt, van aerde opgeworpen, en door-wrogt met swaere tacken van Boomen.
Den 25. dito, bequam sijn Hoogheyt een onderschepten Brief van den Gouverneur Haynin geschreven den 23. te voren, en houdende aen den Generael Beck, van volgenden inhoudt:
| |
| |
DAt hy Gouverneur de Missive van sijn Excellentie van den 19. van die loopende maendt, den selven dag ten half een uyre nae de middag wel hadde ontfangen; dat hy geduyrende de Belegeringe alle debvoiren hadde gedaen, om sijne Brieven tot drie toe af te veerdigen, en te doen bestellen; maer dat de twee waeren weder gekomen, ende den derden in handen van den Vyandt geraeckt; dat den Vyandt soo nauw reguard was nemende, dat niemandt van de Belegerde ergens passeren ofte iet verspieden konde: aengaende de conversatie van de Stadt, dat sijn Excellentie moeste vertrouwen, dat sy die soo wel ende beter souden defenderen, als de braefste Soldaten die in 't Leger van de Koninck sijn, waer toe hy verhoopte dat veel helpen soude de trouwe correspondentie ende unie die sy te samen hielden: dat 't sedert den Vyandt van den 5. der selver maent voor de Stadt was gekomen, ende sijne Aproches geadvanceert, hy het selve (soo
| |
| |
veel mogelijck was geweest) met uytvallen als andersints, hadde soecken te verhinderen: dat den Vyandt van twee zijden aen het Contre-scherp was, ende op de Graght: dat hy continueerlijck met acht Batteryen ende veel Granaden op haer schoot: dat sy dag en nacht Pijck a Pijck aen malkanderen waeren: dat elcken voet aerde die den Vyandt was winnende, veel koste en dier stondt: dat sijn Excellentie moeste considereren, dat den Vyandt soo nae sijnde, om sijn Galderyen over te brengen, hoe veel tijt hy maer van doen hadde, om sijn dessein uyt te wercken: dat alle plaetsen by gebreck van secours eyndelinge moeten verloren gaen, ende dat hy anders geen Cijffer hadde als dat van Don Adre Cantelmo van 't Jaer 1643 en soo sijn Excellentie dat niet en verstondt, hy bad dat hy hem 't sijnde soude senden. Onder den Brief stondt geschreven, U Excellentie moet weeten 't getal dat hier staet, en vervolgens seecker vreemt Cijffer.
| |
| |
Den 28. dito, deden de Belegerde een mine springen onder d'Aproches van sijn Excellentie van Brederode, die sonderling was aengeleyt op een Corps de Guarde, aldaer staende, waer door ses man sijn doodt gebleven, en drie die ten deele onder d'aerde waeren geraeckt , daer uyt noch gereddet, en souw sijn Excellentie in 't selve gevaer geweest sijn (dewijl hy de Wercken aldaer had besigtigt) indien hy korts te voren niet was vertrocken.
Den 31. dito, was de Galderye van de selve sijn Excellentie volkomen overgebracht, sulcx dat de Beleggers de Pallissaden, op den voet van de Wal staende, begonden te kappen.
Edoch alsoo de Galderye van sijn Hoogheyt omtrent maer half over was, wierd de rest met een Rijsberm voortgeset, ter breete, dat de selve by ses man in gelith konde gepasseert werden, 't geen in eene nacht wierd voltrecken, alleen | |
| |
met verlies van een man, en een gequetst.
Den 2. November deed sijn Hoogheyt van alle de Batteryen onophoudelijck schieten en Bomben werpen, en te gelijck den selven dag den Gouverneur door een Trompetter nochmaels sommeren, om de Stadt op alle redelijcke en eerlijcke Conditien over te geven, met waerschouwing van het ongeluck, dat by den voorhanden zijnde Storm, souw mogen gebeuren.
Hier op heeft gedagte Gouverneur met alle beleeftheyt geantwoordt, de saeck in die staet noch niet te vinden, om een Stadt van sodanigen aengelegentheyt met eeren te konnen afstaen, en dienvolgens geresolveert was, in de defentie te volharden.
Dit geduyrende was geen de minste stilstandt van Wapenen, maer hebben de Beleggers noch den selven dag aen de Wallen Post gevat en gelogeert, ende den Oversten Puchler met sijn onderhebbende | |
| |
Krijgs-magt op het Orangie-Bolwerck, sulcx dat de Belegerde achter hun Afsnydingen, aldaer mede gemaeckt, moesten wijcken.
Des anderen daegs den 3. dito, wierd toestel gemaeckt,om uyt beyde Quartieren op d'afsnydingen te stormen; waer by noch quam dat de Belegerde ter selver tijt een groot deel volcx onder den Oversten Dolman, van de Moer-schans nae de Stadt sagen marcheren, en sulcx voor een algemeyne Storm bedugt werdende, hebben de Chamade doen slaen, en versogt in onderhandeling te treden, waer toe ten wederzijden Ostagiers uytgingen.
Vervolgens wierd des anderen daegs den 4. dito, de Capitulatie, gesloten, met den Gouverneur en 't Guarnisoen der Stadt, op volgende wijs.
| |
| |
| |
ARticulen geaccordeert door sijn Hoogheyt mijn Heere den Prince van Orangien, aen den Gouverneur, Veldt-Oversten, ende Colonel, commanderende binnen de Stadt Hulst.
I.
Den Gouverneur, Veldt-Oversten ende Colonel sullen de voorsz Stadt stellen in handen van sijn Hoogheyt, ende sullen op Sondagh toekomende, 't welck sijn sal den vijfden deser maendt, nieuwen stijls, uyttrecken met alle de Soldaten des selven Guarnisoens, soo te voet als te Paerde, van wat qualiteyt of conditie die sijn, selfs sonder regard te nemen, of die voor desen de tegen-partye gedient hebben, met Wapenen ende Bagagie, vliegende Vendelen, Cogels in de Mondt, brandende Lonten aen beyde de eynden, ende hare Musquetten op de Schouderen ende volle Bandeliers; Item met hare Meublen ende Bestiael, van wat soorte die oock sijn, om te marcheren naer de Stadt van Antwerpen door de regten weg, ende met een stilliggen op den wege, ende aldaer aenkomen des anderen daegs nae hare uyttogt. Tot welcken eynde hun
| |
| |
door sijn Hoogheyt gegeven sal worden goet ende seker Convoy, ofte geleyt met Wagenen ende Paerden, genoegsaem om hare voorsz Bagagie te voeren, siecken ende gequetsten tot Antwerpen voorsz.
| |
II.
Den voorsz Gouverneur, Veldt-Oversten ende Colonel, uyt de voorsz Stadt treckende, sullen met hun voeren twee halve Cartouwen, ende den grooten Mortier, ende Munitie van Oorloge daer toe noodigh, om met elcx drie scheuten te doen: Ende tot dien eynde sullen van sijn Hoogheyt met Peerden voorsien sijn, ende suffisante equipagie, omme die te brengen tot Antwerpen voornoemt. Ende de voorsz Artillerye gevolgt van Commisen oft bewaerders van de Munitie des Konincks van Hispanien, Edelluyden van het Geschut, Ingenieur, Constabel, Canonnier, en van alles dat dependeert van den train van d' Artillerye.
| |
| |
| |
III.
Wel verstaende dat uytgesondert de twee halve Cartouwen ende Mortier, en 't geene daer van dependeert, alle de reste van 't Canon en alle de Munitie van Oorloge: Item de Vivres ende Provisien den Koninck van Hispanien toebehoorende, van wat soorte die oock mogen sijn, sullen volkomelijcken ende sonder bedrog gelevert werden aen den genen die sijn Hoogheyt daer van den last geven sal ten dien eynde.
| |
IV.
D'Officieren en Soldaten binnen de voorsz Stadt, hebbende eenige roerende oft onroerende goederen van wat nature die sijn, die sy niet en konnen met hun weg voeren, sullen de vryheyt hebben om daer van te disponeren binnen een jaer naest-komende.
| |
V.
De Gevangenen van d'een en d'ander sullen ontslagen worden, mits betalende alleenlijck hare kosten.
| |
| |
| |
VI.
Geen Officieren of Soldaten en sullen mogen gearresteert worden by haer uyttochte voor eenige schuldt.
| |
VII.
De Krancke ende Gequetste die niet en konnen verleyt ofte vervoert worden, sonder merckelijck pericul van haer leven, sullen in de voorsz Stadt mogen blyven tot datse genesen sijn, ende sullen als dan weg gesonden werden, onder vry geleyt, een yder nae sijnen Officier, met haere Wapenen ende Bagagie.
| |
VIII.
Alle de Huys-luyden van 't Landt van Waes, die gecommandeert sijn geworden voor de Belegeringe, om op de Wagt te komen in de voorsz Stadt met haere Wapenen, ende daer in sijn geslooten geweest, sullender vry uyt mogen gaen, met haere voorsz Wapenen ende Bagagie, een yder nae sijn Dorp, als oock alle andere Huysluyden die daer henen gevlucht sijn.
| |
| |
| |
IX.
Tot de verseeckering van Convoy of geley, Paerden ende Wagenen, die wegen sijn Hoogheyt sullen versogt sijn, volgens 't geene boven geseyt is, den voorsz Gouverneur, Velt-Oversten ende Colonel, sullen hier twee Capitainen laeten in Ostagie, die oock sullen wederom gesonden werden in alle seeckerheyt naer de voorsz Stadt van Antwerpen, terstondt nae de wederkomste van 't voorsz Convoy en Wagenen.
Gedaen in 't Leger voor Hulst, den vierden Novembris 1645. Geteeckent F. Henry de Nassau, Prince d'Orange. Noch laeger, Ter Ordonnantie van sijn Hoogheyt, C. Huygens; ter sijden, J. de Haynin, den Grave van Mottry, den Grave van Mouscron.
| |
| |
Volgt het Verdrag van de Geestelijckheyt en Borger-staet.
| |
ARticulen by sijne Hoogheyt Mijn Heere den Prince van Orangien, geaccordeert aen de Geestelijckheyt, Bailliu, Borgemeesters en Schepenen der Stadt van Hulst.
I.
Alle Offensien en Vyandtschappen gepleegt, soo by Geestelijcke als Wereltlijcke Persoonen, voor ende gedurende dese Belegeringe, sullen van wedersijden vergeten ende vergeven sijn.
| |
II.
In 't geene belangt het stuck van de Religie ende Geestelijcke Goederen, sal sig een yder binnen de voorsz Stadt hebben te gedragen, tot het geene dienaengaende sal werden gestatueert by de Hooge ende Mogende Heeren Staten Generael, mits sig elck een hebbe
| |
| |
te comporteren in alle stilligheyt, en niets en attentere tegens den dienst der Vereenigde Nederlande, nochte haer Hoogh Mog: Placcaten op het stuck van de Geestelijckheyt geëmaneert, ofte als noch te emaneren, welverstaende dat de Gereformeerde Religie ende geene andere in de selve Stadt publycquelijck sal werden geexerceert.
| |
III.
De voorsz Stadt ende Ingesetenen der selve, sullen by alle hare Privilegien ende Vrydommen werden gelaten.
| |
IV.
Alle Borgers en Ingesetenen der voornoemde Stadt, present of absent sijnde, van hoedanige qualiteyt sy mogen wesen, het sy dan dat sy in dienst van den Koninck van Spangien hebben geweest ofte niet, sullen naer dit Tractaet daer uyt mogen vertrecken waer het hun believen sal, met hare
| |
| |
Huys-gesinnen, Meubelen, Papieren ende andere roerende Goederen, of sullen haere Woonplaetse binnen de voorsz Stadt mogen continueren den tijdt van drie naestkomende jaeren, om binnen den selven tijdt te mogen resolveren, of sy aldaer sullen willen blyven woonen ofte niet, sullen mede geduyrende den selven tijdt, vryelijck mogen verkeren al-omme in de Plaetsen ende Steden van den Koninck van Spangien, als oock ten Platten Lande, met kennisse ende consent van den Gouverneur der voorsz Stadt van Hulst, soo om te besien waer sy hare Woon-plaetse sullen willen nemen, als om andere hunne particulier affaires: Ende ingevalle sy binnen de voornoemde drie jaren, ofte ten eynde der selve sullen willen vertrecken, sullen het selve vryelijck mogen doen met haere Vrouwen, Kinderen ende Goederen, te Waeter ende te Lande, sonder in eenige Tollen, Licenten of 't ondersoeck van Schepen gehouden te sijn, oock sonder eenig recht van Issuen ofte uytgaen te moeten
| |
| |
betaelen, alwaer 't oock soo dat ymand in de drie voorsz jaeren eenige publycque diensten hadde bedient. Sullen insgelijcx mogen disponeren van alle hunne goederen, deselve mogen verkopen, beswaren ende transporteeren, sonder eenige belastinge daer van te moeten betaelen, op wat pretext ende Ordonnantie sulcx soude mogen wesen, het sy alreede gestelt ofte noch te stellen, of wel de selve goederen laten administreren, ende het inkomen der selver ontfangen, by sulcke als hun goet duncken sal; ende komende te sterven binnen of buyten de selve Stadt, met Testamente ofte niet, sullen deselve goederen volgen aen de Testamentaire Erfgenamen, ofte andere haere naeste Vrienden ab intestato respective: Item sullen alle haere Meuble, Goederen ende Koopmanschappen ende andere mogen vervoeren nae haer goet duncken, sonder dat sy van noode sullen hebben ander Paspoort, als dit tegenwoordige Tractaet, ende de geene die in neutrale Landen, ofte ten Platten Lande
| |
| |
sullen willen vertrecken, sullen wederom in de voorsz Stadt mogen komen woonen, als 't hun gelieven sal, met kennisse ende consent van den Gouverneur.
| |
V.
De geene die gedurende den voornoemden tijt van jaren, sullen willen gaen in de Landen ende Steden onder den Koninck van Spangien, om hare particuliere affairen, sullen 't selve mogen doen, gedurende den selven tijt, soo dickmaels het hun gelieven sal, ende t'elckens wederom in de voorsz Stadt mogen keren, om aldaer te blyven woonen of vertrecken als voorsz is, alles met kennisse ende consent van den Gouverneur als voorsz is; ende die binnen den selven tijt van drie jaren sullen gaen woonen in Neutrale ofte Contributie Landen, sullen genieten alle vrydommen ende exemptien, die d'Ingesetenen aldaer sijn genietende.
| |
| |
| |
VI.
In dit Tractaet met alle sijne Poincten ende Clausulen, sullen begrepen wesen alle Borgers ende Ingesetenen der voorsz Stadt die absent sijn, oock alle Geestelijcke Persoonen (onder reserve als voorsz is) het sy in de Stadt Woonachtig of gevlugt sijnde, mitsgaders de Huys-luyden die van den Platten Lande in de voorsz Stadt ofte elders gevlugt sijn, die uyt kragte deses vryelijck sullen mogen wederkeeren in hunne Dorpen ende Wooningen, met hunne gevlugte Goederen, ofte oock gedurende de voorsz drie jaeren in de Stadt mogen blyven woonen naer hun believen.
| |
VII.
Alle Vonnissen by de Magistraet der voorsz Stadt gewesen, daer af in tijts niet en is gereformeert, sullen van weerde blyven ende effect sorteren, desgelijckx oock alle Contracten
| |
| |
voor ende in de Belegeringe gemaeckt, hoedanigh die zijn.
| |
VIII.
Alle de gedane Stadts-Reeckeningen, oock alle andere Reeckeningen naer costume gedaen, sullen in hun geheel blijven, ende van weerden blijven sonder recherche.
| |
IX.
De geene die Renten ofte schulden op de Stadt zijn hebbende, sullen daer af alle jaeren betaelt werden sonder kortinge, volgens costuymen ende brieven van constitutie.
| |
X.
Alle schulden by de Magistraet tot op heden gemaeckt, sullen betaelt werden uyt het inkomen der voorn: Stadt.
| |
XI.
Die van de Magistraet tegenwoor-
| |
| |
dig, of die eertijts sijn geweest, en sullen niet mogen gerecercheert ofte gemolesteert werden over hare Ordonnantie of ligtinge van Penningen, ten behoeve van de selve Stadt gedaen.
Aldus gedaen in 't Leger voor Hulst, den vierden Novembris 1645. ende was geteeckent, F. Henry de Nassau, Prince d'Orange. Ter Ordonnantie van sijne Hoogheyt, C. Huygens, ende H. Hesius, F: vander Burgh.
Des anderen daegs den 5. dito, is het Guarnisoen uytgetrocken sterck omtrent seven hondert weerbare mannen, die begeleyt wierden nae Antwerpen: maer den Gouverneur mette Colonels en eenige andere afscheyt genomen hebbende van sijn Hoogheyt, begaven hun nae Gendt.
Dees heerlijcke overwinning, die in 't eerst gantsch onverwacht was, ten aensien van het ontijdig sai- | |
| |
soen, soo verr', dat de Krijgs-luyden voor 't aengaen van de marsch, al lange staet hadden gemaeckt nae de Guarnisoenen of Winter-quartieren te trecken, heeft opstont en al eer de Spaensche uyttogt nog gebeurde, d'oogen der Nieusgierige soo uyt Zeelandt, Brabant als andere Plaetsen, in groote menigte herwaerts gebracht, die by honderden, als van geen Logijs konnende voorsien werden, op de straeten moesten vernagten, in groote koud' en ongemack, door de felle Vorst die ' s nachts nae gemelte uyttogt begon.
Den selven dag van de uyttogt, heeft sijn Hoogheyt, onder het beleyt van sijn Excellentie Graef Willem van Nassouw, Stadthouder van Vrieslandt, gedetacheert twee Regimenten Cavallerye en ses Regimenten Infanterye, om de Forten van St. Andries en Moerspuy te beleggen, 't geen des anderen daegs wierd aengevangen, de laetste door welgedagte sijn Excellentie selfs, | |
| |
en het eerste onder het bestier van den Oversten Lieutenant Beyma.
D'Aproches op d'een en d'andere soo vlytigh als mogelijck bevordert werdende, sagmen de Biesbruggen tusschen den 9. en 10. dito over de Gracht van St. Andries gebracht, en of wel de Besettelingen de Trom deden roeren om te Parlementeren, hielden haer de Beleggers om eenig voorig gepasseerde, als hoorende doof, sulcx het selve Fort (waer voor den Heer van Neder-Hemert, al in 't eerst door een Canon-kogel het hooft had verloren) in manier van stormenderhandt overheert wierd, doch d'overige Besettelingen alleen als Krijgs-gevangens in bewaering genomen en nae 't Leger gevoert.
Des avondts den 13. dito, was sijn Excellentie Graef Willem met d'Aproches voor de Moer-spuy soo verr' genaedert, dat alles oock in staet was om te stormen, waer op de Besettelingen versogten te Parlementeren, en wierd' hun geaccordeert | |
| |
uyt te trecken met slaende Trom, vliegende Vaendels, brandende Lonten, Cogels in de mondt, en drie stucken Geschut.
Naer dese sijn van selfs gevolgt de Forten St. Catharina, St. Gillis, St. Marcq, St. Joseph, met noch eenige andere Sterckten daer omtrent.
Door de gedachte Belegering (in welcke buyten de Bomben, Granaden en geweldt van Musquet-kogels, uyt het Quartier van sijn Hoogheyt met vier en twintig Stucken sijn gedaen 7845. schooten, en uyt'et Quartier van sijn Excellentie van Brederode 5652. met thien Stucken) waren de Geestelijcke en Wereldtlijcke Gebouwen van de Stadt soo wel als de Fortificatien al-om seer beschadigt, 't geen metter tijt herstelt, en merckelijck verbetert is.
En was de vreugde deser Overwinning soo algemeyn, dat daer over veel goude en silvere Gedenckpenningen wierden gemaeckt, ver- | |
| |
beeldende van d'een zijde de Stadt, omliggende Velden en Belegering, met dit Inschrift boven het Stadts-Wapen.
Nuuc Ceres horrida rusco.
Aen d'ander zijde, binnen een om-kring van Loof-werck, en daer boven het Wapen deser Staets Republijcq.
D.O.M.E.R.S.
An: Chr: mdcxlv. Fr: H. Aur: Pr: Postquam, Victrices Bat: Legiones Ausu post recuperatam libertatem, Inaudito fossam unam, Fluvios Iv. Per ipsa Fland. Viscera trajecisset, Hulstam intra Mensis spatium AEstate jam adulto cinxit, oppugnavit,
Ad deditionem compulit.
Op de selve Overwinning vindtmen oock van den Ridder Constantijn Huygens de volgende Verssen.
| |
| |
Op de Stadt.
't Is omgekomen, Hulst door d' achterdeur bedrogen,
Heeft sig voor 't sagt gesagh van Nassauw neergebogen,
Bedriegt ons 't voorspoock niet, u Voor-stadt ligt ter neêr
Antwerpen, 't naeste jaer bestormt u ons geweêr;
Hoort schoon' hoort fiere Stadt versuymt u niet te neygen,
Al spreeckt het Hollandts voor des Hemels tijdig dreygen,
Tot u behoudenis heeft Spangien magt noch moedt,
En Hollandt heeft geen dorst nae u vergoten bloedt;
Genade komt u voor van Zegenrijcke handen:
Maer onwraecksugtige aenveert ons Minne-panden.
De Borger toom en sal u Borgers niet ontgaen,
Gevoelen en gewaet van Romen sal bestaen:
| |
| |
Maer treft gy geen van twee verachte gunst sal prangen
Tot ongunst, en de Wet des Winnaers doen ontfangen,
Kiest banden van geweldt of vriendtschap storm of stilt,
Kiest of gy Suster staen of Slave leggen wilt.
Hulst Gewonnen.
Orangie is mijn Heldt, van afkomst aen geërft,
En sulcken Hooft betaemt een lof dat langsaem sterft,
Daer onder groeyde 't vol tien dubbelde Laurieren,
Noch sijnder by gehaelt van vierderley Rivieren,
Nu kroont hy sich met Hulst, en 't staet my beter aen,
't En kan oock niet gepluckt ontgroenen noch vergaen.
Op de droogte ter tijt van de Spaensche Uyttoght.
November is aen 't gaen, en 't stuyft in Hulster-Landt,
| |
| |
Al stondt de Werelt in der lange daegen brandt,
Bepluymde Jonckertjens, die noode sijt bestoven,
Beklaegt dit stuyven niet, 't is stof om Godt te loven.
Tot Gouverneur der Stadt en onderhorige Forten, wierd aengestelt sijn Vorstelijcke Genade, Graef Hendrick van Nassauw, Ridder van de Konincklijcke Deensche Ordre &c. overleden den 7 Novemb. 1652.
Nae dese sijn gevolgt d'Hoogh Edele Geboren Heeren,
Gijsbrecht van Hardenbroeck, overleden den 18. October 1658.
Jacob vander Meer, van Beerendrecht, overleden den 14. November 1661.
Willem de Bondt, overleden den 28. December 1670.
Daer nae, en noch tegenwoordig
Meynard de Perceval, Heere van Wichen, Colonel van een Regiment Infanterye.
|
|
Auteursrechtvrij