Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Arte di palabra (1973)

Informatie terzijde

Titelpagina van Arte di palabra
Afbeelding van Arte di palabraToon afbeelding van titelpagina van Arte di palabra

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (1.04 MB)

Scans (14.61 MB)

ebook (3.25 MB)

XML (0.12 MB)

tekstbestand






Genre

sec - letterkunde

Subgenre

non-fictie/naslagwerken (alg.)


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Arte di palabra

(1973)–Pierre Lauffer–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

18. Kwenta kortiku i novela

Awendia kwenta kortiku i novela ta e dos fórmanan mas konosi di épika. Un kwenta kortiku ta un istoria un poko kondensá na prosa. Un kwenta kortiku ta kana parew ku mito, pasobra e ta un istoria pa entretene hende. E no ta trata problema grandi o difisil.

Den un kwenta kortiku no tin hopi personahe. I tampoko no tin un desaroyo kompletu di e figuranan manera den un novela. Aunke mester ta bisá ku den ultimo tempu hopi kwenta kortiku ta bai den direkshon di novela, komo e deskripshon sikológiko ta birando mas profundo.

Di fama mundial ta e kwentanan di Boccaccio (Decamerone = kwenta di dies dia).

E kwentanan kortiku di Edward de Jongh i Guillermo Rosario ta hopi konosi. Di Ornelio (Kees) Martina tambe.

Novela

Un novela ta un istoria mas ekstenso tokante bida di un o mas hende. Por tin figura istóriko den un novela, pero e owtor tin libertad di pone mas figura den dje, basta e no kambia ni karakter ni fecha istóriko. Un ehempel ta ‘E rais ku no ke muri’ di Rosario.

E proposito prinsipal di un novela ta deskripshon di karakter di hende bibu den relashon ku otro persona. Un eskritor di novela mester pinta pa nos kon su heroe ta den e tantisma komplikashonnan di bida. E mester laga nos mira e lucha konstante den e diversidad enorme di

[pagina 21]
[p. 21]

deseo, ánsha i lokura; kon e figura ta lucha, pèrdè o gana. Tur esaki mester ta hast di tal manera ku nos no por duda ni un momentu so ku ta hende ku realmente a eksisti. E desaroyo gradwal i lógiko di e konfliktonan ta eksigi hopi saber di hende su bida espiritwal, meskos ku e reakshon natural di e diferente figuranan riba loke un o mas ta hasi. Un eskritor di novela tin e obligashon di deskribi akshon, pensamentu i papiamentu di kada figura sigun e mentalidad di kada figura, pa esakinan ta aseptabel.

E tin ku separa e partinan prinsipal for di e partinan menos importante, di tal manera ku e detayenan di su istoria ta sirbi únikamente pa kompleta su istoria; i esaki sin kita atenshon kompletu for di e figura prinsipal o e parti prinsipal.

Ke men anto ku un bon eskritor di novela mester tin:

1.un bon konosementu di bida espiritwal; e mester ta un bon sikólogo.
2.e kapasidad di pone orden den su tema.

Novela istóriko

Un novela istóriko ta un novela ku tin komo tema un parti di istoria. E ta eksigi un bon estudio di e tempu ku e eskritor ta bai trata. E personanan istóriko mester ta di akwerdo ku e berdad istóriko. Ademas di esei e eskritor ta mará na e relashonnan sosial i religioso di e tempu. Uniko kaminda ku su fantasia tin libertad ta ora e ta trata o krea e figuranan menos importante den su istoria.

Novela realistiko i naturalistiko

Esaki ta diferente for di e novela istóriko. Pasobra e eskritor no ta skohe su tema for di un tempu den pasado, pero for di bida di awendia. E ta presenta un fragmento di un hende su bida manera e ta mir'e. Den e kaso aki e eskritor por enfoka riba un persona so. Tambe e por pinta realidad krudo i bida duru manera su bista a mira esei. Emile Zola, Flaubert i Maupassant ta algun representante di novela naturalístiko.

Algun ehemplo den nos literatura, aunke mas kortiku, ta ‘Morto di Enid Lacruz’ (Edw. de Jongh), ‘Ju pretu’ (Lauffer), ‘Kwater as’ (Rosario).

Novela sikológiko

Si den un novela realístiko tin un desaroyo i análisis eksakto di un bida espiritwal, nos ta papia di un novela sikológiko.

Ta eksisti tambe novela di kustumber. Esaki ta trata kustumber di siertu ambiente den siertu tempu. Ademas tin novela di famia i novela regional. Ma loke tur esakinan tin komun ta ku nan ta trata komo tema loke ta sosode den un tempu aktwal; i den esaki nan ta diferente for di novela istóriko.

Elias Moreno Brandao a skibi un novela di kustumber (na spañó).

[pagina 22]
[p. 22]

Novela di tesis o novela tendensioso

Esakinan ta skibi ku e intenshon di hasi propaganda pa un idea. Masha konosi den e sorto aki ta ‘E chosa di Tio Tom’ di H. Beecher-Stowe i ‘Max Havelaar’ di Multatuli.

Novela di aventura

Si un novela sikológiko ta trata problema o komplikashon sikológiko, e novela di aventura ta trata mas tantu riba loke ta sosode. E novelanan aki ta atraktivo, pasobra nan ta trata di luga deskonosi.

Novela di detektif

Esaki tin algu di un novela di aventura. E owtor konosi riba e terenu aki ta Edgar Allan Poe. Un otro ta Arthur Conan Doyle. George Simenon ta un mas.

Un novela di detektif ta trata e investigashon eksakto i sutil, kombinando i sakando konklushon, pa haña klaridad den un kaso skur.

Novela di klave (roman à clef)

Si e owtor trata un persona ku realmente a eksisti, pero ku otro nomber, nos ta yama esei Novela di klave.

Ta eksisti tambe loke nos ta yama ‘vie romancée’, den kwa e owtor ta deskribi bida di un persona sélebre.

Siklo di novela

Si un owtor haña ku un novela so no ta sufisiente, e ta produsi un síklo di novela ligá. P.e.: The Forsyte Saga di John Galsworthy i ‘La comédie humaine’ di Honoré de Balzac.

Novela di futuro

‘Nineteen Eighty-four’ di George Orwell ta un ehempel di novela di futuro. Den un novela asina aki e owtor ta duna un imagen di bida i di moda di pensa sigun su imaginashon.

Den ‘science-fiction’ tin mas énfasis riba invento sientífiko ku ta hasi tur loke ta imposibel bira posibel.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken