Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Mi lenga. Deel 2 (1971)

Informatie terzijde

Titelpagina van Mi lenga. Deel 2
Afbeelding van Mi lenga. Deel 2Toon afbeelding van titelpagina van Mi lenga. Deel 2

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (1.70 MB)

Scans (18.27 MB)

ebook (3.35 MB)

XML (0.16 MB)

tekstbestand






Genre

non-fictie

Subgenre

studie
non-fictie/schoolboek


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Mi lenga. Deel 2

(1971)–Pierre Lauffer–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende
[pagina 47]
[p. 47]

Di djesun lesaant.



illustratie

Vèrbo

Tin dos sorto di vèrbo Transitivo i intransitivo.

 

Un vèrbo transitivo ta ekspresá un akshon ku ta afektá o influenshá un komplemento direkto.

Por ehèmpel.

E futbolista a skòp e bala. (E vèrbo ‘skòp’ ta afektá e komplemento direkto ‘Bala’)

Fedoy a bende su kas. (Vèrbo bende Komplemento direkto Kas).

E pianista a toka e pianu (Toka: vèrbo. Pianu: komplemento direkto.)

Nan a dal e (Dal vèrbo) E komplementu direkto.

 

E vèrbonan. skòp, bende, toka, fiha, dal, ta vèrbo transitivo, pasobra nan ta ekspresá un akshon ku ta afektá o influenshá e komplementonan direkto. bala, kas, pianu, ley, e.

 

Un vèrbo intransitivo ta un vèrbo ku no tin mester di un komplemento.

[pagina 48]
[p. 48]

Por ehèmpel:

E hòmber a lanta for di swela.

‘lanta’ ta intransitivo.

Bo por bisa. ‘E hòmber a lanta’, sin kambya e nifikashon.

Pero si bo bisa. ‘E hòmber a lanta su kurpa for di swela’, anto ‘lanta’ ta un vèrbo transitivo, pasobra e ta ‘lanta su kurpa’ Den e kaso aki ‘su kurpa’ ta komplemento direkto di e vèrbo ‘lanta’.

 

Sa sosodé hopi be ku por uza un vèrbo na forma transitivo i tambe na forma intransitivo. Por ehèmpel.

 

Toni a hole e flor (trans.) E flor ta hole dushi. (in trans.)

Pastor a bati klòk (trans.) Klòk di misa ta bati. (in trans.)

 

Inflekshon di vèrbo

Un vèrbo por kambya, pa demonstrá un kambyo di nifikashon.

 

Den kaso di ‘bisa’ tin inflekshon kompletu. E ‘pasado’ di ‘bisa’ ta ‘di’ o ‘disi’

E di ku e ta laga kai. Den disi ku disi a bin resultá ......

 

‘Bay’ ta bira ‘ban’

Ban kas. Laga nos ban pa kaba.

 

Den presente tur nos vèrbonan ta keda meskos: Mi ta mira, bo ta kome, nan ta landa.

 

Den pasado nos tin ‘a’ i ‘tabata’ komo kopulativo o vèrbo owksilyar:

Nos a tende algu. (owksilyar).

Nan tabata mira e kas. (owksilyar).

Nos tabata malu. (kopulativo).

 

Den futuru nos ta uza e owksilyar ‘lo’ o e forma di presente ora tin un palabra den e frase ku ya ta indiká

[pagina 49]
[p. 49]

futuro:

Lo mi mira. Abo lo sinti. (énfasis riba ‘Abo)

Mañan nos ta sali pa merka.

 

Den forma Progresivo. Mi tabata mirando. (di mira)

E tabata sigyendo. (di sigi)

 

Atenshon!! ..... Den ‘Subhuntivo’ e vèrbo owksilyar ‘ta’ ta kai afó:

 

P.e.

Si bo mira Toni, kumindé pa mi.

Ora bo sali mañan, korda kumpra e flus.

Dia bo topa Djo, bo por tuma e buki pa mi.

 

Kambyo di aksentwashon di vèrbo nos ta haña

 

Den ‘Imperativo’: Kome bo kuminda!

(aksènt ta riba e ‘o’ di ‘kome’.)

 

Den e frase: ‘Nos ta kome’ ..... e aksènt ta

kai tantu riba ‘o’ komo ‘e’ di ‘kome’

 

Den un kontrakshon (Por ehèmpel:

El a bisami), e aksènt ta kai riba e ‘a’ di ‘bisami’

Vèrbo personal

Esaki ta e vèrbo ku tin un suheto.

P.e. Mi ta kome pan.

‘Mi’ ta e suheto.

‘Kome’ ta e vèrbo.

Vèrbo impersonal.

Esaki no tin suheto.

P.e.: Tin bisá. (‘Tin’ ta e vèrbo, pero no tin suheto.

[pagina 50]
[p. 50]

Sa sosodé.

Por resultá.

Tabata papyá.

Lo tarda basta.

Vèrbo refleksivo

E akshon di e vèrbo ta reflehá riba e suheto.

P.e. Mi ta dibertimi mashá.

El a imaginé ku tin spiritu.

 

Pero: El a skonde su kurpa.

Nan a hinka nan kurpa den kas.

Vèrbo kopulativo

 

Esaki ta e vèrbo ku ta forma unyon entre suheto i predikado.

 

P.e.: Nos ta grandi.

‘Nos’ ta suheto. ‘ta grandi’ ta e predikado.

 

Nan parse para sin nèshi.

Djo a bira polis.

Mani a keda ketu.

 

Vèrbonan kopulativo ta: Ta, bira, parse, keda, yama, resultá.

Vèrbo owksilyar

Ta, tabata, por, mester, sa, lo.

 

E vèrbo owksilyar ta forma predikado huntu ku infinitivo o partisipyo.

Por ehèmpel:

Nos ta balya.

Nos ta kore.

[pagina 51]
[p. 51]

Nos tabata kome.

E por mira.

Boso mester bay

E sa pasa aki banda.

Lo mi pensa riba bo.

Mi ta mirando. (‘mirando’ ta partisipyo).

 

Tuma nota!!

E vèrbo owksilyar ta yuda un otro vèrbo den un akshon.

E vèrbo kopulativo ta indiká un sitwashon.

Infinitivo

Por uza ‘infinitivo’ di un vèrbo komo sustantivo.

P.e. ‘Lesa ta un plaser. (Aki “lesa” ta uzá komo sustantivo).

 

Tambe por uza un vèrbo komo adhetivo.

 

P.e.: Su kapasidat di lesa a yudé bay dilanti. (E infinite “lesa” ta modifiká “Kapasidat”. Ke men an to ku den e kaso aki “lesa” ta un adhetivo pasobra e ta modifiká e sustantivo “kapasidat”

 

Un infinitivo uzá komo advèrbyo, nos ta haña den e frase:

 

“Pa haña informashon, el a lesa e buki”.

 

(Pa haña’ ta modifiká e vèrbo ‘lesa’ E ta lesa pa haña ............)

Ehèrsisyo

1.Menshoná den e pasashi ku ta sigi, e palabranan ku ta vèrbo, i bisa tambe kwa ta ‘transitivo’ i kwa ta ‘in-
[pagina 52]
[p. 52]
transitivo’.
Maske nan a sonreí i kumindá otro ku mashá kortesia nan tabata kla pa kòrta otro su garganta. Aparentemente nan tabata amigu, esta den bista di esnan ku a mira nan. Nunka nan no ker a admití ku nan ta na pleytu ku otro. Sinembargo tur nan amigunan a bin ripará ku amistat grandi a yega na su fin.
2.Kwa vèrbo tin kambyo kompletu den su inflekshon, ekspresando ‘pasado’?
3.Ki ora un vèrbo ta ‘transitivo’?
4.Duna un ehèmpel kaminda por uza un vèrbo tantu komo transitivo i intransitivo.
5.Kwa ta e manera mas fasil pa splika ku un frase ta ekspresá ‘subhuntivo’?
6.Uza infinitivo di un vèrbo komo sustantivo.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken