Anthoni van Leeuwenhoek, Alle de brieven. Deel 13: 1700-1701

Alle de brieven. Deel 13: 1700-1701(1993)–Anthoni van Leeuwenhoek

[p. 130]

Brief No. 214 [128]
9 Juli 1700

Gericht aan: Hans Sloane.

Manuscript: Eigenhandige, ondertekende brief. Het manuscript bevindt zich te Londen, Royal Society, MS 1982, Early Letters L.3.17; 13 kwartobladzijden.

Gepubliceerd in:

Philosophical Transactions 22 (1700-1701), no. 263 (april 1700), blz. 552-560, 7 figuren. - Vrijwel volledige Engelse vertaling.

A. van Leeuwenhoek 1702: Sevende Vervolg Der Brieven..., blz. 223-237, 7 figuren (Delft: H. van Krooneveld). - Nederlandse tekst [A].

A. à Leeuwenhoek 1719: Epistolae Ad Societatem Regiam Anglicam..., blz. 213-225, 7 figuren (Lugduni Batavorum: J.A. Langerak). - Latijnse vertaling [C].

N. Hartsoeker 1730: Extrait Critique des Lettres de feu M. Leeuwenhoek, in Cours de Physique..., blz. 51-52 (La Haye: J. Swart). - Frans excerpt.

S. Hoole 1807: The Select Works of Antony van Leeuwenhoek..., Dl. 2, blz. 235-241, 7 figuren (London). - Engelse vertaling van het grootste deel van de brief.

A.J.J. Vandevelde 1923: De Brieven 108 tot 146 van Antoni van Leeuwenhoek..., in Versl. en Meded. Kon. Vlaamsche Acad., Jrg. 1923, blz. 102. - Nederlands excerpt.

Korte inhoud:

Over rode bloedlichaampjes van een bot en een zalm; hun ovale vorm en hun manier van stromen door haarvaten. Wasmodel van een rood bloedlichaampje opgebouwd uit 6 × 6 kleinere bolletjes. Vergelijking met de bouw van vetbolletjes. Afbeelding van slagaderen, haarvaten en aderen met daarin de rode bloedlichaampjes. Over spermatozoën in een jonge haan.

Figuren:

De oorspronkelijke tekeningen zijn verloren gegaan. In de uitgaven A en C zijn+ de zeven figuren bijeengebracht op één plaat tegenover respectievelijk blz. 230 en 220. In Hoole zijn de figuren te vinden op Plate XVII, fig. 26-32.

Opmerkingen:

Een eigentijdse, Engelse vertaling van de brief bevindt zich in handschrift te Londen, Royal Society, MS 1983, Early Letters L.3.18; 7 foliobladzijden.

De brief werd voorgelezen op de vergadering van de Royal Society van 17 juli 1700, O.S. (Royal Society, Journal Book Original, Dl. 10, blz. 192). Zie voor de Oude Stijl (O.S.) aant. 2 bij Brief 216 [130] van 27 juli 1700, in dit deel.

[p. 131]

Letter No. 214 [128]
9 July 1700

Addressed to: Hans Sloane.

Manuscript: Signed autograph letter. The manuscript is to be found in London, Royal Society, MS 1982, Early Letters L.3.17; 13 quarto pages.

Published in:

Philosophical Transactions 22 (1700-1701), no. 263 (April 1700), pp. 552-560, 7 figures. - Practically complete English translation.

A. van Leeuwenhoek 1702: Sevende Vervolg Der Brieven..., pp. 223-237, 7 figures (Delft: H. van Krooneveld). - Dutch text [A].

A. à Leeuwenhoek 1719: Epistolae Ad Societatem Regiam Anglicam..., pp. 213-225, 7 figures (Lugduni Batavorum: J.A. Langerak). - Latin translation [C].

N. Hartsoeker 1730: Extrait Critique des Lettres de feu M. Leeuwenhoek, in Cours de Physique..., pp. 51-52 (La Haye: J. Swart). - French excerpt.

S. Hoole 1807: The Select Works of Antony van Leeuwenhoek..., vol. 2, pp. 235-241, 7 figures (London). - English translation of the greater part of the letter.

A.J.J. Vandevelde 1923: De Brieven 108 tot 146 van Antoni van Leeuwenhoek..., in Versl. en Meded. Kon. Vlaamsche Acad., 1923, p. 102. - Dutch excerpt.

Summary:

On red blood corpuscles of a flounder and a salmon; their oval form and the way they flow through the capillaries. A wax model of a red blood corpuscle, which has been composed of six times six smaller globules. Comparing this to the structure of globules of fat. A picture of arteries, capillaries, and veins with the red blood corpuscles in them. On the spermatozoa of a young cock.

Figures:

+The original drawings have been lost. In the editions A and C the seven figures have been combined on a single plate facing pp. 230 and 220 respectively. In Hoole the figures are to be found on Plate XVII, figs 26-32.

Remarks:

A contemporary English translation of the letter is to be found in manuscript in London, Royal Society, MS 1983, Early Letters L.3.18; 7 folio pages.

The letter was read out in the meeting of the Royal Society of 17 July 1700, O.S. (Royal Society, Journal Book Original, vol. 10, p. 192). See for the Old Style (O.S.) note 2 to Letter 216 [130] of 27 July 1700, in this volume.

[p. 132]

d'H^r Hans Sloane
Secr: vande Roij:
Soci^t1

Delft in Holland den 9^e Julij 1700.

Mijn Heer.

Mijn laasten aldera Onderdanigsten aan UEd: is geweest den 15^e der voorledene maant2, waar inne ik onder andere kome te seggen, aan wie UEd: de Philosophicall Transactions tot Rotterdam sult gelieven te addresseren, die ik te gemoet sie.

+Hier nevens gaan mijne aanteekeninge, die ik ontrent de Bloet-loop vande Bottgens hebbe gehouden. Versoeke soo veel goetheijt teb hebben, om mijn Onderdanigste dienst aande Edele Heeren Leden, van de Coninklijke Societeit te presenteren3.

Ik hebbe in dit Winter Saijsoen veel malen gesien, dat de kinderen uijt de Spiering (die digte bij mijn Huijs verkogt werd) kleijne levende Bottgens, sogten, om deselve int water te werpen, op dat ze het gesigt zouden hebben, van die ongewoone beweginge, die deselve Visjens, int voort swemmen gebruijken, buijten andere Rivier Vis4.

Dit heeft mij bewoogen, selfs5 dec kleijnste soort van Bottgens, waar onder eenige waren, welkers Lighame de staart aan een zijde gestelt6, ontrent een duijm7 breet lang waren8.

[p. 133]

Mr. Hans Sloane
Secretary of the
Royal Society1

Delft in Holland, the 9th of July 1700.

Dear Sir,

My last most humble letter to You was dated the 15th of last month2; in this I told You, amongst other things, to whom kindly to address at Rotterdam the Philosophical Transactions, to which I am looking forward.

+Enclosed are my notes which I kept about the circulation of the blood in little+ flounders. Please be so kind as to present my most humble services to the Honourable Gentlemen, the Members of the Royal Society3.

During this winter season I often saw that the children looked for small living little flounders among the smelts (which are sold near my house), in order to throw them into the water, so that they might behold the curious motion of those little fishes when they are swimming, a motion which is different from that of other river fishes.

This induced me to examine myself the smallest kind of flounders, among which there were some whose bodies, apart from the tail, were about one inch4 long.

[p. 134]

Dese Bottgens veel malen voor het Vergroot-glas brengende, om de Circulatie van het Bloet, (waar in ik groot vermaak schepte) te sien, ende dat om de menigvuldige veranderinge van dea Bloet loopen, die ik niet alleen voor mijn selven9, maar ook aan verscheijde geleerde Heeren hebbe laten sien10. Viel mijn oog weder op de deeltgens, die het Bloet in ons gesigt root maakt, en waar vanb ik voor desen hebbe geseijt, dat uijt platagtige Ovaale deeltgens bestonden11.

De grooste Bloet-loop die ik aan de vinnen quamc te sien, was meest door gaans12 aan ijder zijde, vande veel leedige beentgens13 die inde vinnen zijn, en welke Bloet-vaatgens ontrent de geseijde Beentgens, soo dik waren, datter wel vijfentwintig vande geseijde deeltgens Bloet, te gelijk nevens den anderen14 konden door gaan. Welke Bloet-vaatgens, hoe meer die na het uijterste eijnde vande vinnen quamen, hoe dunder die Bloet-vaatgens wierden, om datter door gaans15 kleijnder vaatgens van de Arterien uijt gingen.

Gelijk nu aan de eene zijde, van soo een verhaalt veel leedig Beentge, een Arterie liep, soo liep aan de ander zijde van dat selvige beentge, meest door gaans weder een Venae16; ende ook wel dat een Arterie, en een Venae, nevens den anderen14 waren gelegen, ja soo digt bij een, dat het mij toe scheen, als of de rokken17 van die twee vaaten, aan den anderen14 waren vereenigt.

[p. 135]

Having placed these little flounders several times before the magnifying glass to see the circulation of the blood (in which I took great delight), and this because of the great variations in the flow of the blood, which I observed not only myself, but also showed to several learned gentlemen5, I caught sight again of the particles which make the blood appear red to us and which I have previously said are flattish and oval6.

The main flow of the blood, which I saw in the fins, was on the whole on either side of the multi-jointed little bones which are in the fins. Near the said little bones these blood vessels were so wide that at least twenty-five of the said blood particles could pass through them simultaneously side by side. The nearer they came to the extremity of the fins, the narrower these blood vessels became, because smaller vessels branched everywhere from the arteries.

Whilst on one side of such a multi-jointed little bone there ran an artery, on the other side of this bone usually there ran a vein; and sometimes an artery and a vein lay beside each other, nay, so close together that it seemed to me as if the walls of those two vessels had united.

[p. 136]

Uijt dese geseijde Arterien, quamen op veel plaatsen dunne sprankjens18, doora de dunne menbrane, die tusschen de veel leedige beentgens waren, en welkeb sprankjens meest doorgaans dwars waren loopende inde menbrane, en welke Adertakjens, niet meer dan drie ofte vier hair breeten lang zijnde vereenigde weder19 in een Venae.

Gelijk nu soo een verhaalt dun Arteritge, niet wijder was, dan dat twee à. drie deeltgens Bloet, te gelijk daar door konden gaan, namentlijk, als de Vinnetgens van het Visje in rust lagen, wanneer dan de Vis-beentgensc redelijk digt bij een lagen, maar als het Visje, sijn Vinnetgens tot voortswemminge stelden, en daar door de Vis-beentgens, verder van een wierden gebragt, ende de menbraantgens wierden uijt gerekt, en bij gevolg dan ook de Bloet-vaatgens, die inde dunne menbrane waren leggende, meer als twee maal soo lang wierden uijt gerekt, dan ze waren, als de vinnen in haar rust lagen, en wel voor namentlijk inde staart vinne20.

+Ik hebbed dan veel malen de staart vinne, als voor mij wel de gemakkelijkste zijnde, in soo danige breete uijt gespreijt, als of het Visje, deselve stark int voort-swemmen was bewegende, met voornemen, om in soodanige uijt gerekt Bloet-vaatgens, het Bloet te beschouwen; Als wanneer21 dan in dee dunne Bloet-vaatgens, daar te vooren, doen de staartvinne in rustf lag, twee à. drie deeltgens Bloet, te gelijk konden door gaan, nu inde uijt gebreijde staart-vinne, de Bloet vaatgens, die over dwars inde staart liepen, mede uijt gerekt zijnde, niet alleen maar een deeltge Bloet daar door konde loopen, maar die Bloet deeltgens, en liepen ook zoo snel niet voort, als inde Bloet-vaatgens, die niet uijt gerekt waren, en welke deeltgens Bloet, ook op eenige plaatsen, soo verre van de anderen14 g waren, datter nog een, en ook wel twee deeltgens Bloet, tusschen beijde soude hebben konnen leggen.

In welke waarneminge, ik niet en hebbe konnen sien, dat de Bloet-deeltgens, inde Bloet-vaatgens loopende, een platte Ovale gedaante hadde, maar deselve quamen mij nu rond, en dan wel in een ongeschikte gedaante22 te vooren. Het welk ik mij in beelde, dat veroorsaakt wierde, dat de vaatgens ongemeen stark uijt gerekt zijnde, daar door soo naeuw waren geworden, dat de deeltgens Bloet, als23 seer buijgzaam zijnde ende inde Vaatgens geprangt wesende, haar rondagtigeh figuur sijn benomen.

[p. 137]

From these arteries there came in many places narrow branches through the thin membranes between the multi-jointed little bones, which branches as a rule ran across the membranes, and which little branches were no more than three or four hair-breadths long, and united again to a vein.

Now such a narrow little artery was no wider than would allow two or three blood particles to pass through simultaneously, particularly when the fins of the little fish were motionless and the bones of the little fish lay reasonably close together, but when the little fish placed its fin in the swimming position and consequently the bones of the little fish were placed further apart and the little membranes were stretched, consequently the little blood vessels lying in the thin membranes were stretched to more than twice the length they had when the fins were motionless, particularly in the tail fins.

+I frequently extended the tail fin, because that is the easiest for me to handle, to such a breadth as if the little fish were vigorously swimming, in order to observe the blood in these stretched blood vessels. Now while previously, when the tail fin was motionless, two or three blood particles simultaneously could pass through the narrow blood vessels, with the tail fin extended not only could no more than one blood particle pass through the little blood vessels running across the tail, which had also been stretched, but those blood particles also did not move as fast as in the blood vessels that had not been stretched, while these blood particles also in some places were so far apart that one or even two more blood particles might have lain in between.

During this observation I could not see that the blood particles moving in the little blood vessels had a flat and oval form, but they now appeared round to me, in an irregular way. I thought this was caused by the fact that the vessels, being stretched extraordinarily, had thus become so narrow that the blood particles, since they are very flexible and had been squeezed in the little vessels, have lost their roundish form.

[p. 138]

Om mijn selven hier inne verder te voldoen24, snede ik van verscheijde Bottgens, een stukje vande staart, om het Bloet uijt de vaaten te sien, te meer, om dat ik mijn selven niet konde voldoen, dat het Natuurlijk wesen25 vande Bloet deeltgens inde Vissen, Ovale deeltgens konden sijn, als mij in beeldende26, dat de volmaakheijt eerder na een rond, als na een Ovaal moste zijn27, want ik beelde mij in, dat het Bloet vana Vissen, so wel uijt ses bolletgens bestond, als ons bloet ende het bloet van dieren28, want ik konde verscheijde deeltgens Bloet bekennen, die ontstukken waren gebrooken, aan de welke ik 4. en 5. ende ook aan eenige weijnige 6. deeltgens Bloet konde bekennen. Dog het geene mij aan merkelijk voor quam, dat was, dat veele deeltgens Bloet, een ovaale figuur en andere weijnige, mij weder rondagtig, en ook volkome rond, voor mijn gesigt quamen29.

+Om mij daar ontrent verder te voldoen24, hebbe ik Bloet genomen, soo als het+ uijt een onbestorven salm quam te vloeijen, als men deselve ontstukken snede, en hebbeb het Bloet uijt de salm op gevangen in een glase tuba, van de dikte als een dunne schrijf penne.

Dit Bloet was kort daar aan30 gestremt, en wanneer het voor een gedeelte weder vloeijbaar was geworden, hebbe ik het selvige in een dunder glase Tuba gedaan, en voorc het gesigt brengende, ende soo toe stellende31, dat door gaans32 de deeltgens Bloet wierde bewoogen, waar door veele met der selver platagtige, en ovaalze figuure voor mijn gesigtd, en andere33 die op zijde voor het gesigt quamen, konde wij weijnig dikte daar aan34 e bekennen, int kort, de andere als ze niet regt op zij quamen, vertoonden haar wat breeder, en al na dat ze voor het gesigt quamen35, sonder dat ik een deeltge bloet konde bekennen, dat een klootze ronte hadde36.

Het Bloet vande Salm is int oog, van een swarte gedaante37, het welke alleen veroorsaakt werd, door de meer als gemeene deeltgens Bloet, die het selve root maakt38.

[p. 139]

In order to gain greater certainty about this, I cut off a piece of the tail of several little flounders so as to see the blood from the vessels, the more so as I could not believe that the natural form of the blood particles in fishes could be oval, because I thought that perfection would tend towards a circle rather than towards an oval, for I thought that the blood of fishes consisted of six globules just as does our blood and the blood of animals, for I could discern several blood particles that had been broken to pieces, in which I could detect 4 and 5, and in some also 6 blood particles. But what seemed curious to me was that many blood particles appeared to me to have an oval form and a few others again roundish, and also perfectly round7.

+To gain further certainty about this, I took some blood such as it flowed from+ a fresh salmon when it was cut to pieces, and I collected the blood from the salmon in a glass tube with a diameter like that of a thin quill.

This blood had congealed shortly afterwards, and when part of it had become fluid again, I put it in a glass tube with a smaller diameter and placed it before my eyes, taking care that throughout the tube the blood particles were set in motion, in consequence of which many of them appeared flattish and oval to me and on others, which were seen sideways by us, we could detect little thickness. Briefly, the others, when they did not show their side, appeared somewhat broader according as they were seen by me, without my being able to detect one blood particle that was spherical.

The blood of the salmon looks black, which is only caused by the unusually large number of blood particles which make it red.

[p. 140]

Vorders spreijde ik van het geseijde Bloet, op een suijver glas, en sag insgelijks, dat daara de deeltgens Bloet seer dun lagen, dat het niet dan Ovaale figuurtgens waren, ende daar benevens, dat ik aan veele ovaaltgens konde bekennen, datb ze uijt bolletgens waren te samen gestelt, en eenige weijnige sag ik leggen, daar aan ik in een ovaale gewijse figuur ses bolletgens konde bekennen, leggende de bolletgens in twee rijen drie, aan drie.

Dog daar de bolletgens Bloet, wat veelc bij den anderen14 lagen, stremden de deeltgens Bloet soo danig in den anderen, datter geen Ovaale deeltgens te bekennen waren, alleen soo mij toe scheen, lagen verwart onder een, de deeltgens Bloet, die met haar sessen, een deeltge Bloet hadden uijt gemaakt.

+Dese mijne op nieuw aan genome39 na spooringe, en hebbend tot geen ander eijnde gestrekt, als om dat ik eenigen tijd in bekommering ben geweest, of ik in mijne voorgaande ontdekkinge, geen abuijse mogte hebben begaan, namentlijk dat de deeltgens Bloet inde Vissen geen Ovaale, maar ronde deeltgens waren, om dat alle de geene die de loop van het Bloet, bij mij hebben gesien, voore geen Ovaale deeltgens, maar voor ronde deeltgens aan sien.

Ik hebbe voor desen geseijt, en ik houde het nog staande, datter Bloet-vaatenf van zoo danigen naeuwte zijn, en40 waar doorg ik op veel plaatsen het Bloet sie circuleren, dat wanneer een grof zand41, gedeelt was in tien maal hondert duijsent deelen, dat soo danig kleijn deeltgeh, niet door eeni Bloet-vaatge soude gaan, ten ware het deeltge sand, soo buijgsaam was als een Bloet deeltge42.

Ik hebbe alle mijne kragten in gespannen, om was het mogelijk te ontdekken, de ovaale Bloet deeltgensj, soo als het Bloet in sijn volkome loop, inde Aderen was43, en daar toek hebbe ik dan uijt gekosen, de dunste Bloet-vaatgens, maar hoe op merkende ik ook was, soo en konde ik mij niet voldoen, want nu sag ik een deeltge dat een duijster agtig wesen hadde, ende dan weder een deeltge dat mij toe scheen veel helderder van Lighaam te zijn, en als ik de dunste Bloet-vaatgens voor mijn gesigt bragt, daar in het Bloet niet was voort loopende, gelijk in verscheijde vaatgens, na het uijterste van de vinne bij mij ontdekt wierde, soo waren de deeltgens Bloet inde selvige ontdaan44, soo datter niet als een effe stil staande vogt, die een weijnige geel agtige couluur hadde, te bekennen was.

[p. 141]

I further put some of the said blood on a clean glass and saw also that where the blood particles lay in a very thin layer, they were all oval figures, while I could also discern in many ovals that they were composed of globules; and I saw a few in which I could detect six globules in an oval figure, those globules lying in two rows of three.

But where the blood globules were crowded together rather much, the blood particles congealed together in such a way that no oval particles could be discerned; it only seemed to me that the six blood particles which had formed one particle of blood were entangled with each other.

+This examination newly undertaken by me was intended for no other purpose but that I had worried for some time whether I had not made an error in my previous discoveries, viz. that the blood particles in fishes were not oval, but round, because all those who saw the circulation of the blood at my home took them to be round, not oval.

I have said before, and I still maintain it, that there are blood vessels through which I see the blood circulating in many places and which are so narrow that if a coarse grain of sand8 were divided into ten times a hundred thousand parts, such a tiny particle could not pass through such a blood vessel, even if the grain of sand were as flexible as a blood particle9.

I have done my utmost to discover, if possible, the oval blood particles where the blood flowed unimpeded through the veins, and for this purpose I chose the narrowest blood vessels, but however observant I was, I could not gain certainty. For now I saw a particle which looked rather dark and then again a particle which appeared to me to be much brighter, and when I looked at the narrowest blood vessels, in which the blood did not flow - as I discovered in several vessels at the extremity of the fins - the blood particles therein had dissolved, so that I could merely discern a homogeneous stagnant liquor, which had a somewhat yellowish colour.

[p. 142]

+Ik hebbe voor desen, de ovaale deeltgens Bloet vande Vissen laten afteijkenena, soo als ik het belaste45, sonder dat den Teijkenaar het gesigt daar van hadde, ook hebbe ik voor desen het Bloet metb water vermengt, op datc de menigvuldige deeltgens, die het selvige root maakt, het naeuwkuerig gesigt beletten46. Maar om mijn+ selven, en ook andere daar ontrent meerder te voldoen, hebbe ik den Teijkenaar het vergroot glas, daar het Bloet van Salm voor stond, inde hand gegeven, op dat den selven soude teijkenen, soo als hij de geseijde deeltgens Bloet, quam te sien.

+Fig: 1: ABCD. vertoonend de ovaale deeltgens Bloet uijt een Salm, die ontrent dertig pont swaar woog.

Met AB. werden aangewesen, de deeltgens die met hete platagtigheijt der selver47, niet regt voor het gesigt quamen.

De andere, als ontrent C. waren die geene die platf voor het gesigt quamen drijven, en in welke deeltgens meest door gaans12 int midden een ligje48 was, dog in de eene grooter als de andere, die den Teijkenaar ook heeft waar genomen, als int midden vande selvige, soo veel in sijn vermogen was, aan gewesen49.

Gelijk50 nu dese deeltgens Bloet, swaarder51 sijn, als de soo genaamde Weijagtige Vogtigheijt, daar die deeltgens in gevoert werden, en welke deeltgens Bloet, en52 dunne vogtigheijt het Bloet uijt maaktg, soo hadde ik het soo geschikt, dat de deeltgens Bloet, na om laag sakte, dat seer langsaam toe ging, waar door den Teijkenaar de gelegentheijt hadde, om duijsenden van deeltgens Bloet, voor het gesigt te sien neder sakken.

Soo ik nu de geseijde deeltgens Bloet, na mijn gesigt te werk gaande, hadde af geteijkent, soo soude ik deselve wel twee maal soo groot, hebben geteikent, waar door ons blijkt, het onderscheijt tusschen het eene, en het anderh gesigt.

+Vorders hebbe ik voor een vergroot-glas gestelt het Bloet van een seer kleijn Bottge, en welki Bloet mede niet vermengt was met eenige vogtigheijt53, maar de deeltgens Bloet, mede in der selver sap lagen, welk sap men serum, ofte Weij van het Bloet noemt.

+Welke laast geseijde deeltgens Bloet, fig: 2. tusschen E en F. werden aangewesen.

[p. 143]

+I previously ordered the oval blood particles of fishes to be depicted, according to my instructions, without the draughtsman seeing them himself. I also previously mixed the blood with water because the numerous particles making it red prevented me from observing it accurately10. But in order to gain greater certainty about it for myself and others as well, I handed the draughtsman the magnifying glass before+ which the blood of salmon was placed, so that he might depict the said blood particles as he saw them.

+Fig. 1: ABCD shows the oval blood particles from a salmon which weighed about thirty pounds.

A and B designate the particles which did not appear with their flat side facing me.

The others, viz. those near C, were those which floated with their flat side facing me and in which particles as a rule there was a small bright spot in the middle, but in one larger than in the other, which the draughtsman also observed, as indicated in the middle thereof as well as could be done by him11.

Since these blood particles are heavier than the so-called whey-like liquor in which these particles are floating, which blood particles together with the thin liquor constitute the blood, I had seen to it that the blood particles sank to the bottom, which took place very slowly, so that the draughtsman was in a position to see thousands of blood particles sink to the bottom.

If I myself had depicted the said blood particles, working by sight, I should have drawn them twice as big, which shows the difference between one person's eyesight and another's.

+Further, I placed before a magnifying glass the blood of a very small flounder,+ which blood also was not mixed with any liquor, but the blood particles also lay in their own sap, which is called serum of the whey of the blood.

+These latter blood particles are shown in Fig. 2 between E and F.

[p. 144]

Al hoe wel dese laaste Bloet deeltgens wat kleijnder geteikent zijn, als de eerste, soo moet men weten, dat ik geen onderscheijt in haar groote hebbe konnen gewaar werden; en het staat ook bij mij vast, datter geen onderscheijt inde hoe grootheijt der Bloet deelen is, en dit soo sijnde, soo soudea de Bloet deelen die het root maaktb, in een Wal-vis niet grooter zijn, als in een kleijn Visje54.

Ik hebbe ook de deeltgens Bloet, uijt een verhaalt kleijn Bottge, op een schoon en seer suijver glas geplaast, ende het selvige voorc een Vergrootglas, dat soo veel niet vergrootende was, als daar de voorgaande door geteikent zijn, met voornemen, om55 aan eenige die het mogten verdienen te laten sien, al was het inde winterze duijstered dagen, sonder eenig ander ligt daar toe te gebruijken.

Dese deeltgens Bloet, waar aan int midde mede ligjens te bekennen sijn, die ook+ bij den Teijkenaar zijn waar genomen, werden met fig: 3. tusschen G. en H. aan gewesen.

Vorders hadde ik voor meerder vergrootende glasen, het Bloet staan, dat mede op glas was leggende, tot soo verre, dat de dunste vogtigheijt, uijt de soo genoemde Weijagtige stoffe, ende de Ovaaltgens Bloet, was weg gewasemt, en alsoo aane eenige weijnige Ovaaltgens (die soo verre van een gescheijden waren, dat ze den anderen56 niet raakten) te sien was, dat ijder, soo veel het gesigt toe liet, uijt ses bolletgens bestonden, soo heeft den Teijkenaar, ses soo danige Bolletgens, na sijn vermogen+ na gevolgt, die hier fig: 4f. tusschen I. en K. werden aangewesen.

[p. 145]

Although these latter blood particles have been depicted somewhat smaller than the former, it should be known that I could not discern any difference in their size. And I am also convinced that there is no difference in the size of the blood particles, and this being so, the particles making the blood red will not be larger in a whale than in a small fish12.

I also placed the blood particles from such a small flounder on a very clean glass and put it before a magnifying glass which did not have the same magnification as the one through which the former were depicted, in order to show it to some people who deserve this, even in the dark winter days, without the use of any other light.

These blood particles, on which bright spots can be detected in the middle,+ which were also observed by the draughtsman, are shown in Fig. 3 between G and H.

Furthermore, I had the blood, which also lay on glasses, standing before magnifying glasses of greater magnification in such a way that the thinnest liquor, consisting of the so-called whey-like substance, and the oval blood particles had evaporated, and since on a few of the oval particles (which were so far apart that they did not touch each other) it could be seen, so far as sight permitted, that each of them consisted of six globules, the draughtsman depicted six of such globules as+ well as he could; they are shown in Fig. 4 between I and K.

[p. 146]

+Na dese mijne op nieuwe waarneminge, hebbea ik middelen int werk gestelt, om de circulatie van het Bloet, door meerder vergrootende glasen, als ik tot nog toe gebruijkt hadde, mijn selven voor de oogen te stellen, dat bij mij eijntelijk ten genoegen is volbragt, en gelijk de Ovale deeltgens, door de snelle loop, die het Bloet inde Bloet-vaaten komt te doen57, en bij gevolg, hoe meerder vergrootende glasen wij daar toe gebruijken, hoe snelder de loop van het Bloet ons te vooren komt; om dese snelle loop te vertragen, parsten of drukten, ik het58 twee à. drie secunden tijts, voor mijne beschouwingen, de Aderkens, als wanneer ik quam te sien59, dat inb verscheijde kleine Bloet-vaatgens, de Ovaale Bloet deeltgens soo van den anderen60, dat in soo danige vaatgens, geen Bloet deeltgens, selfs niet die geene, die met haar sessen, een deeltge Bloet hadden uijtgemaakt te sien wasc; maar alleen een effe vloeijbare stoffe, wierde door de vaaten gevoert, die een weijnig couluur hadde, en in een vande groote Bloet-vaaten inde staart, dat een Arterie was, daar liep het Bloet seer langsaam voort, soo dat ik in dit laaste Bloet-vat, seer naakt61 quam te sien, dat de Bloet-deeltgens in dat Bloet-vat, Ovaale deeltgens waren; ja niet alleen, de Ovaale deeltgens, maar ik konde netter als te vooren, de bolletgens bekennen, die de Ovaale deeltgensd, ist niet al; tis voor het meerendeel komen uijt te maken.

+Wij konnen wel begrijpen, hoee ordentelijk ses bolletgens, die buijgsaam zijnde, en in een geduijrige beweginge gehouden, en tegen den anderen14 aan gedreven werdende,+ in een volkome klootagtige figuur blijftf, als voor desen bij mij aangewesen.+ Wantg laat fig: 5. een eerste te samenstellinge van een Bloet bolletge zijn, bestaande uijt ses bolletgens waar van vijf bolletgens voor het gesigt komen, en het sesde bolletge van het gesigt, komt af te leggen62.

+Ik hebbe een soo danig bolletge, als fig: 5. van ses Wasbolletgens te samen gestelt63, om aan den geenen, die mij naeuwkeurig na het maaksel vande Bloet bolletgens vraagt, dese bolletgens voor de oogen te stellen met bij voeginge, dat ik vast stel64, dat ijder van onse bolletgens Bloeth ten minsten, uijt ses en dertig bolletgens is te samen gestelt.

[p. 147]

+After these new observations of mine I did my best to see the circulation of the blood through glasses of greater magnification than I had used heretofore, which was ultimately accomplished by me to my satisfaction. The oval particles move swiftly in the blood vessels because of the swift flow of the blood, and consequently the greater the magnification of the glasses we used for it, the swifter the flow of the blood appears to us. In order to retard this swift flow I squeezed or pressed the little veins for two or three seconds for the purpose of my observations, and then I saw that in several small blood vessels the oval blood particles were so far apart that no blood particles, not even those of which six had made up one blood particle, were to be seen in those vessels, but only a homogeneous fluid substance, which was slightly coloured, flowed through the vessels. And in one of the big blood vessels in the tail, which was an artery, the blood flowed very slowly, so that in the latter blood vessel I saw very clearly that the blood particles in that blood vessel were oval. Nay, I could not only see the oval particles, but I could discern more clearly than before the globules which make up the oval particles, if not all of them, at least the majority.

+It is easy to understand how neatly six globules, which are flexible, are kept+ constantly moving, and are driven against each other, remain perfectly spherical, as shown by me before. Let Fig. 5 represent a first composition of a blood globule consisting of six globules, five of which become visible to us, while the sixth is turned away from us.

+I made up such a globule as shown in Fig. 5 out of six wax globules, so that I could show the blood globules to those who ask me for an exact description of these globules, adding that I am certain that each of our blood globules is composed at least of thirty-six globules.

[p. 148]

Dese soo't samen gestelde bolletgens, geparst en bewogen werdende, en buijgsaam zijnde, worden als in malkanderen gedrukt, en nemen een volmaakte rondea figuur+ aan, als met fig. 6. werd aan gewesen.

Van soo danige schikkinge, konnen wij wel begrijpen dat de bolletgens van ons Bloet, ende dat vande Dieren, hare rondigheijt bekomen, maar hoe dese geseijde Ovaaltgens Bloet deeltgens, worden te samen gestelt, ende dat uijt ses bolletgens, dat kan ons niet te binnen komen.

Ik hebbe voor desen geseijt, dat ik mij in beelde65, dat ijder bolletge van ons+ Bloet, waar van de ses een bolletge komen uijt te maken, als fig: 5. werd aangewesen, ijder weder uijt ses bolletgensb waren te samen gestelt, en wie weet hoe verre dit wel gaat, want in hoe kleijne deelen, wij soo een Bolletge Bloet, met onse gedagten divideren, soo konnen de deeltgens, waar uijt soo een bolletge is te samen gestelt, nogc onbegrijpelijk kleijnder zijn, en hebbe met verwondering toe gehoort, datter zijn, die sig derven onderwinden66 te seggen, datd het begin van eenige saaken sullen schrijven67; Wat mij belangt, al konde ik duijsent68 milioenen kleijnder deelen als een bolletge Bloet is, dere selver figuur ontdekken, soo soude ik opf verre na, haar eerste deelen, stel ik vast64, niet komen te sien.

Als wij nu sien, gelijk hier vooren is geseijt, dat de deeltgens Bloet, door een drukkinge, soo van een werden gedivideertg, ende met de vloeijbare stoffe waar in ze drijven, zoo zijn vereenigt, dat men deselve voor een effene vogt aan siet, soo konnen wij ons wel in beelden, dat wanneer een paart, een sware last, met de borst voort stootendeh, de Bloet-bolletgens inde Bloet-vaaten, daar de voortstootinge meest op aan komt, mede inde vaaten ontdaan69 werden, ende met de vloeijbarei stoffe, die de geneeskundige serum noemen, werd als vereenigtj.

[p. 149]

When the globules so composed are squeezed and moved, they are compressed because they are flexible, and they assume a perfectly spherical form, as shown in+ Fig. 6.

It is easy to understand that through this disposition the globules of our blood and of that of animals acquire their roundness, but we cannot conceive how the said oval blood particles are composed out of six globules.

I have said heretofore that I think each globule of our blood, six of which make+ up one globule, as shown in Fig. 5, consists in turn of six globules; and who knows how far this goes on, for in whatever small parts we divide such a blood globule in thought, the particles of which such a globule is composed can be inconceivably smaller. And I learned to my astonishment that there are some people who venture to say that they will describe the origin of some things. For my part, even if I could discover the form of particles a thousand million times smaller than a blood globule, I am certain that I should still be far from being able to see their first constituents.

If we now see, as has been said heretofore, that by squeezing the blood particles are so divided and united with the fluid substance in which they are floating that they are taken to be a homogeneous liquor, we can conceive that when a horse pushes a heavy load with its chest, the blood globules in the blood vessels which are affected most by the pushing are also dissolved in the vessels and are united as it were with the fluid substance which physicians call serum.

[p. 150]

Ik hebbe ook wel in gedagten genomen, of niet wel de ontdaan deeltgens Bloet, wanneer deselve een weijnig uijt de verhaalde parsinge, voort gevoert zijndea, niet weder haar voorgaande figuur aan nemen, gelijk ik voor desen geseijt hebbeb, dat het met veele vet deelen toegaat, namentlijk, dat wanneer wij Vet deelen, het zij van Os, of Schaap, bij soo danig een warmte brengen, dat de Vet deeltgens, die wij wel bolletgens mogen noemen, als daar naast mede over een komende70, door het vuijr ontdaan werdende, een seer helder, alsc een Cristaline vogt, door het vergroot glas ons vertoonen, maar soo ras uijt het Vet, sijn smeltende warmte is verhuijst, verandert het aan stonts, in sijn voorgaande bolletgens, en schoon wij het tien, en meer malen agter den anderen14 smelten, soo neemt het soo ras het kout werd, sijn kloots gewijse deeltgens weder aan71.

+Ik hebbe mij veel maal in gebeeld, en ook wel vast gestelt72, dat geen Bloet, het welke inde Venae na het Hert wierde gevoert, in Arteriaal Bloet konde verandert werden, ten zij het eerst int Hert hadde geweest, maar alsoo ind een van mijne gesigte, die ik alleene uijt eijgen vermaak beschouwde, mij het tegen deel int oog quam, hebbe ik goet gedagt, een afteikening daar van te maken.

Ik hebbe dan dese Bloet-vaaten, wat grooter laten afteijkenen, als ik deselve wel gesien hadde, ook hebbe ik inde kleijne Bloet-vaaten, int midden vande selvige, een kleijne plaats niet gestipt, en73 welkef stippen anders, de Bloet-deeltgens verbeelden, om door sulk doen, de loop van het Bloet, des te beter te konnen aan wijsen.

+Laaten wij ons fig: 7. AB een Venae verbeelden, daar in het Bloet (door het Vergroot glas te beschouwen) met een groote snelte van B. na A. werde gevoert.

Uijt welke Bloet-Ader twee kleijne sprankjensg quamen, als74 C. en D. die beijde vereenigden tusschen E. en F.

Nu was HI. een Arterie, waar in het Bloet met gelijke snelte van H. na I. omhoog wierde gevoert.

Nu quam uijt HI. een ader sprankje als met KFL. werd aan gewesen.

[p. 151]

I have also considered whether the dissolved blood particles, when they are released somewhat from the squeezing, may not resume their original form, as I have previously said takes place with many fat particles; indeed, when we subject fat particles, either of an ox or a sheep, to such a heat that the fat particles - which we may call globules, because that is what they resemble most closely - when dissolved by the fire are seen through the magnifying glass as a very clear and as it were crystalline liquor, but as soon as the melting heat has been removed from the fat, it is at once converted into the former globules, and even if we melt it ten times and more in succession, it resumes the form of the spherical particles again as soon as it grows cold13.

+I have often thought and also positively declared that no blood which was conveyed by the veins to the heart could be changed into arterial blood unless it had first been in the heart, but since in one of my observations, which I only made for my own delectation, the contrary appeared to me, I thought it useful to have an drawing made of it.

I therefore ordered the draughtsman to draw these blood vessels somewhat larger than I had seen them, and in the narrow blood vessels, in the middle thereof, I left a small area without dots, which dots otherwise represent the blood particles, in order that the circulation of the blood might thus be shown more clearly.

+Let us imagine that in Fig. 7 AB represents a vein, through which the blood (as seen through the magnifying glass) is conveyed with great velocity from B to A.

From this vein there came two small branches, viz. C and D, which united between E and F.

Now HI was an artery, in which the blood was conveyed upwards with the same velocity from H to I.

Now from HI there came a vein branch, designated by KFL.

[p. 152]

Het Bloet nu komende uijt K. na F. vereenigdea in F.75 en dus wierde het Bloet, komende uijt een Arterie, voor een gedeelte gestort inde Venae, en gevoert van F. na G. en soo veel Bloet (na mijn beste waarneminge) als van KF. na G. wierde gevoert, soo veel Bloet wierde weder het geene76 van CE. na F. quam, op waarts gevoert, als74 van F. na L. soo dat soo veel Arteriaal Bloet, als van KF. in FG. quam, over te geven, soo veel Venae Bloet, wierde weder uijt CE. in FL. gevoert.

Al hoe wel mij veelvoudige vermakelijke loopen int Bloet, sijn te vooren gekomen, soo was desen in mijn oog aangenamer dan anderen, omdat ik seer net en klaar het vooren verhaalde konde bekennen, te meer, om dat diergelijke vereenige van Bloet-vaaten, mij noijt warenb te vooren gekomen77.

+Ik hadde in veel jaren het Mannelijk zaad van een Haan niet gesien, en mij nu sulks in gedagten komende, hebbe ik van twee bijsondere78 Hanen, die nog niet volwassen waren het Mannelijk zaad beschouwt, om was het mogelijk de lengte en uijt nemende dunte vande Staarten vande dierkens int Mannelijk zaad, mijn selven voor de oogen te stellen, dog ik hebbe mijn selven daar ontrent, niet konnen voldoen, schoon ik deselve nu levend, en dan weder doot leggende, voor mijn gesigt bragt, en al hoe wel ik mijn selven versekerde, dat het dunste vande staarten van die dierkens meer dan tien duijsent maal dunder waren, dan een hair van mijn hand79 is, soo konde ik mij niet ten genoegen versekeren, dat ik het uijterste eijnde vande Staartc sag80.

Afbrekended, blijve onder des81.

Mijn Heer

UEdts Onderdanige Dienaar
Antoni van Leeuwenhoek

[p. 153]

Now the blood coming from K to F united at F, and thus the blood coming from an artery was partly poured into the vein and conveyed from F to G; and (according to my best observation) the same quantity as that of the blood that was conveyed from KF to G was also conveyed upwards again of the blood coming from CE to F, viz. from F to L, so that as much arterial blood as came from KF into FG, so much venous blood was conveyed from CE into FL again.

Although I have seen many diverting circulations of the blood, this one was more pleasant than others, because I could discern the above very exactly and clearly, and the more so because I had never seen such a union of blood vessels.

+For many years past I had not seen the male sperm of a cock, and since this now occurred to me, I observed the male sperm of two different cocks which had not yet reached their full growth, in order to see, if possible, the length and extreme thinness of the tails of the animalcules in the male sperm; but I have not been able to gain certainty about it, although I placed them before my eyes, sometimes living and sometimes dead. And although I was certain that the thinnest part of the tails of those animalcules was more than ten thousand times thinner than a hair on my hand14, I could not get certainty that I saw the extremity of the tail15.

Concluding, I remain meanwhile16,

Dear Sir,

Your humble servant
Antoni van Leeuwenhoek

+: fig. XX-XXVI.

+: figs. XX-XXVI.

1: De brief is gericht aan Hans Sloane (1660-1753), een van beide secretarissen van de Royal Society. Zie het Biogr. Reg., Alle de Brieven, Dl. 12, blz. 406.

a: In A ontbreekt: alder

2: Hier vergist L. zich; zijn vorige brief aan Sloane is Brief 212 [127] van 14 juni 1700, in dit deel.

+: Bot. Bloedsomloop.

b: A: goetheid gelieft te

3: L. beschreef de bloedsomloop in de vinnen van een bot voor het eerst in Brief 113 [66] van 12 januari 1689, Alle de Brieven, Dl. 8, blz. 110-114; in deze brief komen ook de bloedsomlopen van de paling, baars, snoek, voorn, karper en schol aan de orde. Zie voor een beoordeling van de kwaliteit van L.'s waarnemingen aant. 91 bij die brief (idem, Dl. 8, blz. 114).

4: buijten andere Rivier Vis, in afwijking van andere riviervis. Het woord andere is overtollig.

5: selfs, zelf.

c: A: selfs van de

6: de staart aan een zijde gestelt, de staart niet meegerekend.

7: Een duijm is 2,61 cm.

8: In het hs. ontbreekt het gezegde, dat we hier verwachten. In A is deze zin met de volgende tot één zin verenigd door weglating van Dese Bottgens en verandering van brengende in te brengen. [Dam.]

1: The letter is addressed to Hans Sloane (1660-1753), one of the two secretaries of the Royal Society. See the Biogr. Reg., Collected Letters, vol. 12, p. 407.

2: L. makes a mistake here: his previous letter to Sloane is Letter 212 [127] of 14 June 1700, in this volume.

+: Flounder.

+: Circulation of the blood.

3: L. described the blood circulation in the fins of a flounder for the first time in Letter 113 [66] of 12 January 1689, Collected Letters, vol. 8, pp. 111-115; in that letter the blood circulation of the eel, perch, pike, roach, carp, and plaice also come up for discussion. For an assessment of the quality of L.'s observations see note 32 on that letter (idem, vol. 8, p. 115).

4: An inch is 2,61 cm.

a: hs: menigvuldige van

9: Achter mijn selven leze men: ‘heb gezien’ of ‘heb beschouwd’. Na sien loopt de zin nog door, al heeft L. Viel met een hoofdletter geschreven. In A moest, ten gevolge van de in aant. 8 vermelde samenvoeging van zinnen hier een nieuwe zin beginnen. Daarom is daar Viel gewijzigd in En viel; dit levert echter geen goed aansluitend geheel. [Dam.]

10: L. heeft dikwijls over de bloedsomloop bij allerlei dieren geschreven. Over vissen schreef hij onder andere in Brief 113 [66] van 12 januari 1689, Alle de Brieven, Dl. 8, blz. 68-80; Brief 141 [86] van 10 april 1695, idem, Dl. 10, blz. 176-178 (paling); Brief 169 [102] van 10 juli 1696, idem, Dl. 11, blz. 308-310 (paling); en Brief 95 [112] van 20 september 1698, Alle de Brieven, Dl. 12, blz. 238-248 (paling). Zie in dit deel nog Brief 207 [122] van 2 januari 1700 (kikker); en Brief 208 [123] van 14 januari 1700 (hagedis).

b: A: maaken, waar van

11: L. zag in 1677 voor het eerst ovale rode bloedlichaampjes bij de paling, maar herkende ze nog niet als zodanig, zie Brief 33 [21] van 5 oktober 1677, Alle de Brieven, Dl. 2, blz. 242-244. Dat deze bij vissen ovaal en plat zijn vermeldde L. in Brief 67 [35] van (3) maart 1682, idem, Dl. 3, blz. 404-406, bij de rog, kabeljauw en zalm. Zie voorts Brief 72 [38] van 16 juli 1683, idem, Dl. 4, blz. 72 (kikker, zalm, de celkern); Brief 80 [41] van 14 april 1684, idem, Dl. 4, blz. 240-242 (een nieuwe vermelding); en Brief 110 [65] van 7 september 1688, idem, Dl. 8, blz. 52-54, waar L. stelt dat de rode bloedlichaampjes van alle vogels en vissen ovaal en plat zijn. Zie ook aant. 14 bij Brief 195 [112] van 20 september 1698, idem, Dl. 12, blz. 244.

c: vinnen, soo aan de zyden van haar lighaam, als de staart vinne, quam

12: meest door gaans, over het algemeen, meestal.

13: veel leedige beentgens, veelledige graatjes. De komma achter zijde brengt ten onrechte een scheiding aan tussen dit woord en de erop volgende bepaling. [Dam.]

14: nevens, aan, bij, in, tegen, agter den anderen, naast, aan, bij, in, tegen, na elkaar.

15: door gaans, overal.

16: In het hs. voor het enkelvoud overal Venae (met ligatuur); in A is deze onjuiste vorm vervangen door Venâ.

14: nevens, aan, bij, in, tegen, agter den anderen, naast, aan, bij, in, tegen, na elkaar.

17: rokken, vaatwanden.

14: nevens, aan, bij, in, tegen, agter den anderen, naast, aan, bij, in, tegen, na elkaar.

5: L. wrote several times on the blood circulation in various animals. He wrote on fishes, for instance, in Letter 113 [66] of 12 January 1689, Collected Letters, vol. 8, pp. 69-81; Letter 141 [86] of 10 April 1695, idem, vol. 10, pp. 177-179 (eel); Letter 169 [102] of 10 July 1696, idem, vol. 11, pp. 309-311 (eel), and Letter 95 [112] of 20 September 1698, Collected Letters, vol. 12, pp. 239-249 (eel). See also in this volume Letter 207 [122] of 2 January 1700 (frog); and Letter 208 [123] of 14 January 1700 (lizard).

6: In 1677 L. saw oval red blood corpuscles in the eel for the first time, but he did not yet recognize them as such; see Letter 33 [21] of 5 October 1677, Collected Letters, vol. 2, pp. 243-245. That they are oval and flat in fishes is mentioned by L. in Letter 67 [35] of (3) March 1682, idem, vol. 3, pp. 405-407, with regard to the ray, cod, and salmon. See also Letter 72 [38] of 16 July 1683, idem, vol. 4, p. 73 (frog, salmon, the cell nucleus); Letter 80 [41] of 14 April 1684, idem, vol. 4, pp. 241-243 (a new entry); and Letter 110 [65] of 7 September 1688, idem, vol. 8, pp. 53-55, where L. maintains that the red blood corpuscles of all birds and fishes are oval and flat. See also n. 5 on Letter 195 [112] of 20 September 1698, idem, vol. 12, p. 245.

18: sprankjens, zijtakjes.

a: hs: sprankjens, die door

b: A: waren, welke

19: vereenigde weder, lees: weder vereenigde(n).

c: A: vin-beentjens

20: Deze lange zin is onvoltooid gebleven. L.'s bedoeling was de wijdte van een Arteritge in de vin in ongespreide toestand te vergelijken met de overeenkomstige wijdte in een gespreide vin. Vandaar het woord Gelijk aan het begin van de zin. Blijkbaar heeft hij het overzicht over de constructie verloren en het gevolg is, dat de eigenlijke vergelijking uitgebleven is. Hij hervat echter de gedachte in de volgende alinea en daarin voltooit hij de vergelijking wel. [Dam.]

+: Rode bloedlichaampjes.

d: A: Soo hebbe ik

21: Als wanneer, onder welke omstandigheid. Hier begint de in de vorige aant. bedoelde vergelijking. In plaats van als wanneer had L. beter terwijl kunnen gebruiken: terwijl er, als de staartvin in rust was, 2 à 3 bloedlichaampjes door de vaatjes konden, kon er nu bij de gespreide staartvin maar één bloedlichaampje door en dan nog onder bepaalde condities. [Dam.]

e: hs: dan de

f: A: in sijn rust

14: nevens, aan, bij, in, tegen, agter den anderen, naast, aan, bij, in, tegen, na elkaar.

g: A: van een

22: in een ongeschikte gedaante, onregelmatig gevormd.

23: als heeft in combinatie met zijnde en wesende causale betekenis: doordat ze zeer buigzaam zijn en in de vaatjes bekneld zijn.

h: hs: ronagtige

+: Erythrocytes.

24: Om... voldoen, om mij wat dit betreft beter tevreden te stellen, meer zekerheid te verkrijgen, meer te weten te komen.

25: het Natuurlijk wesen, de natuurlijke vorm.

26: als mij in beeldende, omdat ik meen.

27: dat de volmaaktheijt... moste zijn, dat het volmaakte eerder naar een ronde vorm zou tenderen, dan naar een ovale.

a: A: van de

28: dieren, hier: zoogdieren.

29: Zie voor L.'s opvattingen over bloed en haarvaten Palm, ‘Haarvaten’.

+: Zalm.

24: Om... voldoen, om mij wat dit betreft beter tevreden te stellen, meer zekerheid te verkrijgen, meer te weten te komen.

+: Rode bloedlichaampjes.

b: A: snede, hebbe ik

30: kort daar aan, kort daarop.

c: A: gedaan, het voor

31: soo toe stellende, (het) zo inrichtende, ervoor zorgende.

32: door gaans, overal, in het hele buisje.

d: A: gesigt quamen

33: en andere, en aan andere.

34: daar aan is overtollig.

e: A: ik weynig dikte aan

35: vertoonden haar... quamen, zagen er wat breder uit, naarmate ze voor het oog kwamen. Het woord en is overtollig.

36: dat een klootze ronte hadde, dat bolvormig was.

37: is int oog, van een swarte gedaante, ziet er zwart uit.

38: de meer als gemeene deeltgens... maakt, het ongewoon grote aantal rode bloedlichaampjes.

7: See for L.'s views on blood and capillaries Palm, ‘Haarvaten’.

+: Salmon.

+: Erythrocytes.

a: A: insgelyks, daar

b: hs: dat dat

c: A: deeltjens Bloet veel

14: nevens, aan, bij, in, tegen, agter den anderen, naast, aan, bij, in, tegen, na elkaar.

+: Vorm.

39: aan genome, ondernomen.

d: A: Dese myne nieuwe aangenomene naspooringen, hebben

e: A: die voor

f: A: Bloet vaatjens

40: en is overtollig.

g: A: zyn, waar door

41: Een grof zand is 870 µ.

h: A: soodanige kleyne deeltjens

i: A: door soo een

42: L.'s redenering is correct; rode bloedlichaampjes vervormen zich om door de kleinste haarvaten te kunnen stromen. Ze vallen niet uit elkaar zoals L. ten onrechte meende. Zie voor eerdere opmerkingen van L. hierover Brief 66 [34] van 4 november 1681, Alle de Brieven, Dl. 3, blz. 368-370.

j: A: deeltjens Bloet

43: L. bedoelt dat hij getracht heeft de ovale bloedlichaampjes, die anderen blijkbaar voor ronde aanzagen, te ontdekken in aderen waar het bloed ongehinderd (C: in perfecto cursu) kon voortstromen. Hoe opmerkzaam hij echter was, hij kon niet tot een bevredigende uitkomst komen. [Dam.]

k: A: was, daar toe

44: ontdaan, opgelost.

+: Shape.

8: A coarse grain of sand is 870 µ.

9: L.'s argument is correct; red blood corpuscles change their form in order to be able to pass through the smallest capillaries. They do not disintegrate, as L. wrongly supposes. See for earlier comments of L. on this subject Letter 66 [34] of 4 November 1681, Collected Letters, vol. 3, pp. 369-371.

+: Zalm.

a: A: laten teykenen

45: soo als ik het belaste, zoals ik het hem opdroeg, volgens mijn aanwijzingen.

b: A: wel met

c: A: om dat

46: Zie hiervoor fig. 5 bij Brief 67 [35] van (3) maart 1682, Alle de Brieven, Dl. 3, op Plaat XLVI. De bijbehorende tekst is te vinden op blz. 404-406.

+: Rode bloedlichaampjes.

+: fig. XX.

d: A: vertoont

e: A: de

47: met het (lees: de) platagtigheijt der selver, met hun platte kant.

f: A: vlak

12: meest door gaans, over het algemeen, meestal.

48: een ligje, een licht plekje.

49: L. beschreef deze celkern van rode bloedlichaampjes van vissen voor het eerst in Brief 67 [35] van (3) maart 1682, Alle de Brieven, Dl. 3, blz. 406.

50: Gelijk, aangezien.

51: A heeft hier swart, maar gezien het verband is dat onjuist. In C is de lezing van A gevolgd: Sicut nunc hae sanguinis particulae nigrae sunt. [Dam.]

52: en, samen met.

g: A: maaken

h: A: andere

+: Bot. Rode bloedlichaampjes.

i: A: Botje, welk

53: vogtigheijt, waarschijnlijk te verstaan als ‘water’. Vgl. zes alinea's hoger, waar L. zegt dat hij voor zijn tekenaar het bloed wel eens met water heeft gemengd. [Dam.]

+: fig. XXI.

+: Salmon.

10: See for this fig. 5 in Letter 67 [35] of (3) March 1682, Collected Letters, vol. 3, on Plate XLVI. The correspondent text is to be found on pp. 405-407.

+: Erythrocytes.

+: fig. XX.

11: L. described these cell nuclei of red blood corpuscles of fishes for the first time in Letter 67 [35] of (3) March 1682, Collected Letters, vol. 3, p. 407.

+: Flounder.

+: Erythrocytes.

+: fig. XXI.

a: A: sijnde, souden

b: A: maaken

54: Hoewel de afmetingen van rode bloedlichaampjes van gewervelde dieren per soort sterk variëren (van 2,5 µ tot meer dan 20 µ in diameter) bestaat er inderdaad geen verband tussen de grootte van het dier en diens rode bloedlichaampjes.

c: A: het selve gestelt voor

55: om, lees: om dat.

d: A: duystere winterse

+: fig. XXII.

e: hs: alsoo men aan

56: den anderen, elkaar.

+: fig. XXIII.

f: A: in Fig. 4.

12: Although the dimensions of red blood corpuscles of vertebrates greatly vary with each species (with diameters from 2,5 µ to more than 20 µ) it is true that there exists no connection between the size of the animal and that of its red blood corpuscles.

+: fig. XXII.

+: fig. XXIII.

+: Bloedsomloop.

a: A: myne waarnemingen, op nieuw hebbe

57: Hier ontbreekt een stuk van de bijzin die met gelijk de Ovale deeltgens is begonnen. Voor een reconstructie zijn geen aanwijzingen, ook niet in de lezing van A: ende, gelijk van de ovale deeltjens, door de snelle loop, die het Bloet in de Bloet-vaaten komt te doen, ook voor meerder Vergrootende glasen, die wy daartoe gebruykten, te snelder de loop van het Bloet ons te vooren quam, enz. Het valt echter aan te nemen, dat L. heeft willen zeggen, dat de snelheid van het bloed groter scheen naarmate hij sterkere lenzen gebruikte. Zo heeft ook de vertaler in C het begrepen. [Dam.]

58: het is overtollig.

59: als wanneer ik quam te sien, en dan kreeg ik te zien.

b: A: sien, in

60: soo van den anderen, hier is een werkwoord met de betekenis ‘zich bevinden’ weggevallen; L. bedoelt blijkbaar: zo ver van elkaar verwijderd waren.

c: A: waren

61: naakt, duidelijk.

d: A: Ovaale bloer deeltjens

+: Rode bloedlichaampjes.

e: A: hoe dat

14: nevens, aan, bij, in, tegen, agter den anderen, naast, aan, bij, in, tegen, na elkaar.

+: Wasmodel.

f: A: blyven

+: fig. XXIV.

g: A: is aangewesen: waar toe

62: Een afsluiting van de zin d.m.v. een met dan beginnende hoofdzin, die na de aanhef laat fig: 5.... zijn enz. nodig was, ontbreekt. De bedoeling is echter dat deze zin dient als toelichting bij de onmiddellijk vooraf gaande. In de onderg vermelde lezing van A is getracht dat verband duidelijk te maken door een dubbele punt achter aangewesen en de vervanging van Want door waartoe, maar een goede zin heeft deze poging niet opgeleverd. [Dam.]

g: A: is aangewesen: waar toe

+: fig. XXIV.

63: A heeft na te samen gestelt: en yder van die 6. bolletjens, weder van 6. bolletjens te samen gestelt, om... enz. Waarschijnlijk heeft L. bij het in het net schrijven van de brief deze passage overgeslagen. [Dam.]

64: vast stel, stellig meen.

h: A: yder bolletgen van ons bloet

+: Circulation of the blood.

+: Erythrocytes.

+: Wax model.

+: fig. XXIV.

a: A: volmaakte en ronde

+: fig. XXV.

65: dat ik mij in beelde, dat ik meen.

+: fig. XXIV.

b: hs: bolletgen

c: in A ontbreekt: nog

66: die sig derven onderwinden, die het durven wagen.

d: A: datse van

67: dat het begin van eenige saaken sullen schrijven, dat ze ergens het allereerste beginsel van zullen beschrijven.

68: Lees: van duijsent enz. De lezing van A (zie aant.e) heeft verandering gebracht in de constructie van de zin. [Dam.]

e: A: bloet, in der

e: A: bloet, in der

f: A: nog op

64: vast stel, stellig meen.

g: A: werden (gedivideert) gedeelt

h: A: voort stoot

69: ontdaan, opgelost. L. doelt op het in het begin van de zin beschreven proces.

i: A: vloeyende

j: A: werd vereenigt

+: fig. XXV.

+: fig. XXIV.

a: A: syn

b: A: hebbe geseyt

70: als... over een komende, omdat ze daar het best mee overeenkomen.

c: A: en als

14: nevens, aan, bij, in, tegen, agter den anderen, naast, aan, bij, in, tegen, na elkaar.

71: Een eerste beschrijving van de opbouw van vet van een koe en een schaap is te vinden in Brief 9 [5] van 6 juli 1674, Alle de Brieven, Dl. 1, blz. 124-126 en fig. VII op Plaat XI. De opmerkingen worden herhaald in Brief 82 [43] van 5 januari 1685, idem, Dl. 5, blz. 24. Zie ook L.'s opmerkingen over het vet uit een varkensdarm in Brief 79 [40] van 28 december 1683, idem, Dl. 4, blz. 200 en de figuren 9-11 op Plaat XIX.

+: Bloedvaten.

72: L. brengt hier het verschil tussen sig in beelden en vaststellen tot uiting. De betekenis van sig in beelden wijkt van de moderne af: thans wordt het woord vooral gebruikt als het onjuiste denkbeelden betreft, maar dit negatieve aspekt heeft het bij L. niet. Het betekent bij hem ‘denken, menen’, maar drukt een minder grote stelligheid uit dan vast stellen. Bij dit laatste staat de gedachte aan de overtuigdheid voorop, veelal gekoppeld met die van het uiten van de stellige mening. We moeten dus soms verstaan ‘stellig menen’, soms, zoals waarschijnlijk hier, ‘met stelligheid beweren’. In C is deze passage vertaald met Credidi quoque, & statui. [Dam.]

d: hs: alsoo ik in

e: A: ik verscheyde malen alleen

73: en is overtollig, evenals de komma na anders.

f: A: gestipt, welke

+: fig. XXVI.

g: A: Adersprankjens

74: als, namelijk.

13: The earliest decription of the structure of fat in a cow and a sheep is to be found in Letter 9 [5] of 6 July 1674, Collected Letters, vol. 1, pp. 125-127 and fig. VII on Plate XI. The comments are repeated in Letter 82 [43] of 5 January 1685, idem, vol. 5, p. 25. See also L.'s comments on the fat from the intestine of a pig in Letter 79 [40] of 28 December 1683, idem, vol. 4, p. 201 and the figures 9-11 on Plate XIX.

+: Blood vessels.

+: fig. XXVI.

a: A: vereenigd

75: vereenigde in F., nl. met het bloed dat van C naar F kwam.

76: het geene, lees: van hetgeen.

74: als, namelijk.

b: A: was

77: te vooren gekomen, onder ogen gekomen.

+: Spermatozoën haan.

78: bijsondere, verschillende.

79: Een hair van mijn hand is 60-80 µ.

c: hs: staar

80: L. beschreef voor het eerst de spermatozoën van een haan in Brief 43 [28] van 25 april 1679, Alle de Brieven, Dl. 3, blz. 10-18; hij vermeldde deze waarnemingen opnieuw in Brief 44 van 27 april 1679, idem, Dl. 3, blz. 38. Vervolgens kwam hij hierop terug in Brief 66 [34] van 4 november 1681, idem, Dl. 3, blz. 372; Brief 70 [37] van 22 januari 1683, idem, Dl. 4, blz. 18; en Brief 84 [45] van 30 maart 1685, idem, Dl. 5, blz. 178. Zijn belangstelling voor het onderzoek naar de spermatozoën van de haan herhaalt L. in Brief 220 [135] van 25 december 1700, in dit deel, waarin hij de spermatozoën van een ram beschrijft; de spermatozoën van kabeljauw, ram en snoek komen aan de orde in Brief 224 [137] van 15 april 1701, in dit deel. De spermatozoën van een haan beschrijft L. uitvoerig in Brief 231 [142] van 6 december 1701, Sevende Vervolg der Brieven..., blz. 387-394 (Alle de Brieven, Dl. 14).

d: hs: afbrekende; A: Ik sal afbreeken, enz. A. van Leeuwenhoek.

81: L.'s volgende brief aan Sloane is Brief 216 [130] van 27 juli 1700, in dit deel.

+: Spermatozoa of cock.

14: A hair of my hand is 60-80 µ.

15: L. described the spermatozoa of a cock for the first time in Letter 43 [28] of 25 April 1679, Collected Letters, vol. 3, pp. 11-19; he mentioned these observations again in Letter 44 of 27 April 1679, idem, vol. 3, p. 39. Afterwards he returned to the subject in Letter 66 [34] of 4 November 1681, idem, vol. 3, p. 373; Letter 70 [37] of 22 January 1683, idem, vol. 4, p. 19; and Letter 84 [45] of 30 March 1685, idem, vol. 5, p. 179. L. again mentions his interest in the investigation of the spermatozoa of the cock in Letter 220 [135] of 25 December 1700, in this volume, where he describes the spermatozoa of a ram; the spermatozoa of the cod, ram, and pike come up for discussion in Letter 224 [137] of 15 April 1701, in this volume. L. describes the spermatozoa of a cock in great detail in Letter 231 [142] of 6 December 1701, Sevende Vervolg der Brieven..., pp. 387-394 (Collected Letters, vol. 14).

16: L.'s next letter to Sloane is Letter 216 [130] of 27 July 1700, in this volume.

Vorige Volgende

Alle de brieven. Deel 13: 1700-1701 (1993)

Brief No. 214 [128]
9 Juli 1700

Gepubliceerd in:

Korte inhoud:

Figuren:

Opmerkingen:

Letter No. 214 [128]
9 July 1700

Published in:

Summary:

Figures:

Remarks:

Over dit hoofdstuk/artikel

Alle de brieven. Deel 13: 1700-1701 (1993)

Brief No. 214 [128] 9 Juli 1700

Gepubliceerd in:

Korte inhoud:

Figuren:

Opmerkingen:

Letter No. 214 [128] 9 July 1700

Published in:

Summary:

Figures:

Remarks:

Over dit hoofdstuk/artikel

Brief No. 214 [128]
9 Juli 1700

Letter No. 214 [128]
9 July 1700