Verzameld werk (2 delen)

(1951-1952)–J.H. Leopold– rechtenstatus



[pagina 240]
Euripides: Hippolytus
[pagina 241]
Vers 176-250
Voedster O rampen der menschen, o tobben en kwaal! Wat moet ik u doen, wat laten voor u? Daar is nu het licht en de heldere lucht, daar is nu uw ziekbed en lijdensbaar naar buiten gebracht, want van buiten te komen spraakt ge aldoor en straks hebt ge haast weer naar binnen te gaan en zijt ge verdrietig, met niets te vree. Wat ge hebt, mishaagt u en wat ontbreekt, daar hunkert ge naar. O ziek zijn is beter dan oppasser zijn. Bij 't eene houdt het met ziek zijn op, bij 't andre gaan lichaam en ziel te grond. ach, 't heele leven is vol bezwaar en er is geen eind aan de' ellende! Phaedra Tilt op mijn lijf, ondersteunt mijn hoofd, Geliefden, mijn leden zijn krachteloos. Vat, vrouwen, mijn blanke armen aan, mijn sluier is al te zwaar voor mijn hoofd, neem hem af, spreid over mijn schouders mijn haar. Voedster Wees rustig, mijn kind, woel niet in fel ongedurig zijn! In stilte en in gelatenheid verdraagt ge lichter uw groote kwaal: den menschen is leed beschoren.
[pagina 242]
Phaedra Ach, ach, O, dat van een koele lafenisbron het zuivere water ik putten mocht, dat onder de wilgen en in het gras der weiden gelegen ik rusten mocht! Voedster Wat zegt ge, mijn kind? Wat hebt ge verlangen naar vloeiende bron? Er staat een bosch hier bij het paleis, van waar ge een drank erlangen kunt. Phaedra Naar de bergen brengt mij, ik ga naar het woud, naar het pijnboombosch, waar moordend het wild de jachthonden gaan, gespikkelde hinden achterna, de honden te hitsen hunkert mijn hart, de Thessalische lans langs het blonde haar te werpen, in handen te hebben den schicht met ijzeren punt. Voedster Wat zijt ge, mijn kind, hierover ontsteld, wat wenscht gij, een vrouw, ter jacht te gaan? verkondig den volke niet zulke taal, een woord uitwerpend van waanzin vol. Phaedra O, Artemis, die van het worstelperk, van den paardenbaan de gebiedster zijt,
[pagina 243]
ach, kon ik op uwen zandigen grond Venetische veulens dresseeren gaan! Voedster Wat spreekt ge wonderlijk andermaal? Daar straks naar de bergen ter wilde jacht was uw zin, en nu naar het mulle zand van den paardenren uw verlangen gaat. Veel zienerskunst is er hier vereischt, welke god het spoor u bijster maakt en uw zin, mijn kind, heeft verduisterd. Phaedra Ik diep rampzaalge, wat heb ik gedaan, waar heen ben ik afgedwaald van geest, in waanzin verviel ik door daemon's schuld, ik arme, o wee! - Ach moeder, omhul mij opnieuw het hoofd, ik schaam mij voor al, wat ik heb gezegd, omhul het, mijn tranen droppelen neer, en mijn oogen hebben tot schroom zich gekeerd. Want welbezonnenheid geeft slechts smart en waanzin schande; het beste waar' zijn onheil niet te beseffen.

[pagina 244]
Vers 288-353 Voedster Mijn kind, kom, laten we de woorden van voorheen beiden vergeten; wordt gij meer toegefelijk, slakend uw strenge blikken en gedachtengang, en ik, opgevend 't ijdel nagaan van uw zin, ik zal mij tot een beter inzicht keeren gaan. Indien gij een van de verborgen kwalen lijdt, zijn vrouwen hier tot uwe leniging gereed, maar kan uw ziekte aan mannen worden uitgebracht, laat aan heelmeesters dan uw klacht zijn meegedeeld. Kom nu, wat zwijgt ge, thans moet ge niet zwijgen, kind. maar of mijn woord weerleggen, zoo ik falen mocht, of u gewonnen geven aan het juist begrip. Geef antwoord, zie mij aan! - ach ik rampzalige. Ach vrouwen, ons bemoeien is al te vergeefsch: wij zijn nog even ver als vroeger. Want voorheen bleef ze onbewogen en ook nu nog hoort ze niet. Maar weet, (en tracht dan nog gevoelloozer dan steen en rots te zijn) weet, dat ge bij uw dood uw kroost zult laten zonder aandeel aan hun vader's huis, Ja, bij de Amazone, ruitervolkvorstin, die voor uw kinderen een heerscher heeft gebaard, onecht, maar echt van inborst, o gij kent hem wel: Hippolytus. Phaedra O, wee mij. Voedster Heeft u dit ontroerd?
[pagina 245]
Phaedra Gij doet mij sterven, moeder! Om der goden wil smeek ik u nogmaals, spreek niet over dezen man. Voedster Zie toch! verstandig zijt ge en verwaarloost niettemin 't Belang der kindren en uw eigen lijfsbehoud. Phaedra Mijn kindren zijn mij dierbaar; mij kwelt andre schuld. Voedster Gij hebt uw handen toch van bloedschuld rein bewaard. Phaedra Rein zijn mijn handen, op mijn denken kleeft een smet. Voedster Deed door een toovermiddel dat een vijand aan? Phaedra Een vriend richt mij te grond tegen ons beider wil. Voedster Heeft Theseus u een grievend onrecht toegevoegd? Phaedra Mocht ik verzinken, zoo 'k mij tegen hem misdraag. Voedster Wat is het dan, dat u zoo aanzet tot den dood?
[pagina 246]
Phaedra Laat mij verkeerd doen, tegen u misdoe ik niet. Voedster Niet wat mij aangaat; faal ik, dan is 't úwe schuld. Phaedra Wat doet ge? Ge vergrijpt u en gij vat mijn hand? Voedster En ook uw knieën en ik laat u niet weer los. Phaedra O, arme, 't is uw ongeluk, als gij dit hoort! Voedster Welk ongeluk is erger nog dan uw gemis? Phaedra Ga heen om godswil ga en laat mijn handen los! Voedster Niet voor ge mij de gave geeft, waarom ik vraag. Phaedra Ik zal ze geven uit ontzag voor uw gebed. Voedster Dan zwijg ik thans. Van nu af is het woord aan u. Phaedra O, snoode hartstocht, die mijn moeder eens beleed.
[pagina 247]
Voedster Haar drang naar Taurus meent ge, of hoe bedoelt ge dit? Phaedra En gij, rampzaalge zuster, Dionysus' gâ. Voedster Mijn kind, wat overkomt u, smaalt ge op uw geslacht? Phaedra En ik als derde, hoe ellendig kom ik om! Voedster Ik ben verslagen, wat is van dit woord het eind? Phaedra Van toen is al ons onheil, niet van heden eerst. Voedster Ik ben niets wijzer nog in wat ik hooren wil. Phaedra Ach. Kunt gíj niet zeggen, wat gij wilt, dat ík u zeg? Voedster Ik ben geen zienster, dat ik 't duistre raden kan. Phaedra Wat is dit, dat men menschelijke liefde noemt? Voedster Hoogste geluk, kind, hoogste smart terzelfder tijd.
[pagina 248]

Phaedra Een van die beiden moest ons niet gegeven zijn. Voedster Zijt ge verliefd? Wat zegt ge en op welken mensch? Phaedra Ach, is hij wel een mensch, het Amazonenkind. Voedster Hippolytus! Phaedra Van u is de uitspraak, niet van mij. Voedster Mijn kind, wat zegt ge? welk een onheil over ons!

[pagina 249]
Vers 473-524 Voedster Mijn liefste dochter, maak een einde aan uw verzet, een einde aan uwen overmoed, want overmoed is 't zoo men sterker dan een daemon wenscht te zijn. Aanvaard uw hartstocht, 't was een god, die 't heeft gewild, en eenmaal ziek zijnd, geef uw ziekte een goeden keer. Er zijn gezangen, woorden ook met tooverkracht. Er zal zich een genezing voordoen uit uw kwaal. Waarlijk, ook mannen vonden hier een middel wel, wanneer wij vrouwen thans verlegen zullen staan. Koor Phaedra, het woord van deze is wellicht meer van nut in uwe toestand, maar mijn voorkeur gaat naar u. En deze lofspraak zal u smartelijker zijn dan haar berisping en onwelkom voor uw oor. Phaedra Dat is het, wat der menschen welbestierde staat en huis te grond richt, de al te schoone woordenpraal. men moet niet zeggen, wat de hoorder gaarne hoort, maar wat den spreker roem en eere brengen zal. Voedster Waartoe de groote woorden? Ingetogen taal is u niet noodig, maar de man moet ondervraagd met openlegging van de gansche toedracht nopens u. Want was uw leven niet bestemd tot zulk een ramp als deze, waart gij zelf een welberaden vrouw, nooit had ik om uw lusten, om een bedgenoot, u zoover laten komen; thans staat op het spel het redden van uw leven; wie misgunt ons dat?
[pagina 250]
Phaedra O schand'lijk zeggen, sluit uw onbeschaamden mond en laat niet nóg eens zulke slechte woorden los! Voedster Slecht, maar van grooter voordeel dan de taal der deugd, en beter is een daad, die u het leven redt, dan fiere woordenleuzen, die u sterven doen. Phaedra Om godswil, ga niet verder, overredend is, maar slecht uw zeggen, nog ben ik de mindre niet van mijn begeerte, maar bij uw verleidingstaal ga ik begeven voor wat ik nu nog ontvlucht. Voedster Als ge niet wilt, moet ge niets ongeoorloofds doen, maar anders, luister, waarde heeft ook deze raad. Ik heb thuis minnedranken, tooverkruid voor liefde, en daar kwam mij juist iets in den zin wat zonder schande, zonder schade voor de ziel u zal genezen, zoo ge u niet laf betoont. Phaedra Is het een zalf, is het een drank, uw medicijn? Voedster Ik weet het niet. Zoek uw belang, niet mijn geheim. Phaedra Ik ben in vreeze, dat ge al te vernuftig blijkt.
[pagina 251]
Voedster Gij schrikt van alles; waarvoor zijt ge nu weer bang? Phaedra Dat gij den zoon van Theseus iets hiervan verklapt. Voedster Geen zorgen, kindlief, ik breng alles goed terecht. - Maar gij, vorstinne Kupris, dochter van de zee, wees gij mijn helpster. Wat mijn plannen verder zijn, genoeg, als ik 't den vrienden binnen zeggen mag. Koor O liefde, liefde, die langs de oogen neer verlangen druppelt, die een zoet bekoren brengt in de ziel van hem, dien gij belaagt, kom nimmer over mij met rampen saam en nimmer zonder maat en zonder tucht. Geen vuur toch is zoo zengend, geen zonnestralen zoo verhit als Aphrodite's pijlen zijn, de schichten vliegend uit de hand van Eros, zoon van Zeus.

[pagina 252]
Vers 565-615 Phaedra Zwijgt, vrouwen, zwijgt toch; ik ben gansch te grond gericht. Koor Wij zwijgen dan; maar welk een slecht begin is dit! Phaedra Weest stil; ik wil de klanken binnenshuis verstaan. Koor Wat is er, Phaedra, dat u vrees brengt in 't paleis? Phaedra Wee mij, ach, ach. O, ik rampzaalge om mijn jammerlijke lot! Koor Van welke klanken toch, van welk geluid spreekt ge En zeg welk gerucht u toegevlogen is en u heeft ontsteld! Phaedra Wij zijn verloren, ga hier bij de poorten staan, hoor welk rumoer er binnen aangeheven wordt. Koor Gij zijt de deur het naast, verneem gij welke klank er komt uit 't paleis en zeg, zeg mij toch, welk onheil breekt er aan? Phaedra De zoon der Amazone, Hippolytus, roept luid en schreeuwt mijn voedster de ergste onheilswenschen toe.
[pagina 253]
Koor Zijn stem hoor ik wel, maar weet niet te zeggen, welk roepen, welk geluid de poorten door tot u gekomen mag zijn. Phaedra Hoor! duidlijk ‘onheils koppelaarster’ noemt hij haar en dat zij 't bed van haren heer verraden heeft. Koor O wee, welk een leed; liefste, ge zijt verraden, wat kan ik thans verzinnen? 't geheim is uitgebracht, ge zijt geheel verloren. Phaedra Wee, wee! Koor Verraden door uw vrienden. Phaedra Te gronde richt ze mij door 't zeggen van mijn leed in haar bezorgdheid, goed bedoeld, maar ondoordacht. Koor Wat moet ge doen, welke uitweg is er uit uw lot? Phaedra Ik weet niet dan dit eene, sterven op het snelst is de eenige redding uit den nu gekomen nood.
[pagina 254]
Hippolytus O moeder aarde, o aanblik van het zonneoog, hoe onuitsprekelijke dingen heb ik aangehoord! Voedster Zwijg stil, mijn zoon, voor iemand uw geroep verneemt. Hippolytus Niet zal ik zwijgen, waar zoo vreeselijks ik vernam. Voedster Toch wel, ik smeek u bij mijn zwakke vrouwenhand. Hippolytus Weg met uw handen, raak mijn lijfsgewaad niet aan! Voedster O, bij uw knieën bid ik, wil mijn onheil niet! Hippolytus Waartoe dit, zoo ge niets misdadigs hebt gezegd? Voedster Wat ik u zeide, is niet voor ieder's oor bestemd. Hippolytus Een goed woord wordt nog beter bij een groot gehoor. Voedster Mijn zoon, verkracht den eed niet, dien ge hebt gedaan. Hippolytus Mijn lippen zwoeren; onbeëedigd is mijn ziel.
[pagina 255]
Voedster Mijn kind, wat doet ge! brengt ge uw eigen vrienden om? Hippolytus 'k Verfoei u, geen misdaadge is er ooit mijn vriend. Voedster Vergeef dan, zondigen is menschelijk, mijn zoon. Hippolytus O Zeus, waarom toch hebt gij dit bedriegelijke kwaad, de vrouwen, onder 't zonnelicht ter woon gezet? wildet gij al het menschdom gaan bestendigen, dan moet dit toch van vrouwen niet afhanklijk zijn. wij moesten liever in uw tempels voor een som van goud of ijzer of voor zwaar gewicht van brons een kinderkroost gaan koopen, gevende den prijs naar ieders waarde en voortaan een rustig huis bewonen, zonder vrouwen, vrij en ongestoord.

[pagina 256]
Vers 668-731 Phaedra O deerniswaardig, jammervol en droevig lot der vrouwen! Hoe zullen wij de kunst verstaan, nu alle hoop te niet moest gaan, den warknoop van het onheil te ontvouwen? Wij hebben onze straf erlangd, ach aarde en ach hemellicht, waarheen mijn treurig lot ontvlucht? en hoe verberg ik mijne schande, o vriendinnen? Wie van de menschen, wie der goden heeft bijstand ooit of hulp geboden in een misdadig, roekeloos beginnen? Onoverkomelijk is deze slag en einde voor mijn levensdag, O ongelukkigste ik van alle vrouwen! Koor Wee, alles is ten einde; falen deed de list van uwe dienstvrouw, heerscheres. Ramp is uw deel. Phaedra Ellendige, gij die uw vrienden hebt misleid, wat hebt ge mij berokkend! Dat mijn voorzaat Zeus u gansch en al verdelge met zijn bliksemvuur! Zeide ik u niet, in voorzorg om uw heilloos plan, te zwijgen dat, waarom ik nu mijn eer verlies? 't Was u niet mooglijk. Daarom wacht mij nu een dood in schande. Maar thans is mij nieuwe raad van noo. Want hij, de ziel van verontwaardiging vervuld, maakt bij zijn vader úwe fout tot míjn verwijt en vult de gansche wereld met zijn lastertaal. Vervloekt zijt gij en ieder, die er ongevraagd haast heeft zijn vrienden ongewenschten dienst te doen.
[pagina 257]
Voedster Vorstin, wel moogt ge smalen op mijn ongeluk; immers de spijt is meester over uw verstand, maar zoo gij goedvindt, heb ook ik een wederwoord. Ik bracht u groot in liefde en voor uw harteleed genezing zoekend, vond ik, wat niet was gezocht. Maar was 't gelukt, o hooggeprezen ware ik dan? Want naar den afloop richten wij ons oordeel in. Phaedra Acht gij het een verdediging, die mij voldoet, dat ge uw misslag ook nog goed te praten tracht? Voedster Ik zal geen omhaal maken, 'k heb verkeerd gedaan, maar ook hieruit is er nog redding mooglijk, kind. Phaedra Zwijg met uw uitvlucht, gij die ook den voorgen maal slecht hebt geraden en in 't ongeluk gebracht. Ga heen, ga heen, en moei u niet met vreemd belang voortaan, ik zal mijn zaken zelf behartigen. - Maar gij, zeer eedle dochteren van Troizenland, weest mij hierin ter wille, dat gij trouw bewaart in zwijgen alles, wat gij hier hebt aangehoord. Koor Ik zweer u bij Zeus' dochter, heilige Artemis, dat ik uw onheil nimmermeer verraden zal. Phaedra Zoo dank ik u; één enkel afdoend middel nog
[pagina 258]
heb ik, dat af kan wenden al dit ongeluk, zoodat mijn kindren ik een eervol leven laat en zelf mijn deerniswaardig lot verbeetren mag. Want nooit onteer ik mijn Kretensisch vaderhuis noch zal ik in mijn schande voor het aangezicht van Theseus treden om mijn lijfsbehoud alleen. Koor Welk onherroeplijk onheil denkt ge dan te doen? Phaedra Den dood te sterven, maar het hoe, dat staat aan mij. Koor Zwijg toch! Phaedra Ook daarin geeft ge mij een goeden raad. Maar ik zal Kupris, die mij heeft te grond gericht op dezen dag, nog gaan verblijden met mijn dood en mij gewonnen geven aan haar wreeden zoon. Maar voor een tweede ook word ik stervende tot ramp opdat hij wete op mijn leed niet groot te gaan, maar als hij aan mijn onheil ook zijn aandeel heeft, dan zal hij leeren minder trotsch van aard te zijn.

[pagina 259]
Vers 1172-1244 Bode Wij dan in d' omtrek van het golfbespoelde strand met ijzerkammen kamden wij de paarden glad al schreiend; want ons was de tijding aangebracht, dat hier te lande langer niet verblijven zou Hippolytus, met droeve ballingschap gestraft. En hij ook kwam en zeide in tranen 't zelfde nieuws aan ons op 't strand en ongeteld achter hem aan volgde der vrienden en der tijdgenooten schaar. Dan na een wijle sprak hij, eindigend zijn klacht: ‘Waartoe ontsteld zijn? 's Vaders woord dient opgevolgd. Bindt, slaven, aan den wagen 't jukverdurend span der paarden, niet meer is hier onze vaderstad.’ En daarop repte een elk zich in zijn bezigheid en sneller dan te zeggen is getuigd en klaar, brachten wij 't paardenviertal bij den meester zelf. Hij grijpt de leidsels liggend op den wagenbak en zet zijn voeten in den bodem van de holten vast en eerst spreekt hij de goden toe, de handen hoog: ‘Zeus, mocht ik sterven, zoo ik waarlijk schuldig ben! en mocht mijn vader, 't zij eerst na mijn dood, hetzij nog bij mijn leven, inzien hoe hij mij miskent.’ En bij dat woord greep hij de zweep en legde die den paarden op in toespraak. Met den wagen mee, volgden wij dienaars naast de teugels van den heer den weg naar Argos en naar Epidauria. Als wij zijn aangekomen in de eenzaamheid, is daar een kust aan de overzijde van dit land langs het Saronisch zeevlak uitgestrekt. Daar liet een onderaardsche klank als donderslag een zwaren galm ontglippen, vreeslijk van geluid, en kop en ooren recht den hemel in gericht
[pagina 260]
spitsen de paarden en bij ons was felle angst, van waar 't geluid mocht wezen; en naar 't klotsend strand heen kijkend, zien wij wondergroot een watergolf die in den hemel reikte en 't gezicht benam op het Skironisch kaapgebergte en die verborg den Isthmus en de rotsen van Asklepios. Dan opgezwollen en een dichten sproei van schuim, in 't ronde plassend met een blazen van de zee, beweegt hij strandwaarts, waar de vierspanwagen stond. En met de breking zelve en het overslaan schudt hij een stier uit, een wild monsterbeest, van wiens geloei het gansche vasteland vervuld angstwekkend tegengalmde en wiens aanblik zich gruwlijker voordeed dan voor 't oog te dragen was. En aanstonds valt er in de paarden wilde vrees en hij, de meester, met dë inborst van zijn span sinds lang vertrouwd, grijpt met zijn beide handen 't toom en trekt terug, als aan den riem een roeiersman, de lijnen slaande om zijn lijf naar achterwaarts. Maar zij met kaken bijtend in het stalen bit slaan op den hol, terwijl ze noch aan's voermans hand, noch aan het trekzeel of den hechten wagenbak zich storen. En zoo vaak hij naar het mulle zand de leidsels afboog en den loop te richten zocht, vertoonde zich van voren tot een ommezwaai de stier en maakte 't vierspan zinneloos van schrik; en als zij naar de rotsen vlogen, dol van angst, kwam stil hij nader en liep met den wagen mee, zoolang tot hij hem omstiet en gekanteld had, de velg des voertuigs aan een rotssteen werpende. En alles lag dooreen gewoeld; hoog sprongen op naven van wielen, pennen uit den wagenas
[pagina 261]
en hij, de arme, ingewikkeld in het toom, in onontwarden knoop verstrikt wordt voortgesleept, terwijl hij aan de rotsen slaat zijn dierbaar hoofd, zijn vleesch verscheurt en uitschreeuwt vreeslijk voor 't gehoor ‘houdt in, gij die gevoed zijt aan mijn eigen ruif, rijt mij niet stuk! o jammerlijke vadervloek! Wie wil er een onschuldig man tot redding zijn?’ En velen onzer wilden, maar te laat van voet bleven wij achter. Hij dan, uit de banden losgemaakt der leidselriemen op een onbegrepen wijs, rekt moeizaam een kortstondig leven, aad'mend nog, maar paarden en 't rampzalig monster van den stier verdwenen onverklaarbaar in het rotsgesteent. Ik ben een slaaf slechts, heer, uit velen van uw huis, maar daarin zal ik nimmer u gehoorzaam zijn, dat ik de schuld van uwen zoon geloof, ook niet zoo 't gansch geslacht der vrouwen zich verhing, zoo 't hout van Idaberg met letters volgeschreven stond: daartoe is thans zijn onschuld mij te goed bekend.

[pagina 262]
Vers 1462-1466 Voor alle burgers algemeene ramp is onverhoopt gekomen en rijkelijk zullen hun tranen stroomen. Der grooten droeve ondergang en hun beklagen, zij blijven na meer dan gewoonlijk lang en duren alle dagen.

Vorige Volgende

Euripides: Hippolytus

Vers 176-250

Vers 288-353

Vers 473-524

Vers 565-615

Vers 668-731

Vers 1172-1244

Vers 1462-1466