Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Tweede stuk

Dat 71. capittel.
Van't benjuin.

Het benjuin⁵⁾ is een materie gelijck als wieroock ende mirre, maer is van meerder estimatie, want dient tot veel dinghen inde medicyne.

(Want de benjuin door haer lieflijcke ruec sterckt dat herte, dat⁺ hooft ende die hersenen, zy verdrooght dat hooft van alle overtollighe vochtigheyt, scherpt die sinnen, daer mede gheroockt zijnde, is dienstigh int afgaen van sieckten).

Als tot andere welrieckende materialen, ghelijck om te maken ⁺eenighe bollen ofte peeren van ambar ende mosseliaet, moeten altoos benjuin hebben om perfeckt te zijn. Dese benjuin wast veel int coningh-rijc van Sion, int eylandt van Sumatra, in die eylanden⁺ Iavas ende die landen by Malacca. Zijn hooge boomen, dick van tacken; hebben bladen ghelijck die lemoen-boomen, met eenen hoogen ende dicken stam ofte struijck, uyt welcke groyt de gom, welcke is die benjuin. Wanneer die boomen noch jonck zijn, so ghevense die beste benjuin, die van coluer swartachtigh is, en-

5) Vgl. Ie stuk p. 77 noot 3.

+ [94a]

+ In Sion wast veel benjuin.

+ Die boomen, daer het benjuin aen wast, sijn hooghe boomen.

[p. 133]

⁺de heeft eenen schoo ‖ nen rueck; wert ghenaemt benjuin de boninas,⁺ dat is soo veel als benjuin van bloemen¹⁾, ende dat om haer welrieckentheyt. Den tweeden benjuin is ghenaemt benjuin amendoado, dat is: benjuin van amandelen, om datse gemenckt is met stucxkens witte benjuin, ende leijt onder een met het swart, alleens oft het amandelen waren, die overmidts ghespleten zijn. Dese benjuin en is soo goet niet, overmidts dat die witte benjuin vande oude boomen is, ende en heeft so goeden rueck en cracht niet als die swarte; alleen daerom wertse met die swart gemenct, om datmense also te beter soude moghen vercoopen. Dese twee soorten benjuin zijn die beste, ende worden veel verhandelt, soo naer Arabien, Persien, het landt van Ballagatte,⁺ China ende ander weghen, desghelijcks naer Portugael. Den meestendeel van desen benjuin wast int landt van Sion ende by Malacca. Men vindt noch ander benjuin, die slechter is, welcke wast in de eylanden van Sumatra ende Iavas. Die jnwoonders van daer dese benjuin wast, heetense comingion²⁾; die Mooren ende Arabiers heetent lovanjavy³⁾; is soo veel geseyt als wieroock van Iava; die Decanijns ende die van Ballagatte noement vdo⁴⁾. Men⁺ hout int gemeen die stammen ofte struycken vol kerven, om datter alsoo te beter die benjuin souden uyt vloeyen. Wort in Indien in grooter menighten verhandelt, want is een vande costelijckste specien van Orienten, om dattet in rueck alle andere wieroocken te boven gaet.

+

+ De beste benjuin is swertachtigh.

1) Volgens Orta ,o.a. I, 103; 347. Port. ‘bonina’ is een soort van witte madelief. Dit past niet recht wat de kleur betreft, zoodat Orta een andere bloem op 't oog schijnt gehad te hebben.

+ Plaetsen, waer dat het benjuin ghevoert wert.

2) Maleisch kĕmĕñan, bij Orta ‘cominham’.

3) Zie boven Ie stuk p. 77 noot 3.

4) Zoo ook bij Orta. ‘Udo’, slechte spelling voor ‘vuddho’ of ‘vuḍḍho’, een benaming voor benzoë. De meening van den uitgever der Coloquios, I, p. 15, dat ‘udo’ 't Arab. ‘'ud’, hout, zou wezen, is ongegrond.

+ Men kerft de boomen, op datter het benjuin te beter groeyen⁵⁾ soude.

5) Blijkbaar vergissing voor: vloeien.

5) Blijkbaar vergissing voor: vloeien.