Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Tweede stuk

Dat 89. capittel.
Vande robynen.

So wanneer ghy hebt een robijn om te waerderen, die ghelaureert⁺ is tafels gewijs, ende dat sulcken robijn dient om te acompangeren een diamant vande selfde ghewichte ofte quilaten, ende so veel quilaten inde coluer, ende so wanneer dat zy heeft 24. quilaten inde coluer³⁾ ende perfectie, ghelijck alst gout van 24. quilaten, soo ist voor seker, dat hy fijn is ende goedt. Den robijn en vercooptmen niet by ghewichte, ende dat om dieswille,⁺ dat hy gheen sekere dickte en heeft, want veel maken die dun door sinnelicheyt⁴⁾, ende om haer beter te komen om den gront ofte bladen daer onder te legghen, ende mach oock wel dun

+ Kenteyckenen om een oprechte diamant²⁾ te kennen.

2) Bedoeld is natuurlijk: robijn.

3) Hier wordt dit woord blijkbaar gebruikt voor: gehalte.

+ Oorsaec, waer om datmen de robynen niet by 't ghewicht vercoopt.

4) Er schijnt bedoeld: ‘naar behagen, omdat men het aardig vindt;’ eenigszins anders de Lat. vertaling: ‘elegantiae gratiâ’. De volgende woorden zijn ook slecht gesteld; de Lat. vertaling heeft beter begrijpelijk: ‘ut facilius fundum sive florem substernant.’

[p. 178]

wesen, maer niet al te veel, dat het hem eenige letsel doet. Soo een robijn gheheel ende gantsch perfect waer, so inde coluer, suyverheyt,⁺ dicheyt, in't lavuer ende fatsoen, gelt 100. ducaten, maer daer zijnder weynigh, die geheel perfect zijn, principalick als zy groot zijn, hebben altoos eenige fauten ofte besmettinge, die bedect zijn ende verborghen, en ander dierghelijcke; ende die de rechte perfectheyt heeft, vintmen weynigh, en oock weynigh hebben daer recht verstant af; daerom so sullen wy stellen, om onse rekeninge te maken, dat een robijn, die in ghemeen verthooninghe ghehouden werdt voor perfect ende goet, is weert ‖ 70. ducaten,⁺ waer mede zullen onse rekeninghe maken, soo dat, wanneer een juwelier ofte steen-slyper een ander ondervraeght van een robijn, die welcke hy niet by hem en heeft, dan alleenlic seyt aldus: daer is een robijn vande groote, die mach acompangeren ofte gheselschap houden een diamant van so veel quilaten, ende heeft so veel quilaten van coluer, waer door den anderen genoech verstaet, wat ⁺coluer ende groote dat hy heeft; hebbende nu een robijn, ofte robynen tafelen ofte ongheslepen, ende sult die waerderen, ofte wilt weten, wat die ghelden, sult by u selven concidereren ende segghen aldus: soo daer waer een robijn, die niet grooter en waer ende alleenlick dienden om te acompangeren een diamant van een quilaet, ende dat zy van sulcken coluer, suyverheyt ende qualiteyt als dese groote, ende dat zy hadden die fauten naer respect⁺ als dese, wat soudese gelden, ende wel gheconcidereert hebbende die qualiteyt, goetheydt ofte quaetheydt ende fauten, hoe veel dat het abateert¹⁾, ende den prijs ghestelt hebbende, dat hy souden moghen gelden, wesende om te acompaengeren een diamant van een quilaet, dese prijs houdt in u memorie ende besiet den robijn wel, wat groote dat hy heeft ende wat ghewichte van diamant met die heele diepten, dat hy soude moghen acompaengeren, ende oock oft zy noch rau ende ongeslepen is, concidereert, hoe veel dat zy af sal moeten gaen in het slypen, ende van wat groote dat zy sal blyven, naer datse ghelaureert is; hebbende aldus ghedetermineert, ende wat ghewichte van diamant dat hy mach gheselschap houden, soo suldy nemen noch soo veel ghewichte, ende multipliceren dat met het ghewicht, dat ghy ghevonden hebt, dat het soude gelden, acompaengerende²⁾ een qui-

+ Hoe veel een oprechte robijn waert is.

+

+ Op wat manier datmen de robynen waerderen sal teghen de diamenten.

+ [109a]

1) Dus: hoeveel het de waarde verlaagt.

2) Hier waarschijnlijk weggelaten: een diamant van.

[p. 179]

laet, ende dat daer van procedeert, dat is de waerdye van alsulcken robijn, in somma dat wanneer ghy ghedetermineert hebt, wat ghewichte van diamant dat hy mach gheselschap houden, sult u rekeninghe maken ghelijck als oft een diamant waer, ende dat procedeert van het ghewicht, sult met den prijs multipliceren, het welcke ghy bevindt dat gelt gheselschap houden een diamant van een quilaet alleen¹⁾.

Die robynen, die ongheslepen zijn, ende gheen tafels moghen⁺ werden, is te verstaen, dat wanneer zy beter alsoo ongheslepen zijn alsse gheslepen soude wesen, desen salmen concidereren den prijs naer den diamant, dien hy mach gheselschap houden, ende die hooghte ofte diepte van de steen, ende daer naer die coluer ⁺ende goetheydt ofte quaetheydt, ‖ ghelijck als het valt, ende maecken daer naer zijn rekeninghe ghelijck als vande tafelen, ende gheslepen, ende van die diamanten.

Daer zijn oock diamanten, die en zijn gheen fatsoen van tafels, ende hebben goet fatsoen voor eenighe juweelen, ghelijck als zijn⁺ die puncten drie kantigh, harten, ende ander dierghelijcken labueren²⁾, om die fauten daer uyt te doen, ende worden alsoo ghewrocht om die ghewicht ende groote te houden, wesende een van dese perfeckt op zijn manier, en gelt soo veel niet als die tafels, want hebben dickwils te veel dickten onder, het welcke 'tghewicht maeckt, maer en is tot gheenen profijt, maer doet eer schade, ende wesende gheheel ende gants dun onder, ende hebbende van buyten alle andere perfectien in als, is soo veel waert als een tafel, die dick is, met zijn gheheele diepte, het welcke is ses en veertigh ducaten, wesende van een quilaet, ende hebbende van dese eenighe, sult daer met handelen als met de ander, te weten: sult concidereren, wat dat zy soude moghen gelden, wesende van een quilaet, ende maken daer naer die rekeninghe ghelijck van de ander, als voorseyt is.

1) Onduidelijke wending. Eng. vertaling (II p. 153) heeft: ‘which you finde it to be worth, to keep companie with a Diamond of one Quilate’. In verband daarmee heb ik de komma, die in de tekst van het origineel staat achter ‘gheselschap houden’, weggelaten.

+ Hoe datmen de ongheslepen robynen waerderen sal.

+

+ Beschryvinge van diversche fatsoenen van diamanten.

2) Hier ‘labuer’ wat vroeger ‘lavuer’ geschreven werd.

2) Bedoeld is natuurlijk: robijn.