Geschiedenis van de techniek in Nederland. De wording van een moderne samenleving 1800-1890. Deel II

Gezondheid en openbare hygiëne. Waterstaat en infrastructuur. Papier, druk en communicatie

[p. 322]

Verantwoording van de afbeeldingen

12	Gemeente Archief Amsterdam, Historisch-Topografische Atlas, D 4268.
14	Teylers Museum, Haarlem.
15	Stichting Atlas van Stolk, Rotterdam.
16	Gemeente Archief Amsterdam, Historisch-Topografische Atlas, 15971.
18	L. Egeling, ‘Gezondheidstoestand in Amsterdam 1856-1860’, Nederlandsch Tijdschrift voor de Geneeskunde 7 (1863), 577-591.
21	W.F. Büchner, Bijdragen tot de geneeskundige topografie en statistiek van Gouda (Gouda 1842), 60.
24	‘Brief van de Plaatselijke Commissie van geneeskundig Toevoorzigt, aan H.H. Burgemeester en Wethouders over de sterfte binnen Rotterdam’, Nederlands Weekblad voor Geneeskundigen 6 (1856), 444.
26	Ueber Land und Meer, Deutsche Illustrierte Zeitung 4 (1892), 80. Het bijschrift is ontleend aan: P. van Rooden, Dood in Hamburg, NRC Handelsblad 17 september 1988.
27	Collectie Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde.
29	A.M. Ballot, ‘Over de sterfteverhouding te Rotterdam’, Nederlands Tijdschrift voor de Geneeskunde 3 (1859), 116.
31	Zeeman, ‘Rapport over de lotelingen in Groningen, 1836-1861’, Nederlands Tijdschrift voor de Geneeskunde 5 (1861), 693-695.
32	Gemeente Archief Utrecht.
33	Amsterdams Historisch Museum.
34	Collectie auteur.
37	Ali Cohen, ‘Rangorde van de voornaamste steden des lands, 1873-1878’, Nederlandsch Tijdschrift voor de Geneeskunde 16 (1880) 2e reeks II, 31.
39	Schick, ‘Over de sterfteverhouding in verband tot hare oorzaken’, Tijdschrift der Nederlandsche Maatschappij ter Bevordering der Geneeskunst 2 (1852) II, 31-47.
41	Collectie Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde.
44	Sterftekaart cholera-epidemie in Nederland in 1866-1867, Met twee kaarten. Uitgegeven door het Departement van Binnenlandsche Zaken, 's-Gravenhage, 1875. Door H. van Cappelle, L.J. Egeling, J.C.G. Evers, J.W. Gunning, J. Penn.
46	Gemeente Archief Amsterdam, Historisch-Topografische Atlas, D 39026.
50	Gemeente Archief Amsterdam, Historisch-Topografische Atlas, N 5500.
51	Gemeente Archief Amsterdam, Historisch-Topografische Atlas, N 20340.
54	Collectie dr. H. van Zon, Steenbergen (Dr.).
57	Gemeente Archief Utrecht. Commissie tot ondersteuning van nagelaten betrekkingen van cholera-lijders, inv.nr. 13, nr. 18.
59	Gemeente Archief Rotterdam, Historisch-Topografische Atlas, G 95.048.
60	Gemeente Archief Rotterdam, Historisch-Topografische Atlas, 921267.
63	Collectie ir. L. Barendregt, Leiden.
64	F. de Bas, Het stadsreinigingsstelsel van Liernur en zijne uitvoerbaarheid in Nederland (Den Haag 1873)
64	Dienst Riolering en Waterhuishouding Amsterdam.
67	Gemeente Archief Leiden, Historisch-Topografische Atlas, 33808.
69	Gemeente Archief Amsterdam, Historisch-Topografische Atlas, E 6586.
70	Gemeente Archief Amsterdam, Historisch-Topografische Atlas, E 1914 en E 1905.
72	Gemeente Archief Zwolle, Historisch-Topografische Atlas, A 79-74-203.
74	Gemeente Archief Groningen, Historisch-Topografische Atlas.
75	Gemeente Archief Delft, Historisch-Topografische Atlas.
78	Gemeente Archief Delft. Historisch-Topografische Atlas.
80	Collectie firma Vaillant.
82	Gemeente Archief Leiden, Historisch Topografische Atlas, 80958.
83	Abraham Prikkie, geïllustreerd satirisch weekblad, 25 september 1892.
85	Gemeente Archief Leiden, Historisch-Topografische Atlas, 80960.
86	Gemeente Archief Amsterdam, Historisch-Topografische Atlas, D 25674.
87	Gemeente Archief Rotterdam, Historisch-Topografische Atlas, G 20752.
89	Gemeente Archief Rotterdam, Historisch-Topografische Atlas, G 91.706.
90	Bouwkundige bijdragen, 23ste deel, 1877, 269.
91	Internationaal Handels- en Scheepvaartfeest Rotterdam, 1908.
94	Amsterdams Historisch Museum
97	Fries Museum, Leeuwarden
98	Stichting Atlas van Stolk, Rotterdam, cat. nr. 6695 (2)
98	Amsterdams Historisch Museum
100	Friesland Bank, Gorredijk; reproductie: Fries Museum, Leeuwarden
102	Stichting Atlas van Stolk, Rotterdam, cat. nr. 6123 (3)
109	Particulier bezit, P.W. de Neef, Amsterdam.
113	Stichting Atlas van Stolk, Rotterdam, cat. nr. 5432 (2)

[p. 323]

115	Rijksarchief in Gelderland, Arnhem, Algemene Verzameling nr. 376
119	Stichting Atlas van Stolk, Rotterdam, cat. nr. 6609 (5)
121	J.C.W. Quack, Gedenkboek van de watersnood van 1861 (Dordrecht, 1862).
124	KLM Luchtfotografie, foto nr. 40674
127	KLM Luchtfotografie, foto nr. 13733
128	Nederlands Spoorweg Museum, Utrecht.
132	Nederlands Spoorweg Museum, Utrecht.
134	Gemeente Archief Delft.
134	Gedenkboek hijsm.
7.5	Nederlands Spoorweg Museum, Utrecht.
7.6	Nederlands Spoorweg Museum, Utrecht.
138	Collectie auteur.
139	Gemeente Archief Rotterdam, RI 1140
141	Gemeente Archief Amsterdam, Historisch-Topografische Atlas.
143	Collectie ir. J.W. Sluiter.
144	Gemeentemuseum Arnhem.
145	Gemeente Archief Rotterdam, X 99.
149	Museum Elisabeth Weeshuis, Culemborg.
150	Museum Elisabeth Weeshuis, Culemborg.
151	Museum Elisabeth Weeshuis, Culemborg.
155	Algemeen Rijksarchief, 's-Gravenhage, WCAP-W-33, (ARA-GF 91-116).
155	Algemeen Rijksarchief, 's-Gravenhage, WCAP-W-310, (ARA-GF 91-116).
155	Nederlandse Vereniging van Belangstellenden in het Spoor- en Tramwegwezen (nvbs).
161	Collectie ir. J.W. Sluiter.
163	Collectie ir. J.W. Sluiter.
164	Rijksarchief in Noord-Holland, Haarlem, Provinciale Atlas
166	Bibliotheek Technische Universiteit Delft
169	Bibliotheek Technische Universiteit Delft
171	Bibliotheek Landbouw Universiteit, Wageningen, afd. speciale collecties, nr. R 374 A 4
173	Bibliotheek Landbouw Universiteit, Wageningen, afd. speciale collecties, nr. R 374 A 4
176	Nederlandsch Magazijn (1846), 17.
178	De Nederlanden (Den Haag 1841).
180	Gemeente Archief Rotterdam. Collectie affiches, repro nr. AA-2371-1.
182	Stichting Atlas Van Stolk, Rotterdam, cat. nr. 5716 (3).
183	Stichting Atlas Van Stolk, Rotterdam, cat. nr. 5540.
183	Stichting Atlas Van Stolk, Rotterdam, cat. nr. 5546 (1).
184	Stichting Atlas Van Stolk, cat. nr. 5547.
185	Privé-collectie Joh. Jansen, Eindhoven.
189	Nieuwsblad voor den boekhandel 21 (22 juni 1854), 100.
191	Catalogus der nationale tentoonstelling van het boek (Amsterdam 1910), 76.
192	Koninklijk Oudheidkundig Genootschap, Amsterdam.
193	N. Maas, De Nederlandsche Spectator. Schetsen uit het letterkundig leven van de tweede helft van de negentiende eeuw (Utrecht 1986), 130.
193	N. Maas, De Nederlandsche Spectator. Schetsen uit het letterkundig leven van de tweede helft van de negentiende eeuw (Utrecht 1986), 132.
196	Privé-collectie; reproductie: Sotheby, Amsterdam.
198	Voorheen en thans (Den Haag 1872).
200	Mediatheek van het Nederlands Openluchtmuseum, Arnhem.
200	N.W.P. Rauwenhoff, Papierbereiding (Amsterdam 1854), 11.
201	H. Voorn, De papiermolens in de provincie Noord-Holland (Haarlem 1960), 15.
201	N.W.P. Rauwenhoff, Papierbereiding (Amsterdam 1854), 13.
202	Mediatheek van het Nederlands Openluchtmuseum, Arnhem.
203	M.J. Brusse, Hoe het bosch papier wordt (Rotterdam 1917), 57.
204	H. Voorn, De papiermolens in de provincie Noord-Holland (Haarlem 1960), 395.
204	Gemeentearchief Zaanstad.
206	Festschrift 1872-1922 zum 50 jährigen Jubiläum des Vereins Deutscher Papierfabrikanten (Berlin 1922), 259.
207	J. de Iongh, Van Gelder Zonen 1784-1934 (Haarlem 1934), 98.
209	Nederlandsch Magazijn (1837), 217.
210	Papierhistorische Collectie Koninklijke Bibliotheek. Papierhistorische Collectie Koninklijke Bibliotheek.
212	Gedenkboek uitgegeven ter gelegenheid van het 200-jarig bestaan der ‘Berghuizer Papierfabriek voorheen B. Cramer’ (Wapenveld 1911), 38.
215	Vereniging tot het behoud van Monumenten van Bedrijf en Techniek in de Zaanstreek.
216	M.J. Brusse, Hoe het bosch papier wordt (Rotterdam 1917), 16.
216	Koninklijke Nederlandse Papierfabriek, Maastricht.
217	M.J. Brusse, Hoe het bosch papier wordt (Rotterdam 1917), 46.
218	Koninklijke Nederlandse Papierfabriek, Maastricht.
220	H. Voorn, J. Hollestelle en G.D. Cornelissen de Beer, De papiermolens in de provincie Gelderland alsmede in Overijssel en Limburg (Haarlem 1985), 655.
220	Catalogus der tentoonstelling van hulpmiddelen voor den boekhandel augustus 1881 (Amsterdam 1881), 77.
222	Stichting Atlas Van Stolk, Rotterdam, cat. nr. 3876 (9).
224	I.P. de Vooys, Leerboek der mechanische technologie, ii, 3e stuk: Papierfabricage en drukkerij (Gorinchem 1921), 137. I.P. de Vooys, Leerboek der mechanische technologie, ii, 3e stuk: Papierfabricage en drukkerij (Gorinchem 1921), 138.
225	Nederlandsch Magazijn (1837), 253.
226	Eigen Haard (1881), 55.
226	F.A. Janssen, Zetten en drukken in de achttiende eeuw. David Wardenaar's Beschrijving der boekdrukkunst (1801) (2e druk Haarlem 1986), 76-77.
227	Stichting Atlas Van Stolk, Rotterdam, cat. nr. 3876 (10).
228	J. Moran, Printing presses (London 1973), 55.
229	J. Moran, Printing presses (London 1973), 104.
229	L. Neipp, Les machines à imprimer depuis Gutenberg (Paris 1951), 233.
231	Nieuwsblad voor den boekhandel 5 (23 aug. 1838).
233	Schrift en schrijfkunst. Het boekdrukken. Hout-, koper- en staalgraveerkunst. Het steendrukken en het boekbinden (Leiden 1874), 82.
235	C. Mommaas Czn, Lettergieterij, boek- en plaatdrukkerij (Amsterdam 1860), 18.
236	L. Neipp, Les machines à imprimer depuis Gutenberg (Paris 1951), 121.
239	Eigen Haard (1892), 634.
240	Gemeente Archief Rotterdam, neg. nr. G 86086.
240	Gemeente Archief Rotterdam, neg. nr. G 91072.
241	Nieuwsblad voor den boekhandel 46 (3 juni 1879), 254.
242	Nieuwsblad voor den boekhandel 46 (3 juni 1879), 255.
243	L. Ronner, De hedendaagsche grafische technieken (Amsterdam 1916), 57. 243 Gedenkschrift 1804-1904. Boekdrukkerij De Swart en Zoon ('s-Gravenhage 1904). J. Moran, The composition of reading matter (London 1965), 63.
245	Voorheen en thans (Den Haag 1872).
246	Gedenkschrift 1804-1904. Boekdrukkerij De Swart en Zoon ('s-Gravenhage 1904). Gedenkschrift 1804-1904 Boekdrukkerij De Swart en Zoon ('s-Gravenhage 1904).
248	Bibliotheek der Rijksuniversiteit Leiden, collectie Bohn, 1869: 7.
250	Rijksuniversiteit Leiden, afdeling oude drukken, Archief de Erven F. Bohn, inv. nr. B 10, p. 30.
251	A.L. Monet, Les machines et appareils typographiques en France et à l'étranger (Paris 1878), 209.
254	De Gids, ii (1839), tegenover 476.

[p. 324]

256	Nieuwe reisverhalen (Amsterdam 1820), tegenover titelpagina.
257	Nederlandsch Magazijn (1842), 133.
258	J. Bosscha, Het boek der uitvindingen (Leiden 1875), 104.
259	The Penny Magazine (march 31, 1832), 1.
261	H.J. Wolf, Schwarze Kunst. Eine illustrierte Geschichte der Druckverfahren (Frankfurt am Main 1981), 281. H.J. Wolf, Schwarze Kunst. Eine illustrierte Geschichte der Druckverfahren (Frankfurt am Main 1981), 281.
262	Stichting Atlas Van Stolk, Rotterdam, cat. nr. 5441 (2).
265	Nederlandsch Magazijn (januari 1834), 1.
266	Nederlandsch Magazijn (1837), 313.
267	Geïllustreerde Courant 1 (6 juli 1844).
268	Kunstkronijk (1842-1843), 16.
270	Geïllustreerde Courant 2 (13 juli 1844).
272	Stichting Atlas Van Stolk, Rotterdam, cat. nr. 5676.
273	M.A. Sipman, Drukkerij G.J. Thieme, Arnhem en Nijmegen (Nijmegen 1913).
276	Het Prentenkabinet, Leiden
279	J. Bosscha, Het boek der uitvindingen (Leiden 1875), 106.