België in de Tweede Wereldoorlog. Deel 1

De verloren vrede (1918/1939)

9 / Voorspoedig België

De meest dringende taak van de regering Henri Jaspar is de redding van de Belgische frank. Emile Francqui wordt met deze opdracht belast en komt zeer snel tot gunstige resultaten. Hoewel hij een tijd doorgaat als de redder van het vaderland, is het probleem niet zo hopeloos als het op het eerste gezicht lijkt. Wel heeft de Belgische frank de 13de juli 1926 een dieptepunt bereikt en wordt een pond sterling uitgewisseld tegen de rekordsom van 217 fr.; maar de werkelijke, ekonomische toestand van het land is in feite gezond. De produktie heeft, niettegenstaande de zware verliezen die de oorlog heeft veroorzaakt inzake mensen en materiaal, het vroeger peil opnieuw bereikt en zelfs voorbijgestreefd. Waar de krisis hoofdzakelijk te wijten is geweest aan het gebrek aan vertrouwen van het kapitaal in een progressieve regering, is in feite een eerste stap

[p. 30]

naar de redding gedaan, wanneer de regering valt. Wanneer zij dan nog wordt vervangen door figuren die naar het hart zijn van de financiële grootmachten zowel in binnen- als in buitenland, komt het vertrouwen en tegelijkertijd de gezondheid van de munt snel terug. In oktober 1926 wordt de Belgische frank gestabiliseerd op 175 fr. voor een pond. Verder worden enkele maatregelen getroffen om de staatsschuld op korte termijn weg te werken. Men verplicht de bezitters van kortlopende schatkistcertifikaten ertoe hun waarden in te wisselen tegen aandelen van de Nationale Maatschappij van Belgische Spoorwegen. Daarmede verdwijnt het budget van de Spoorwegen uit de begroting van de Staat en wordt een belangrijke verliespost uit de publieke boekhouding weggehaald. Het begint er dus wat beter uit te zien voor het land; het vertrouwen stijgt nog wanneer ook het Belgisch kapitaal terugkeert dat enkele maanden vroeger een uitstapje naar het buitenland heeft gedaan. De kapitaalbezitters hebben opnieuw het vooruitzicht voordelig in België te kunnen beleggen onder het welwillend toezicht van de Belgische regering en de Société Générale. België komt terug op de goede weg van de voorspoed en de zaken beginnen weer te floreren. Wij beleven een korte periode van zeer grote expansie.

In de enkele nu volgende jaren gaat de buitenlandse handel oplopen van 15 tot 30 miljard. Ook het produktie-apparaat wordt in hoge mate ontwikkeld en gemoderniseerd: men begint het Albert-kanaal te graven, te Antwerpen wordt de Kruissohans aangelegd, te Gent werkt men de haven af. Terloops weze gezegd dat men in deze periode voor het eerst duidelijk een zekere verschuiving kan waarnemen van de ekonomische aktiviteit ten voordele van het noorden van het land. In Vlaanderen worden talloze bedrijven uitgebreid en nieuwe opgericht: radium-installaties te Olen, Lommel en Hoboken, tin-, koper- en kobaltverwerkende nijverheid te Hoboken, scheikundige fabrieken te Boom en te Turnhout, textielbedrijven te Ronse, Roeselare, Eeklo, Kortrijk. In de Antwerpse nijverheidszone rond de haven ontstaan geweldige ondernemingen: General Motors, Mercantile, Refribel.

In deze tijd begint ook Belgisch-Kongo meer aanzien te krijgen. De kolonie levert een stijgend aandeel in de ekonomische ontwikkeling van het moederland en geeft daarom ook veel meer dan vroeger aanleiding tot nationale trots.

1926-1930: een gouden tijd inderdaad. Alle investeringen renderen onmiddellijk en geven hoge winsten. In sommige nijverheidstakken zijn de dividenden geweldig opgevoerd: 46% in de steenkolennijverheid, 40% in de textiel, 38% in de papierindustrie; de gemiddelde opbrengst van het kapitaal schommelt rond 20%.

Vanzelfsprekend wordt deze voorspoed niet uitgebreid tot de volledige Belgische bevolking; wellicht zelfs is deze er relatief niet veel beter aan toe dan vóór de oorlog. Maar de koek van het nationaal inkomen wordt steeds groter en daarom vallen van de rijkgedekte tafelen ook wat vettere kruimels. 1926-1930 is een periode van vrede. Dank zij het Dawes-plan, dank zij Locarno heerst vrede op het internationaal vlak. Dank zij Jaspar en Francqui heerst ook vrede in het binnenland. Althans sociale vrede. Want in België begint een ander vraagstuk te gisten, dat reeds lang had moeten opgelost zijn, waarvoor zowel koninklijke als ministeriële beloften zijn gedaan en dat slechts hier en daar een schuchter begin van regeling heeft gekend: de Vlaamse kwestie.

[p. 31]

1

2
de gouden jaren
Het einde van de jaren twintig was een rustpunt in de hele wereld. In België begon men de oorlog te vergeten. Sedert 1926 was de welvaart steeds maar gestegen en had het er alle schijn van dat de goede, oude vooroorlogse tijd was teruggekeerd. Wie het kon ging met vakantie (1), kleedde zich naar de mode uitbundiger dan ooit (2). Wie de middelen ontbraken, kon zich verheugen over de verkiezing van Miss Belgium tot Miss Universe (3), of meedoen aan de rijke en minder rijke stoeten die kleurige momenten waren in het rustige leven van elke dag. Zo organiseerde Lier in 1928 zijn ‘Pallieterstoet’ (4) en Oostende zijn ‘bloemenkorsos’ (5) waaraan het ‘bloemenuurwerk’ thans nog blijft herinneren.

3

4

5

[p. 32]

6
de gouden jaren
De honderdste verjaardag van 's lands onafhankelsijkheid werd in 1930 met luister gevierd, niet het minst met de twee grote tentoonstellingen te Antwerpen en te Luik.
Te Antwerpen, waar burgemeester Van Cauwelaert het vorstelijk paar onthaalde (6), was het buitenland vertegenwoordigd met groots opgevatte paviljoenen (7), verspreid over kilometers lange lanen. Wie alles wilde zien... (8).
De tentoonstelling te Luik legde meer de nadruk op de industriële ontwikkeling van het land (9).

7

8

9

[p. 33]

10

11

12

13

14

15
de gouden jaren
Van het bondgenootschap dat de overwinning behaalde in 1918 bleef enkele jaren later, weinig of niets over. Engeland ging volledig afzijdig staan en de opeenvolgende Belgische regeringen zagen hun heil uitsluitend in een alliantie met Frankrijk (10). Waar deze niet mogelijk bleek werd toch, in 1921, een Frans-Belgisch militair akkoord afgesloten dat, van den beginne af, in Vlaamse kringen weinig populair was (11). Ook het anti-militarisme van de socialistische partij vond hier voedsel (12). Wanneer dan ook, na Locarno, een beweging ontstond ten voordele van de algemene ontwapening zou zij in Vlaamse als socialistische kringen vurige voorstanders vinden (13 en 14). De feitelijke resultaten kent men... (15).

[p. 34]

16

17

18
de gouden jaren
De goede tijd zou snel voorbijgaan. Van 1931 af begon het aantal werklozen te tijgen en ging de Belgische ekonomie achteruit. Nochtans scheen niemand te begrijpen dat de toestand ernstig was en drastisch ingrijpen geboden. De partijen wisten met de krisis geen blijf en meenden ze op te lossen door ze te ignoreren. Wanneer nieuwe Kamers moesten worden gekozen in 1932 stond de verkiezingscampagne van alle partijen in het teken van de schoolstrijd voor ‘de schone ziel van het kind’ (16, 17, 18).