Duytse lier

[p. 52]

[p. 53]

Vijfde Verdeeling. ⁽²¹⁾

MEn plant en paart de groene bomen. ⁽²²⁾
Men vuld een kloofjen met een end, ^r2
Het weelig sap, dat samen rend,
Doet aengename vruchten komen.
Den Appelaer, die by de hagen,
En ruigten in het wilde sproot,
Vervuld den graanzak met zijn noot:
D'Andoren ziet men Appelen dragen, ^r8
Die trots, den heelen hof braveeren:
Den Olm schut Eekels op de grond; ^r10
Den wilden Esch nood yders mond,
Op schone en smakelijke Peeren.
De Beuke laat Kastanjen vallen,
Als 't windjen door haar telgen jaagt:
Maar een gepaarde en be-ente Maagt
Die strijkt de praalkroon van hun allen;
Met vruchten die het al doen buigen,
Zo blank als melk, geplekt met bloed ^r18
Op kaak en lipjes, die zo zoet
De room uit volle borsten zuigen:

LAura laat het pratte varen, ^r1
't Is wel waar gy zijt heel schoon,
Maar gy zult naar 't weelig paren ^r3
('k Sweer 't u by mijn vaders zoon)

Noch schoonder staan.

Noch schoonder pronkt de boom met vruchten,

(21) Deze verdeling geeft nieuwe argumenten ten gunste van de liefde: ze is produktief en zorgt voor continuïteit in de schepping. Vandaar dat er ook enkele bruiloftsliederen in zijn opgenomen.

(22) Het openingsgedicht gaat terug op Vergilius' Georgica II, 47-108. Zie ook Vondels vertaling ervan, Lantgedichten II, 72-166. In Luykens regels 5-7 klinkt Vondels regel 105 door: ‘Doch nooten ent men op haeghappels, ruigh van schellen’.

r2 end: ent, tak die op een andere dan de eigen boom verder moet groeien

r8 Andoren: plataan

r10 Olm: iep

r18 geplekt met: met een doorschijn van

r1 pratte → lees: pratten, preuts zijn

r3 naar: na

[p. 54]

 

Als alleen met groene blaan.

 

Waarom lang alleen geslapen?

 

Waarom by de vryer niet?

10

Want gy zijt 'er toe geschapen,

 

Als men aan 't fatsoen wel ziet, ^r11

 

En waarom niet

 

Genoten 't zoet der dart'le minne,

 

Eer 't den ouderdom verbied.

15

't Zijn de grootste zotternyen,

 

Dat een Vryster fier en bly,

 

Haar jaar in, jaar uyt laat vryen, ^r17

 

Want de bloey-tijd gaat voorby;

 

Dan is het uyt,

20

De kansjes zijn dan al verkeeken,

 

En de jeugd verydeltuyt.

EEn Landman end, met vleyende genuchten, ^r1
Den wilden stam, die op een and're tijd
Verwondert staat, om zijne vreemde vruchten,
En maakt de geest zijns meesters heel verblijd,
Die nu belust, vast hevig water-tant,
En banketeert van 't geen hy heeft geplant, ^r6
Met eygen hant.

Ay laat de liefde ons ook zo t'zamen voegen,

Mijn Leonoor: zo kan de zoetste vrucht,
Van ons geteelt, uw brave ziel vernoegen,
Wanneerze met een zorgelooze zucht,
De speen verlaat, ten blanken borst afwijkt, ^r12
Al lachgende zijn Moeder-lief bekijkt,
En vrindelijk strijkt. ^r14

By zulken vrucht moet al de wereld leven,

By zulk een vrucht blijft d' aarde in haren stand;
Houd op dan van de min te weder-streven,
Laat toe dat hy door zijn gewijde hand,
U maake tot een boom die vruchten draagt,

r11 't fatsoen: de lichaamsbouw

r17 laat vryen: het hof laat maken

r1 end: ent, doet een loot van een andere boom voortgroeien op
met vleyende genuchten: in aangename stemming

r6 banketeert: smult

r12 speen: tepel

r14 strijkt: in slaap valt

[p. 55]

20

Een vruchtbaar Wijf braveert vry onverzaagt,

 

De schoonste Maagt.

LAat af, ô Bloempjes van het Y,
De schoonste bloem van uwe jeugd te spillen,
Stapt met u willen
In de zoete ly; ^r4
Wie liefde schuwt, is door d' waan bedrogen;
Bespiegel u maar in het Bruydjes ogen,
Dan ziet gy straal en vonken,
Van een vroolijk hart:
Zy blaakt en blixemt lonken,
In de min verwart;
't Gelach, 't gespeel,
't Gekus, 't gestreel,
Van twee verliefde harten,
Kan alle vreugde tarten:
Liefdens vreugd is eel.

Tree toe, wanneer de gulde poort

Van Liefdensgaarde gaapt, en nood u binne,
Terwijl de minne
Roept: stap voort, stap voort,
Of anders word hy licht weer toe gedreven,
En gy moet buiten staan voor al uw leven.
De tijd vlied als de stromen,
En hy keert niet weer,
Hy schud de jonge bomen,
En berooft haar eer.
De lust, de vreugt,
Het mooy, de jeugt,
Word door de tijd onaardig,
En voor een knaap onwaardig.
Mind, terwijl gy meugt. ^r30

r4 ly: luwte

r30 meugt: kunt

[p. 56]

De Liefde is listig. Courante la Bare.

 

O Aangename jonge jeugt,

 

Die 't Bruilofs-feest, door zoete vreugt gedreven,

 

Bezielt volop met geest en leven,

 

Vaar voort, vaar voort, weest vrolijk en verheugt.

5

Men doe al wat men denkt en wil:

 

Maar die het haagt die zy een weynig stil. ^r6

 

Mijn Zangster wil een sprookje gaan vertellen, ^r7

 

Noch nooyt gehoort;

 

Wel aan gezellen,

10

Luyster, 'k vaar dan voort.

 

Een jonge Visscher ging op buyt,

 

En zach een Fuyk aan Amstels groene boorden,

 

Doch niemant die haar toebehoorden,

 

Daar stapt hy heen, maar liefde, een loze guyt,

15

Zat achter eene dichten struyk,

 

En vong door list, de Visscher in zijn fuyk;

 

Hy sweert met eeden, hy zal zijn gevangen,

 

De vryigheyd,

 

Niet weer herlangen, ^r19

20

Tot de dood hem scheyd.

 

O Vrysters, fuykjes van de min,

 

Wat vangt de min met u al jonge harten!

 

Die anders haren vyand tarten,

 

Gaan hier gerust en mak ten kerker in;

25

De Min is wonder! wie hem ziet,

 

En voelt, en smaakt, begrijpt zijn wezen niet;

 

Maar dit begrijp ik: dat hy schoon moet wezen,

 

En een die quynt,

 

Wel kan genezen,

30

Daar hy word gepynt. ^r30

LUstig Vryers, lustig Vrysters,
Speel een zoetjes mont aan mont; ^r2
Queel eens rustig op als Lijsters,
Spoel de lippen in het ront,

r6 haagt: behaagt

r7 Zangster: Muze

r19 weer herlangen: terugkrijgen

r30 Daar: Terwijl

r2 een → lees: eens

[p. 57]

5

Met offer-wijn,

 

Geplengt ter eeren van de minne,

 

Schoonder dan de Sonne-schijn.

 

Schoone min die hier in d' oogen,

 

Van de brave Maagden-stoet,

10

Toont uw goddelijk vermogen,

 

Roert en blaak het jeugdig bloet,

 

En fiere hart,

 

Wy plengen u dees wijn ter eeren,

 

Op dat gy ons gunstig wart.

15

Gunstig als den helt verkeeren, ^r15

 

Die gesterkt door uwe hand,

 

't Nimphjen 't pratten kan verleeren, ^r17

 

En verkeeren ys in brand, ^r18

 

En staal in vuur;

20

Zo klimt men op den troon der weelde,

 

Schoon de Nijt ziet wrang en zuur. ^r21

r15 den helt verkeeren → de bruidegom W. van der Keeren

r17 pratten: preuts zijn

r18 verkeeren: veranderen (toespeling op de naam van de bruidegom)

r21 Nijt: Afgunst

(23) Ook dit gedicht herinnert aan het tweede boek van Vergilius' Georgica. Regel 3 verwijst rechtstreeks naar Vondels vertaling ervan: Lantgedichten II, 123-124: ‘En staet verwondert om dat, tegens zijnen aert, de stam dit nieuwe loof, en vreemde vruchten baert.’

(24) De volgende drie liederen ontstonden ter gelegenheid van het huwelijk van Luykens vriend Willem van der Keeren met Geertruij Sijen op 13 mei 1671 (Meeuwesse 1977: 321).