Olijfbergh ofte poëma van den laetsten dagh
(1609)–Karel van Mander–
AuteursrechtvrijHet eenentwintichste ende laetste Gesangh.Worden beschreven veel natuerlijcke dinghen, die den mensche som lief ende som leedt zijn. Raet daerom eenen yegelijcken met de vreese Gods (die belet te sondighen) bevrucht te gaen. Voort vant ghetuygenisse der Schrift, vanden laetsten dach, ende het overwinnen der Godsalighen. Oock de schoonheyt | |
[pagina 122]
| |
der stadt Gods, ende der selver Borghers onuytsprekelijcke vreucht ende heerlijckheydt. Int besluyt van danckoffer.
DIts siet voorby, nu is dit volck gheweken
Van slevens licht in duysterheyt versteken,
In druk, gheschrey, ancxt, tooren en ghepijn,
In eeuwicheyt, eylaes doch heeft gezijn
‘(Door eenich deel des Godlijcks crachts bewegen)
Wt der natuer de mensch oyt veel gheneghen
Vrolijck van gheest te zijn of wel ghemoet,
Hoewel hem in dees droeve baen ghemoet
Onspoet of druck, niet langh en can wel lijden
Sijn eel natuer, dat sulck inwendich lijden
Hem t'hert belast, sy drijvet mach en maeckt
Dat hy grijpt moet, en hem allencx vermaect:’
Maer hier eylaes blijft druck op druck geladen
In eeuwicheyt, en daer volcht geen ontladen.
‘Een yder is uyt der natuer oock nood’
Al waer men schreyt en huylt of is in noodt,
Maer daer men lacht en relt is meest elc geeren:
De duysternis seer weynich' oock begheeren,
Elcx oogh behaeght en lieft t'soet lieflijc licht:
Ancxt, tooren die en vallen oock niet licht,
T'hert is beroert, oock t'lijf ontstelt, de leden
Die beven, bleeck is t'aenschijn, van gheleden
Beroert in t'bloet, oock siecten swaer ontstaen:'
T'vyers wreetheyt ooc doots pijn te deele staen,
Den boosen siet: somm' al wat van natueren
Men nood' hier heeft, staet toe en moet gebueren
In eeuwicheyt, hem die moet zijn verdoemt.
O mensch, ic, ghy, wie, waer ghy zijt, verschroemt,
Ga naar margenoot+Wilt t'oordeel van des werelts Richter dragen
In t'hert', u tot een spieghele, al u daghen:
‘Altijt bevrucht te gaen met sulck aendacht,
Doet datmen goet doet, en van sonden wacht.
Cort en onwist t'eerdtsch leven is, Ia hondert
Iaer hier wat ist, een santgraen afghesondert
| |
[pagina 123]
| |
Van grooten Duyn by d'eeuwicheyt niet maer:
De werelt oock of sy ses duysent IaerGa naar margenoot+
Schoon stond', wat ist in s'Heeren oogen? even
Ses dagen maer en zijnt, en oock maer t'leven
Van tsestich mans elck hondert jaer te deel:’
Aldus in acht, cort valt den tijt gheheel
Van swerelts stant, hoe lanck in onsen oogen,
Maer sHemels vreucht en namaels t'pijnlijck doogen
Die lengde niet berekent zijn en mach.
Ist wonder dan dat van den lesten dach
Meest hebben (door des Heeren geest gedreven)
Propheten end' Apostels al gheschreven,Ga naar margenoot+
Ia om ons t'swack vergetich mensch verstant
Te stercken, op dat ons waer in gheplant
Sulcx door sichtbaer en natuurlijcke dinghen,
Heeft ons den Heer gheleert met sonderlinghen
Gh'lijcknissen claer, en levend' uytghebeelt
tot waerschou, om met menich schoon voorbeeltGa naar margenoot+
Ons traegh gemoet te maken altijts wacker:
Als vanden oeghst en t'oncruyt op den acker,
Twelck men op't lest met vyer te nieten doet,
Maer in de schuer bewaert de terwe goet:
Soo van het net der visschen, daer de quade
Of vuyle zijn verworpen, maer te rade
Ghehouden al de goed' in t'visschers vat:
De rekeningh der knechten, hoven dat
Des Avontmaels en des Bruylofts genoodde,
Daer men soo straf der boden dooders doodde:
En oock van vijf paer Maechden sot en wijs,
Dienend' al tot waerschouw en onderwijs.
Cort af gesangh, ick sie hem t'lant ontdecken,
Laet ons het schip ter naester haven strecken,
My lust dach te seylen verder wijt:
Dan voor het lest ons niet versuymich zijt
des hemels vreucht op t'cort wat voor te weynden,
Dat wy de reys met vrolijckheyt voleynden.
| |
[pagina 124]
| |
Ga naar margenoot+Denct waren drie op Tabors clip ontschaect
So van hun selfs, dat hun so heeft vermaeckt
T'schoon claer aenschijn des hooghsten Soons vol weerden,
Doen hy hem wat verclaert liet sien op eerden,
Dat een uyt hun sprack Rabbi tis hier goet,
De werelt gants stellend' uyt sijn ghemoet,
Dan dat ghebercht had hy wel willen nemen
Hem t'een woonplaets, om daer altijts te hemen.
Wat vreucht wat lust geniet de vrome schaer
Die aenschijn aen aenschijn aenschout een paer
Nu (onverschrict, van t'vleys swacheyt ontstagen)
Dat aenschijn, dat met lust oyt d'Engels sagen:
Hoe wonderlijck de saligh' al nu zijn
Verwondert van hun eyghen seltsaem schijn,
So seer verclaert te sien hun eerdtsche lijven,
En van soo snel en licht nu heen te drijven
(Als vlammen door de stoppels) onbeswaert,
Ga naar margenoot+Hoe diep, hoe leegh, als sy sien nederwaert,
Sien sy daer nu als asschen onder voeten
De Godloof' al vertreden ligghen wroeten
In afgronts poel grousaem die altijt smoockt
Seer wijt van daer, en altijt vlamt en roockt,
Ia t'schijnt sy sien noch onder hun van verren
De plaetsen daer voorheen ooc stonden sterren:
Elck hem verblijt van t'hebben so hoogh lot
Als Enghel, ia te zijn als Godt, als Godt,
Ga naar margenoot+Nochtans wel schijnt d'een boven d'ander heerlijc
Verclaert te zijn, bysonder die daer leerlijck
Al wesen veel tot der gherechticheyt:
In Son en Maen en Sterren onderscheyt
Van claerheyt was, so gingt toe in t'verrijsen,
Gelijck men mocht oock onderscheyt bewijsen
Van slaghen in t'verdoemlijck fel verzeer:
Maer doch en is hier boven by den Heer
Twist noch afjonst, maer even als een vader
| |
[pagina 125]
| |
Die moy vercleedt sijn kinders nieu algader,
T'zy cleen of groot elck sijnen rock benoecht,
T'cleen kindt weet dat hem t'groot cleedt niet en voecht,
Des geeft het in het cleen oock sijn verblijden,
Ia sonder t'groot sijn broeder yet benijden:
So vreedsaem een benoeghen men hier spuert,
Want t'leven elck gheniet dat eeuwich duert:
Elc lacht, elc danct t'Lam Gods met lofs verclaren
In weelden, oft mest-calvers vreuchdigh waren:
Fonteyn vloet, dranck, broot, spijs, ja cleet en croon,
Tist t'leven al, en God is al den loon,
Ja dits een vreucht waer boven geen mach wesen,
God soo hy is, sien in t'volcomen wesen:
Wat sien sy daer schoon wonder heerlijck dinck,
Dat noyt bedacht en was in swerelts rinck:
Nu sien sy claer dat t'eerdtsch verdriet en lijden
(Ja al wat sy hier voortijts mosten lijden
Om Christi naem) niet weert en is op't minst:
De blijschap soet, ja t'hebben t'eender winst
d'Heerlijcheyt groot, swaer van gewicht onmatich
Hun g'openbaert, seer wonderlijc en statich,
Al wast door g'loof en hoop' in hun ghevest,
Nu sien sy 't claer en voelent alderbest,
T'vleys coude noyt schoon vreucht te zijn begissen
Yet daermen most van sijn wellusten missen.
Maer wat schoon stadt, hoe blincket hier te maelGa naar margenoot+
Van dier ghesteent', sijn gout en claer cristael,
Doch gheen eerdtsch goet, maer oprecht gheest en waerheyt,
God self en t'Lam verciert het al met claerheyt:
Des blincken die rechtveerdigh' oock ghelijck
Nieu Sonnen claer hier in hun sVaders rijck,
Daer hoeft gheen Son noch Maen noch keers of lampen,
Wat seegh-spel schoon beloont hier t'sege-campen.
| |
[pagina 126]
| |
Gants ydel maer was al der Menschen feest,
Ga naar margenoot+D'Olympiaed der Griecken, noch dat meest
Roomsch seghe-spel dat noyt en was bedreven:
Drie hondert en noch twintich daer beneven,
Ga naar margenoot+Hoe uytghevoert met vreucht en pompery,
Tis nauw soo veel als schadu al hier by:
Hoe heeftmen hun dit seghe-feest gaen gonnen?
Hoe hebben sy den palm-tack ghewonnen?
Bestreden sy den mensch, dats vleesch en bloet?
Ga naar margenoot+Neen, maer verheert sy hebben hun ghemoet,
Dit blijckt hier meer als t'overwinnen steden,
Sy hebben al ghedoot hun eerdtsche leden,
T'quaet sy door t'goet verwonnen ongestoort,
Hun rusting was g'loof, liefde', hoop', en Gods woort,
Hun hooftvyant leeumoedich was den boosen,
Die altijt ginck rontom om hun verloosen:
De werelt oock hun aendeed' al veel strijt,
T'verradich vleys oock met sijn lust altijt
Socht smeeckich socht vrientschijnich hen vernielen,
Met t'sonden priem te moorden stil hun zielen:
Maer door de cracht van boven af ontfaen,
Zijn sy dit noch te boven al ghegaen,
De doot is oock hun onder voet ghevallen
Als fel vyant, verwonnen lest van allen:
Doch s'hadden schoon te campen-seegh, want Godt
Gaf self de seegh, self zijnde t'seghe-lot:
Hun wandel was in t'licht, en t'licht als lichten
Sy volchden na licht-liefdich tot verlichten
Der werelt blint en doncker (duysternis
Meer lievend' als het licht) des haer deel is.
De duysternis nu, eeuwich t'eender erven.
En hun het licht verlicht ooc eeuwich t'erven,
Ga naar margenoot+Sy zijn in huys noch onder kerck verwelf,
Maer al in God, God is den tempel self,
Sy zijn in God, en God in hun oock wandelt,
| |
[pagina 127]
| |
Al deucht en vreucht ist dat daer is verhandelt:
Die soete feest van t'Lam en sijn reyn Bruyt
Ick can die niet vollen spreken uyt,
Gheen letters zijn ghenoech om die te spellen,Ga naar margenoot+
Met veersen gheen en can ick 't al vertellen
Al hadd' ick oock thien tonghen wijs en snel,
En monden oock soo veel om spreken wel,
En coper borst geduerigh eeuwich' stemmen,
So waer my doch omnoogh'lijc uyt te stemmen
De vrolijckheyt en heerlijckheyt aldaer:
Wat soeter spel, wat soeter voysen claer,
Wat veerskens soet, wat maet, wat schoon gedichten
Sy t'Lam ter eer, daer spelen, singen, dichten,
Want wisten sy te houden sulck een maet
Van veersen schoon in tijdelijck levens staet,
In t'oudt Hebreeus met singhen, lof en spelen,
Hoe moghen sy nu met verclaerde kelen
Dan singhen lof en prijs met grooter jonst,
Ter eeren t'Lam, met nieu verstant en const,
Om dat't als Helt heeft den seegh aldaer seghen
So crachtich door sijn dierbaer bloet vercregen,
Elck geeft hem d'eer, elc is in hem verheucht,
Daer singen tsaem met grooter stem en vreucht
Al d'Enghels eerst, en diet eerst zijn geworden,
Ia duysentmael veel duysent met goed' orden,
Driemael na een sy heylich singhen, Ia
Als voor een stock, end' oock Haleluia
Verhalen sy, en segghen al volheerdich,
t'Lam dat gedoodt was, is te nemen weerdich:
Cracht, rijcdom oock, ja wijsheyt eenich wijs,
Seer sterck ghewelt, ja eer, oock lof en prijs:
Door hem zijn wy tot Coninghs al bedeghen,
T'verwinnen wy door hem ooc hebben cregen:
Den Vader zy door hem lof toegheseyt,
Haleluia, lof in der eeuwicheyt.
| |
[pagina 128]
| |
O Heer al dijn oordeelen zijn waerachtich,
Rechtveerdich ooc, ja Heer, o God almachtich,
Te nemen prijs zijt ghy weert sonderlingh,
Want ghy hebt doch gheschapen alle dingh,
So dat t'vermaeck der saligher daer boven,
Is God en t'Lam gestaed' in vreucht te loven:
Die soete feest van t'Lam en sijn reyn Bruyt,
Ick can die niet te vollen spreken uyt,
Gheen letters zijn ghenoech om die te spellen,
Met veersen gheen en can ickt al vertellen,
Dewijl het mijn verstant te boven gaet,
Daer scheyden uyt is dan den besten raet.
Nu goeden moet, t'schip is geraect ter haven
Met waren vol, maer wie sal nu begaven
Met cranssen moy van bloemen sijn casteel?
Danck hoop' ic doch gewinnen voor mijn deel,
Soo veel te minst de Ieucht sal op de stranden
Ga naar margenoot+Met vreuchden doen gheloftich' offerhanden,
Panopen niet, noch Glauck, noch Melicert,
Maer vast gedruct des Heeren dach in t'hert,
Den Heer altijt aendachtich hun ghedachten.
Gewennend' hun van joncx aen op t'verwachten
Van sHeeren comst met deuchdich waken vroet.
Mach ick o Ieucht hier meed' u teer ghemoet
Bevesten aen den Heer, soos al ick houden
Den arbeyt niet vergheefs, dan wel behouden.
God gheef u dan ghenaed' om hier niet mis
Te grijpen van het een dat noodich is.
Eyndt.
C.V.M. Een is noodich. |
|