Olijfbergh ofte poëma van den laetsten dagh

(1609)–Karel van Mander– rechtenstatus


Het twintichste Ghesangh. Wort vertoont hoe God de sijne (die in veel beproevinge overwonnen hebben) in sijn Rijck willekomt. Verhaelt haer ghewilligheyt, liefde, barmherticheyt ende goede wercken aen hem bewesen. Daer na verwijt hy de quade het teghendeel, ende drijftse van hem inde eeuwighe verdoemenisse. OCh comt nu ghy geheylighd' al mijns Vaders, Te recht geschiet t'woort, comt, tot u mitsgaders, Ghy mijn woordt, comt, hebt g'hoorsaem nomen waer Van aenbeghin, het zy oock hoe of waer Ick u gheboodt te doen, te gaen, of trecken,
[pagina 113]
Ghy dedet stracx, niet en cond' u aftrecken Van mijn gebodt, t'zy maechschap, vaderlant, Of eyghen kint, want met sin en verstant Was oyt u hert by my in t'Hemels wesen, En hield' u maer voorbygangich te wesen, En vreemden op dat eerdtsche droevich Velt: Door mijn toelaet was u wel voorghestelt Veel strijdts om soo de cracht dijns g'loofs te proeven, Niet dat ick yet had vreucht in u bedroeven,Ga naar margenoot+ Dan in u reyn ghetrouw lijdsaem ghemoet: In hutten slecht hadt ghy benoeghen goet, Aen water oock alst Vee tot boet van dorsten, Om u ootmoet en nederheyt tot Vorsten Ick eenigh' oock hebb' onder u verhoocht: Maer als u noot of commer heeft benoocht, V toevlucht was tot my van gantscher herten, Ia so na een claer borne creeschen Herten, Also creesch oock dijn ziel tot my met lust: Vielt ghy somtijts in sonden, niet gerust En waert ghy voor gh'en waert versoet in vreden Wedr'om met my, en als ick selfs beneden Verscheen in't vleys, ghy waert terstont bereyt Doen ick u riep, en hebbe, comt, gheseyt, Geen net of schip, selfs Vader deed' u blijven,Ga naar margenoot+ Nochtans ick doens u niet en riep om drijven Met vreucht op eerd' al eenigh' heerschappy, Maer midden van veel Wolven sond' ick dy Als schaepkens uyt, ja in veel druck en lijden: Nu roep ick dy tot eeuwich groot verblijden, Comt, ghy die my zijt in de weergheboort Recht na ghevolcht, te recht u toebehoort (Na mijn beloft') te sitten op twaelf stoelen, Int oordeel oock te spreken u bevoelen, Ia over twaelf gheslachten Israëls: Comt, al die zijt tot hier door veel ghequels
[pagina 114]
Geraect, comt, want ghy vint meer geen vyanden, Leet, smert noch doot, en is hier meer voorhanden Ga naar margenoot+V tranen zijn gevaecht, t'eerst is vergaen, V mont sal nu vol lachens zijn voortaen: Comt, al die zijt van mijnen Vader g'heylicht In waerheyt, dats sijn woort, en so geveylicht Van sonden dienst door t'gloof in mijnen naem: Comt, al die zijt Godvreesich aenghenaem Rechtdadich oyt na mijnen roep ghecomen: Comt, al die hebt in u ghemoet vernomen Mijns Geests aenclop, en my u hert ontdaen: Comt, die niet luy onachtsaem en bleeft staen Ga naar margenoot+ter marct, maer hebt gewrocht in liefden reynich In mijn wijngaert, het zy veel tijts of weynich Na dat ghy spaed' of vroegh beroepen waert: Comt, al ghy die sgeests vruchten hebt gebaert: Comt, rancxkens soet aen my vruchtbaer becleven: Mijn schaepkens comt, ja comt, al die gebleven Zijt in mijn weyd' en schaepskoy tot den endt: Comt, nu mijn Bruyt van Hermont t'mywaert wendt, Comt herwaerts van de woonsten fel der leeuwen, Comt, en besit mijn rijck (voor allen eeuwen, Ia van t'begin der werelt) u bereyt, Want ghy beweest aen my bermherticheyt In hongers not met een goetwillich spijsen, En hebt ghevolcht daer in mijn onderwijsen, Dat ghy voor u liet gheen trompetten slaen: V een hant heeft van d'ander niet verstaen Ga naar margenoot+Wat aelmoess' sy heeft uytgedeelt eenvuldich: Ick dorst', en ghy gaeft my te drincken huldich, Ick was een gast en my herberghdet ghy, Naeckt ick gheweest ben en ghy cleeddet my, Cranck was ic, ghy besocht my, en gevangen Oock zijnde, ghy naemt vry tot my u gangen. O soet ontfanck troostbaer in overvloet,
[pagina 115]
Hoe lieflijck was dien willecom en groet: Laet hooren dees rechtveerdich' eens nu breken Dit stil gheswijgh met een dusdanich spreken: O Heer wanneer hebb' wy u oyt aenschouwt In honger, dorst, een gast, naect, of benouwt Met sieckten, of ghevanghen daer beneven, En hebben u self spijs en dranck ghegheven? Gheherberght, u ghecleedt, en u besocht, Daer wy te veel voor nu hier in der locht Ons leven doch u lijflijck noyt en saghen: Doch drongh ons so de liefd' om u behaghen, Wy 'n hadden goet of lijf om u ghespaert, Soo ghy gheweest by ons op eerden waert In noot, ghebreck, of onsen dienst behoevich, Wy hadden u met vreuchden en niet droevich Bystant met vlijt ghedaen al om te meest Gedreven van des Vaders milden geest. Den Coninc t'woort, neemt sprekend' op sulc meenen,Ga naar margenoot+ K'segh u voorwaer, wat ghy gedaen hebt eenen Den minsten van hier dees mijn broeders al, Dat hebt ghy my al self ghedaen, Ick sal In sulcken graet u dat oock zijn van weerden: Want my hadt ghy niet altijts op der eerden, Maer armen wel by u ghenoech altijt,Ga naar margenoot+ Te weten die g'loof-rijck in als met vlijt Wt t'geloof de deucht bewijsich, my beleden, En hadden so als mijn reyn lichaems leden Ghemeynschap met my t'rechte levens licht, Ghescheyden af van boosheyt, en ghesticht In waerheyts gront, dats in al mijn geboden: Wat sulck' al aen ghedaen is of gheboden, Dat acht ick oft aen my self waer gheschiet, Want buyten g'loof en liefd' en geldt hier niet. Och nu eylaes siet moet des Conings redenGa naar margenoot+ Gelijck een sweert gewett en scherp ter sneden Gaen onder sijn vyanden slaende straf,
[pagina 116]
Gh'lijck ofmen wel met een swaer yser staf Vermurseld' al veel eerden vaten schervich: De reden ooc sijns monts wert hun verdervich, Hy het siet aen, al toeft doch lang ghenoech ‘De wrake Gods, sy comt hun veel te vroech: Hoe wijt het perck is van des Heeren gh'nade, Den tijt is cort daer ondergaende schade Navolcht: eylaes, hoe roeckloos onverschrickt’ En licht heeft oyt u menich mensch gheschickt. O swaren dach, die gist'rens veel ontallijck Hebt voor u heen, maer geenen morgen smallijck Nacomstich tot nacomelingh van dy: Hoe swaerlijc nu ter slinckerhant O ghy Sal u d'uytspraec van t'vonnis Gods t'aenhooren, Met ancxt en druck sin en ghemoet verstooren. Gaet ghy vervloeckt' also te recht genoemt Oyt van begin heb ick gheseyt al comt Ga naar margenoot+Tot my, en laet de sond' en boose treken: Maer zijt van my en mijn ghebodt gheweken, Ghebroken hebt ghy t'Iock van uwen hals, En liept van selfs wech in veel onghevals Als dieren wilt of vuyl onreyne bocken, Te rugghe ghy van my aldus ghetrocken: Hoe ick u riep gh'en hebt selfs u aenschijn My niet ghewilt toe keeren, noch self mijn Stem ooc gekent als mijn ghehoosaem schapen: Ga naar margenoot+Doch heb ick noyt daer yemant toe geschapen Dat hy waer boos en ooc verdoemt mitsdien. Al heb ick doch voorweten of voorsien Tvolck boosheyt tot sijn eeuwich swaer verdomen, Ick heb doch noyt voorschickt alsoo te comen, Ga naar margenoot+Veel min daer toe ghegheven hulp of raet: Ick alleen goet was oorsaeck noyt van quaet, Want uyt het licht en can niet duysters rijsen: Van t'sondich quaet had ic oyt groot afgrijsen, Des sondaers boet ick liever altijts sach
[pagina 117]
Dan sijn verderf my niemant wijten magh, Dat ick sijn hert tot boosheyt oyt verstockte: Want ick doch oyt tot boet soo soet aenlockte Den sondaer, maer of den Egyptschen VorstGa naar margenoot+ Woud' claghen dat ick had versteent sijn borst, Wat deed' ick dan ic seer mijn volc liet groeyen En dede goet, die hy socht uyt te roepen, Was hy nu quaet om dat ick goet was dan, Wat mach ic dat, wat hebb' ic schult hier van? Ick heb oyt elck in d'hant sijns raets gelaten, K'verliet noyt gheen hy had my eerst verlaten:Ga naar margenoot+ Ick t'leven had ghestelt in mijn ghebodt, En t'sterven in de sond' als deel en lot Te kiesen voor, en heb oock overvloedich Gewaerschout oyt den sondaer voor dit gloedich Verderf, door mijn Seyndtboden al ghenoech: Ia denckt eens nae, of ick niet sorgh' en droech Om t'mensch geslacht verlossen van t'vervloecken, Ick quam d'ellend' der sterflijcker versoecken,Ga naar margenoot+ Mijn heerlijcheyt, mijn macht te buyt' gegaen, En liet my als veracht sondaer oock laen Een smadich hout: als self vervloect ophangen, Om so den vloeck als self verdient t'ontfangen: Maer al mijn doen en mijn vergeten bloet En comt u niet tot nut dan ter onspoet, Ia tot te meer verdoemlijckheyts beswaren, Want ick ontsloot den kercker der sondaren, Om vrijden hun van dese tweede doot: Maer ghy en woudt (och siet wat blindtheyt groot) Daer self niet uyt, door t'sond-liefdich begeeren: Den middel om den vloeck van u te weeren Naemt ghy niet aen, welck was Godsvruchtich g'loof: Des ghy vervloeckt nu zijt der hellen roof, Want ic heb claer genoech voorseyt voor desen, Wie niet en g'looft dat hy verdoemt soud' wesen, En hoe die wist en niet en had ghedaen
[pagina 118]
Den wille Gods, wat menichvuldich slaen Hy lijden most, en wat swaer oordeel mede Die selve gheen bermherticheyt en dede. Dus wijckt van my al ghy vervloeckt' als nu, Ick heb ghenoech ghequeten my aen u, Met segghen comt: nu en is den tijt verschenen Dat u geseyt wort, wijckt van my, gaet henen, Geen com-woort comt voor eeuwich toe u meer: Dus wijckt ghy die t'afwijcken doch wel eer Niet dan te veel en pleeghet in godloosheyt: Gaet wech van my al werckers ghy der boosheyt, Ic heb u noyt gekent voor mijn getal: Ga naar margenoot+Ghy hebt u self ghetroost en docht ten sal So quaet niet zijn, versuchten wy ten lesten, Den Hemel wert uyt gh'naed' ons noch ten besten, Wy hoeven niet te doen, tis al vervult En al betaelt, wy zijn los van de schult, So door t'verscheurt hantschrift genoech can blijcken: Maer desen troost is ydel, dus wilt wijcken Quaetdoenders, want ic heb genoech voortuycht Dat alle die hun hebben niet gebuycht Gh'hoorsaem mijn woort in deuchdich een aencleven, Maer somm' of al s'vleys wercken boos beleven, Ga naar margenoot+Echtbreuck, hoerdom, roof, giericheyt, onrecht, Dieft, dronckenschap, afgodery, ghevecht, Nijt, lochen, moort, dees en meer derghelijcke, Dat die gheen deel en hadden aen mijn rijcke: Dus gaet int vyer welck brant in eeuwicheyt, Voor Duyvel met sijn Enghels toebereyt, Dats in den poel die ick heb aenghesteken Als swavel-stroom, en daer niet sal ghebreken Sijn voetsel t'vyer, ja in die woonste fel Van eerst bereyt, tot eeuwich swaer ghequel, Ga naar margenoot+Voor d'Engels die hun Vorstendoms genieten Behielden niet, maer sondighend' verlieten Hun wooningh hier in hoogen Hemels throon,
[pagina 119]
Met ketens fel der duysternis niet schoon, Zijn worden oock ter Hellen waert gestooten, En oock bewaert tot desen mijn grooten Rechtdach, om tsaem te worden nu ghepijnt Met u die tot mijn slinckerhant verschijnt, En sult alsoo malcander als ghesellen In sonden oock, soo in de pin versellen In't eeuwich vyer ja onbluschlijcken brant. Dus gaet van my dan ghy vervloeckte, want Dit boven al ondeucht dient u verweten Honger ic kleedt, maer ghy gaeft my geen eten,Ga naar margenoot+ Dorst, en geen dranck, op my oock niet gepast T'herberghen doen ick was een arem gast, Ia naeckt hebt my een cleet niet omgehangen, En al was ick in sieckten of ghevanghen, Ghy deedt my gheen besoeck hoe seer bedroeft, Dus faelt u nu oock troost als ghy't behoeft. O vonnis recht, maer grousaem ongemeten,Ga naar margenoot+ Wie soude doch soo strengh' geluyt vergheten, En wie oock niet geheel verschrikt daer voor? Laet noch met vlijt vernemen door ghehoor, Wat voor antwoort onschult of clacht verhalich Sal zijn voor t'lest, dit droefste volck onsalich. Och wee eylaes wy connen wel verstaen O Heer dwijl dijn vonnis is ghegaen Nu over ons vervloeckte, dat ocharmen Voort geen beroep, vergif, genaed', ontfarmen, Boet, soen, noch troost en is te hopen meer: Och eeuwich lanck verdrietich nemmermeer, Och nemmermeer, wie can u lancheyt seggen, Eynt nemmermeer, och wee, dit over legghen, Hoe lancx hoe meer al onsen gheest beswaert: Beneden dit van onsterflijcker aert Den worme fel, stijfbijtich ons eenpaerlijck T'ghemoedt doorknaecht met eygen oordeel swaerlijck:
[pagina 120]
Maer t'swaert van al is dat als and'ren niet Ons eeuwich dijn aenschijns aensiens gheniet Gheschieden mach vrymoedich onverslaghen, Dat moeten wy in eeuwicheyt beclaghen: Maer tis vergeefs gewenscht, verlangt, gewacht, D'uyr zy vervloect in welc ons moeder bracht Ter werelt ons, om dus te zijn verloren, Hoe nutter veel waert t'wesen ongheboren, Dan eeuwich hier in dit verdroeft ghehuyl Altijts omtrent d'onreyne gheesten vuyl, In ancxt, verdriet, en een mistroostich weenen Vol grooten noot, ja nemmermeer ooc geenen Doots pijns uytgang en nemmermeer vermaeck, Dan altijts druc, ja gramschap lust ter wraeck. O wee eylaes, snoo vleys, stinckpry wellustich, Dijn ydel sin (sgheests teghendeel onrustich Tot quaet geneycht) bracht ons in dit gequel, Des werelts liefd' behaeghd' u, en niet el, Ghy vreesdet niet den Heer maer seer de menschen, Des menschen eer en danck was al u wenschen, Des ghy godloos te recht oock zijt vervloeckt. Och wee eylaes hoe is dus afghesnoeckt Den gantschen al waer aen ons herten hingen: Hoe gantschlijc niet zijn al des werelts dingen, En wat ellend' haer vreucht, hoe vluchtich cort Oock al haer lust, twelck hier te recht nu wort Eerst (maer te laet) bedacht in eeuwich suchten, Ga naar margenoot+Daer nemmermeer en is geen doots ontvluchten, Nochtans geen doot te vinden waer men loopt: Al swerelts druck op eenen hoop ghehoopt Waer weynich al by desen druck gheleken: Maer mochten wy O Heer yet wederspreken Dijn vonnis, of ten minsten doen ghevragh Waerom dat ghy doet over ons gheclagh, En op dit punt u vonnis bouwt gheresen, Dat wy u noyt gheen bystant en bewesen,
[pagina 121]
Soo waer ons vraegh, ja t'vragen is O Heer, Wanneer wy u in hongherich verzeer, Ia dorstich, gast, naect, cranck, gevangen sagen, En dat wy niet om dijnen naem behaghen En dienden u, versekert zijt in dien Ghy by ons waert in noot gheweest ghesien, Wy hadden u vry sonder yet te sparen Bewesen dienst als trouw en goe dienaeren. D'antwoort hier op, ic seggh' u wel gewis, Al wat van u bewesen niet en is, Of niet ghedaen aen een van desen minsten, Dat self en hebt ghy t'uwer nut of winsten Oock niet ghedaen aen my, want openbaer Was over al verclaert mijns rijcx nieumaer, Die yder opp t'verdoemen most aencleven: En t'hooft-gebodt van my daer in ghegheven Dat was de Liefd' uyt een reyn hert, en uyt Een g'loof oprecht, welck ooc niet met geluyt Van woorden schoon alleen of metter tonghen Most blijcken, maer vrywillich onbedwongen Met wercken meest, aen die my g'loofden vroet, En doen oock med' aen alle menschen goet, Alsulcx in het g'loof voor my ghepresen, Of anders t'was maer schijn en ydel wesen, Dit liefdich g'loof en hadt ghy niet, waerom Ooc ydel was u doen en uwen roem: Dus t'bruyloft-cleet gemist, quaemt naect verschijnen Blint sonder licht: dus eeuwich in der pijnen Verwesen dan, vertreckt, en daer in vliet, Want sonder g'loof en liefd' en geldt hier niet.	margenoot+ Godt beproeft den genen die lief heeft. margenoot+ De goetwilligheyt der Apostelen Christi ende sijn Bruyt. margenoot+ Droefheyt in vreucht verandert. margenoot+ De goetwillighe arbeyders. margenoot+ Van aelmoessen. margenoot+ Wat ghy een vanden minsten gedaen hebt, dat hebt ghy my ghedaen. margenoot+ Armen zijn altijt op aerden. margenoot+ Het strenge oordeel Godes tegen den Godloosen. margenoot+ Den sondaer en heeft hem niet te beclagen, want sy en hebben niet ghewilt. margenoot+ Godt en schiep noyt yemant tot de verdoemenis. margenoot+ Godt en is geen oorsaeck van t'quaet, tis al goedt wat Godt gheschapen heeft. margenoot+ Pharao. margenoot+ God verlaet niemandt of hy en hadde hem eerst verlaten. margenoot+ Christus verliet sijn heerlijckheyt om t'menschelijck geslacht te verlossen. margenoot+ De werelt troost haer selven in haer ongheluck. margenoot+ Verhael der sonden. margenoot+ Van d'Engels die ghesondight hebben. margenoot+ D'onbermhertigheyt wordt den sondaers verweten. margenoot+ Groote clachte der verdoemder menschen beclaghende den dagh haerder geboorte met veel grouwelijcke weeclachten. margenoot+ Sy sullen den doot soecken ende niet vinden.

Vorige Volgende

Het twintichste Ghesangh.